voor de Zuid-Hollandsche en Zeeuwsche Eilanden.
<91 nti- Sieve UUionaiz
IN HOC SIGNO VINCES
tyVeeM lad
Vierde Jaargang N°. 203.
W. BOEKHOVEN.
SOMJIELSDIJIi.
Alle stukken voor de lledactle bestemd, Advertentiën en verdere Administratie, franco toe te zenden aan den Uitgever.
„De Pacificatie".
FEUILLETON.
Vader en Zoon.
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Abonnementsprijsper drie maanden 50 Cent, franco p. post
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
uitg15v1s11
Advertentiën van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent.
Advertentiën driemaal geplaatst worden slechts tweemaal berekend.
Advertentiën worden bij den Uitgever ingewacht tot Donderdagmiddag 5 uur
II. (Slot).
Gelijk wij een vorige maal zagen, stond
de heer Mackay, toen hij de regeering
aanvaardde, op schoolgebied voor de op
lossing van een diep ingrijpend vraagstuk.
Om den omvang van dat vraagstuk te
doen gevoelen, somt de heer Lolnnan in
zijn gedenkschrift „de Pacificatie" de voor
naamste eischen op, waaraan, naar de mec-
ning der meeste antirevolutionairen en
Koomschen een nieuwe schoolwetgeving
heelt te voldoen.
a. l)e openbare school moet behouden
blijven voor allen die de bijzondere school
niet verkiezen of niet hunnen gebruiken,
b. v. omdat zij er niet iszij moet echter
verdwijnen naarmate zij niet wordt begeerd.
b. De openbare school mag hij de bij
zondere niet voorgetrokken wordenzij
moet aanvulling, de bijzondere regel zijn.
c. De openbare school blij ve, als ge
meente-instelling, zooveel mogelijk huilen
directen invloed van de hooge regeering
i). De openbare school, waar zij nog
bestaat, blij ve zooveel doenlijk ingericht
voor aller gebruik; niet dus uitsluitend
voor modernen of voor vrijdenkers, en
ook niet uitsluitend voor rechtzinnige Pro
testanten of Roomsch-lvatholiekendus
een z. v. m. „absoluut neutrale" school.
e. Wie kan, bekosligc zelf het on
derwijs zijner kinderen.
f. Wie niet betalen kan, mag noch
middellijk noch onmiddellijk gedwongen
worden om zijn kinderen naar de bijzon
dere school te zenden. Dus aan het kiezen
der openbare school mogen geen geldelijke
voordeden verhonden worden.
g. De bestaande vrijheid der bijzon
dere school worde eer uitgebreid dan in
gekrompen.
n. Geen staatsgeld mag uitgegeven
Maar de jongeling bad reeds door de achter
deur bet huis verlaten, was den tuin door ge
sneld en over een lagen steenen muur geklom
men, waarachter zich een dicht beesterbosch
bevond.
Van daar zag hij dat de vlammen bet huis
van zijn weldoener vernielden, daar drong hem
een en andermaal het geroep van den grijsaard
„Lodewijk Lodewijk" in het oor doch hij durf
de niet naar de pastorie terug te keeren, noch
zijn pleegvader te verdedigen. En toen het hnis
tot den grond was afgebrand en alles wat eenige
waarde had was geroofd, kwam hij uit zijn schuil
hoek te voorschijn, koos de party van de sterkste
en nam dienst als vrijwilliger in de rijen der
republikeinen, om te strijden tegen zijne vrienden.
Wjj zullen niet in verdere bijzonderheden
omtrent dezen burgeroorlog treden.Zij werd door
beide partijen met de grootste bitterheid gevoerd.
Lodewijk, die bij de troepen van den gene
raal Kleber was ingedeeld, streed met woede
worden, zonder zekerheid dal het tot zijne
bestemming gebruikt wordt.
i. Het Rijk ondersteune, ter bevorde
ring van het onderwijs, niet de school,
maar de ouders voor zoover deze niet be
talen kunnen.
k. liet Rijk geve slechts zooveel on
dersteuning ais voor het toonen van
rechtsgelijkheid noodig is.
e. De vrije christelijke school trekke
haar inkomsten meest uit de christelijke
offervaardigheid.
m. De Overheid trede niet op alsof
de zorg voor het belang der ingezetenen
in de eerste plaats bij den Staat berust.
De ingezetenen mogen niet in alles on
dergeschikt gemaakt worden aan den
Staalswil.
Met tal van voorbeelden wijst de heer
Lahman aan, dat het inderdaad zeer
moeielijk is een schoolstelsel te bedenken,
waarbij aan al deze wensehen, eischen,
of beginselen naar belmoren wordt vol
daan. Wij zullen er een paar noemen.
Onbeperkt moet de vrijheid der bijzon
dere school blijven. Hoe moeielijk is deze
eisch in evenwicht te höuden met dien
anderen, dat hel staatsgeld niet aan zijn
heslemming worde onttrokken.
De Staat moet zich niet op den voorgrond
stellen bij de regeling van het onderwijs,
en toch moet er voor ieder die hel verlangt
een openbare school zijn.
Genoeg reeds om te doen beseffen, dat
reeds de eigen wensehen van de pui tijen der
rechterzijde tot groole gematigdheid dwon
gen. „liet is dan ook mijne vaste overtui
ging", zegt de heer L, dat, zelfs al vond de
„rechterzijde" geen tegenwicht meer in het
„liberalisme", de regeling der volksschool
toch niet veel zal kunnen afwijken van de
thans aangenomen beginselen".
Om dit gevoelen te staven toetst de heer
Lobman de nieuwe wet aan alle hierboven
tegen zijne landslieden. Het scheen of hij zijn
vreesachtigheid terzijde had gezet en een held
was geworden. De hoofdlieden bewonderden zijn
moed, doch meer dan een kameraad zeide: „hij
zocht den dood' want dij heeft zijn pleegvader
verraden, vecht tegen degenen die hen welde
den, en tracht zijn geweten daardoor in slaap te
wiegelen." Die kameraden hadden geen onge
lijk, want dag en nacht stond hem het beeld van
zjjn grijzen pleegvader voor oogen. Wat was
van hem geworden, was hij in de vlammen der
pastorie omgekomen, was hij gelijk zoovelen ver
moord, doodgeschoten. Waarlijk, Lode
wijk zocht den dood doch vond ze niet. Ook
het laatste oogenblik, in Gods eeuwigen raad
bepaald, moest hij doorleven.
Te Torfau had een ernstig gevecht plaats.
De Vendeërs behaalden de zege. Kleber, de
bevelhebber der republikeinen, werd zwaar ge
wond en zou zonder de hulp van twee grena
diers, die daartoe wonderen van dapperheid
verrichten, gevangen genomen zijn. Kort daarop
ontvingen de republikeinen eene nieuwe neder
laag te Mointagu, waardoor hun haat tegen de
Yendeërs nog grooter werd. Te Sormaire waren
zjj ingesloten en koelden hun haat en wraak-
uitgechukte verlangens en zet hij uiteen, dat
zij zooveel mogelijk zijn bevredigd. Hij
haalt daarbij veel aan uit de beraadslagingen
in de Tweede Kamer en wijst er met nadruk
op, dat al hebben de meeste leden der rech
terzijde gedurende de onderwijsdebatten liet
stilzwijgen bewaard, dit niet voortkwam uil
mindere belangstelling of onbekwaamheid,
doch uit zelfverloochening, omdat zij over
tuigd waren dal er nu niet meer lang en
breed moest geredeneerd worden, maar dat
het aankwam op daadzaken. De zaak was on
der de leden der antirevolutionaire partij be
hoorlijk voorbereid, ook in overleg met de
leden der rechterzijde, zoodal in liet open
haar debat vaak alleen het advies werd uit
gebracht, waaraan men gemeenschappelijk
had gewerkt.
iNa nu te hebben nagegaan, in hoeverre
de beginselen der nieuwe wel op hel straks
omschreven letterslot passen, komt de heer
Lolnnan tot hel resultaat, dut niet de nieuwe
wel het navolgende is verkregen:
Lene openbare school behouden voor wie
zich in de bijzondere niet thuis gevoeltals
veiligheidsklep waar particuliere bemoeiing
ontbreekt, als wijkplaats voor kerkelijke ty
rannic; die school «iel meer de nationale, de
bevoorrechtedoch slechts, zoo althans de
liefde voor de vrije school toeneemt, aan
vulling in plaats van regel; die school
ook niet meer het symbool van verdraag
zaamheid en volkseenheid en volkskracht,
omdat zij ter wille van hare bestemming
neutraal, kleurloos, lot zekere male onvrij
en belemmerd moet zijn; die school dan ook
niet meer dan onvermijdelijk boven de vrije
school bevoordeeld.
De bijzondere school gelijk gesteld met de
openbare, in zooverre zij dezelfde bijdragen
uit de Rijkskas ontvangt als de openbare,
zoowel voor de opleiding als voor hel fun-
gecrcn van het onderwijzend personeelfi
nancieel «c/jfergesleld hij de openbare om
lucht aan iederen vijand die hen in handen k.vatn.
Op zekeren dag werden eenige koningsgezinde
gevangenen in liet leger gebracht. Het lot de
zer ongelukkigen was spoedig beslist, doch zij
bleven ongevoelig en koud voor hetgeen hen
te wachten stond. Zij beantwoorden de hun aan
gedane beledigingen met verachting, of verdroe
gen die met onverzettelijke bedaardheid. De
woede hunner vijanden werd daardoor machte
loos, want de wraak vind geene voldoening als
het slachtoffer ongevoelig blijft. Alleen wanneer
zij van tijd tot tijd hun oog sloegen op een
hunner medegevangenen, zag men dat zij ont
roerden en het hoofd van hen medelijdend af
wende. Die medegevangene had een achtbaar
voorkomen, zijn hoog voorkomen droeg het
diepe lidteeken eener wonde, welke eerst onlangs
scheen genezen te zijn. Het was den prediker
waarvan wij reeds boven spraken, den pleegva
der van Lodewijk. Hij zou het eerst doodge
schoten worden. Met vasten tred begaf hij zich
naar de strafplaats, een land met hagen omzet,
zonderde zich eenige oogenblikken af, beval
zijn ziel aan God en knielde neder.
Doch nauwelijks schaarde zich het peloton om
vuur te geven, toen een diepe zucht aan de
redenen die geenszins aan voorkeur van
het openbaar onderwijs zijn ontleend daar
entegen gesteld boven de openbare wal be
treft de vrijheid om het hijzonder onderwijs
naar eigen goedvinden in te richten.
De ouders vrij gelaten iu de keuze eener
school voor hunne kinderen, doch niet
ontslagen van hunne laak; onder die ouders
zoo al niet uitsluitend, dan toch in de
eerste plaats de min- en onverniogenden
financieel gesteund; de deugdzaamheid van
het onderwijs in hel algemeen, en vooral
die van het bijzonder onderwijs, krachtig
bevorderd, en daarom zooveel doenlijk ge
zorgd dal 's lands penningen ten hale van
hel onderwijs zullen worden aangewend.
De Christelijke bijzondere school, althans
voorloopig, begunstigd, doordat de Chris
tenen voor hunne scholen de meeste vrij
gevigheid loonden, ofschoon dil iels is dat
de Staat niet rechtstreeks veranderen kan.
Aan de door de vroegere wet uitgelokte
opdrijving van de gemeentelijke school-uil-
gavcn perk gesteld; de rijksbijdrage aan
de gemeentebesturen verstrekt om redenen
van billijkheid en niet meer omdat alleen
de Slaat goed onderwijs kan geven.
Lindelijk cenc wel, die ten hate van
allen komtdie door de verschillende par
tijen werd aangenomen; die de deugde
lijkheid van alle onderwijs bevordert, en
die zelve zal zijn wal de openbare school
niet kun wezen „het symbool van natio
nale verdraagzaamheid en samenwerking"
het „cement onzer volkseenheid."
Is dal veel gewonnen
In hel derde deel gaat de heer L. na,
welke de vermoedelijke gevolgen van de
aanneming der wet zullen zijn ten opzichte
van
Ie den schoolstrijd op politiek gebied
'2e hel onderwijs in het algemeen
borst van den dienaar des Ileeren ontglipte,
en hij zich met de rechterhand de oogen wreef
uit vrees de speelbal eener begoocheling te zijn;
een tweede blik overtuigde hem van eene vreese-
lijke waarheid, hij begon te weenen, en sloeg
de oogen neder, want hij had een der soldaten
herkend, het was niemaud anders dan zijn pleeg
zoon LoJewijk. „O, mijn God riep hij overluid
bespaar mij deze beproeving maar Uw wil
geschiede." Daarna trok hij een doek uit een
zijner zakken en wilde die voor de oogen bin
den, toen een jong soldaat zijne rij verliet, zijn
geweer wegwierp, en zich in de handen van
hem wierp, op wiens borst de loopen der ge
weren gericht waren uitroepende Vader mijn
lichaam zal u thans tot borstwering dienen, wij
zullen te zamen sterven; doch vergeef mij eerst
mijn misdaad. Ik was een lafaard en verliet u
in de ure des gevaars. Toch kleeft geen bloed
aan mijne handen. Nooit heb ik op de konings-
gezinden geschoten, mijn geweer weigerde steeds
of de kogel deerde niemand. Voor het eerst ben
ik gekommandeerd om deel te nemen aan het fuci-
leeren, en de eerste die knielt is mijn pleegva
der. O, vergeef mij en laat mij metu sterven."
(Slot volgt.)