Vrijdag 13 November 1891.
Zesde Jaargang No. 313.
Antirevolutionair
Orgaan
MKE
IN HOC SIGNO VINCES
FEUILLETON
T. BOEKHOVEN.
Alle stukken voor de Iledaetie bestemd.
Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
W. Boekhoven,
Is handhaving' van vol
strekte neutraliteit in
de openbare school strikt
noodig f
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post 50 Cent.
Voor Amerika bij vooruitbetaling f 3,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
uitgever:
san MELSBs.8H
Advertentiën van 1 5 regels 50 Cent elke regel meer 10 cent en 3/1 maal
Boekaankondiging 5 Cent per regel en 4/j maal.
Dienstaanvragen en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Donderdagmiddag 12 uur.
Men wordt beleefd ver
zocht goeden nota te ne
men van de volgende adressen.
T. Boek hoven.
Uitgeven- Maas- en Scheldebode.
Boekhandel, Boekdrukkerij en
Binderij.
Eigenlijk behoeft deze vraag niet
gedaan te worden, eenvoudig omdat
absolute neutraliteit voor een onder
wijzer (en voor elk mensch) iets on
mogelijks is.
Doch men moet haar in dezen
zin opvattenof de wet eischt,
dat er naar absolute neutraliteit
in de school zal gestreefd worden.
Eenigen tijd geleden werd in een
der roomsche organen deze vraag
ontkennend beantwoord en overmits
het desbetreffend betoog ons niet
geheel ongegrond voorkwam, willen
wij er hier het voornaamste uit be
spreken.
Het woord „neutraal" is eigenlijk
nergens in de wet of in eenig offi
cieel stuk te vinden. Daarom kon
de Minister Kappeyne dan ook in
'78 in zijn Memorie van beantwoor
ding zeggen: „De Regeering heeft
harerzijds de benaming neutraal aan
de openbare lagere school niet ge
geven."
Toch is dit niets dan woordenspel.
Immers, er staat wel degelijk in
HET MORGENROOD DES
EVANGELIES.
x.
De jonge Willebrord was een gezonde
levensfrissche knaap, met een uiterst aan
vallig, zachtmoedig gelaat, dat aanstonds
ieder voor zich innam. Onder de zorgvul
dige opvoeding in het klooster, waarover
de bovengenoemde Wilfried toen abt was,
maakte hij uitstekende vorderingen, voor
al in de kennis der schriften, die wijs
kunnen maken tot zaligheid. Toen hij
den leeftijd van 20 jaren bereikt had,
kwam Hij in het Iersche klooster, waar
hij als abt zijnen landgenoot Egbert aan
trof wiens hart zoo warm was blijven klop
pen voor de zending onder de Friezen.
Hier vertoefde hij nog 13 jaren, leerde
de taal der Friezen, ontving op 30 jarigen
leeftijd de waardigheid van Evangeliedie
naar en was nu gereed de kruisbanier
onder de Heidenen te dragen.
Wie in den nazomer van het jaar 690
op een der duintoppen van de Zuid-Hol-
landsche kust in de nabijheid van den
Westelijken Rijnmond gestaan had, aan
wiens boorden zich de Katten metterwoon
hadden gevestigd, had op de golvenkrui-
nen der Noordzee een schecpken kunnen
zien dobberen, dat door geene zeer geoefen
de hand bestuurd, eerst met veel moeite
den Rijnmond binnen voer. Dit eenvou
dige vaartuigdraagtNederlands geestelijke
toekomst aan boord. Het zijn een uitgelezen
twaalftal in de volle kracht des levens,
door de bemoeiingen van Egbert uitgezon
den, om onzen Heidenschen voorvaderen
art. 83 der wet op het lager onder
wijs, dat de openbare onderwijzer
niets mag „leeren doen of toelaten
wat strijdig is met den eerbied ver
schuldigd aan de godsdienstige be
grippen van andersdenkenden.''
In het voorbijgaan merken wij op,
dat reeds deze wettelijke uitdrukking
niet strikt '„neutraal" is, dewijl zij
maar al te sterk op de hand is van hen,
die den godsdienst willen aangemerkt
zien als een stel van „begrippen,"
als een leervak voor het hoofd, in
plaats van gelijk het waarlijk
is een overtuiging des harten,
een /eraisbeginsel.
Intusschen zeggen deze woorden
duidelijk, dat het kwetsen van ande-
rin moet vermeden worden. En het
is nu maar de vraaghoever moet
het eerbiedigen -van anderer gods
dienst gaan P Moot de uiting van
gevoelens of meeningen betreffende
den godsdienst ook daar vermeden
worden, waar uitsluitend kindereu
van èène gezindheid in de school
aanwezig zijn?
Nu kwam de Tijd op grond van
den historischen oorsprong van het
betrokken wetsartikel tot de slotsom,
dat in zulke scholen, waar de kin
deren allen roomsch of protestantsck
zijn, wel niet gespot mag worden
met een anderen godsdienst, maar
dat het verkondigen van protestant-
sche of Katholieke begrippen daar
toch wel geoorloofd is.
Wel .bepaalt de wet, dat het ge
ven van godsdienstonderwijs aan de
godsdienstleeraars blijft overgelaten,
bekend te maken met den eenigen naam
waardoor zondaren kunnen zalig worden.
Het eerste doel van den tocht is Wil-
tenburg, tot zoo ver zal het scheepken
den Rijn opvaren. Maar zoodra de kust
bereikt was, legt het vaaituig even aan,
en de bemanning gaat aan wal, om in
het schrale duinzand neergeknield, den
hemelschen Zender, die hen gelukkig de
gevaarlijke Noordzee had overgebracht,
hun dankoffer aan te bieden en zijnen
zegen af te smeken over het werk, dat
zij zich voorgenomen hadden. Eén uit
dit twaalftal trekt de bijzondere aandacht,
door do vastheid en waardigheid in hou
ding en optreden, door de hemelsche
zachtaardigheid en godskracht des ge-
loofs, die op zijn minzaam gelaat ligt
uitgespreid. Het is Willebrord, die hier
het terrein zijner 50 jarige werkzaamheid
in den dienst des Heeren betreedt, dé
anderen, wier namen niet alle bewaard
gebleven zijn, zijn metgezellen en mede-
zendelingen.
Te Utrecht aangekomen, aanschouwen
zij met.droefheid de puinhoopen der Sint-
Thomaskapel en het werd hun weldra
duidelijk, dat, zoolang Radboud onbeperkt
in deze gewesten heerschte, al hun werk
vruchteloos, ja zelfs verboden was. Zij
begeven zich dus naar Metz, de hoofd
stad van Austrasee, een der deelen van
het Frankische rijk, waar Pepijn van
Herstal, als hofmeier van koning Theo-
dorik, de grootste macht in handen had.
Deze heet onze geloofshelden hartelijk
welkom en wees hun voorloopig de Maas-
en Schelde landen, die tot zijn gebied be
hoorden, en waar het Heidendom nog niet
geheel was geweken, als arbeidsveld aan.
en heeft het Kon. hesluit van 20
Jan. 1863 dit soort onderwijs zelfs
buiten de schooluren aan den onder
wijzer verboden, maar de deskundi
ge behoort steeds scherp te onder
scheiden tusschen „godsdienstig on
derwijs en godsdienstonderwijs." Het
laten invloeien van iets dat betrek
king heeft op het Christendom is nog
wat anders dan {bepaald godsdien
stige verrichtingen houden met de
kinderen.
Welke is nu de historische oor
sprong van -de woorden eerbiediging
van ieders godsdienstige begrippen.
Do Grondwet van '48 vermeldt ze
het eerst.
De commissie van rapporteurs
schreef omtrent die woorden: „Zeer
velen {hebben het betreurd, dat de Re
geering er toe is overgegaan, om
zoo iets in de Grondwet te brengen.
Het openbaar onderwijs omvat de
verschillende takken daarvan, en
als men dan bedenkt, dat de god
geleerde faculteiten bij onze uit 's
Lands kas onderhouden hoogescho-
len niet denkbaar zijn zonder be
paald onderwijs in leerstelli ge be
grippen die niet door alle bestaande
Kerkgenootschappen worden omhelsd,
en dat uus bij dezen tak van open
baar onderwijs de eerbiediging van
ieders godsdienstige begrippen on
mogelijk is, zou een strenge toepas
sing van het vooruitgezette begin
sel het bestaan dier faculteiten zelf
kunnen aanranden."
De Regeering zat met deze op
merking in de klem. Eèn van beide,
Met de volmacht van Pepijn uitgerust,
reist Willebrord nog in hetzelfde jaar
naar Rome, om ook de volmacht en ze
gen van den Paus te vragen. Daarmede
teruggekeerd, trok hij naar de Schelde-
streken, om gewapend met het zwaard
van Gods Woord en het ondoordringbaar
borstharnas des geloofs voor de zaak des
Heeren te strijden. Op het ejland Walche
ren, dat den Heidenen bijzonder heilig
was trof hij hen aan, terwijl zij een hun
ner afgodsbeelden, wellicht dat van Ne-
hallennia aanbaden.
In gloeiende verontwaardiging laat hij
het niet bij bestraffende woorden, maar
werpt ook het voorwerp der vereering
omver. Yol verbittering en wrok valt men
op hem aan en brengt hem met een
zwaard eene wonde toe aan het hoofd.
Hij herstelde gelukkig van deze slag,
die wel een anderen afloop had kunnen
hebben, en werd even als Paulus door
dit litteeken om Jezus wil nog lot groote
ren ijver aangevuurd. Van daar trok hij
verder Noorwaarts om in het tegenwoordi
ge Zuid-Holland en later in de Lekstreken
het kruis te planten.
Intusschen was Clovis ofLodewijklII
zijn vader als koning der Franken opge
volgd in Pepijn van Herstal, die nu
weder goed af kon komen, trok in 692
met een sterk leger tegen Radboud op,
versloeg hein bij Dorestad (Batavodivium,
Wijk- bij- Duurstede), onderwierp weder
een groot deel des lands ook Utrecht en
bij de vrede werd de hardnekkige Rad
boud gedwongen de uitbreiding des Chris
tendoms niet langer tegen te staan.
Dat was voor Willebrord en de zijnen
eene gewenschte uitkomst, nu herrees
zoo werd haar voorgehoudenóf
tot op zekere hoogte moet het uiten
van geloofsbegrippen toegelaten zijn
(dus betrekkelijke neutraliteit) of de
theologische faculteiten kunnen aan
de openbare hoogescholen niet be
staan.
En wat antwoordde de Regee
ring toon? „Zij meent dat alle op
geworpen bezwaren voortvloeien uit
een verkeerd begrip der woorden
met eerbiediging enz. Deze woorden
beteekenen toch niet anders dan
behoudens den eerbied, welke men
aan ieders godsdienstige begrippen
verschuldigd is. Kerkelijke geschiede
nis kan geleerd worden, zonder den
eerbeid uit het oog te verliezen, welke
men aan andersdenkenden verschul
digd is. Het voorschrift hier gegeven
strekt alleen om van de openbare
scholen te weren datgene wat men
theologischen twist noemt.. Zóó de wet
verstaande, sluit zij dan ook niet uit
afzonderlijke theologische leerstoelen.
Want hoezeer daar bepaalde begrippen
worden onderwezen en behandeld, mag
er toch ook wel de eerbied voor het
gevoelen van andersdenkenden be
waard blijven."
De Kamer heeft deze uitlegging
van de woorden „eerbiediging" van
ieders godsdienstige begrippen aan
vaard en op dien grond geen bezwaar
meer gemaakt om ze in de wet te
schrijven.
Als dus de onderwijzers maar niet
prikkelend zijn in hun uitlatingen,
als zij maar alles mijden wat twisting
over den godsdienst kan teweegbren-
ook weldra de St. Thomaskapel en zou hun
werk meer vrucht dragen door de krach
tige hulp van den major domus, die den
bekeerden vele weldaden schonk, uit hen
zijne ambtenaren koos in het veroverd
gebied er door zijn invloed Willebrord
tot bisschop der Friezen liet benoemen.
Zijne levensbeschrijvers, Beda deEerwaar-
dige een monnik, die waarlijk eere waardig
is, en Alcuïnus, die, in Beda 's sterfjaar
735 te York geboren, de leermeester
werd van Karei den Grooten en zijne kinde
ren, verzekeren echter, dat Willebrord
zich daartegen verzette, omdat hij uit
nederigheid beweerde, de eigenschappen
die een bisschop hebben moet, niet te
bezitten. Hij bezweek evenwel voor de
aandrang van Pepijn, reisde naar Rome,
waar hij 22 Nov. 696 door Paus Sergius
tot bisschop der Friezen gewijd werd.
Bij deze gelegenheid ontving hij den naam
Clemens, d. i. „de Goedaardige", eener
naam, dien hij waarlijk alle eer heeft
aangedaan. De Paus gaf hem ook, even
ah bij zijn vroeger bezoek, de noodige
retiquiën mede, voor de op te richten
kerken.
Deze overblijfsels van zoogenaamde
heiligen en martelaren werden in dien
tijd en ook nog eeuwen later metbijge-
loovigen eerbied aanschouwd en moesten
bij de Heidenen de plaats vervangen der
verbrijzelde afgodsbeelden. Het voornaam
ste geschenk vkn den Paus was een lang
werpig vierkante gouden doos, waarop
bij wijze van altaar en kruisbeeld, waar
onder ter weerzijde de beelden van Ma
ria en Johannis staan, en met reliquiën
gevuld.
Het is een waar kunststuk van goud
gen, dan behoeven zij het zoo nauw
niet mei de neutraliteit te nemen,
meent de Tijd.
Plaats men zich nu op het stand
punt vai den grondwetgever, dan
schijnt er tegen deze opvatting niet
veel in te brengen.
Immers, in scholen met kinderen
van slechts ééne godsdienstige gezind
heid wovdt niet spoedig aanstoot
gegeven of twisting veroorzaakt als
de onderwijzer van dezelfde gezind
heid is.
Een paar opmerkingen moeten wij
hier echter aan toevoegen, want niet
in alles deelen wij dit inzicht van
de Tijd.
Vooreerst kan niet ontkend worden,
dat ook door de uitlegging of toelich
ting van de grondwet van 1848 het
positieve christendom is buitengesloten
van het openbaar onderwijs.
Men is toch van de veronderstelling
uitgegaan dat er een christendom
"bestaat dat aan „andersdenkenden"
geen aanstoot geeft. En zulk een
christendom bestaat er in werkelijk
heid niet. In een zondige wereld
moet het christendom twist en tegen
stand opwekken. Dat licht niet aan
het christendom maar aan de machten,
aan de geweldhebbers dezer eeuw
die er zich tegen aankanten.
In de tweede plaats moetherrin-
nerd, dat kinderen van uitsluitend
„protestantsche" ouders nog lang
niet altijd kinderen van dezelfde
godsdienstige „gezindheid" zijn. De
ouders die vasthouden aan het Calvi
nisme, begeeren geheel ander onder-
smid8arbeid en als zoodanig, alsmede als
historische oudheid van groote waarde,
liet wordt in de Willebrods-of Munster
kerk te Emmerick, die waarschijnlijk ook
door dezen geloofsheld onmiddelijk aan
den rijn gesticht werd en vooral nu na
hare restauratie bezienswaardig is, met
groote zoig bewaard met den gouden
avondmaalskelk, die door Willebrord ge
bruikt is, en die alleen op groote feest
dagen op het altaar komt. Wat de gou
den doos bevat, wordt den bezoeker niet
vertoond, den kelk mag hij ook niet aan
raken, althans niet zonder het léderen om
kleedsel. Wanneer de graven of herto
gen van Gulik, Kleef en Berg te Em
merick werden gehuldigd, moesten zij
met de hand op den „Willebrordskasten"
de privilegiën der stad bezweren. Natuur
lijk beziet de Protestantsche Christen de
ze voorw. 'pen met een geheel ander oog
dan <L 1 oomsch-Katholiek. Voor hem
zijn h- r historische zeldzaamheden, die
hem den grooten Apostel der Friezen
voor den geest brengen, aan wien Ne
derland veel verschuldigd is.
Met welk een eerbied hebben Wille-
brords handen deze voorwerpen aange
raakt, als hij ze onzen vaderen vertoonde,
en met welke eene vereering hebben
hunne blikken daar op gerust. Wij danken
God dat voor ons het zuivere licht des
Evangelies is opgegaan, en de donkere
nacht der Middeleeuwen, die op de nog
heldere tijden van Willebrords zendings
werk volgde, door de reformatie is weg
gevaagd.
Wordt Vervolgd.