]>e uitslag1
0c volkeren der Aarde.
Plaatselijke Berieliten.
Ingezonden stukken.
Evenwel zijn sommige liberalisten met deze
voorwaarden nog lang niet tevreden. Dit merkt
men o. a. uit de critiek van de Nieuwe Rotter-
damsche Courant.
Dit blad maakt zich nu reeds ongerust, dat
het geld vermorst, dat de wet ontdoken zal
worden, en dat alzoo een som uit ;s Rijks kas
aan „niet degelijk" onderwijs zal ten goede komen.
Hoe partijziek
Zoovele jaren reeds hebben de niet-liberalen
millioenen meê moeten opbrengen voor onder
wijs, dat zij alles behalve voor degelijk, neen
voor zielbedervend en verlammend hielden. Ook
blijft in de toekomst dit privilegie voor de libe
ralen gehandhaafd.
Maar nu althans de armeren onder de niet-
liberalen ook iets uit de algemeene kas krijgen
zullen, nu maakt men zich aan de overzijde al
druk over de waarborgen voor „degelijkheid"
vau het onderwijs.
Alsof aan alle openbare scholen het onder
wijs, ook zelfs afgezien van zijn „neutraal",
den mensch ontvormend karakter, zoo „degelijk"
ware
Och neen het begrip „degelijk" wordt bij
het onderwijs grootendeels bepaald door de le
vensbeschouwing die men is toegedaan.
Natuurlijk moeten de klassen niet al te groot
zijn en de onderwijzers een zekere mate van
kennis bezitten, maar overigens valt er over de
„degelijkheid" weinig te twisten, tenzij men
elkaar dringen en dwingen wil.
Alle burgers behooren in deze voor de wet
gelijk te staan. Later hierover meer.
was verpletterend. Op 6 en op 20 Maart 1888
werd het liberalisme geslagen. Men had wel wat
gevreesd, maar zulk een slag was voor den be
angstigden vrager nog grooter, dan liij zich in
zijn angst had voorgesteld.
Hoe is het mogelijk
Ja hoe 1 Wij liberalen hebben gedaan wat wij
konden. Wij zijn de Joden een Jood en den Grieken
een Griek geweest, en hebben dit nog vrij wat
anders behandeld dan de heidenapostel.
In sommige districten waren wij liberalen zelfs
goede christenen. Hoe hebben wij 't laten verzeke
ren, dat de staatsschool nog o zoo godsdienstig was
Hoe hebben wij liberalen geijverd om toch op
Rome af te geven Wel beweren wij steeds dat
wij verdraagzaam zijn, wel houden wij tegen
iedereen vol dat slechts verdraagzaamheid vooral
in ons land reeds aan de kinderen moet worden
geleerd maar ditmaal moesten wij ons wel in
onze ware gedaante vertoonen.
Verbeeld u eens, twee partijen, die zich met
elkander vereenigden nadat zij eerst vooraf heb
ben bepaald, waarom en hoelang zij zullen saam-
werken
Stel u daarbij voor, dat deze saamwerking,
onze neerlaag wasen het zal u duidelijk zijn,
dat wij al deden wat wij konden om de meuschen
wijs te maken, dat zulk eene samenwerking
eigenlijk een ongeoorloofde daad was waartegen
al wat op onze wijze piotestant is, zich moest
verzetten. Wij hebben alle middelen beproefd,
sommige waren wel wat kras, bijv. dat versje
door Professor Hecker, staats-hoogleeraar te
Groningen was al erg grof om niet te zeggen min.
Deze hooggeleerde jurist en dichter maakte
het volgende versje
„Geen dweepzieke Alexanders,
Geen Brammen vol venijn,
Verdienen Nederlanders
Te heeten of te zijn".
Nu weet iedereen dat met de „Alexanders"
Jhr. Mr. A. P. de Savornin Lohman, en met „de
Brammen" Dr. A. Kuyper wordt bedoeld, en
dan zal men moeten toegeven, dat, dat „Bram
men vol venijn", eene uitdrukking is, die
men zelfs op eene openbare school niet mag ge
bruiken.
Om nog een staaltje te noemen. Herinner u
de verkiezing in Schiedam, op den avond vóór
den dag der verkiezing hield, Jhr. Mr. Six
oud-Minister, oud-commissaris des Konings van
Zeeland, toen candidaat voor de Tweede Kamer,
eene redevoering om toch de kiezers te bewegen,
den candidaat der antirevolutionairen niet te
stemmen, ontzag hij zich niet, om zonder eenig
bewijs te beweren alle anti-revolutioniare kamer
leden dansen naar de pijpen van Dr. Kuyper.
Wel wat kras, vindt u niet, vooral voor een
oud-Minister, enz vooral voor een „vroom man".
Wij hebben gewerkt in de pers en met strooi
biljetten, de kroeghouders maakten wij bevreesd,
dat hunne kroegen op Zondag tusschen kerktijd
gesloten zouden worden, den godloochenaars heb
ben wij voorgepraat dat zij zouden worden ver
bannen den protestanten gewaarschuwd voor de
brandstapels die door een „clericalen ministerie"
konden worden opgerichtde ambtenaren aan de
inrichtingen van Hooger- Middelbaar- en Lager-
onderwijs, doen vertellen dat zij ontslagen zou
den worden, en naakt aan den dijk worden gezet;
Predikanten doen gevoelen dat het Staats-
tractement bij het „doleerend ministerie" gevaar
liep
en toch en toch, wij werden geslagen Die
onnoozele kiezers, ze wilden van de zegeniug'en
van het liberaal beheer niets meer weten.
Wat een zegen voor ons, dat de Eerste Kamer
nog voor onze partij waakt, en dat de Provin
ciale Staten de kiescolleges voor de Eerste Kamer,
voor het meerendeel „liberaal" zijn.
Het is zoo, hierdoor worden de belangen des
lands niet bevorderd.
Het is zoo, het is feitelijk een onrechtvaardig
heid die groot is.
Het is zoo, volgens onze beginselen moest de
meerderheid der kiezers ook meerderheid zijn in
deze beide colleges, maar als wij onze beginselen
wilden handhaven dan waren wij reeds jaren in
de minderheid geweest en waar de belangen onzer
partij boven onze beginselen staan, hebben wij
de eerste verkracht om de laatste te behartigen,
en wij zullen ons niet ontzien om het dreige
ment van Mr. J. A. Levy in toepassing te brengen,
dat ongeveer aldus luidde.
Indien zij, de anti-liberalen, het wagen de han
den aan de teugels van het bewind te slaan,
zullen wij zoo mogelijk met grondwettig recht,
des noods met geteeld, trachten dit te beletten.
Eén middel was nog niet genoend, het werd
in de studeerkamer te Leiden gevonden.
„Met bekwamen spoed talmenzich voor te doen
of men hard meewerkt en inderdaad tegen te
werken, uitvoerig, breedvoerig, wijdloopig, diep
zinnig enz. enz. te betoogen dat er bij het ge
vraagde advies zeer veel haast iswaardoor al
redeneerende en pratende wordt uiteengezetde
tijd voor handelen is kort, en zoodoende, of beter,
zoo leuterende verloopt de termijn. Is'tzoo.
Boulanger is thans te Londen.
De Boulangistische bladen spreken thans de
berichten tegen, dat de Engelsche regeering
officieus aan Boulanger de voorwaarden heeft
laten weten, waarop zijn verblijf te Londen geduld
zou worden. Tijdens zijn verblijf te Brussel ont
kenden, gelijk men weet, die bladen de inmenging
der Belgische regeering evenzeerde reden
waarom Boulanger van Brussel naar Londen trok,
is door hen niet genoemd.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen in de voor
stad Saint Ouen zijn Boulanger, Laguerre, Naquet
en Deroulède tegenover de socialistische candi-
daten in herstemming gekomen.
Boulanger's 52e verjaardag werd Zondag door
't Vaderlanders comité te Parijs gevierd met een
feest, waarbij Laguerre voorzat. In een voorge
lezen brief verklaart de generaal, dat hij denzelfden
dag een volgend jaar onder vrienden zal aan
zitten, als het land zal hebben gestemd. Laguerre
voegde er bij,,'t volgend jaar zullen we den
generaal als leider der republiek begroeten".
De verhouding tusschen Frankrijk en Italië
hoewel den laatsten tijd ietwat beterend, is nog
juist niet minlijk. De oppositie in laatstgenoemd
rijk, die een nauwere aansluiting bij de Repu
bliek wil, spreekt luide haar ongenoegen uit over
de handelwijze der regeering, die den band met
Duitschland nog hechter gaat maken.
Sinds eenigen tijd reeds was er sprake van
een huwelijk tusschen den Italiaanschen Kroon
prins en een Belgische koningsdochter, vermoe
delijk prinses Clementine. Het gerucht wilde zelfs,
dat bij den terugkeer der Belgische koningin
uit Miramare, het kasteel nabij Triest waar aarts
hertogin JSteph an ie vertoeft, de zaak zou beklon
ken worden te Turijn.
Nu de Mei in 't land komt, komt ook in Oost
en West, het feestvieren aan de orde. Twee repu
blieken vieren een herinneringsfeest. De Vereenig-
de Staten van Amerika dat hunner honderdjarige
vrijheid, Frankrijk 't eeuwfeest der „Groote Re
volutie".
Dinsdag zijn de feestelijkheden begonnen. Zij
duren drie dagen en bij scharen stroomt men naar
New-York. Alle logementen zijn stampvol, waar
duizenden menschen nog aankomen. De zaken
staan geheel stil en alles is peperduur. Specu
lanten jagen de prijs van vensters en van bil
jetten voor de straatgetimmerten op, hetgeen
het stadsbestuur, zooveel mogelijk tegenwerkt
door kostelooze kijkplaatsen in te richten. Ven
sters langs den weg worden tegen fabelachtige
prijzen verhuurd en zitplaatsen met 5 tot 12
gulden betaald.
Een groote, twintig mijl lange optocht te
New-York zal morgen de feesten waardiglijk slui
ten. Daaraan nemen 80,000 menschen met 150
orkesten deelonder deze lieden zijn 15,000
Ieren, 20,000 Duitschers, 6000 spuitgasten en
honderd zegewagens. Voorwaar, Amerika doet
alles in 't groot
Frankrijk zal ook feest vieren, met tentoon
stelling en Eiffeltoren enz.
Doch hoe scherpe tegenstelling tusschen die
twee eeuwfeesten 1 Zeker, daar is in beide repu
blieken veel, dat anders, dat beter zijn kon en
we behooren niet tot de onvoorwaardelijke lof-
zingers van Amerika. Edoch, het verschil tus
schen de republiek die zich met Fransche hulp
indertijd vrijvoeht, en Frankrijk zelf is treffend.
Daar ginds een volk, dat openlijk Gode de
eere geeft; hier een dat feest viert ter herdenking
aan een Revolutie, die openlijk God loochende.
In Amerika een volk in tal steeds groeiend in
Frankrijk een bevolking, die naar 't schijnt eer
afneemt dan wast inj getal.
POLITIEKE REDE,
gehouden te Oude Tonge door den heer
N. OOSTERBAAN., Jr., te Helder.
Slotdebat.)
Gelijk in het vorig nommer werd opgemerkt,
maakten de heeren van Schouwen te den Bommel
en M. Woltershoofd der openb. school te Oolt-
gensplaat gebruik van de gelegenheid om in
debat te treden.
De heer van Schouwen zeide, dat hij met een
gevoel van walging de rede had aangehoord,
waar de godsdienst door de antirev. woordvoer
ders werd gebruikt als een middel om de kiezers
te misleiden. Waarin die misleiding bestond,
verzweeg de geachte opponent.
Hij noemde revolutionair, waar tegen de bedoe
ling der grondwet in, de leuze nooit moest zijn
„Üe Eerste Kamer moet om", en dat voor de
verkiezing voor Prov. Staten.
Verder merkte hij op, dat de radicalen niet
tot de liberale partij behooren, en verweet den
antirevol., dat zij Doraela Nieuwenhuis in de
Kamer gebracht hadden. Van „geldverspilling"
kon de liberale partij niet beschuldigd worden,
meende opponent.
De bijzondere scholen veroorzaakten twist en
tweedracht, 't welk toegelicht werd met een
voorbeeld uit de koeien-wereld. Het openbaar
onderwijs bracht tot eenheid eu waardeering.
Een Katholiek priester had hem dit persoonlijk
toegestemd. De liberale partij had zich ver
dienstelijk gemaakt door enquette en door goed
onderwijs.
Als nu trad de heer Wolters op. Deze vond
bij de A. R. en R. Kath. centralisatie, adres aan
Dr. Kuyper en Dr. Schaepman, die „vier handen
op een buik waren". De liberalen hadden in de
Eerste Kamer uit medelijden de begrooting van
minister Keuchenius aangenomen. De liberalen
hadden niet 40, maar 16 jaren geregeerd.
Thorbecke had in 1848 met 8 leden de Tw.
Kamer ons land voor revolutie behoed. De li
beralen hadden meren en plassen drooggelegd,
en wegen aangelegd, en nu kwain de beurt aan
het overheerlijk neutraal onderwijs, in 't buiten
land zelfs geroemd. Godsdienst kan op de open
bare school geleerd worden, was zelfs door de
wet geboden.
Daar niemand meer het woord verlangde,
beantwoord de heer N. Oosterbaan beide spre
kers. Den heer van Schouwen betuigde hij, dat
geen gevoel van „walging" hen beheerschte bij
diens heftige taal.
Spreker toonde aan, dat de leuze „De Eerste
Kamer moet om" niet revolutionair was. De
liberale partij had het zoo gewild. Dom. Nieu
wenhuis was door de consequente liberalen, de
radicalen en socialisten, de geestelijke familie
der liberalisten, in de Kamer gebracht. Al had
den ook enkele antirev. hem gesteund, 't welk
echter nooit afdoend bewezen is, de antirev.
partij als zoodanig had hieraan geen deel.
Daar spreker voortdurend in de rede werd
gevallen, verzocht hij aan de liberale heeren zich
„liberaal" te toonen door hem onverhinderd te
laten spreken, even als hij hun dat had gedaan.
Dit maakte blijkbaar indruk, en nu bewees de
heer O. de „geldverspilling" der lib. partij door
aan de hand van de Standaard enkele aanhalin
gen te doen uit het officieele schoolverslag,
waarin werd aangetoond, dat 516 leerlingen der
openb. school 35515 gulden gekost hadden voor
onderwijs. Over koeien verklaarde spreker niet
te kunnen oordeelen, doch wel over de verhou
ding der leerlingen tusschen openbare en bij
zondere scholen. De ervaring had hem geleerd,
dat die verhouding niet zoo slecht was, en waar
dit te wenschen overliet, was dit te wijten aan
de hoofden der scholen. Het arbeidersvraagstuk
is geen partij-vraagstuk, maar wat de arbeiders
van de lib. partij te wachten hadden, had de
ervaring bewezen. Reeds eer was door liem het
amendement Zaaijer-Kerdijk ter sprake gebracht,
waarbij aan kinderen van 12-13 jaar alle veld
arbeid verboden was, vooral voor den kleinen
boer en den arbeider een onmogelijke eiscb.
Den heer Wolters, den tweeden opponent, werd
geantwoord, dat samenwerking nog geen centra
lisatie was, en centralisatie wel degelijk een revo
lutiebeginsel was.
Wat Thorbecke betrof bleek het, dat ook deze
door spreker hoog geschat werd en zijn verdienste
velen waren, maar Thorbecke was niet de libe
rale partij van heden.
Meren doorleggen en wegen aanleggen was
geen partijquaestie. Dat kon elke partij als de
dubbeltjes er maar waren. Prachtige scholen bou
wen en vele onderwijzers aanstellen was even
eens gemakkelijk genoeg. Zelfs zoo prachtig,
dat het meer dan eens gebeurd was, dat een
hoofdonderwijzer zijn prachtige woning niet be
wonen wilde, omdat hij die nietmcubileeren kon.
Indien de liberale partij slechts 16 jaren gedu
rende haar meerderheid feitelijk geregeerd had,
was dit te grooter aanklacht tegen haar, wijl
hieruit bleek, dat zij, ofschoon meerderheid, toch
niet regeeren kon.
Dit was juist wat spreker voorgesteld had.
Spreker beweerde, dat de opvoedkundige werken
van voor 15 a 20 jaren nog een veel meer Chr,
geest ademden dan van heden, adres aan de wer
ken Dr. Nassau en Brugsma, en de ideën van
Multatuli, die in een gedicht verklaard had: „o
God, er is geen God, voor vele jonge onder
wijzers hun Bijbel vormden.
Met een vernieuwde opwekking, dat ook Flak-
kee eerlang een antirev. lid naar de Staten mocht
zenden, besloot spreker zijn rede.
Sommelsdijk. De schietvereen. „Prinses
Wilhelmina" alhier, hoopt op 13 Mei ter her
denking aan 's konings 40-jarige krooning een
huishoudelijke wedstrijd te houden, met flobert
geweer naar verschillende prijzen. (Zie adverten
tie).
Reeds enkele prijzen zijn daarvoor in bezit.
Mochten er echter kunstlievende in deze ge
meenten worden gevonden die daarvoor iets be
schikbaar willen stellen, zullen gaarne bij den
voorzitter, de heer S. Polak, worden ontvangen.
30 April. Heden werd bij afslag de tuin van
den heer De Graaff van Gouswaard gemijnd door
den heer Jan Joppe Cz. v.oor de kapitale som
van 2154.
Stad a/h Haringvliet. Door den Kerkeraad
der Ned. Ger. Gem. (doleerende) is tot herder
en leeraar beroepen Ds. Adriaense van Zeist.
Voor boekhouder aau de Herv. Kerk alhier,
is in plaats van I. Braber, die als zoodanig be
dankt heeft, benoemd J. L. Braber Lz.
Hot Panhuis onder deze gemeente is over
gegaan in handen van den Heer C. Grootenboer.
Den Bommel. Door den Raad dezer ge
meente is in zijne vergadering met eenparige
stemmen tot adsistent-kantoorhouder bij den
telephoondienst benoemd de heer Jaring
Woudstra.
De bouwknecht H. B. alhier, had het ongeluk
bij het blokken van dejburrie, waarop hij stond,
te glijden, waardoor het ééne been onder den
rolblok geraakte. Onmogelijk was het hem 't
been te bevrijden. Na verscheidene malen ver
geefs om hulp geroepen te hebben, kwam ein
delijk de landbouwer L., bij wien B. in dienst
was, opdagen en hielp bera uit zijn netelige
positie. Gelukkig heeft het been geen merkbaar
letsel bekomen.
Ooltgensplaat. Jl. Zondagmorgen ontstond
er in de woning van de Wed.* A. K. begin
van brand 't welk zich zeer ernstig liet aanzien.
Men was door spoedig aangebrachte hulp den
brand weldra meester.
Uit onze gemeente zullen op 11 Mei a.s. zes
Miliciens te Dordrecht worden ingelijfd.
Door de vereemgiug „de kerkelijke kas" te
Klundert, is de heer L. Braber van Ooltgensplaat,
benoemd als opzichter bij de nieuw te bouwen
kerk, pastorie, catechisatie-lokaal Consistorie,
kosterswouing en weeshuis.
Herkingen. Den Heer L. V. d. Ham schoen
maker alhier is benoemd als postlooper te
Dirksland, daar hij hier door geringe verdiensten
zeer arm was. Kan zoo'n benoeming als een
uitkomst erkend worden.
Dirksland. Voor eenige dagen hadden 3
knaapjes des morgens de ouderlijke woning ver
laten, en waren toen het etenstijd was nog niet
teruggekeerd. Men kan zich de onrust der ouders
voorstellen toen ze naar lang zoeken hen niet
vonden. Gelukkig kwamen zij tot de ontdekking
dat de kleinen zich buiten 't dorp begeven hadden,
en vonden hen dan ook diep in den middag
vermoeid en afgemat, aan den Nieuwe Tonge-
schen Dijk weder, waar de knaapjes naar toe
gedwaald waren.
Zuidland. Verleden week had te Oudenhoorn
naar men verneemt een ongeluk plaats, dat ern
stige gevolgen had kunnen hebben. Een gedeelte
van den kerkeraad der Herv. gemeente alhier,
had bij hun consulent Ds. Rienderhoff, te Ou
denhoorn afscheid wezen nemen en keerde in
den vroegen morgen van den anderen dag weder
huiswaarts.
Toen zij even buiten die gemeente waren,
geraakte het paard met den wagen te water,
waardoor bijna al de passagiers hetzelfde lot
ondergingen. Gelukkig dat er spoedig hulp op
kwam dagen en paard met wagen en passagiers,
weder op het droge werden gebracht, zoodat
dit vroege morgenbad slechts met wat schrik
en eenige schade aan het rijtuig afgeloopen is.
Bruinisse, 29 April. Voor de a.s. verkiezing
voor leden der Prov. Staten zijn door de centrale
antirev. kiesvereen. op het eiland Duiveland can
didaat gesteld voor het hoofdkiesdistrict Zierikzee,
de heeren C. Hage, voorzitter van het bestuur
der waterkeering van het calamiteuse waterschap
Bruinisse, P. Way notaris te Zierikzee, en C.
van Westen, landbouwer te Nieuwerkerk.
De liberale kiesvereeniging te Bruinisse heeft
als candidaten voor de provinciale staten gesteld
de aftredende leden J. Hoogenboom Bz., J. H.
C. Heijse en M. Bolle L.Lz.J
Sch.erpen.isse, 26 April. Heden werd be
noemd tot Surnumerair afd. A. bij de maat
schappij tot exploitatie van Staatsspoorwegen,
C. Westmaas alhier, dienaangaande is hem het
station Bergen op Zoom als standplaats aange
wezen.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
Stukken die niet geplaatst worden kunnen niet worden
teruggezonden.
VERVOLG VAN IIET VERSLAG
van de publieke vergadering der Antir. Kies
vereeniging te Bruinisse op 12 April.
Mijnheer de Redacteur
Nadat nu de geachte spreker zijne beschouwing
over het bewuste ingezonden stuk in de Z.
Nieuwsbode geëindigd had, begon hij eene schets
te leveren van het Teven en de beginselen van
wijlen Groen van Prinsterer. Op keurige, boeien
de wijze werd de vergadering met eenige bijzon
derheden uit het leven en de werkzaamheid van
den stichter der antir. partij in ons Vaderland,
in kennis gesteld. Als staatsman en Christus
belijder vooral werd hij geteekend, strijdende
in de kracht en in de mogendheid zijns Gods
voor het groote, immer tegengesproken en be
streden beginsel, dat het in eere houden van
Gods ordeningen op elk gebied des levens, ook
op dat der staatkunde, als eerste voorwaarde
stelt. En hoewel van alle kant tegengewerkt,
bespot en veracht, bleet hij desniettegenstaande
pal staan, als een rots in den Oceaan, vast
overtuigd, dat het beginsel, 't welk Gods sou-
vereiniteit huldigt en eerbiedigt, en waarvoor
hij strijden mocht, eenmaal triumfeeren zou,
trots alle macht, welke zich tegen de doorwer
king van dat beginsel verzetten zou.
Voor velen, die tot hiertoe weinig van Groen's
leven en arbeid afwisten, was deze schets zeker
hoogst welkom en aangenaam, en ongetwijfeld
was de voorzit!er der antir. kiesvereeniging de
tolk der gansche vergadering, toen deze den
geachten spreker hartelijk dank toebracht voor
de duidelijke uiteenzetting van de beginselen der
antir. partp en van haar streven in staat en
maatschappij.
Nu werd door den voorzitter de gelegenheid
tot debat opengesteld. Van deze gelegenheid
