Orgaan ter verspreiding der Christelijke Beginselen in Zeeuwsch-Vlaanderen.
No. 138.
Woensdag 7 Mei 1919.
2e Jaargang.
Uit ouden tijd.
FEUILLETON.
B ui ten la nd sch Overzicht.
Uit het Buitenland.
Uit liet Binnenland.
10 uur.
JAN WAANDERS.
Uitgave van de Christelijke Persvereeniging „Zoeuwsch-Vlaanderen" te Ter Neuzen.
Alle stukken, de redactie en administratie van dit blad betreffende, moeten worden ge
zonden aan den redacteur, H. S. v. HOUTEN, Vlooswijkstraat 02, Ter Neuzen.
ABONNEMENT: Bij bezorging 1,15 per drie maanden. Franco per post voor Nederland f 1.25.
ADVERTENTIËNVan 1—4 regels f0.40. Elke regel meer /'O.IO. Handelsadvertentiën
over twee kolom 8 cent per regel. Abonnementen per contract. Crisistoeslag 15",,.
Inzending van advertentiën tot 12 uur 's middags op de verschijndagen bij den drukker
D. H. LITTOOIJ Az. te Ter Neuzen. Telefoon Nr. 20.
Wegens extra groote oplage van
ons blad, worden advertentiën voor
het Vrijdagniiinmer aangenomen tot 's morgens
In het leven van ieder volk komen
tijden voor van welvaart en voorspoed,
niaar ook van gebrek en schaarschte.
En heel dikwijls gaat dat laatste vergezeld
van onlusten en beroerten.
Ook onze vaderlandsche geschiedenis
verhaalt genoeg van oproer en volks
bewegingen.
Bekend is de opstand van het Kaas-
en Broodvolk in 1492.
De laatste jaren waren door over-
stroomingon en misgewas bijzonder slecht
geweest voor de boeren ton Noorden
van 't IJ. In massa weigerden ze daarom
de zware belasting te betalen, reeds in
1428 opgelegd door Filips den Goede.
Heele troepen waren in Alkmaar en
Hoorn binnengelaten, en haddon daar
den winter doorgebracht op kosten van
de poorters.
En nu, 3 Mei 1492, trokken duizenden
„werkloozen" met kaas en brood in hun
vaandel geschilderd, op Haarlem aan.
Geholpen door oproerlingen binnen de
poorten, kwamen ze in de stad. Luid
tierend stroomde de massa naar de
Groote Markt, toen het Zand gelieeten.
Daar stonden schout, schepenen, burge
meesters en vroedschap. Deze weken
terug naar het Raadhuis.
„Sla doodklonk de kreet
„waar is Klaas van Ruyven, de uitzuiger,
waar is de hond Klaas van Ruyven
was de schout, die het gehate ruiter-
en haardsteegeld had moeten innen, dat
den opstand had doen losbreken De
schout trad naar buiten, en werd door
de tierende menigte in stukken gereten,
en met hem twee kleinzonen van Lourens
Jansz. Koster, den uitvinder der boek
drukkunst.
Toen verzamelde liet grauw de stukken
van Klaas van Ruyven's lichaam, stopte
ze in een mand en zond ze zijn vrouw
toe met het rijmpje
„O, vrouwken van Ruyven
aan dees boutkens kunt ge kluyven 1"
Wreed, onmeedoogenloos hard was
die volksmassa.
Maar meen niet, dat vier eeuwen van
beschouwing, sinds dien verloopen, veel
verbetering hebben gebracht. Nóg is de
hartstocht eener oproerige bende wild
en woest, niets ontziende. Zie het maar
aan Rusland en Duitschland. Lees het
in de historie van elke revolutie. Steeds
krijgen de uiterste elementen de leiding.
Ook in de laatste jaren der zeventiende
eeuw was het een tijd van duurte en
schaarschte.
In October 1698 begon men aan de
minvermogenden loodjes uit te reiken,
op vertoon waarvan deze bij de bakkers
liet brood voor een lageren prijs konden
krijgen. Bij inlevering der loodjes werd
door de overheid aan de bakkers het
prijsverschil, dat eerst 4 en later 5
stuivers bedroeg, uitgekeerd. Een rogge-
21)
Z ELAND IA.
„Wel?" hield Jan zich stug.
„Wel, als ik jou d'r nou een plezier
mee kan doen, graag hoor".
Hij had 't alles wèl overlegd. Dat kon
.een bof voor hem worden. Zijn uitgangs
avondje zou hem zóó niets kosten. Een
vrijkaart had ie, en, hield hij nu Jan
vrij voor de plaatsen, nu, dan sprak het,
(hij kende Jan's roaliteit), van zelf, dat
de vertering hèm niet nekken zou.
„Hoe laat is 't informeerde Jan,
zonder zich direct uit te laten.
„Om acht uur in den Grooten Schouw
burg. Prachtige plaatsen kerel, parterre".
Jan was het niet recht met zich zelf
eens. Het lachte hem, om gansch andere
redenen dan Selms, zeer toe van dit
aanbod gebruik te maken. Maar, deed
hij dit, dan kwam er ook weer niets van
Jo van avond nog te bezoeken. En daar
had ie toch ook geen vrede mee. Ze wa
ren niet in de beste harmonie gescheiden
en jé, ze was wel onbillijk geweest, maar,
hij wou toch liever geen verwijdering.
brood van 12 pond kostte toen 22
stuivers, een ongehoord hooge prijs
voor dien tijd.
Ook toen werd evenals in de oorlogs
jaren die wij beleven, de vrijheid van
den handel sterk beperkt, de uitvoer
verboden, brood tegen lageren dan den
kostenden prijs verstrekt (echter alleen
aan minvermogenden) en regeeringsgraan
aangekocht.
Het is vooral aan die maatregelen te
danken geweest, dat hongersnood en
oproer, ais toen o.a. in Spanje en in
sommige streken van Duitschland heersch-
ten, in ons land in die kritieke jaren
zijn uitgebleven.
Voorwaar, de historie bevat vele wijze
lessen.
Wel hem, die ze ter harte neemt.
V Wie talmen
In 1911 diende Schaper een ontwerp
van een nieuwe Arbeidswet in, waarbij
de tien-urige arbeidsdag zou worden
ingevoerd.
Op 28 December 1915 verscheen het
Voorloopig Verslag.
Toen was het woord aan den heer
Schaper.
Maar deze zweeg, treuzelde, aarzelde.
Voor de beantwoording van dit stuk
had hij noodig niet drie weken, niet drie
maanden, maar drie jaren.
Eerst op 4 October 1918 zond hij de
Memorie van Antwoord in.
Zet daartegenover nu minister Alberse.
Pas in 1918 minister geworden, heeft
hij nu reeds een Arbeidswet ingediend,
die heel wat verder gaat dan Schapers
ontwerp.
Wie talmen er nu
De christelijke regeering of de socia
listen
V Geen socialisatie.
In den tegen woord igen tijd is er een
streven om alle bedrijven te brengen
aan den Staat, de Provincie of de Ge
meente.
't Liefst zag men de overheid als
bakker, slager, winkelier, kleermaker
enz., zooals ze nu reeds leverancier is
van electriciteit, gas en water, en ex
ploitant vau spoor en tram.
De beweging, die toeneemt in kracht,
is een punt van ernstige bespreking
geweest op het onlangs gehouden Chris
telijk Sociaal Congres en de conclusie,
waartoe men kwam was, dat de over-
heidsondernemidg niet te verkiezen is
boven die der particulieren. Zoodat het
streven naar steeds meerdere socialisatie
van bedrijven niet aangemoedigd moet
worden.
De S. D. A. P. ijvert sterk voor de
socialisatie, dat is voor het brengen van
alle productiemiddelen aan de gemeen
schap.
De jsocialisten willen de winsten nu
gemaakt door de ondernemers, doen
vloeien in de staatskas. Aan alle con
currentie is dan een eind gemaakt, wijl
er maar één soort van bedrijf is'het
overheidsbedrijf.
Ze vergeten echter, dat de Staat steeds
langzaam, onbeholpen en uitermate duur
werkt. De laatste jaren hebben ons de
nadeelen van het uitoefenen van allerlei
bedrijven door den Staat in schrille
En als hij nu van avond weer niet ging,
en heelemaal niets van zich liet hooren,
nee, dat kon er toch niet mee door. Wat
zou Jo dan wel moeten denken. Want
hij was toch wat bruut weggeloopen en
hij wou haar, nu hij wat kalmer dacht,
toch om dat verschil van meening zooals
hij het nu noemde, niet afstooten. En
toch, de opera lokte hem aan, onweer
staanbaar hij kon er nu met goed fat
soen niet af, nu Selms hem het zoo ge
makkelijk maakte hij was toch uitge-
noodigd en kon maar niet bot-af weigeren,
zonder den schijn van onbeleefdheid op
zich te leggen. Wacht, hij kon Jo even
een briefje laten brengen met veront
schuldiging hij zou haar, in vredesnaam
een noodleugentje maar, laten weten, dat
hij het heel druk had, en onmogelijk kon
komen. Wat niet weet, wat niet deert.
En morgen ging hij er dan stellig heen
dan kon hij met haar afspreken over het
partijtje bij de Breedvelds
Zijn overleggingen duurden Selms
klaarblijkelijk rijk lang.
„Nog niet besloten drong hij, met
eeif klank van ongeduld in den toon, aan.
,,'k Moest even praktizeeren, of ik 't
kon regelen. Ja't zal gaan. 'k Wil
graag eens van de partij zijn".
Selms knikte, alsof hij zijn instemming
wou betuigen met Waanders besluit.
kleuren doen zien. En dat was nog
maar een begin, een voorproefje van
een volledig doorgevoerde socialisatie.
Particulieren kunuen beter de belangen
van het bedrijf behartigen, dan de Staat,
die alles door ambtenaren moet doen.
En deze hebben geen direct belang bij
bloei van het overheidsbedrijf. Ze krijgen
tóch hun salaris. Gevolg is, dat de
productie daalt en dat groote verliezen
worden geleden. Want in het Staatsbedrijf
worden de mensehen van hoog tot laag,
enkele zeer weinige uitzonderingen daar
gelaten, onverschillig. Ze zijn als niet-
hongerige kinderen, die hun boterham
moedwillig verkruimelen en vermorsen.
Het overheidsbedrijf bekoort ons dan
ook niet. We geven zeer verre de voor
keur aan het vrije bedrijf, onder toezicht
van de overheid, boveij de Staatsonder
neming. Geen socialisatie, maar zoo
spoedig mogelijk opheffing van alle dis
tributie-misère hebben we noodig.
De bloei van het vrije bedrijf zal vele
handen werk en vele monden brood ver
schaffen. En daaraan heeft ons volk
behoefte.
V De „Unie".-
Zonder luidruchtig feestvertoon, maar
in aangenaam, broederlijk samenzijn heeft
de Unie „Een School met den Bijbel",
te Utrecht haar jaarvergadering gehou
den, en haar 40-jarig bestaan herdacht.
Een gepast woord vau den voorzitter,
ds. A. de Geus een feestrede van dr.
de Moor de aanwezigheid van de minis
ters De Vries en De Visser het
werkte alles mee, om de saamgekomen
broeders een genotvolleu en gezegenden
dag te verschaffen.
Met grooten dank aan God kon men
terugzien op den afgelegden weg. Een
rijken stroom van zegen gaf Hij, in
gehoorzaamheid aan Wiens gebod de
strijd voor het, met het Christelijk
beginsel doortrokken onderwijs, werd
aangevangen en gestreden.
Maar ook het „voorwaarts" werd
gehoord.
Wij zijn er nog lang niet.
Nóg gaat de meerderheid van de
kinderen onzes volk op de openbare, de
godsdienstlooze en dus godsdienstvijandi
ge school. De bijzondere heeft de over
hand nog niet.
En 't moest ter vergadering met
leedwezen worden geconstateerd
De uitbreiding van ons Christelijk
onderwijs gaat de laatste jaren in
langzamer tempo.
Zeker, daar zijn wel oorzaken voor
op te noemen.
Men wacht af, wat de gelijkstelling
zal brengen.
De bouwkosten zijn thans zoo ont
zettend duur.
Maar intusschen gaat de tijd voort en
vooral in de groote steden is de behoefte
aan Christelijk onderwijs schreiend groot.
En beteekent. stilstand niet in zekeren
zin achteruitgang
Let wel, we bedoelen alleen stilstand
in den aanbouw van nieuwe scholen.
Geen achteruitgang van het peil van
het onderwijs op onze scholen. Wat dat
betreft kunuen we schitterend concur-
reeren tegen de openbare school.
Dat de bijzondere school niet minder-
't Eerste, wat Jan deed, toen hij voor
zijn lessenaar zat, was een briefje te
schrijven aan Joeen kort, maar harte
lijk berichte, dat hij door drukke bezig
heden op 't kantoor verhinderd was van
avond te komen, maar dat hij vast mor
genavond kwam.
„Zeg Jo, breng jij dit briefje met de
fiets even aan 't adres", verzocht hij.
„Maar dadelijk hoor, d'r is haast bij".
„Ja, meneer
Hij legde den brief ter zij.
Juist kwam Henk van Rensen, als
immer te laJat, voorbij zijn lessenaar. Zijn
blik, gewoon te gluren, gleed even over
het couvert; een eigenaardige trek tee-
kende zijn gelaat, toen hij het adres las
„Aan mej. Jo \T1 ietstra". Maar onmiddel
lijk, nog vóórdat Jan feitelijk iets had
kunnen bemerken, was hij al voorbij en
zette zich op zijn plaats.
De loopjongen stond, met de pet in
de hand, in afwachting.
„Hier", zei Jan, en overhandigde den
briefstopte hem tegelijk een kwartje
in de hand, „voor je moeite. Dus gauw
een beetje, hè
De jongen, blij met het buitenkansje,
beloofde.
Henk van Rensen had alles bespied.
Toen Jan opkeek, ontmoetten zijn blik
ken de loer oogen van Van Rensen, die
waardig is, maar integendeel vóóraan
staat, wat het gehalte betreft, blijkt wel
uit het jongste officieele Regeerings-
•verslag, waarin gezegd wordtHet
getal scholen, dat nog verbetering eischt,
bedroeg 310,- namelijk 246 openbare en
64 bijzondere.
Verflauwe daarom de liefde en de
offervaardigheid voor onze uitnemende
Christelijke scholen niet bij het Chr istelijk
volksdeel.
Kome er spoedig ook weer gang in
't aanbouwen van meerdere Christelijke
scholen.
V Een merkwaardig citaat.
Er zijn helaas nog Christen ouders, die
meenen, dat ze voor de opvoeding
hunner kinderen het wel buiten de
Christelijke school kunnen stellen
Dat dezulken al een heel wonderlijke
opvatting hebben van de plichten die
de doopsbelofte hen oplegt, is wel
duidelijk. Maar ook bewijst zulk doen,
dat ze een totaal verkeerde opvatting
(of misschien beter gezegd in 't geheel
geen begrip) hebben van het wezen van
het onderwijs op de school.
De sociaal-democraat Gerhard geeft
hun een antwoord, dat zeker vermelding
verdiend.
In IIet Volk schreef dit Tweede-
Kamerlid
„De school is een opuoedmgs-instituut
en dat kan de school eerst worden en
zijn, als de onderwijzers in groote trekken
een gelijke levensbeschouwing hebben
als de ouders der kinderen
Kan het duidelijker De school werkt
eerst dan zegenrijk, als onderwijzers en
ouders éénzelfde levensbeschouwing hul
digen.
Dat beteekent, dat voor Christen
ouders alleen de Christelijke geschikt is.
V Arbeiders weest op uw
hoede.
Zooals bekend is spreken de sociaal
democraten over de groote vrijheid die
zij huldigen voor andersdenkenden.
De praktijk leert ons anders.
Bij de firma Muller en Co., export-
slagerij, Hoek van Holland, moesten alle
gezellen lid zijn van de socialistische
slagersgezellenbond, op straffe dat zij
anders broodeloos werden gemaakt.
Onder deze gezellen bevond zich een
christenwerkman, die zich terwille van
zijn boterham, bij deze organisatie heeft
moeten aansluiten.
Nu meende deze christenwerkman na
de November-woelingen, zich bij de
Burgerwacht te moeten aansluiten om
mede te werken dat de Revolutie werd
geweerd.
Voor deze handeling werd hij geschrapt
als lid der Vereenigiug.
Dit royement had natuurlijk gevolgen
immers waar alleen leden der socialis
tische organisatie mochten werken, moest
deze man worden ontslagpn.
Hij werd dus op advies der socialis
tische Vakbond broodeloos gemaakt.
Ziedaar hoe de sociaal-democraten de
vrijheid verstaan.
Weest dus op uw hoede.
dadelijk voor zich keek, als een. die op
kwaad wordt betrapt.
Jan kreeg een zeer onaangename ge
waarwording.
Ook hij voelde zich als op heeterdaad
betrapt.
En hij voelde, dat het bloed hem naar
liet hoofd steeg. Maakte hij zich nu fei
telijk niet schuldig aan dezelfde laagheid,
die hij tegenover Jo zoo had afgekeurd
Henk van Rensen meldde zich ziek, om
vrij te zijn. Hij meldde Jo, dat hij het
te druk had, natuurlijk zou ze denken
met Kantoorwerk, ook om vrij te
zijn. Vrij.... van haar! Hij schrok nog
even voor zijn gedachte terugmaar
was het niet zoo? Vrij van Jo Maar,
was haar bijzijn hem dan waarlijk al tot
een last geworden Och kom, wat een
dwaasheid! Jo hem tot last! Neen, maar
toch Kom 't had niets te beduiden.
Een noodleugentje. Om bestwil Om des
lieven vredes wil. Was dat zoo verkeerd?
Toch beter, dan dat hij en Jo daar weer
woorden over moesten krijgen zóó bleef
immers de vrede bewaard Jo zou er
zich niet aan ergeren, als ze er niet af
wisten hij kon eens genieten, echt
kunstgenot smaken.
Hij greep de pen, en zette zich tot
werken. Dat zou die kinderachtige ge
dachten wel verjagen.
Er is op dit oogenblik heel weinig
nieuws.
De vredesgedeleueerden zijn nog niet
aan hun eigenlijken arbeid bezig en de
Italianen toonen wel neiging om bij te
draaien, nu ze een nieuw voorstel van
Wilson ontvangen hebben, maar konden
tot den terugkeerenden stap nog niet
besluiten.
München is weer in de macht der
regeeringstroepen en ook in Rusland
gaat bet den bolsjewieken niet voor den
wind. De politieke hemel begint er dus
wat meer geruststellend uit te zien, al
vertoonen zich dan ook nog aan alle
zijden de onweerswolken.
Voor ons is het beste nieuws het
bericht van de Brusselsche Soir, dat
Minister Hymans eenige voor België
teleurstellende, maar voor ons verblij
dende mededeelingen beeft gedaan.
De Vredesconferentie wil met België
en Nederland wel praten over de Schelde,
maar eerst later en heel vriendschappe-
lijk.
Van afstand van grondgebied door
Nederland mag geen sprake zijn. Zoowel
Limburg als Zeeuwsch-Vlaanderen blijven
Nederlandsch.
Dat is nog wel geen ofliciëele mede-
deeling en ons anti-annexistisch Comité
heeft dan ook nog geen bericht ontvangen
uit Den Haag, dat het gevaar geweken
is, maar toch is het zoo goed als zeker,
dat het bericht spoedig komen zal. Al
is het dus nog te vroeg om de vlaggen
uit te steken en feest te vieren, wij
mogen toch dankbaar zijn, omdat alles
er op wijst, dat de krachtige actie der
Zeeuwsch-Viamingen en Limburgers niet
vergeefsch is geweest.
Worde die dankbaarheid niet vergeten
als straks de vrede^gesloten zal zijn en
het feestkleed wordt aangetrokken.
BRUSSEL, Hier is een extra-trein uit
Berlijn met goud aangekomen voor de
betaling van de levensmiddelen voor
Duitschland. Duitsche soldaten hebben
het uitgeladen. Het waren 1750 zakken
of 150,000,000 mark, die in de Nationa-
nale Bank zijn ondergebracht.
Bovendien waren er 100.000.000 mark
in biljetten van 1000 mark ter inwisse
ling tegen de kleine coupures, waarmee
de Belgen zijn overstroomt.
DE MELKOORLOG.
De fabrieken van melkproducten, als
gecondenseerde melk en melkpoeder,
zullen geen ontheffing van het vor-
werkingsverbod bekomen, zoolang de
cousumptie-melkvoorziening niet geregeld
is en zijn zij daarom verplicht, al hare
melk ter beschikking van de consumptie
te stellen.
Op deze wijze komt er eon groote
hoeveelheid melk op de markt, zoodat
verschillende melkinrichtingen en melk-
slijters toch geholpen worden.
UITVOER VAN AARDAPPELEN?
„Het Volk" verneemt, dat er spoedig
Een poos later kwam de loopjongen
terug.
„Heb je den brief bezorgd?"
„Ja meneer".
„Zoo, goed!"
Was het goed Weer die lastige vraag
van binnen. Ilij beroemde er zich altijd
zoo graag op, dat ie recht door zee ging
dat-ie niet hield van elinkscbe streken
Weg, die gedachten't leek toch al
te onnoozel, over zoo'n bagatel te blijven
zeuren.
Getweeën vertrokken zeSelms en
Waanders.
Eén volgde, van ver, Henk van Rensen.
Daar moest hij het zijne van hebben.
Wat gingen die twee uitvoeren. Daar
moest wat achter schuilen. Wat betee-
kende dat briefje aan Jo Vlietstra. Hij
had toch duidelijk het adres gelezen en
gezien, dat de loopjongen opdracht kreeg
het te bezorgen Maar ze meesten hem
niet opmerken. Hij zou ze wel in 't, oog
houden. O. die Selms; boe kon Jan
Waanders daar nu mee omgaan Selms,
die bekend stond als een bon-vivant.
(Wordt vervolgd).
DOOR
