Oroaan ter verspreidinq der Christelijke Beginselen in Zeeuwseh-Vlaanderen.
""feuilleton."
No. 278.
Zaterdag 18 September 1920.
3e Jaargang.
Uit (Ie Schrift.
Sociale onrust.
JAN WAANDERS.
D ABONNEMENT: Bii bezorging 1,15 per drie maandcu. Franco per post voor Nederland f 1.2o.
Uitgave van de Christelijke Persvereeniging „Zeeuwsch-Vlaandere.i" te T e r N e u z e n.
Alle stukken, de redactie en administratie van dit blad betreffende, moeten worden gezonden
aan den redacteur, J. HOMMES, Lange Kerkstraat 5, Ter Neuzen.
ABONNEMENT: Bij bezorging f)
ADVERTENTIËN Van 1—4 regels 0.60. Elke regel meer ƒ015. Abonnementen per
contract Crisistoeslag 15 Inzending van advertentiën tot 12 uur s middags op
de vOTSchgndageii bij den drukker D. H. I.ITTOOIJ Ar. Ie TerNeusen. Telefoon Nr. 20.
EEN KOOPMANSCHAP.
2 Petr. 2 3. En zij zul
len door gierigheid, met
gemnakte woorden, van u
een koopmanschap maken.
In bet verband, waarin bovenstaand
Schriftwoord voorkomt, waarschuwt de
apostel Petrus de gemeente voor valsche
leeraars, die verderfelijke ketterijen zul
len invoeren en veleri zullen verleiden.
Ilij teekent lien in dit Schriftwoord nader
als menschen, die door gierigheid, met
gemaakte woorden, van de gemeente een
koopmanschap maken. Die leeraars, die
de gemeente eigenlijk moesten dienen,
voeren heerschappij over de kudde om
vuil gewin. Zij werden niet gedrongen
door waarachtige liefde, maar door gie
righeid. Niet de godsvrucht, maar de
geldzucht, was het beginsel huns levens.
Met gemaakte, vleiende woorden gingen
zij om. Het was hun niet te doen om de
zaligheid der geloovigen, maar om hun
geld en lmn goed. Zij dienden de ge
meente niet, maar gebruikten baar als
een welkom middel om zich te verrijken
met bare goederen. Zij zochten ervan te
balen, wat er van te balen was. Zij
zochten de lqden der gemeente af te per
sen en uit te zuigen in één woord ze
maakten van de gemeenteeen koop
manschap 1 Nu is koopmanschap altoos
een eeilijk en goddelijk beroep. Ook
daarin hebben we te leven naar den wil
van Godmaar zoodra geldzucht onze
drijfveer wordt, komen we tot allerlei
zonde van bedrog dan kunnen we van
iemand een koopmanschap maken Daar
zit dan de gedachte invan iemand af
te persen om er zichzelf door te verrij
ken. En nu komt dit booze kwaad niet
alleen voor op kerkelijk terrein. Er zijn
ten allen tijde menschen geweest, die
van de gemeente oen melkkoe maakten
er zijn alle eeuwen door onheilige lieden
geweest, vviei binnenste gedachte was
„de kerk kan liet goed betalen om er
dan maar van te trekken en er een koop
manschap van te maken. Doch ook op
sociaal gebied dreigt dit kwaad almeer
door te dringen. De geldgierigheid is de
wortel ook van dit kwaad. Men gebruikt
dan gemaakte woorden. Onder de be
kende leuze „alles is duur" wordt menig
een afgezet en worden ongehoorde
prijzen gevraagd. En dit geschiedt niet
alleen in den groot-en kleinhandel, maar
ook in de sociale levensverhoudingen.
Vooral als dienstbaren hebben we tegen
dit kwaad te strijden. Het is tegenwoor
dig de tijd dat hooge loonen worden ge
vraagd. En dit is goed, zoo bet geëisclit
wordt naar evenredigheid van bet werk,
dat er wordt gedaan en gepresteerd.
Maar dat kan zonde worden, zoo ge er
misbruik van maakt. Er is ook „loon-
dwang". Als men zooveel niet verdient,
zal men uit den dienst tredenmen
denkt„hij kan mij toch niet missen
Of ook vele dienstbaren vragen ongekend
hoog loon, denkende „hij kan het best
betalen". Zoo maakt men van iemand
een koopmanschap. Dat is bet kwaad,
speciaal van onzen tijd. Dat is het gevaar
van ons sociale leven in deze eeuw. Als
Christenen hebben we dit te bestrijden.
Zij niet. de geldzucht, maar de Gods
vrucht het beginsel onzes levens. Waakt
73) Z E L A N D I A.
Tot zijn schrik bemerkt Jan Waanders
dat de man, die thans door hem in de
woonkamer is gelaten en zich op zijn
aanwijzen heeft neergezet, een beambte
is van bet Ziekenhuis.
„Watw hakkelt hij.
Én voorzichtig, aarzelend komt het
droef verhaal. Of meneers vrouw ook
thuis is Nee En Hf meneer ook weet
waar ze heen is? Neen?? Dat me
vrouw vanavond op liet kruisplein, op
een heel druk gedeelte een ongeluk is
overkomen. En of meneer soms ook
mee zou willen gaan wantJa,
als meneer het per sé weten wil
mevrouw is aangereden door een rij
tuig mevrouw is bewusteloos in
liet Ziekenhuis gebrachten 't zou
wel goed zijnals meneer dadelijk
kwam.
Alles draait Jan Waanders voor de
oogen.
Hij weet, bij dit plotseling overvallen
tegen de zonde ook op dit terrein. Zie
toe, dat ge van niemand, ook van uw
patroon niet, een koopmanschap maakt.
Axel. Thielen.
Zij, die zich met 1 October
op dit blad abonneeren, ont
vangen de tot dien datum verschijnende
nummers gratis.
We leven wel in bijzonder ernstige
tijden tegenwoordig. Tijden van oneenig-
heid en oproer, opstand en revolutie,
van hongersnood en besmettelijke ziekten.
Eti waar is liet einde nog
Het is thans niet onze bedoeling te
schrijven over dien hongersnood in China,
of óver het typliusgevaar in Polen.
Evenmin wenschen we breedvoerig stil
te staan bij de ernstige aardbeving, die
verschillende plaatsen in Italië zoo ernstig
geteisterd heeft, doch wel bepalen we
onze gedachten eenige oogenblikken bij
de woorden, die we boven dit artikel
plaatsten, bij de sociale onrust, die in
verschillende landen tot openbaring
komt.
Want met name in den tegen woordi-
gen tijd treedt die onrust op sociaal
gebied steeds sterker naar voren.
We behoeven slechts naar ons eigen
land te zien, om de waarheid daarvan
te beschouwen.
De eene staking volgt op de andere,
het eene loonconflict is nog niet weer
bijgelegd, of een nieuw staat reeds voor
de deur. De woorden boycot en uitslui
ting zijn zoo op ieders lippen, dat liet
verwondering baart, wanneer men ze
eens niet hoort.
Onrust dus op alle terrein van het
sociale leven, onder arbeiders zoowel als
ambtenaren, onder patroons zoowel als
firmanten.
Een zich steeds meer en meer wapenen
van weerszijden, een zich telkens sterker
schrap zetten.
En dat in een tijd, waarin liet juist
zoo noodig is, om gezamenlijk de handen
aan de ploeg te slaan en in eendracht
te werken voor opbouw van het zoo
ontwrichte maatschappelijke,economische
leven.
Is het daarom niet alsof de menscli-
heid met verblinding is geslagen, en
indien God liet niet genadiglijk verhoedt,
met snelle schreden baar ondergang
tegemoet gaat?
Bijzonder ernstig is de toestand, naast
Rusland, in een tweetal andere, Zuidelijke
landen van ons werelddeel, nl. Spanje
en Italië.
Over elk afzonderlijk eenige woorden.
Om met het eerste, met Spanje dus,
te beginneu, de correspondent te Madrid
van de Temps, heeft daarover dezer
dagen onrustbarende dingen meegedeeld.
Zoo schreef Hij aan dat blad bijv. het
volgende
„De terroristische beweging heeft de
laatste dagen een ernstig karakter ge
kregen. Tal van nieuwe sociale mis
daden hebben de laatste dagen geken
merkt, en behalve levendige verontwaar
diging, lievige protesten uitgelokt tegen
worden, bijna niet, wat te antwoorden.
En de man, die medelijden voelt met
zijn toestand, die den zwaarzieken Herm
tévens heeft opgemerkt, moet zijn vraag
nog eeDS doen.
Truus een ongeluk misschien
wel
„Is 't heel erg informeert hij, sidde
rend.
De man kijkt hem. aan ontkent het
nietblijft beteekenisvol zwijgen.
„Ze is toch niet
Hij aarzelt uit te spreken, wat Hij be
gint te vermoeden.
„U moest liever dadelijk meegaan,"
raadt de man nogmaals aan.
„Ik, maar hoe kan ik Daar ligt
mijn kind doodziek Ik
„Hebt U geen familie in de buurt, dia
U even kan waarschuwen, dan wil ik
wel tot zoolang hier wachten," stelt
bereidwillig, de bezoeker, voor.
„J jaja, dat moet ik maar
doen, ja, als u dat wou," antwoordt liij.
Als in een droom lijkt,hem alles, wat
gebeurt.
Hij kleedt zich, haastig, zelfs jiiet we
tend bijna, dat hij het doet, en vertrekt.
Welk een gang
Hij moet zich even bezinnen. Alles
liet uitblijven van afdoende maatregelen.
Te Barcelona is een kok, die geweigerd
had zich bij de roode vakvereeniging te
laten inschrijven, aangevallen en niet
messteken ernstig gewond. Een arbeider
m een fabriek van verbandmiddelen,
afgevaardigde van een vakvereeniging.
is dood gevonden vnc de deur van de
werkplaats. Een meesterknecht van de
drukkerij van een courant is Zaterdag
vermoord door syndicalisten, en de typo
grafen van het' blad, bang geworden
door de vele aanrandingen, waar bun
kameraden aan bloot staan, hebben lmn
ontslag genomen. De directie van het
blad beeft besloten de courant voorloopig
niet te laten verschijnen. Zij heeft het
volgende protest verspreid
Barcelona wordt geheel door de regee
ring en haar vertegenwoordiging in den
steek gelaten. De burgers zijn niet
langer in veiligheid. De stad is over
geleverd aan een bende moordenaars,
die ongestraft vrije en eervolle mannen
naar liet leven staan. De overheid doet
niets om een einde te maken aan dezen
schandelijken tóestand. Wü protesteeren
tegen dézen staat van zaken en wij
vragen aan de regeering of zij nog lang
bij zulk een schuldige onverschilligheid
wil volharden."
Over dit schrijven een enkele aantee-
kening.
Allereerst dezeHadden we geen
recht, om den toestand in Spanje bij
zonder ernstig te noemen Waar nog
bijkomt, dat in het overige, in het be
richt niet genoemde deel des lands, de
toestand niets beter is. Zoo komen bijv.
ook te Madrid herhaaldelijk sociale aan
slagen voor.
In de tweede plaats wenschen we de
opmerking te maken, hoe schrikbarend
de roode terreur kan werken. Een kok,
geen lid van een roode vakvereeniging,
wordt eenvoudig maar aangevallen en
ernstig verwond, een meesterknecht van
een drukkerij doodt men.
Typografen durven niet meer te
werken.
En de overheid doetniets,
't Is haast niet om te gelooven. Doch
men ziet bier dan nu eens de uitwerking,
het in praktijk brengen van de leer, dat
de arbeiders alleen de macht in handen
belmoren te hebben, dat zij hebben te
brengen de dictatuur van het proleta
riaat.
Dictatuur en geen vrijheid.
Dat kan men voor den zooveelsten
keer ook weer eens zien in Spanje.
De menschen hebben lid te worden
van de roode vakvereeniging.
Dat moet, dat zal, dat is eisch.
Wie daaraan dan ook geen gevolg
geeft, wordt op zijn minst half dood
geslagen.
En dan nog heeten de heeren de
vrijheid te brengen
In de tweede plaats een enkel woord
over Italië.
Daar is het ook al heel eigenaardig
toegegaan.
't Begin van de geschiedenis was een
conflict tusschen de fabrikanten en de
arbeiders.
Natuurlijk was 't weer een loonconflict,
en zooals het gewoonlijk gaat, van geen
van beide kanten was men geneigd ook
maar iets toe te geven.
De arbeiders, revolutionair in hun
denken, zijn toen heengegaan en hebben
eenige fabrieken bezet.
Hoe men over zoo iets denken moet,
is gemakkelijk te zeggen. Zeer terecht
noemt een onzer bladen bet. dan ook
geen economisch conflict meer in den
gewonen zin van het woord, doch licvl
gewoon diefstal op groote schaal.
De regeering bad daartegen dan ook
dadelijk met alle kracht moeten optreden.
Doch de Italiaansche minister van
landbouw en nijverheid, een sociaal
democraat, geraakte daardoor in een
moeilijk parket.
Want trad hij streng tegen de arbei
ders op, dan, ja ziet ge, dan kon liet
met hem wel eens gaan, als bet in
Duitscbland met zijn partijgenoot en
collega Noske ging. Zouden zijn vrienden
hoogstwaarschijnlijk erg verbitterd wor
den.
De man bleef daarom maar spreken
van een sociaal conflict, alsof er van
roof en diefstal der fabrieken absoluut
geen sprake was geweest.
Hij wilde zelfs onderhandelen.
't Gevolg van deze uiterst slappe hou
ding was te voorzien. De communistische
geesten onder de arbeiders werden steeds
brutaler en liet lijstje van in beslag
genomen, van gestolen fabrieken groeide
telkens.
Gevaar voor een burgeroorlog dreigt
thans op ernstige wijze.
En wat zal liet nog worden
De gematigde socialisten verzetten zich
thans "ook tegen bet communistische ge
weld der arbeiders, maar zal de regee
ring de macht en de kracht hebben, om
na haar uiterst slappe houding, thans
nog flink op te treden
Wij vreezen, en zijn daarin met de
eenigsten.
Wij zien hiermee, hoe ernstig dc toe
standen in Spanje en Italië zijn.
En we stellen in verband daarmee nog
eens weer de vraag, die we ook aan bot
begin van dit artikel gavenEn waar
is liet einde nog
Nog verder gaande, vragen we Zal
er eindelijk eens een eind komen aan die
sociale onrust, of zullen we binnenkort
voor nog meer ernstige conflicten komen
te staan
Conflicten en onrust, die nog sneller
naar den ondergang doen gaan
Wij weten liet niet, liet is ons niet
gegeven in de toekomst te zien.
Maar wel weten we, dat liet zoo een
geheel verkeerden kant uitgaat.
Met God en Zijn geboden wordt geen
rekening meer gehouden.
De woorden, zijn naaste lief te hebben
als zichzelf, besclimiwt men als niet meer
gesproken.
Men leeft alleen voor zichzelf, in gru
welijk egoïsme.
Gezag wordt door velen niet meer
erkend, noch van God noch van de Over
heden.
Toch roept men om vrijheid, alsof die
er op zoodanige wijze ooit kan zijn.
O, hoe verblind zijn de menschen
Slechts op welke wijze die vrijheid er
kan' komen, verhaalt Prof. Diepenhorst
ons zoo schoon en daarmee eindigen
we dit artikel in zijn „Voorlezingen
over de Economie' dl. I, pag 350, de
laatste woorden „Onverzettelijke weer
stand kan aan liet anarchisme slechts
worden geboden, indien in alles, ook op
economisch terrein wordt erkend liet ge
zag van Hem, van Wien alle gezag op
aarde afdaalt. Eerst door dat Pro Rege
alom uit te schallen, zal waarachtige
vrijheid bloeien. Dan geldt eerst in den
vollen, eigenlijken zin bet „Pro Rege et
pro Libertate".
wielt in zijn hersenen door elkaar.
Hij moet eerst naar zijn moeder. Die
is dé eenige, welke bij vragen kan. Aan
Truus' familie denkt Hij niet eens. Als
ze nu thuis nog maar niet te bed zijn...
In een tien minuten is hij er. Geluk
kig, in de gang brandt nog licht. Haas
tig gebeld.
Mevrouw Waanders zelf doet open
Het dienstmeisje is al te bed.
Ze schrikt van Jan zulk een laat be
zoek en, wat is hij doodsbleek
„Jan, wat is er,toe kom binnen
dringt ze, als hij weigert.
„Onmogelijk, moederoch, wil u, da
delijk, dadelijk naar mj]n huis gaan
Herm is doodziek, er is nu niemand
bij'm dan een vreemde man ik ik
moet
Hij kiin bijna niet meer en moet zich
aan de deurstijl vasthouden.
Waanders Sr. is op liet ongewoon toe
ven bij de deur de gang ook ingekomen.
„Jan, wat scheelt er dan aan vraagt
moeder angstig. Welk een raadselachtige
taal spreekt hij. Ze kan er niets uit
begrijpen. „Kom, even moet je binnen
komen," dringt ze, en met Vaders hulp
gelukt het haar, Jau in de kamer te
krijgen.
Religieuse zegen.
Het roepen om verkorting van den
arbeidsduur is met name in den laatsten
tijd veel meer duidelijk hoorbaar ge
worden.
En woorden als achturige arbeidsdag
cn 45 urige werkweek zijn niet slechts
meer klanken, wier vervulling nog verre
is, doch vei moedelijk zullen ze voor de
meeste bedrijven binnenkort werkelijk
heid worden.
In die 45 urige werkweek is meteen,
zooals men weet, de vrije Zaterdagmid
dag inbegrepen.
Nu hoort men de socialistische propa
gandisten met breed gebaar altijd ver
tellen, dat de arbeiders al die zegeningen
aan hen te danken hebben, maar in
verband daarmee wees liet „Friesch
Dagblad" op een treffende bijzonderheid,
waarop ook wij gaarne te dezer plaatse
eens de aandacht vestigen.
„Want lang voor er in ons land nog
maar één stem opging onder en voor de
arbeiders, aldus ons Friescli partijorgaan,
die uit sociale overwegingen pleitte voor
den „vrijen Zaterdagmiddag", was het
dr. Van den Bergli, die er in zijn Ve-
luwsch dorp al voor opkwam, dat reeds
vroeg in den Zaterdagmiddag alle slaaf-
sche en onnoodige arbeid ophouden zou,
opdat de menscli zich te beter voorbe
reiden zou tot den sabbatdag, die daarop
volgde".
Met name dit laatste wordt in onze
dagen wel eens te veel vergeten.
Immers voor velen is de Zaterdag
avond nog drukker en heel wat rumoe
riger dan de andere weekavonden.
Hoe menigeen hoort men liet niet
zeggen „Och, 't is morgen toch Zondag,
da^n kan ik eens heerlijk uitslapen".
Waar blijft zoodoende dan echter de
rechte voorbereiding voor den sabbatdag,
waarop Dr. Van den Bergli indertijd zoo
met klem aandrong?
Men voelt het, die kan voor velen, als
liet zoo gaat, slechts van weinig, ja in
de meeste gevallen van in 't geheel geen
beteekenis zijn.
En daarom nu juist zal de vrije Zater
dagmiddag in dit opzicht zoo gezegend
kunnen werken.
Wordt die daardoor dan niet alleen
tot een socialen, maar wat van nog veel
meer beteekenis is, eveneens voor velen
tot een religieusen zegen.
Immers veel dingen, die men vroeger
's avonds moest doen, kunnen dan 's mid
dags plaats vinden, zoodat daarom de
Sabbat baar licht reeds vooruit zal
kunnen werpen.
We zijn liet „Friesch Dagblad" dank
baar, dat liet de woorden van Dr. Van
den Bergh zoo eens duidelijk in liet licht
heeft willen stellen.
Want slechts bij een goede voorbe
reiding zal de Sabbat ons een heerlijke
zegen kunnen worden.
Zij dat besef in ons aller harten
Beiden schrikken van hem, nu hij daar
angstig gejaagd zit op 'n punt van een
stoel in 't volle licht.
„Maar wat is er dan toch?" dringen
ze beiden aan.
En nu volgt, telkens afgebroken, liet
verbaal, onbegrijpelijk, vol geheimzin
nigheid, dat nieuwe angsten wekt.
Vol deernis heeft moeder Waanders
den arm om zijn bals geslagen o, baar
kind, haar kind, och, dat ze hem be
schermen, dat ze rijt leed afweren kon.
„Ja," zegt ze. „ja Ja», dadelijk ga ik
naar Herm, hooroogenblikkelijk," en
onderwijl trekt ze reeds haar mantel aan
en geeft vader Waanders een wenk, dien
deze reeds voorgekomen was.
„Wij gaan samen, Jan," zegt Waanders.
Er ivordt niet veel gesproken.
Er is een stil begrijpen. Het leec
maakt één.
Even wordt het dienstmeisje door me
vrouw op de hoogte gebracht. Dan haast
elk zich voort.
Eenige minuten later zit grootmoeder
Waanders vóór 't bed van haar kleinzoon.
De man uit bet ziekenhuis is vertrok
ken. Maar eerst heeft hij gesproken.
Ze wéét.
Als geslagen zit ze daar.
„Jan, Jan, ach jongen," zucht ze. „Zal
je nu vrouw en kind met één slag ver
liezen Och, Heere, Ileere help 1
HOOFDSTUK XI.
Zonder een woord te spreken stapten
Jau Waanders en zijn vader door de
straten waarin de nachtstilte hing. Wat
dreef hem voort? Hij kon bet zichzelf
niet verklaren trachtte ook niet liet te
doen. Hij was geroepenbet noodlot
was over hem gekomen snel en ver
pletterend. Truus, wat zou er met baar
zijn Zou liet raadsel van haar plotse
ling verdwijnen hem opgehelderd worden.
Hij huiverde nu hij er aan dacht, dat liij
straks haar misschien zien zou, zwaar
gewond, stervende Zóó onverwacht te
mot ten scheiden Het was, alsof een
sluier lag over al liet verledenemaar
dat ééne zag hij thans in afschuwelijke
klaarte; de scheiding die zich ging vol
trekken, wellicht reeds voltrokken was...
Ze waren er.
Werden onmiddellijk binnengelaten.
De portier was onderricht. Dadelijk
mocht Jan Waanders met zijn vader
verder. Eenige gangen door. Een zus
ter wees hun de zaal.
(Wordt vervolgd).
ZEEUWSCH -VLAANDEREN
DOOR
