Christelijk
"Weekblad
voor de Zuid-Hollandsche en Zeeuwsche Eilanden,
Vrijdag 17 Mei 1889.
Vierde Jaargang N'
INHOCSIGNO VINCES
W. BOEKHOVEN.
Alle stukken voor Ue Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie, franco toe te zenden aan den Uit geve r
IJit de Pers.
FEUILLETON
HET ZWARTE GALEISCHIP
Ruitcnlaiidscli overzicht.
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
Abonnementsprijs per drie maanden 50 Cent, franco p. post
Atzoaderlijke nummers 5 Cent.
Advertentiën van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent.
Advertentiën driemaal geplaatst worden slechts tweemaal berekend.
Advertentiën worden bij den Uitgkvkii ingewacht tot Donderdagmiddag 5 uur
CONSTITUTIONEEL.
AI wat liberaal was, tooide zich jaren lang met
den naam vau constitutioneel.
Eigenlijk waren zij het alleen. Anderen moch
ten op dien naam geen aanspraak maken.
Doch in den laatsten tijd schijnen de heeren
dien tel minder eervol te achten. Althans, zoo
hier en daar merkt men, dat zij zich van een an
dere naam trachten meester te maken. Van den
naam vrijzinnig.
Vanwaar die naams-verandering 'i
Och, eenvoudig omdat de titel „contitutioneel"
thans uitgediend heeft, en de heeren daarvan geen
heil meer verwachten. Nu de Regeering inderdaad,
constitutioneel handelt, kunnen zij er zich moeie-
lijk meer mede sieren.
Beide Kamers behooren, volgens constitutio
neel begrip, te zijn verkozen doordezelfde kiezers.
De liberalen willen dat, om bekende redenen, niet;
DOOR
GLYPHOS.
10
Slaan wij eens een blik terug in de geschie
denis.
Onder Karei V en ook nog later, vooral vóór
de groote worstelstrijd met Spanje begon, was
Antwerpen de voornaamste handelstad der wereld.
Hare beurs, in 1531 gebouwd, had haarsgelijke
in pracht in geheel Europa niet. (Een hevige
brand heeft dit beroemde gebouw ip 1858 geheel
verwoest.) Het Hanse- of Oosterlingenhuis ver
rees in 1561. Jaarlijks werd er meer dan 500
millioen gulden omgezet, voor die tijden een ont
zaglijk groote som. Er liepen soms 500 schepen
op éénen dag de haven binnen, 500 met allerlei
waren beladen wagens kwamen dagelijks de stad
binnen ten minste 2500 schepen lagen er voor
anker. De nijverheid had in deze stad een nooit-
gekenden trap van bloei bereikt, haar weefsels
van fluweel, damast en atlas, haar goud- en
zilverborduursels waren in geheelEuropa beroemd
en gezocht, en wanneer volkomen geloofwaardige
tijdgenooten het niet in hunne geschriften me
dedeelden, zou men aarzelen, om geloof te schen
ken aan hetgeen van de onmetelijke rijkdommen
harer kooplieden geboekt staat. Maar ook hier
gold het„Wat baat het den mensch, zoo hij
de geheele wereld gewint en lijdt schade aan
zijne ziele 7" Ook hier werd naar vrede gezocht
voor het hart en was het getal groot dergenen,
die dien vrede vonden in het licht, dat door de
hervorming opgegaan was. Wij behoeven alleen
na te gaan, welk eene uitbreiding de beeldenstorm
in Antwerpen kreeg, om daarvan overtuigd te
worden. Deze noodlottige gebeurtenis, uit over
moed en verkeerde opvatting van den strijd der
gereformeerden tegen beeldendienst en zooge
naamde baiilspriesters ontstaan, ging als een ver
nielende orkaan zeven dagen lang over alle ge
westen der Nederlanden, met uitzondering van
Luxemburg, Namen en Henegouwen. Eenige
opgewondenen, die van eene hagepreek te Hont-
schoten bij IJperen terugkeerden, 14 Aug. 1567,
sloegen een paar heiligenbeelden langs den weg
stuk. Dit werkte als eene vonk in 't buskruit,
men wilde nu op het voorbeeld der koningen
van Juda het land van afgoderij zuiveren, om
niet door langer oogluiking Gods gerichten over
hetzelve te brengenmaar vergat, dat Jezus
eens gezegd had„Niet door kracht of geweld,
maar door Mijnen geest zal het geschieden
In Brabant en Vlaanderen werden in weinige
dagen meer dan 400 kerken vermeesterd en ge
en nu dus hun tegenstand inconstitutioneel is,
gaan zij zich vrijzinnig noemen.
Fri/zinnig, eó/enzinnig ware beter kwalifica
tie. Oranjevaan
Gelijk reeds meer bleek, heerscht er ontegen
zeggelijk dezer dagen in het Oosten weder be
weging en gisting. In den politieken toestand
var. Servië en Rumenië is, gelijk men weet,
een keer gekomen. Rusland geeft in zake Bul
garije 't nog niet op. Oostenrijks invloed is ge
minderd. Kortom er zijn wederom redenen genoeg
om te duchten, dat we staan aan 't begin van
nieuwe ingewikkelde en eindelooze geschiede
nissen.
In Rumenië dreigt weder een ministerieele
crisis. Bulgarije ligt in twist met Turkije over
de internationale spoorwegvrachten. De Bul-
gaarsche afgevaardigden ter conferentie te Kon-
zuiverd, van alle kunstschatten beroofd. Den 19
Aug. brak de storm te Antwerpen los. Men was
er vol zorg geweest over de prachtige kerken,
vooral omdat het juist kermis en de stad vol
vreemdelingen was. Bij het in processie rond
dragen van het Mariabeeld had het volk reeds
geroepen„Maaiken, dit is uw laatste dag
en vraagde het gemeen, of het ook niet„Vivent
les gueux „mede wilde roepen Uit vrees had
men het beeld, dat anders op het feest van Ma
ria's hemelvaart eene week lang in het ruim der
kerk slond, in eene afzonderlijke knpel opgebor
gen. Het duurde niet lang of baldadigheid van
een jongen, die den preekstoel beklom en krakeel
met eene oude koopvrouw in waskaarsen, was
het begin van de vernieling, die door de re
geering niet meer kon worden tegengegaan.
Men begon luidkeels psalmeu te zingen en weldra
was de dolle menigte ongehinderd meester. De
kapel, waarin men het genoemde beeld had ver
borgen, werd opengebroken, en het beeld met
woest geschreeuw in stukken geslagen. Vervol
gens werd niets gespaard, hoe kostbaar en eer
waardig als kunst- of historiestuk het ook ware.
Het heerlijke orgel werd zelfs vernield, kleine
jongens liepen den volgenden dag met de pijpen
langs de straten. Een onzer geschiedschrijvers
zegt„Vóór den middernacht, was deze kerk,
zoo groot, heerljjk en prachtig gesierd, als er
weinig in Europe te vinden waren, verzien met
omtrent 't serentig altaeren, tot een' jjdel en
akelige romp gemaekt." Daarna ging men met
brandende waskaarsen zingend en tierend langs
de straten, om de andere kerken, kapellen en
kloosters een zelfde lot te doen ondergaan met
woeste Vandalenhand werd alles vernield, met
voeten zelfs de teekenen van 's Heilands ver
broken lichaam en vergoteu bloed vertreden en
het gewijde vaatwerk ontheiligd. Voorzeker stuit
dit alles den protestant nog tegen de borst.
Wél kan men het eenigszins vergoelijken, als
men denkt aan de uitvoering der bloedplakkaten
en het lot veler martelarenmaar het is verre
van den geest der reformatie, znlke gruwelen
in bescherming te nemen. In de groote steden
der Noordelijke gewesten ging het evenzoo. Op
Walcheren bleef geen enkele kerk ongeschonden.
In enkele plaatsen liet de overheid zelve op vreed
zame wijze de beelden wegnemen en de kerken
voor den Hervormden eeredienst inrichten.
De wrake bleef niet uit, de wreede Alva
kwam en toen reeds verlieten zeer velen Ant
werpen. Om de stad in bedwang te kannen
houden, liet Alva de citadel bouwen. Reeds
vroeger liet men er de verordening afkondigen:
„die eenige oefening der Gereformeerde Religie
oefenen, doop, huwelijk, Avondmaal, Psalmen
zingen, openbaar gezang iu vergaderingeu of
begrafenis op andere wijs dan in de Roomsehe
stantinopel zijn onverrichter zake teruggekeerd.
Nu zegt dit Op zich zelf weinig, maar zeer veel
als men weet, dat het geschil ontstond door
dien andere gedelegeerden volhielden, dat Oost-
Rumelië geen deel uitmaakt van Bulgarije,
hetgeen de Bulgaarsche af ge vaardigde u natuurlijk
niet wilden toegeven. Overigens is Bulgarije er
nog niet het slechtst aan toe. Althans de voor
genomen reis van Prins Ferdinand van Bulga
rije naar Parijs in Juni a. s. wordt algemeen
aangemerkt als een bewijs van den gunstigen
toestand des lands. Hij zal van een vorstelijk
gevolg vergezeld zijn als adjudanten vergezellen
hem officieren van verschillende Bulgaarsche
legercorpsen.
Wat Servië betreft, op aandrang der regen
ten heeft koningin Nathalie zoo 't heet nu ten
slotte besloten, buiten het land haar zoon te
ontmoeten en wel op diens reis naar Parijs,
onverschillig waar.
Kerk, zullen met den galg of met den zwaarde
gestraft worden."
Zoo werd in Antwerpen, de bakermat der
hervorming in de Nederlanden, en waar reeds
sedert 1521 door Augustijner monniken de
nieuwe leer was verkondigd, waar vele moedige
predikers in de gemeente onder het kruis bun
werk met den marteldood hadden bezegeld, de
vrijheid van geweten onderdrukt, maar daardoor
tevens de welvaart geknakt. In 1576 had er de
ontzettende Spaansche Furie plaats, wier gru
welen moeilijk te schilderen zijn. Den 4 Nov.
begon het huiveringwekkend tooneel van moord
en plundering. Geslacht noch leeftijd werd ont
zien. Machtelooze grijsaards, zwakke vrouwen,
onnoozele zuigelingen werden wreedaardig ver
moord. Meer dan 2500 burgers en soldaten
werden gedood, bijna evenveel verdronken, ver
brand of koelbloedig omgebracht. De onmensche-
lijkste wreedheden moesten de rampzalige slacht
offers verduren. Meer dan 40 tonnen gouds
werd er aan gereed geld, goud, zilver en juweelen
geroofd.
Zoo wisselen de lotge\allen der stervelingen
elkander af; zoo volgen zegepraal en nederlaag
op elkander in den strijd der geesten
Den 20 Aug. bestond nog in vallen luister-
het handelshuis Van Bergen err Norris, den 27
Aug. werd de firma ontbonden. Alexander Far-
neze trok met groote praal de veroverde stad
biunen Jan Geerdes Norris verliet haar met
ziju tienjarig zoontje en vele andereu, die zich
aan de Spaansche dwingelandij niet wilden on
derwerpen. Michiel van Bergen bleef met zijn
zesjarig dochterkeu in de stad. Ieder der beide
compagnons handelde volgens zijn eigen karakter;
de kloekmoedige, driftige Norris en de angst
vallige, weekhartige Van Bergen. De een trot
seerde het lot, zoolang hij kon en week uit,
toen de strijd op deze plek beslist was, om hein
elders weder op te vatten. De andere bokte on
der den drang der omstandigheden en leed zwij
gend, wat hij niet in staat was te veranderen.
Maar dat alles is reeds lang voorbij en onze
helden zijn niet Jan Geerdes Norris en Michiel
van Bergen, maar huune kiuderen Jan Norris
en Myga van Bergen, die eens bestemd waren,
de beroemde firma voort te zetten.
In welk eenen tijd van verschrikking en hui
veringwekkende verwoesting hadden die arme
kinderen het eerste levenslicht aanschouwd Hoe
dikwijls waren de wiegeliederen der moeders tot
zwijgen gebracht door het kanongebulder van
nabij of van verre, hoe dikwijls hadden de va
ders hunne lievelingen van de kuieëu moeten
zetten, wanneer de alarmklok hen opriep naar
het raadhuis of de stadswallen Arme kleine
schepseltjes Nooit haddeu zij zooals andere
in gelukkiger tijden geboren kindereu zonder
Daarbij komt de reeds meer vermelde moei
lijkheid met Armenië. Naar aanleiding van be
richten omtrent nieuwe gruwelen aldaar heeft
de Armenische patriarch aan de Porte verzocht,
een buitengewone commissie deswege te benoe
men, hetgeen de Porte schijnt te hebben ge
weigerd, onder voorwendsel, dat die berichten
overdreven zijn. De Porteverzocht om nadere
inlichtingen aan den patriarch der Armenische
Katholieken, hetgeen de andere Armeniërs weder
beleedigend achtlen.
Opmerkelijk is, dat in het Hoogerhuis lord
Salisbury gisteren verklaarde, dat de regeering
geen berichten had ontvangen omtrent de ver
volgingen in Armenië, en dat ook de Turksche
gezant te Londen er geen geloof aan hecht.
Oostenrijk en het Oosten, wier belangen thans
zoo nauw met elkaar zijn verwant, verkeeren
beide in min of meer onberekenbare toestanden.
Volgens de Times zal de Czaar in Augustus
gevaar in schaduwrijke bosschen en op groene
weiden mogen ronddartelen. Nooit hadden zij de
blauwe korenbloemen en de roode klaproozen
van de zoomen der graanvelden tot kransen
mogen winden. De wouden waren toeh gevuld
met de rooverbenden van den Katholieken koning,
de woeste troepen der wilde boschgeuzen, het
onheilbrengend, schrikaanjagend samenraapsel
van de heffe aller Europeesehe volken. Op de
groene weiden sloegen immers de legerscharen
van Spanje, de soldatenbenden uit Duitschland,
Engeland, Frankrijk, Italië, de krijgers der ver-
eenigde gewesten hunne barakken en tenten op.
De korenvelden werden, nog vóór de gouden
halmen rijpten, nog vóór de roode en blauwe
bloemen bloeiden onder het hoefgetrappel der
strijdrossen verwoest. Waar was een vreedzaam
plekje te vinden op dit vertreden gedeelte des
aardbodems, dat de koning van Spanje zijn ei
gendom noemde P In de nauwe, donkere stegen
der stad Antwerpen, achter de hooge muren,
wallen en torens hadden de arme kleinen hunne
speelplaatsen en deze waren nog vaak genoeg
onveilig en met gevaar dreigend. Dikwijls ge
noeg moesten de burgers zich in hunne huizen
als gevangenissen opsluiten, om zich te bescher
men tegen het onheil, dat van buiten dreigde.
Was het bevreemdend, dat de levensbeschou
wing van dit tweetal geheel anders werd dan
die van menschen, die in gelukkiger en vreed
zamer tijden mogen leven dat meenige schoone
bloem, door het ijzingwekkend wolkgevaarte,
dat boven deze tijdon hing, in den knop ver
stikt en vernietigd werd V Hoe dikwijls keken
Jan en Myga gedurende de belegering der stad
door Parina, uit de vensters, waarin zij hunne
boute poppen en diertjes opzetten, en zagen dan
de krijgers door de straten trekken, of de ver
schrikkingen van den oorlog Vaders en moeders
hadden besloten, dat zij een paar zouden worden,
toen de roemrijke firma bestondmaar toen de
stad met Alexander Farnese gecapituleerd had,
verscheurde vader Norris in den geest het trouw
verbond van zijn zoontje met het dochtertje van
zijn compagnon Van Bergen. De echtgenooten
der beide kooplieden waren toen reeds beiden
ten grave gedaald.
Den 27 Aug. 1585 werden de beide kinderen
gescheiden de 10-jarige Jan en de 6-jarige
Myga weenden daarover bitter, maar het was
oorlog, en deze scheidt nog wel op veel wreeder
wijze het eene hart van het andere. De vaders
troostten zich met de gedachte, dat de herin
neringen der jeugd spoedig genoeg uit de jeug
dige harten zouden uitgewiseht worden. Wij
zullen weldra zien of dit zoo was.
(Wordt vervolgd.)
