II
flntirmlutionair
voor
nieuws- en Advertentieblad
Zeeland.
Binnenland.
Buitenland.
No. 1375.
Zaterdag 28 October 1916.
148 Jaargang.
abonnement
Per drie maanden binnen Ter Neuzen ƒ1,—. Franco
per post: voor Nederland ƒ1,10.
Men abonneert zich bij alle Boekhandelaars, I ostdirec-
teuren en Brievengaarders.
Dit blad verschijnt Dinsdag» en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen,
bij den Uitgever D. H. LITT00IJ Az. te TER NEUZEN.
ADVERTENTIËN:
Van 1—4 regels ƒ0,40. Voor eiken regel meer ƒ0,10.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde adver»
tentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters worden naar plaatsruimte berekend.
r0eZ0NDEN STUKKEN TB RICHTEN TE
Alle stukken, voor de Redactie van
dit blad bestemd, te adresseeren
„Aan de Redactie van Luctor et Emergo
te Ter Neuzen."
Aanname van Advertentiên tot 1 uui op
den dag der uitgave.
V Eenige bezwaren.
Enkele bezwaren tegen hetgeen de Bevre-
nigingscommissie voorstelt.
Neem aan, dat in een gemeente geen open
baar lager, ulo of mulo onderwijs woidt ge-
gegeven, dan kan de gemeenteraad uit de
gemeentekas geldelijken steun verloenen aan
die ouders, welke voor bun kinderen toen
openbaar onderwijs bogeeren. opdat deze een
openbare school in den omtrek kunnen be
zoeken. De reiskosten zouden dan b. v. ver
goed kunnen worden.
Maar verkeeren ouders, die voor hun
kinderen christelijk onderwijs begeeren in
dergelijk geval dan krijgen ze geen cent.
Bevóordeeling aldus van het openbaar on
derwijs.
De grens van het aantal leerlingen dat het
stichten eener bijzondere school mogelijk maakt
is thans 25. Volgens het Commissie-voorstel
wordt ze 40. Voor gemeenten boven lüü.OOü
zielen zelfs 100.
Maar voor een openbare school bestaat
zulk een grens niet.
Vrage: waar is de rechtsgelijkheid?
Een vereeniging, welke een school wensclit
te stichten moet een waarborgsom storten van
15 pCt. der stichtingskosten, in de gemeente-
kris
Maar de openbare school trekt natuurlijk
zonder waarborg uit de algemeene kas.
Wel kan in een bijzonder geval bovenge
noemde grens 25 worden, doch dan wordt de
waarborgsom 30°/0.
De gemeenteraad krijgt de beslissing in
handen.
Dit is een zeer zwakke stem in het rapport.
Daardoor rijzen tallooze quaesties en wordt
de deur geopend voor velerlei bedekte tegen
werking.
Het leerplan der bijzondere school moet
onderworpen aan het oordeel van een nieuw
instituut, den „Onderwijsraad", welke de be
voegdheid heeft het af te keuren, als het niet
aan de wettelijke eischen voldoet.
Ook hier liggen voetangels en klemmen.
Voor persoonlijke opvattingen is de deur
hier niet geheel gesloten.
En een aanranding van de vrijheid van bevve-
ging op paedagogisch terrein is niet onmogelijk.
Voorts eischt het rapport, dat de onder
wijzers niet benoemd zijn zonder vooraf ge
pleegd overleg met den schoolopziener.
Dit lijkt ons zeer bedenkelijk. „Overleg"
klinkt wel vrij onschuldig, doch in de practijk
zal het tot botsingen aanleiding geven terwijl
bovendien de heele bepaling direct en onnoodig
ingrijpt in de autonomie van het schoolbestuur.
De schoolgeldregeling wordt voor openbare
en bijzondere scholen gemeentelijk en uniform.
Zelfs is het verboden, dat de vercenigingen
ter zake van het onderwijs eenige andere
geldelijke bijdrage eischt voor haar leden.
Gaat ook dit niet te ver? En wordt de
band tusschen school en ouders niet geheel
doorgesneden
De regeling van de uitbetaling der subsidiën
aan de schoolbesturen is nog niet in orde.
Voorschotten kunnen verleend door de ge
meente waarom niet de gansche zaak op
gelijke leest geschoeid
Velerlei misère, door het schuiven van de
gemeente tusschen schoolbesturen en rijk
ware ondervangen indien het onderwijs, mede
naar de bedoeling van het Unie-Rapport,
rijkszaak werd.
V Wankelmoedigheid.
In de Tweede Kamer is thans ook het
onderwijsvraagstuk in „algemeene beschou
wing." We kunnen onmogelijk de debatten
geregeld weergeventrouwens, men krijgt voor
weinig geld het „Kort Verslag" geregeld tlmis
gestuurd, en kan dan de besprekingen volgen.
We lichten thans een klein gedeelte uit de
uitnemende rede van den Heer Van der Molen
De Minister sprak over wankelmoedigheid
in zijn Memorie van Antwoord, toen hij zeide
„De Regeering, die zich geheel met het
advies kon vereenigen, zou thans blijk hebben
gegeven van een ongemotiveerde wankelmoe
digheid ten aanzien van wat zij zelve den
lande ten zegen achtte, indien zij had geaarzeld
zelve voor te gaan."
De Regeering heeft zich met schuldig willen
maken aan wankelmoedigheid. Diegenen der
linkerzijde die hebben medegewerkt aan de
formuleering van art. 192 roept spiekei
krachtig toe weest niet wankelmoedig.
Als spreker dat doet, is dat omdat hij
symptoncn ontdekt die op wankelmoedigheid
wijzen. De Liberale Unie is voorgegaan met
een motie van het hoofdbestuur, waarin
tijdens de beraadslagingen wijzigingen zijn
opgenomen. Waarom? Spreker kan zich
indenken, dat een bestuur concessies moet
doenals de wijziging alleen moet dienen
als kapittelstok voor de heeren Eerdmans en
Otto, dan kunnen wij er genoegen mee nemen.
Maar bedoelt zij verandering te brengen in
h't compromis, dan zullen wij dat gaarne
nader liooren. Als de heer Ketelaar^zegt
„over een woord zullen wij niet vallen", dan
wil spreker hem gaarne bijvallen.
Op een woord komt het inderdaad niet aan.
Men kan een andere formuleering hebben
voor denzelfden inhoud. Maar als die formu
leering is gekomen na ernstige beraadslagingen
en onderteekend is door dertien ernstige man
nen uit dezo Kamer, en men haar dan wil
wijzigen, dan is het natuurlijk dat men vraagt
Is het de bedoeling, de gedachte te verande
ren De heer Troelstra zegt: „Dan moet men
het daarover eens worden". Zeker, ook wij
willen geen versteening, maar wij willen ze
kerheid, dat de bedoeling onaangetast zal
blijven.
De heer Troelstra heeft naar sprekers mee
ning wat te luchtig gesproken over art. 192.
Hij vestigde den indruk, dat de formuleering
niet zooveel te beteekenen had, maar dat men
bij de uitwerking mobiel moest zijn, omdat
men dan aan de eischen, de waarborgen kwam.
Dan moest men zorgen dat de openbare school
niet in het gedrang komt.
Het laatste zou voor spreker geen bezwaar
opleveren. We mogen de openbare school
niet in gevaar brengen als instituut van volks
ontwikkeling. We willen haar niet tot min
derwaardig instituut makendat mogen we
ook niet, omdat we ook voor de openbare
school verantwoordelijkheid dragen.
Toch heeft ook het betoog van den heer
Troelstra het element van ongerustheid ge
bracht. Jarenlang is geofferd en gebeden.
Jarenlang is door de beste geesten van links
het onrecht erkend. Zal nu nog de linkerzijde
niet de vrijheid erkennen Zal zij nu de
poort openen en straks naar nieuwe ketenen
zoeken
Wij wachten op het verlossend woord van
den man ter linkerzijde, die zal zeggenweg
met alle ketenen wij willen alleen de vrijheid.
En als dat verlossend woord niet komt van
links, laat het dan gesproken worden door
den Minister, die met steeds meer blijmoedig
heid sinds 1913 arbeidde aan de voorbereiding
van de dingen die van zoo groote beteekenis
zullen zijn voor de toekomstige ontwikkeling
van ons volk. Als dan van de overzijde dat
verrassende woord niet wordt gesproken, laat
de Minister het dan spreken. Hij noemde
zich zelf indertijd den stuurman op het schip
en verzocht niet te veel met dien stuurman
te spreken. Spreker zal zich dus bepalen tot
deze woorden „Stuurman, houdt krachtig
het roer en zet den koers voort, met opge
wektheid ingeslagen
GRONDWETSHERZIENINGDEBAT.
In parlementaire kringen wordt aangenomen,
dat de behandeling van de Grondwetsherzie-
ningsvoorstellen nog de geheele maand Nov.
zal vorderen.
ONJUISTE AANGIFTE VOOR DE OORLOGS
WINSTBELASTING.
Een fabrikant in het oosten van ons huid
heeft voor de oorlogswinstbelasting een on
juiste aangifte gedaan, en, ten einde bij een
eventueel onderzoek te zijnen kantore gedekt
te zijn, had hij tevens gezorgd voor een valsche
balans, waarin zijn goederenvoorraad met een
te lage waarde voorkwam. Een fictieve staat
van 'ilien voorraad moest tot verder bewijs
dienen.
Een onderzoek, als waarop de fabrikant had
gerekend, heeft dezer dagen werkelijk plaats
gevonden, waarbij de valschheid aan het licht
is gebracht, en daarmede vanzelf ook de on
juistheid der gedane aangifte. Op beide feiten
staat uitsluitend gevangenisstraf.
De zaak is in handen der justitie.
N. R. C.
DISTRIBUTIE WET.
De nieuwe bepalingen van de Distributiewet
komen, zegt „Het Volk", op het volgende neei
l)e winkelier, die regeeringsgoederen ver
langt, vraagt de hoeveelheid, die hij noodig
V.eeft, die hij anders van een grossier zon be
trekken, aan bij het gemeentebestuur. Meent
het gemeentebestuur, dat die bestelling uit
gevoerd kan worden, dan stempelt het 't pa
piertje af en stuurt het naar den winkelier
terug. De winkelier zendt het afgestempelde
papiertje met de bestelling naar zijn grossier
en deze voert de bestelling uit, uit een voor
raad regeeringsgoederen, die door de regeering
ter zijner beschikking zijn gesteld.
Kan de winkelier nu aan het verkoopen
gaan? Neen, hij mag alleen verkoopen aan
lieden, die een kaart hebben van het gemeente
bestuur van de plaats hunner inwoning, waaruit
blijkt wie zij zijn, waar zij wonen en hoe groot
hun gezin is. De winkelier houdt aanteekening
van zijn verkoopen, daarbij uiteen houdende
welke klanten in de gemeente zelf Wonen en
welke klanten van buiten kwamen. Al die
gegevens zendt hij dagelijks of wekelijks naar
het stadhuis, opdat daar uitgezocht worde
welk gemeentebestuur het Vio van de kosten
der beschikbaarstelling zal hebben te betalen,
en opdat nagegaan worde, of een gezinshoofd
ook meer inkoopt dan hij voor het gebruik
door zijn gezin behoeft. De aanteekeningen van
den winkelier mogen ook door bons vervangen
worden.
NEDERLANDSCH STOOMSCHIB
AANGEHOUDEN.
Volgens een draadloos telegram van het
Wolffbureau te New-York ontvangen, is het
Nederlandsche stoomschip Araken, van een
Nederlandsche haven op Borneo naar Manilla
op weg, 30 Augustus in volle zee door een
Engeisch oorlogsschip aangehouden, terwijl de
geheele post in beslag is genomen.
Naar verluidt, zal een onderzoek worden
ingesteld, waarom aldus werd gehandeld met
een neutraal schip ver van de oorlogszone.
DE OORLOG.
PARIJS, 15 Oct. (Havas). Een overwinning
behaald, waarvan het resultaat schitterend is.
In een enkelen aanloop namen wij de steen
groeve van Haudromont, het werk en de hoeve
van Thiaumont, het dorp en het fort Donau-
mont, het Caillette-bosch, het Charpïtre bosch,
Fumin en Chesnois en de batterij van Mnm-
loup. Wij bereikten hel dorp Vaux, dat wij
van drie zijden omsingelen.
Dit belangrijke succes brengt den toestand
terug lot hetgeen hij ongeveer vijf maanden
geleden was. De koloniale aanvalstroepen,
onder generaal Manger, leden onder het opper
bevel van generaal Nivelle, een minimum
verlies.
Niet alleen is nu het offensief begonnen aan
de Somme, maar wij konden ook met succes
overgaan tot het offensief in den sector van
Verdun.
BERLIJN, 24 Oct. (Wolff.) OfficieelMacken-
sen Bij de scherpe vervolging van den voor
den rechtervleugel van het leger in verwarring
terugtrekkenden vijand bereikte de cavalerie
van de bondgenooten de streek van Carmwrat.
Medzjidia en Rasova ziin na hevigen strijd ge
nomen. De geheele buit met inbegrip van
wat op 21 October gemeld is, bedraagt 75
officieren en 6693 man, I vaandel, 52 machine
geweren, 12 kanonnen en I mijnwerper.
PETROGRAL), 23 Oct. (Hbld.) Uit ver
schillende verschijnselen meent men hier te
moeten afleiden, dat het de bedoeling van den
Duitschen generalen staf is, om krachtig op
te treden tegen Roemenië. Hiermede ten
minste wordt in verband gebracht de hervatting
van een reeks nieuwe aanvallen aan het Rus
sische Zuid-Westelijke front in de streek van
de Narajoefka-rivierde Duitschers schijnen
hier als hun doel te kiezen de woudrijke
hoogten, welke zich hier verheffen, en deze
operatie zou niets anders bedoelen dan een
sterke positie te veroveren aan den Russischen
kant, teneinde daarna al hun krachten te
kunnen concentreeren tegen Roemenië.
De Berlijnsche berichtgever van de United
Press heeft verlof gehad om de werkplaatsen
van Krupp te bezoeken, en heeft daarvan
draadloos een verslag geseind naar New-York.
Het telegram is gedateerd 15 October en de
Temps geeft er het volgende uittreksel van
Zich aanpassende aan de omstandigheden,
treft Krupp heden de toebereidselen, om de
volgende week zijn 70.000 werklieden nog met
20.000 te vermeerderen, teneinde de productie
te verhoogen van granaten voor de marine-
kanonnen, die 25 mijlen ver dragen. Krupp
construeert de vlijtige Bertha's en deze marine-
kanonnen bij duizenden maar dit is slechts
een gedeelte van de taak der groolste ka-
nonnen- en munitiefabriek van Duitschland
voor de nieuwe campagne van Hindenburg.
Dit is één van de redenen, waarom de voor
naamste industrieelen van de Rijnprovincie en
Westfalen overtuigd zijn, dat Engeland zal
worden verslagen. Niét alleen bereidt men
zich voor, om alle gebeurlijkheden liet hoofd
te bieden, maar ook wil men, volgens de nieuwe
plannen, Essen en de fabrieken in de valleien
van de Roer en den Rijn, die de granaten
iedere week bij millioenen afleveren, nog uit
breiden. Men voorziet het leger van voorraden
voor den wedstrijd.
Het is de eerste keer gedurende den oorlog,
dat journalisten de werkplaatsen van Krupp
hebben mogen bezoeken. Ik heb gesproken
met de directeuren, de fabricage van kanonnen
en granaten bijgewoond, en ik heb een indruk
gekregen van Duitschlands reusachtige plannen.
Men gevoelt zich te Essen zoo veilig voor
luchtaanvallen, dat de verdedigingsbatterijen
uit de stad zijn verwijderd. De bescherming
is onnoodig, want de rook, die zich dag en
nacht uit duizenden schoorsteenen verheft,
vormt een zóó dikke wolk boven de dalen van
Roer en Rijn, dat de vliegers Duisburg noch
Mühlheim noch Essen kunnen onderscheiden,
ofschoon verscheiden mijlen tusschen deze
steden liggen.
In de N. R. C. lezen we daaromtrent
Zooals reeds in het overzicht van den toe
stand is opgemerkt, is in Grey's redevoering
niets gezegd, ovenals in die van zijn voor
gangers, over de wezenlijke vredesvoorwaarden.
De minister heeft nog eens de bekende En-
gelsche zienswijze over liet ontstaan van den
oorlog opgehaald, waarbij, zooals altijd in alle
oorlogvoerende landen is geschied en wellicht
moet geschieden, de macht, die in een be
paald tijdperk aan het eigen land vijandig is,
wordt beschouwd als de vijand van de ge-
I
o L> ojl f)
Inzending van advertentiên vóór uren op den dag der uitgave.
11 .1 XT 1 -II 1..-.4- rvffnn
Westelijk Front.
De Fransche overwinning bij Verdun.
In de Dobroedsja.
Duitschland en Roemenië.
De fabrieken van Krupp.
Grey's rede.