Week
blad
voor de Zuid-Hollandsche en Zeeuwsche Eilanden.
f
V
Vrijdag 12 Juli 1889.
Vierde Jaargang N°. 176'.
IN HOC SIGNO VINCES
W. BOEKHOVEN.
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie, franco toe te zenden aan den Uitgever.
Zal de voorgestelde subsidie
liet bijzonder onderwijs
baten of schaden?
FEUILLETON.
HET ZWAHTE GALEISCHIP
E. A-GLYPHOS.
CiienRTnlcraiMlsvcrkieEiiiseii.
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Abonnementsprijs per drie maanden 50 Cent, franco p. post
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
U1TGEVHH
iOIIMKLSDIJK.
Advertentiën van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent.
Advertentiën driemaal geplaatst worden slechts tweemaal berekend.
Advertentiën worden bij den Uitgever ingewacht tot Donderdagmiddag 5 uur
Aldus is reeds meermalen van antirevolu
tionaire zijde gevraagd, vooral omdat van
dien kant reeds herhaaldelijk is betoogd, dat
wij om ons ideaal met de vrije school wat na
derbij te komen juist geen subsidie noodig
hebben, maar die liever moeten weigeren.
De katholieken, dit weet men, denken
daar eenigszins anders over. Deze lieden
strijden meer voor de onbelemmerde gele
genheid om hun godsdienst door middel van
de school te verbreiden, en het is hun tame
lijk onverschillig op welke wijze zij tot dat
doel geraken, ja hoe voordeeliger zij dat
doel kunnen treffen, hoe meer zij daarbij uit
de staatskas kunnen genieten, des te liever
het hun is.
Daarom zouden zij vermoedelijk ook geen
bezwaar hebben tegen de oprichting van af
zonderlijke staatsscholen voor protestant-
sche en katholieke kinderen. Of althans zou
den velen hunner willen, dat op plaatsen, al
waar de ouders van slechts ééne godsdien
stige gezindheid zijn, en dus de Bijbel op een
wijze kan gebruikt worden die niemand aan
stoot geeft, zij zouden willen, dat daar ook
de godsdienst bij en onder het onderwijs
werd toegelaten. Op die wijze zouden in
Noord-Brabant en Limburg de meeste scho
len officiëel geijkt worden als roomsche
scholen.
Maar de antirevolutionairen hebben den
schoolstrijd geheel anders opgevat, en dat is
zeernatuurlijk, omdat de Protestanten onder
ling veel te veel verdeeld van gevoelens zijn
om als één gezindheid in de scholen op te
treden. En toch is er voor het gebruik van
den Bijbel een toeziende, regelende macht
noodig, of anders worden vele scholen met
den Bijbel het tegendeel van wat zij heeten
te zijn, doordat de Bijbel er of in het geheel
niet, of slechts voor een klein gedeelte en
dus geheel tegen zijn aard gebruikt, of zelfs
bestreden wordt.
DOOI
18
Yoor de derde maal sedert den nacht, gedu
rende welken de bezetting op het fort Lief kens-
hoek het kanongebulder van het zwarte galeischip
en der Immacolata Concezzione en het in de
lucht vliegen van het laatstgenoemde vaartuig
waarnam, spreidde de avond zijn valen sluier
over de aarde. Het was windstil en ongewoon
warm. Weerkundigen beweerden, dat er spoedig
veel sneeuw te wachten was en zij konden wel
gelijk hebben. Nadat de zon des morgens de
■göuhrt-TC nevelen verdreven had en het schoon
helder weder was geworden, verborg zij zich
des middags achter dichte, zwarte wolken. Dit
wolkgevaarte trok al meer en meer samen en
daalde tegen den avond steeds lager neder ovef
de stad Antwerpen, over land, rivier en zee.
Nogmaals begeven wij ons in gedachten aai
boord van het Genueesche schip, de Andrea
Doria en wel in de kajuit van den kapitein.
De hangende lamp werpt haren roodaehtiger
gloed door het vertrek, op de wapens enkaar-,
ge
A -.
De overheid kan hier onmogelijk een
mouw aan passen, en om deze onoverkome
lijke moeilijkheid nu te ontgaan en te maken,
dat verreweg de meeste ouders een school
krijgen naar hun zin, heeft onze partij geen
anderen uitweg kunnen vinden, dan dat de
overheid zich zou terugtrekken op schoolge
bied en dat de particuliere ijver tot het bou
wen van scholen zou opgewekt worden.
Reeds in 1869 stelde de heer Groen van
Prinsterer in zijn antirevolutionair program
vast: de staatsschool aanvulling en de
vrije school regel.
Nu ligt het in de natuur der zaak, en de
ondervinding heeft het ook geleerd, dat de
vrije aandrift der burgers om scholen te bou
wen het best bevorderd wordt als zij zeiven
er de kosten van moeten dragen. En in dat
zelf betalen steekt ook een zeer redelijk be
ginsel, omdat in de eerste plaats de ouders
geroepen zijn om hun kinderen op te voeden
of te laten opvoeden, en de overheid er eerst
in de tweede plaats op heelt toe te zien, in
het belang der natie, dat deze plicht niet
verwaarloosd wordt
In het algemeen gesproken wordt dus on
zerzijds subsidie voor het bijzonder onderwijs
noch noodig noch wenschelijk geacht.
Maar daarmede is volstrekt nog niet ver
oordeeld wat de heer Mackay heeft voorge
steld. Als namelijk zijn wetsontwerp door
gaat, en de gezamenlijke bijzondere scholen
plus minus acht ton gouds uit de staatskas
verkrijgen, dan ontslaat dit de christelijke
ouders die schoolgeld betalen kunnen vol
strekt nog niet van den plicht om evenveel
voor het vrije onderwijs te offeren als tot
hiertoe. Laat men dit wél begrijpen. Want
vooreerst is aan die „subsidie' de voorwaar
de verbonden, dat er binnen weinige jaren
nog een groot aantal bijzondere onderwij
zers moet aangesteld worden, zoodat de be
stuurders der vrije scholen verplicht worden
om het verkregen geld toch weer dadelijk
aan meerder personeel uit te geven.
En dan, wat er overblijft kan hoogstens
ten aan de wanden, op den vloer, waarop bloe
dige doeken verspreid liggen, op de legerstede,
waarop Antonio Valani kreunt en steunt en ijlt,
op de aan het voeteinde geknield liggende My-
ga, op den luitenant Delia Rota, die naast de
legerstede van zijn stervenden vriend staat en
woeste, zonderlinge blikken nu eens op den
zwaar gewonde, dan weder op de geschaakte
maagd slaat.
Tegen den middag had Leone van den admi
raal Spinola en den gouverneur van Antwer
pen met onverschilligheid de opmerking hooreu
maken, dat het ontsnappen van den watergeus
een duivelsche list was en hij daarvan de schuld
droeg. Met een weinig minder onverschilligheid
had hij vernomen, dat liem, hij gebrek aau eenen
betere, het opperbevel over het galjoen, de An
dreas Doria voor de expeditie op den aanstaan
den morgen werd opgedragen.
Naar het zich aan boord bevindend meisje had
JICUX.1tO«nAn<l nortll. llrt
geweest en nog steeds werkzaam, wil veranderen.
Hij biedt zich aan als meesterknecht in een
zelfde zaak of in een pakhuis, mits 's Zondags
vrij. Van goede getuigschriften voorzien.
Adres met franco brieven, letters Z Z, aan
BOEKHOVEN's Advertentiebureau te Som-
melsdijk.
strekken om het schoolgeld van behoeftige
en minvermogenden te dekken, en -dit
mag ook niet vergeten het geheele subsi
diebedrag kan nog niet eens opwegen tegen
hetgeen de voorstanders der bijzondere
scholen meêbetalen voor de kinderen der
voorstanders van de openbare school.
Gelijk de toestand tot dusver was, kan het
niet blijven. Dat zou schrikkelijk onrecht
vaardig zijn.
De Grondwet zegt immers, dat alle onder
wijs vrij zal zijn. Maareen „vrijheid"
die hierop neerkomt, dat degenen die een
bijzondere gezindheids-school noodig ach
ten, feitelijk twee-of driedubbel betalen, is
geen vrijheid, maar indirecte dwang.
Zal dus de vrijheid iets meer zijn dan een
loos woord, dan moet er wel geldelijke te
gemoetkoming gegeven worden aan de bij
zondere scholen, zoolang er in de Grondwet
blijft staan, dat de overheid overal in het
land voor „voldoend" openbaar onderwijs
moet zorgen.
In 1848 toen deze regel in de Grondwet
geschreven werd, was de toestand geheel
anders dan nu. Toen was er bijnageen goed
bijzonder onderwijs en toen was er ook geen
kijk naar, dat het bijzonder onderwijs zich
op zoo breede schaal zou ontwikkelen als la
ter werkelijkheid is geworden, want thans
gaan er ongeveer 2 7 procent van de school
gaande kinderen op de bijzondere school.
Aan zoo iets dacht men vóór 40jaren niet,
en omdat er tevens aan het bijzonder onder
wijs, uiteen maatschappelijk oogpunt
beschouwd, zeer groote gebreken kleelden,
scheen het de natuurlijkste zaak van de we
reld om nevens, de toegezegde v r ij h e i d
van onderwijs ook in de Grondwet te ver
melden, dat de Staat overal voor voldoend
lager onderwijs zou zorgen.
Doch wat toen natuurlijk scheen, is thans
o n natuurlijk geworden. Een groot deel der
natie heeft getoond de vrije gezindheids-
scholen te verkiezen, en nu deze er eenmaal
zijn in grooten getale, en gekomen zijn on-
dat zonder beschutting en bescherming aan
zijne willekeur prijs gegeven was, zoodra zijn
vriend den laatsten snik gegeven had. In het
begin trachtte hij dergelijke gedachten nog wel
uit zijn hoofd te verbannen, maar zij kwamen
gedurig met nieuwe kracht in hem op het was
hem niet mogelijk, ze van zich te zetten, en
weldra gaf hij het geheel en al op, ze verder
te bestrijden. In hare wanhoop kwam het schoone
meisje hem steeds nog aanininniger vooronder
zijn scheepsvolk, in liet tuighuis, in het spreek-
kabinet des admiraals, in de straten der stad
was zij in zijne ziel, zooals zij daar met kramp
achtig saatngevouwen handen in de kajuit der
Andreas Doria in aanhoudend gebed lag neer
geknield. De wildste hartstocht sloeg in heldere
vlammen op en met de dolzinnigste drogredenen
zocht hij zijn zich daartegen aankantend gewe
ten op den mond te slaan. Wat zou het An
tonio ook baten, al zond hj het meisje weder
aau land Nu riep Leone Delia Rota zich de
oogenblikken voor zijne verbeelding terug, waarin
hj het sierljk gebouwde lichaam van Myga in
zijne armen had gehouden, toen hj het bewus-
telooze kind door den rook, langs de kade ge
dragen had. Door den wind golfden toen de
blonde lokken der maagd langs zjn gelaat.
„Neen, neen, neen, Antonio Valani, uw recht
op den schoonen buit eindigt met uw leven 1
danks de geldelijke bevoorrechting der
openbare scholen, nu is er ter verkrijging
van ware vrijheid inderdaad een geldelijke
toelage ofbeter nog gezegd terugbetaling
aan de bijzondere scholen noodig. Hierin ligt
volstrekt geen bevoorrechting van het
bijzonder onderwijs, maar slechts een poging
tot doorvoering der vrijheid. Het-zou dwaas
en onverantwoordelijk zijn, als de overheid
nog langer weigerde stappen in deze rich
ting te doen. Nu het bijzonder onderwijs
door de toewijding van een groot deel der
natie eenmaal is opgeheven uit de vernede
ring waarin het vroeger lag, heeft de over
heid dat feit te aanvaarden, en heeft zij de
vrije school te erkennen door haar voorstan
ders te ontheffen van den plicht of de nood
zakelijkheid om dubbel zooveel voor het on
derwijs te betalen als de andere burgers.
De liberalisten hebben steeds geweigerd
en zullen vermoedelijk nog lang blijven wei
geren om op dit punt met den wensch en
het werk der natie te rekenen. Daardoorzijn
zij ook zoover achteruit geboerd. Maar het
Ministerie Mackay denkt er gelukkig beter
over. Het wil door gelijkmaking van geldelij-
ken last een eerlijke concurrentie scheppen
tusschen de openbare en de vrije school, en
dewijl dit op het oogenblik niet anders dan
door toezegging van geld uit de Staatskas te
krijgen is, moet in dezen vorm de voorge
stelde „subsidie" worden toegejuicht.
Het recht wordt er door bevorderd en
het vrije onderwijs verbeterd, mits de zaak
goed begrepen worde en dus de offervaar
digheid voortdurend worde aangekweekt.
Een der grootste voorrechten, die op 't oogen
blik de antirevolutionaire partij boven die dei-
liberalen bezit, zegt de Bricllenaar is zeker wel
het hebben van een Program van beginselen
bestaande uit 21 artikelen, in 1878 opgesteld
en door het Centraal Comité in het licht ge
zonden. Dit program evenwel is slechts bruik
baar bij verkiezingen voor de leden van Pro-
Oorlogsrecht, Antonio Valani, strijk de vlag en
zink voor mij is thans het geluk, dat u
toegedacht was, en morgen, morgen voor
mij het bezwijken, voor een ander de zege
Oorlogsrecht, oorlogsgeluk, arme Antonio
Met zulke gedachten was in de avondsche
mering de luitenant de kajuit binnengestapt,
en nu stond hij daar, zooals wij reeds gemeld
hebben, tusschen den zieltogenden Valani en de
over al hare leden sidderende Myga in het sche
merlicht der dof brandende scheepslamp.
Men had den doodelijk gewonden jjapitein
ter betere verpleging aan wal willen brengen
maar met alle kracht van een uitblusschend
bestaan had Antonio zich daartegen verzethij
wilde sterven op zijn schip, niet in het hospi
taal. In zijne ijlende koorts had hij niet verge
ten, dat Leone het Vlaamsche meisje, aan boord
van het schip heeft gebracht. Hoe meer de dood
nadert, destevaster klemt hij zich aan baal
vast, desteheftiger treedt zij op den voorgrond.
I11 zijn leven had hij ze bijna in zijn hart be
graven, zonder het tusschen-beiden treden van
zijn wilden medgezel Leone had zij zich wel
licht nooit geopenbaard. In het aangezicht des
doods, in zijn koortsijlen, werpt zijn geest alle
hem boeiende kluisters afniets van dat alles,
wat hij vroeger gevoeld en verborgen heeft,
verheelt Antonio Valani nu meer. Wordt verv.)