ran Scliouwen
m m OÈMMMmm msmm aanm
o ver de
Zaterdag 20 Juni 1891.
Zesde Jaargang No. 290.
Antirevolutionair
Orgaan
DAM.
Artikelen.
aak A o. 5.
IN HOC SIGNO VINCES
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie franco toe te zenden aan den Uitgever.
liet Re&eeringsbeleid
van 1888-18911.
50 ct. p. kilo,
ie 130 ot. p. pond,
taraen 25 pak f 4,50
dito 25 pak 4,25
el per kist,
p. 10 kisten 0,09s/,,
otlood p.
en3,
per 10 stuks 1,55
per 10 stuks 1,75
en Procureur
TERR AM.
ven Ao. «2.
idag Zitdagen houden
SVEER
oedereede en Overflakkoe.
1RDIENST
delliarnis Ym. 5,30 nra. 2,30 u
sluis vm. 6,45, 9,45 nm. 3,45 u
mis a 9,11,15 5.00
11,15 5,30 a
aart ia aansluiting met die van
10 u van Hcllevoetsluis en 9 cn
CAMER8 ZIJN
NG.
A.SMEESTER.
uis der STOOMBOOT.
I1DDELIIARMS.
idag en Dinsdag vin. 5.u.
en Donderdag 6,u.
jdag en Zaterdag 6,30
Ldag en Dinsdag nm. 2,
Overige dagen 3,
NDAGS en 25 Juni
ONDERNEHING.
m op Middelharnis.
lag vm. 8 uur nm. 5 uur.
mdag nm. -1 uur.
3 uur.
zondags
VOORUITGANG,
am naar Rotterdam,
en Dinsdag voorm. 5 uur,
6 uur.
7 uur.
<s namiddag 2,50 uur.
tten eu Haasnyiupli.
gevangen 27 Maart 1891.
sluis naar Rotterdam,
ra. 5,8,l,l0en 4,40 u.
1. 5,40, 8,1,10 en 4,40 u.
e naar Rotterdam.
8,20, nam. 1,30 en 5,u.
1,30 eu 5,u.
-, 8.20. nra. 1.30 en 5,-- uur
naar Hellevoetsluis.
nam. 1,30,3,en 5,u.
circa een halfuur later,
rdarn naar Brielle.
nam. 1,30 3,en 5,uur,
irea een half uur later.
•ndentie met 'sRijks veerboot op
kkee.
AS. Zomerdienst.
Rotterdam,
ag en Dinsdag vm. 5,15; Zater-
'-Beierland
m. 6, 10 nm. 2,30; "Woensdag,
p vm. 7,10 nm. 5,30; Zaterdag
Zondag vm. 8, nm. 3.
ndijk: Maandag en Dinsdag vm
lerdag en Vrijdag (langs Oud-
Rotterdam,
dag, Dinsdag, en Zaterdag nm. 2
an af 17 September) op werk-
2 3,30, des Zondags vm. 83,0
oorndjjkMaandag en Dinsdag
angs Oud-Beierland) n a. 2uur
en Zondag van elke maand zal
ïr van Zuidland naar Rotterdam
echt: Donderdag en Vrijdag.
Coorndijk. vm. 5,45, van Oud-
Oud-Beierlbad, Zuidland on
Deze Courant verschijnt eiken Woensdag en Zaterdag.
Abonnementsprijs per drie maanden franco per post f 1.
Het Zaterdagsnummer alleen 50 Cent.
Voor Amerika bij vooruitbetaling f 5,50 per jaar.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
UITGEVER:
T. BOEKHOVEN.
Advertentiën van 1 5 regels 50 Cent elke regel meer 10 cent on 3/2 ma a
Boekaankondiging 5 Cent per regel en ''/3 maal.
Dienstaanvrageu en Dienstaanbiedingen 50 Cent per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot Dinsdag en Vrijdagmiddag 12 uur.
Aan den vóóravond der verkie
zingen, op 8 Juni jl. waren wij in
de gelegenheid een politieke voor
dracht, een boeiende improvisatie
van Rr. Schaepman te hooren. Hoe
vermoeid ook van wege de vele
redenen door hein aan verschillende
oorden des lands, tot in Friesland en
Groningen toe, gehouden, wilde deze
ijverige voorstrijder ook denlaatsten
avond nog gebruiken om aan de
Delftsche kiezers onder het oog te
brengen welke gewichtige en deug
delijke redenen of er pleiten voor
het behoud der antiliberale meerder
heid en het thans fungeerend Minis
terie. En hij deed dit met een
geestdrift en een betoogkracht, met
een ernst en een royaliteit, zóó
innemend, zóó dringend, dat wij het
van één onzer beste antirevolutionaire
woordvoerders schier niet beter kon
den verwachten of verlangen. Ook
de vorm, waarin Dr. Schaepman
gewoon is zijn gedachten te kleeden,
draagt veel bij tot het effect, dat hij
verwerft. Zijn stijl is natuurlijk, on
gedwongen en rijk aan afwisseling.
Nu eens treft en bindt hij zijn ge
hoor door zijn hoogen ernstdan
weder geeft hij ontspanning door
zijn fijnen humor; maar voortdurend
is hij levendig en bezielend
Bezwaarlijk kunnen wij ons dan
ook het genoegen ontzeggen, het
voornaamste uit zijn te Delft ge
houden toespraak hiermede te deelen.
Spr. begon met te zeggen, dat hij
niet zooals gewoonlijk een pauze
zou gevenook om physieke redenen
niet. Een pauze is aangenaam voor
de hoorders, zeide hij maar minder
aangenaam voor den spreker, en zij
kan toch ook haar schaduwzijde heb
ben voor de hoorders, omdat zij er
door aan het twijfelen kunnen ge
raken tusschen hun beleefdheid en
hun lust om langer te blijven.
Over de candidaten in Delft ge
steld, zou Spr. weinig zeggen. Hij
prees de houding van de Delftsche
O
roomsche kiesvereeniging, die ter
stond dcnzelfden candidaat had aan
gewezen als de antirevolutionairen.
Daardoor heeft zij getoond voortdu-
renden prijs te stellen op de samen
werking der anti-liberalen. En in
zooverre er nu nog bij sommige
katholieke kiezers een tegencandidaat
bestond (1), betreurde hij dit, maar
hij trad liefst niet in een beoordee-
ling
van dat feit. Ook over den
liberalen candidaat, den heer Tak
1 JA S. doelde zeker op den lieer Bahlmann, door
i^aaflbode aan bevolen, die zooals op 10 Juni
'eek 129 stemmen kreeg1.
van Poortvliet had hij niet veel te
zeggen. Ilij hield hem voor een van
de kundigste liberale staatslieden,
voor een man van de hoogere po
litiek, die ver en scherp zag, en die
dan ook zeker no. 1 zou zijn op do
lijst van de liberale candidaten, als
dit maar niet met het eigenaardig
karakter van een staalkaart (met
verschillende kleuren) in strijd was.
Maar, de Liberale Unie voor een
oogenblik bij een koopman verge
lijkende, merkte hij op, dat deze
zicli bevindt in het geval van een
handelaar, die om zijne verschillen
de stoffen, hoe onderscheiden ook in
kleur en kwaliteit, aan den man
te brengen, verscheidene nummers
op dezelfde hoogte moet noteeren.
En dat nu de liberalen in Delft den
heer Tak v. P. niet als een voor
naam staatsman, maar speciaal als
den Dijkgraaf van Delfland aanbe
valen, bewees volgens Spr. eenvoudig
dat de liberalen ook hun kleine pas
munt uitstekend weten te gebruiken.
Wijders zou Dr. S. handelen over do
hooge wenschelijkheid om het thans
regeerend Kabinet te behoudenen ach
tereenvolgens de bedenkingendaar
tegen ingebracht opnoemen en wegen.
Groot was inderdaad de geest-
drilt, waarmede de uitkomst van het
kiezers votum van 1888 werd be
groet. Ja, met lyrische, dichterlijke
verheffing werd, na het optreden
van het nieuwe Ministerie zelfs ge
tuigd, dat het nu aanging op een
strijd tusschen de steden Gods en
de steden des Boozen. Zeker, daarin
school overdrijving. Maar er was
dan toch ook veel veranderd. Sedert
1848 of zelfs sedert 1814 hadden
er geen katholieke mannen ineenig
Ministerie gezeten, met zooveel ka
rakter en talent als de heeren Ruijs
en Bergansius. En mocht men vra
gen, waarom er niet minstens drie
katholieke Ministers in dit Ministerie
zaten, dan wees hij er op, dat voor
den invloed op den gang van het
regeeringsbeleid niet het aantal maar
de hoedanigheden der Ministers be
slissen, en ook wist hij zeker, dat
er nog aan andere katholieken, o.a.
aan den heer Heijdenrijck een por
tefeuille was aangeboden, maar dat
zij geweigerd hadden. De grootste
tegenstanders roemen de bekwaam
heden en de beginselvastheid van
den Heer Bergansius(zelfs de felle
antipapist, Dr. Bronsveld geeft daar
aan allen lof) en voor den heer
Ruijs is het eene onvergankelijke
eere, dat hij de oplossing van de
sociale quaestie hielp voorbereiden.
Zeker, sommige liberalen willen daar
ook aan modehelpen. Maar zij heb
ben een geheel ander uitgangspunt.
Zij houden do tusschenkomst van
de Overheid voor een weldaad, v oor
iets normaals, voor iets zeer wen-
schelijks. Spr. echter acht wel de
Staatshulp dikwijls noodzakelijk en
nuttig, maar hij acht het een vrij
wat gezonder toestand als de maat
schappij de Staatskrukken kan mis
sen op haar eigen beenen kan staan
en zichzelf de wet kan stellen. Dit
laatste nu zal bevorderd worden
door bewindslieden als Ruijs v. B.,
die erkennen dat do menschheid niet
door den mensch te helpen is, maar
dat de ware hulp van God moet
afdalen, en die daarom aan de in
werking van geestelijke invloeden
onder het volk geen belemmeringen
in den weg leggen. Wat de heer
Ruijs tot stand bracht, is nog slechts
een begin. Dat hij nog niet verder
kwam; ligt eensdeels aan het in
gewikkelde van den politieken toe
stand, en anderdeels hieraan, dat de
volksvertegenwoordiging nog zooveel
voorlichting omtrent de sociale noo-
den moet ontvangen. In elk geval
is er geen opheffing van de sociale
ellende te hopen als er weer een
liberalistisch Kabinet optreedtwant
dit zal niet slechts in kleuren-aantal
den regenboog overtreffen, maar het
zal moeten steunen op een meerder
heid met zeven maal zeven kleur-
schakeeringen. Dan toch zal men
weer opnieuw den strijd zien ont
branden tusschen de oude school,
die onder alle omstandigheden, hoe
nijpend ook, de maatschappij maar
aan haar eigen kommervol lot wil
overlaten, én de nieuwere school,
die door Staatstyrannie alle particu
lier initiatief doodt.
Maar er is meer. Sommige anti
liberalen zien zelfs ondankbaar de
gewichtige hervorming op schoolge
bied voorbij, of halen haar aan als
een kleinigheid. Hoe was echter de
toestand volgens de wet van '57?
Toen konden de particuliere scholen
alleen subsidie krijgen, als zij neutraal
onderwijs gaven. Het kon wel niet
anders of er werd met die voor
waarde hier en daar eenigzins de
hand gelicht, en geen enkele school-
autoriteit toonde den moed om ter
beteugeling van alle misbruis: van
de subsidie de koe eens bij de horens
te vattenwellicht omdat eigenlijk
niemand kon zeggen wat „neutraal"
was. Maar het voorschrift bestond
dan toch. De gesubsidieerde scholen
moesten zich tot op zekere hoogte
in acht nemen, dat zij geen kleur
aan de opvoeding gaven. Bij de wet
van 1878 werden de bepalingen
voor het bijzonder onderwijs nog
verscherpt. Volgens die wet zouden
voortaan alleen de bijzondere scholen
voor uitgebreid lager onderwijs, op
conditie van neutraliteit, eenigen
steun van overheidswege mogen go-
nieten. Overigens moesten de chris
tenen alles zelf betalen. Maar zie,
nauwelijks is er een antiliberaal
Kabinet opgestaan, of er wordt een
oplossing gevonden, die, al is zij
nu juist geen geniale, dan toch ze
ker een nationale oplossing mag
heeten. Spr. had althans van nie
mand een andere oplossing hooren
noemen, die ook op mijlen afstand
met de nu gevondene te vergelijken
zoude zijn. Wel hebben er ook
eenige liberalen medegewerkt, om
de nieuwe schoolwet tot stand te
brengen, maar dit is buiten kijf,
dat de liberale partij van '57 tot
'89 de gelegenheid had om een be
middelend voorstel te doen, maar
het niet deed. Neon, de anders op
schoolgebied zoo „vooruitstrevende",
tromroerende, banierophoudende,
bazuinblazende partij was en bleef
hier dc sleepdragende partij. Mede
werken uit nooddwang is iets geheel
anders dan Ziewerken.
Ook over de benoemingen is of
wordt door sommige antiliberalen
geklaagd. Spr. wenschtte wel voor
de eer der klagers zeiven, dat zij
zulk een klacht niet inbrachten, de
wijl het in zijn oog een lage klacht
is, die op hem den indruk maakt
van altijd do Regeering te willen
beschuldigen. De klacht is daar
om zoo min, dewijl zij niet kan we-
derlegd worden zonder in een andere
moeielijkheid te vervallen. Want
één van beidede Regeering weer
spreekt in het oog loopend met daad
zaken zulk een bewering, en dan
krijgt zij moeite met de tegenstan
ders, die zicli dan gepasseerd en
uitgesloten voelen. Of wel, zij weer
spreekt de klacht niet, zij gaat op
haar oude pad door, en dan blijft
de beschuldiging te haren laste bij
haar eigen geestverwanten bestaan.
Noem mij echter zeide Spr.
niet een veronderstelling, en nog
veel minder een verdachtmaking,
maar noem mij een feitwaaruit
blijkt, dat deze Regeering haar ei
gen geestverwanten opzettelijk heelt
achtergesteld bij de andore landge-
nooteü, ~~of omgekeerd. Men zal
het onmogelijk kunnen. Zij ging
recht door zee, zonder partijdigheid
te toonen, en daarmede moet ieder
tevreden zijn.
De klachten te dien aanzien zijn
dan ook verstomd. Bij do behande
ling der Staatsbegrooting van '89
hief de heer Gleichman een algc-
moene klacht tegen de benoemingen
aan Dr S. heeft toen met de Re
geering die klacht bestreden. Na
dien tijd is zij niet meer vernomen.
Wel klaagde men nog over een
paar afzonderlijke gevallen, maar
met zulke zwakke argumenten, dat
de klagers waarlijk niet met lau
werkronen naar huis gingen, en de
algemeene klacht bleef weg.
Ook tegen het ingediende wetsont
werp tot afschaffing van den vac-
cinedwang hebben eenige katholie
ken bezwaar, maar vooreerst achtte
hij dit een punt, waarover de leden
der rechterzijde vrijelijk konden oor-
deelen 'naar eigen inzichten, en bo
vendien betwijfelde hij zeer, of het
er wol veel beter mede zou afloo-
pen dan met don voorgestclden aan
koop van het huis waarin eenmaal
Baron van Wassenaer zijn verblijf
had. Uit den toon en de geheele
manier waarop Dr. S. deze quaestie
besprak, kon men niet merken, dat
de katholieken veel last voelen
van den consciëntiedwang in het
voorschrift der verplichte vaccinatie
voor de schoolkinderen en onder
wijzers gelegen.
Eindelijk kwam Spr tot de „booze"
lcgerwet. Hij had haar liever niet
in behandeling gehad. Ilij vond
het indienen van die wet geen daad
van rustige politiek. Ilij had liever
voorloopig een overgangswet in het
leven willen geroepen zien. Maar
wat men er ook tegen mocht heb
ben, er komt niet het minste in
voor dat met het geweten, den gods
dienst of de ridderlijkheid in strijd
is. Grove verwijten zijn er te
gen den Minister Borgansius in de
pers gevallen. Maar sommigen den
ken dat men daar alles mag zeggen,
v Daar heerschcn niet eens de tien
^geboden meer, zeide Spr. Maar wie
is er die den Minister van Oorlog
in het aangezicht durft beschuldigen
dat hij eenig beginsel van deugd
of recht heeft verknutseld of ver
donkerd. Neen, niet om met ver
berging en vertrapping van eigen
gevoelens een politieke partij te be
lieven, waartoe hij noch door geboorte
noch door zijn beginselen behoort,
diende hij de legerwet inmaar als
man van karakter stond hij voor zijn
eigen overtuiging. Het was echter
niet mogelijk om met een deel van
de Katholieken tot een vergelijk te
komenzij zochten bij afwisseling
hun kracht in dreigen en
zwijgen.