Christelijk
Vrijdag 28 October 1887
2de Jaargang N°. 87.
IN HOC SIGN O VINCE S
W. BOEKHOVEN.
Abonnementsprijsper drie maanden 50 Cent, franco p. post.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
Advertentiën van 1—5 regels 50 cent, elke regel meer 10 cent.
Advertentiën driemaal geplaatst worden slechts tweemaal berekend.
Advertentiën worden bij den Uitgever ingewacht tot Donderdagmiddag 5 uur.
Alle lekken voor «Ie Keclactie bestemd, Atlvertentlën en verdere Administratie, franco toe te Eenden aai den Uitgever.
WKMMA li EX Kit.
I nievergadering.
B>r. UronsveM es. en cle politiek.
a jg£ss
voor de Zuid-Hollandsche en Zeeuwsche Eilanden,
Deze Courant verschijnt eiken Vrijdag.
uitgevee
SOIHIIELSDIilK,
october.
zon
maan
op
onder
op
onder
28 Vrijdag
6.51
4.38
3.56
2.44
Gorinch. beestenm.
29 Zaterdag
6.53
4.36
4.16
3.48
Leerd., Vlaard. vee.
30 Zondag
6.55
4.34
4.36
4.53
31 Maandag
6.57
4.32
V.M.
9.50
Oostburg veemarkt.
1 Dinsdag
6.58
4.30
5.20
7.—
2 Woensd.
7.—
4.28
5.47
8.8
Gouda kaasmarkt.
3 Donderd.
7.2
4.26
6.19
9.12
Middelburg pa. vee.
Plaatsgabrek heeft ons de twee vorige weken
belet onzen lezers het een en ander mede te dee-
len van wat er voorviel op de Donderdag 6 dezer
te Utrecht gehouden negende jaarvergadering
van de >Unie".
Ongeveer 60 locale Comite's waren er ver
tegenwoordigd. Na het zingen van een spalm-
vers en het lezen van 1 Joh. 3, ging Ds. Notten
voor in het gebed. Vervolgens sprak de voor
zitter, Jhr. Mr. A. F. de Savornin Lohman een
inleidend woord. Hij kwam er gul voor uit, dat
hij zich in gedrukte stemming naar deze verga
dering had begeven, omdat er thans op onder
wijsgebied door misverstand en minder verstand
moet gestreden worden tegen broeders. Toch,
zeide hij, kan en moet de Unie buiten den ker-
kelijken strijd blijven. Of hare bestuurders hef
tig Synodaal of gloeiend Doleerend zijn, doet
niets ter zake voor de Unie als zoodanig. Slechts
is de vraag, wilt gij meê protesteeren tegen de wet
van 1878? Wilt ge met ons arbeiden voor scho
len met den Bijbel, en zulks volgens de regle
menten der Unie Meer dan andere vereenigin-
gen is de Unie onpartijdig, wijl zij de bestaande
vereenigingen slechts dient. Valt het vaak moeie-
lijk om de tegenstanders hiervan te overtuigen,
geen beter middel daartegen dan anderen te ver
wijzen naar en zelf stipt vast te houden aan de
eischen van Gods Woord.
Uit het verslag van den secretaris blijkt, dat
het getal locale Comite's op 1 Jannuari jl. 657
bedroeg. De uitslag der laatste collecte is nog
niet geheel bekend, dewijl van een aantal locale
Comite's de opgaven nog worden ingewacht. Een
dertigtal correspondenten, waaronder 18 predi
kanten, hielden zich geheel stil. In elk geval
zal de totale opbrengst wel iets minder zijn dan
het vorige jaar.
Door afwezigheid van den penningmeester
(den heer J. C. Fabius) werd diens verslag dooi
den secretaris voorgelezen. Er was totnogtoe
dit jaar heel wat minder in de kas der Unie
gevloeid, wat niet alleen aan de mindere op
brengst der collecte moet toegeschreven, maar ook
daaraan, dat vele comite's hunne bijdragen ver
minderen. Worden nu alle gelden maar naar
den eisch der statuten besteed, dan is er geen
klachtdoch het geven voor een aangewezen doel
kan, wanneer dit regel wordt, wel oorzaak zijn
van groote schade voor de Unie en de scholen.
Zijn er reeds geruchten vernomen, dat Christe
lijk Nationaal" hare uitkeeringen zal moeten
inkrimpen, nog is dit te voorkomen, indien men
het voorbeeld volgt van een geacht Kamerlid
en gehoor geeft aan het verzoek van den pen
ningmeester, in De Standaard gedaan.
Met j 10,789,95% sluiten op dit oogenblik
de inkomsten, waaronder ook begrepen is ƒ400,
als bijdrage van de hrn. Van Noordwijk te Schie
dam voor de uitgave van den Uniealmanak,
Thans bracht de heer Mackay verslag uit
van de bevinding der commissie, in zake de
aanklacht, tegen de broeders te Dieren ingeko
men.
Deze aanklacht luidde1°. Dat men te Die
ren het geld, voor het bouwen van een school be
stemd, besteed had voor het bouwen van een kerk
2°. Dat men te Dieren had gecollecteerd voor
het bouwen dier kerk, onder voorwendsel de gelden
voor schoolbouw te besteden.
De heeren Pierson en Mackay hadden de zaak
in loco onderzocht, en het rapport deed alle
beschuldiging teniet. Het plan om éénzelfde
gebouw voor school en kerk te gebruiken was,
volgens getuigen van Ds. van Schelven (pred.
te Dieren) niet, zooals men het had laten voor
komen, van de commissie der doleerenden uit
gegaan, maar van een der leden van het school
fonds die niet met de reformatie mede ging.
Met algemeene stemmen nam de vergadering
dan ook de voorgestelde motie van den rapporteur
aan, welke aldus luidde
»De vergadering, overwegende dat uit het
gehouden onderzoek gebleken is, dat de gelden
niet aan hunne bestemming onttrokken zijn
integendeel, dat door den gedanen aankoop van
grond en ondernomen bouw de waarschijnlijkheid
ontstaan is, dat er te Dieren, spoediger dan anders
geschied zou zijn, een school met den Bijbel
zal tot stand komendat het echter wenschelijk
is, dat eene regeling worde getroffen, waardoor,
voor het geval het gebouw dat thans gesticht
wordt, niet binnen bekwamer tijd mocht kunnen
gebruikt worden voor een school met den Bijbel,
de daarvoor bestede gelden nader op andere
wijze belegd worden, dankt de commissie die
met het onderzoek belast geweest is voor het
rapport''.
Nu kwam de agenda aan de orde.
Punt 1 luidt aldns
Het bestuur der Unie stelt voor om uit de
inkomsten der Unie van het jaar 1888 eene
bijdrage van 2000 te bestemmen voor de ver-
eeniging Barnabas", tot steun van nagelaten
betrekkingen van christelijke onderwijzers in
Nederland en eene bijdrage van/300 te be
stemmen voor de vereeniging Johannes" tot steun
van bejaarde, zieke of hulpbehoevende onderwij
zers en onderwijzeressen van Christelijke Bijzon
dere Scholen in Nederland.
Dit voorstel werd met algemeene stemmen aan
genomen.
Langdurige discussie vergde punt 2, dat aldus
luidde
Van het Locaal Comité te Zetten:
Art. 10, derde lid, van de Statuten der Unie,
luidende
»Elk Locaal Comité heeft minstens ééne stem,
doch brengt daarenboven nog één stem uit voor
elke 1000 die de Unie-collecte in dat jaar
heeft opgebracht.
Worde voortaan gelezen:
»Elk Locaal Comité, dat ten minste 5 percent
van de bruto opbrengst der TJnie-collecte in de
kas der Unte stort, heeft ééne stem, en brengt
daarenboven nog ééne stem uit voor elke 1000,
die de Unie-collecte in dat jaar bij dat Locaal
Comité heeft opgebracht.
De voorzitter en de secretaris verklaarden
er zich voor. Maar de vergadering oordeelde
anders. Want aangezien er slechts 40 stemmen
bijvielen en er 48 (twee derden) noodig waren,
werd dit punt verworpen.
Tot voorzitter werd herkozen Jhr. Mr. A. F.
de Savornin Lohman met 72 stemmen en in de
vacature-De Jonge werd gekozen de heer M.
de Jonge Jz. te Goes, met 59 stemmen.
De voorzitter bracht nog eens in herinnering,
dat giften met bestemming, ofschoon desnoods
geoorloofd, toch feitelijk niet aan het doel dei-
Unie beantwoorden.
Ook deelde de voorzitter mede, dat hij gaarne
wilde aftreden en daartoe het voorstel in de be
stuursvergadering had gedaan om zich niet her
kiesbaar te stellen, wijl sommigen hem zijn sym
pathie met de Reformatie der kerk door het
handhaven der belijdenis tot een doodzonde re
kenen, en hij de Unie door zijn presidium niet
in gevaar wilde brengen. Wel heeft zijn kerke
lijke overtuiging niets uitstaande met zijn voor
zitterschap, maar hij wilde dan toch dit voor
wendsel om de Unie te verlaten wegnemen.
Er was echter in het bestuur opgemerkt, dat
omgekeerd zijn aftreding wel weer anderen er
toe konde brengen om de Unie te verlaten,
waarom hij op zijn besluit was terruggekomen.
Dr. Gerth van Wijk dankte hem voor dit laatste.
Na de pauze kwam punt 3 aan de orde»Wat
heeft de Christelijke School te verwachten van
art. 194 der Grondwet, zooals de Tweede Ka
mer het bij eerste lezing wijzigde.
De voorzitter leidde het punt in, en zeide dat
hoewel de Eerste Kamer deze wijziging had ver
worpen, zij toch buiten de Kamers nog wel
mocht bespreken, en daartoe juist geroepen was
nu althans de Tweede Kamer het recht van onze
eischen had toegestemd.
Het voorstel-Mackay, dat destijds in de Kamer
was verworpen, luidde anders, maar was niet
beter. Terecht was de opmerking van den heer
Keuchenius naar aanleiding van dit voorstel, het
vorige jaar gedaan: »Het is des Christens plicht
en roeping om, wanneer de neutraliteit der open
bare school een der gewrochten is van de revo
lutie, daartegen op een oogenblik, dat wij onze
Staatsinstellingen herzien, met alle kracht te
velde te trekken, maar niet om die in bescher
ming te nemen of voor onbepaalden tijd te hel
pen sanctioneeren."
Ware er al door de aannemiug van het voorstel-
Mackay eene oplossing gekomen van den school
strijd, toch was er in dit voorstel uitgesproken,
dat door de overheid voor het onderwijs moet
worden gezorgd.
Dit is bij het laatste voorstel niet het geval.
De bedoeling van dit voorstel was om geleide
lijk tot een gezonden toestand te komen en den
ouders te leeren, ook den liberalen, dat zij zelf
voor het onderwijs van hun kinderen moeten
zorgen. Daar is men zóó aan ontwend, dat men
soms op den meest verontwaardigden toon, alsof
men vreeselijk verongelijkt werd, uitroept
Hoe is het mogelijkmen wil ons laten zorgen
voor het onderwijs van onze kinderen
Dit moet anders worden, d. i. de overheid mag
wel en moet soms voor het ouderwijs zorgen,
maar moet het niet verzorgen.
Vrij onderwijs regel staatsonderwijs aan
vulling.
De heer Husen vreest, dat de 1ste alinea van art.
194 toch aanleiding kan geven tot een zorg van
staatswege, die de vrije school doet sterven. Ook
Ds. van den Hoorn is van dit gevoelen.
De heer Mackay wijst er op, dat met de eerste
alinea bepaald verklaard wordt, dat alle onder
wijs dus niet alleen het openbare de zorg
der regeering is, en dat daardoor het vrije met
het openbare onderwijs wordt gelijk gesteld, iets
wat ook door den heer de Ranitz was toegestemd.
De 3de alinea bedoelde niet uitsluitend staats
examens, maar hierin kon ook door particulie
ren worden voorzien.
De heer Heemskerk is overtuigd, dat het moei
lijk is, een artikel in de Grondwet te schrijven,
dat ons aller goedkeuring wegdraagt. Hij heeft
zich voorgesteld, dat dit artikel bedoelt, dat al
les aan den gewonen wetgever moet worden
overgelaten, en dan kunnen wij met dit artikel
een goede maar ook een slechte schoolwet krij
gen. Ook hij zou gaarne zien, dat men, bij eene
verandering der Grondwet, een artikel kon op
nemen, dat nog juister uitdrukt, wat men be
doelde. Hiermede stemde de heer Ds. Brummel-
kamp in. Dit artikel geeft te veel of te weinig.
De Staat volgt op het gebied der wetenschap
de modeen hoe zouden wij hem dan het exami-
neeren toevertrouwen van onze onderwijzers
De voorzitter stemt volgaarne toe, dat men
niet zoo spoedig tot een artikel zal geraken, dat
alles bevat, wat wij zouden begeeren. Dit kan
in de Grondwet niet. Echter wil hij constatee-
ren en dit moet telkens en telkens bespro
ken worden, want ook de liberalen hebben dit
toegestemd, al heeft de Eerste Kamer het voor
stel verworpen de openbare sc/wol is door
de natie veroordeeld. Yoor dooddrukken der vrije
school behoeft men niet te vreezen, daarvoor is
ze te sterk en te groot, en moet men langer
en krachtiger armen hebben, dan waarover thans
de liberalen kunnen beschikken. Ook kunnen
en mogen wij niet alles op eens verwachten,
het bederf kan niet op eens goed gemaakt, zooals
het ook niet op eens is gekomen.
Omtrent dit punt kan uit den aard der zaak
geen beslissing worden genomen, het doel der
voorstelling was reeds door de bespreking bereikt.
Punt 4 van het Locaal-Comité te Rotterdam,
luidt aldusDe Jaarvergadering spreke als haar
gevoelen uit, dat de belangen der Unie bena
deeld worden door hen, die aan de correspon
denten der Unie, als zoodanigstukken adres-
seeren, die niet van het Bestuur der Unie uit
gaan. Dit werd door den secretaris toegelicht
en ten slotte aangenomen.
Punt 5 van het Locaal-Comité te Meppel,
stelde de volgende vraagZou het niet wensche
lijk zijn, dat de Unie alsnog rechtspersoonlijk
heid aanvroeg Dit punt werd na een korte be
spreking door den afgevaardigde van Meppel
ingetrokken.
Punt 6, voorstel van het Locaal-Comité te
Leeuwarden, luidt als volgtDe Unie, getrouw
aan haar beginsel»een School met den Bijbel",
spreke met kracht hare afkeuring uit over het
streven van sommige voorstanders van Christe
lijk onderwijs, om de Bijzondere School met den
Bijbel te vervangen door eene door den Staat
gesubsidieerde of bekostigde school met een
Christelijken onderwijzer zonder den Bijbel. Dit
punt werd door den heer van Munster ingeleid
en door de vergadering aangenomen, waarna
door den heer Noordtzy met dankzegging werd
geëindigd.
Dr. Bronsveld, de bekende Utrechtsche Kro-
wiefechrijver en irenisch predikant, heeft zich,
gelijk vele onzer lezers wel zullen wetensinds
jaren doen kennen als een feilen kerkist, of beter
uitgedrukt, als een heeten pleitbezorger van het
Hervormd Genootschap.
Vooral sedert het doleeren begon, en vele in
en door dat Genootschap re?wormde kerken, ter
voorkoming van nog grooter ellende en finalen
ondergang, den band met het Genootschap bra
ken, heeft hij zijn beste krachten ingespannen
om dat werk der reformatie tegen te staan.
Niet dat hij zijn voorliefde voor de Sjmodale
hiërarchie ooit in een ordelijk, sluitend betoog
heeft verdedigd. Trouwens, dat kan hij ook niet,
en dat kan de allerknapste synodalist nog niet,
omdat zoo iemand of alle kerkelijke beginselen
mist, of heel goed weet, dat, zoodra hij zijn
beginsel maar even aanroert, hij terstond door
Gods Woord veroordeeld wordt.
De groote talenten schieten voor dit pleidooi
tekort. Zie dan ook eens wat eeu handje vol
schrifts de Synodale hiërarchie tot haar verde
diging fabriceerde, en aanschouw daartegenover
den berg van boekwerken, die de leiders der
reformatie tot uiteenzetting van hun rechten
en plichten saambrachten. Waarlijk een welspre
kende tegenstelling
O O
Het streven der doleerenden is dan ook zoo
gezond, zoo natuurlijk, zoo uit den aard van het
historisch leven der gereformeerde kerken voort-
