nieuws* en Advertentieblad
Zeeland.
Antirevolutionair
voor
Artikel 192.
Binnenland.
Buitenland.
No. 1373.
Zaterdag 21 October 1916
I4e Jaargang
ABONNEMENT:
Per drie maanden binnen Ter Neuzen ƒ1, Franco
per post: voor Nederland ƒ1,10.
Men abonneert zich bij alle Boekhandelaars,
teuren en Brievengaarders.
Postdirec-
Dit blad verschijnt Dinsdag= en Vrijdagavond,
uitgezonderd op Feestdagen,
bij den Uitgever D. H. L1TT001J Az. te TER NEUZEN.
Inzending van advertentiën vóór uren op den dag der uitgave.
INGEZONDEN STUKKEN TE RICHTEN AAN DE
REDACTIE; ABONNEMENTEN EN ADVERTENTIËN
ADVERTENTIEN:
Van 1—4 regels ƒ0,40. Voor eiken regel meer ƒ0,10.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde adver
tentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters worden naar plaatsruimte berekend.
TE BEZORGEN BIJ DEN UITGEVER.
Alle stukken, voor de Redactie van
dit blad bestemd, te adresseeren
„Aan de Redactie van Luctor et Emergo
te Ter Neuzen."
Aanname van Advertentiën tot 1 uur op
den dag der uitgave.i
Wie gemeend had, dat na den arbeid der
Bevredigingscommissie, ook werkelijk alom in
den lande de roep om den schoolvrede zou
opgaan, heeft zich inderdaad deerlijk vergist.
Gelijk reeds in den naam „bevrediging
ligt opgesloten, had de commissie ten taak
een regeling te treffen, welke zou kunnen
leiden tot een bevredigende oplossing der
geschillen. Ze zag derhalve twee partijen
tegenover zich, die ze moest trachten dooi
een compromis te verzoenen.
Op zichzeff was het reeds een beteekemsvol
feit, dat van overheidswege een dergelijke
commissie met zoodanig mandaat, weru be
noemd. Immers, hierin lag de ofhciëele
erkenning van een onrecht, den voorstanders
der bijzondere school sinds jaren aangedaan.
De beschouwing, volgens welke de mannen
van het bijzonder onderwijs passagiers van
de nachtschuit, dompers en duisterhngen
waren, werd blijkbaar niet meer aanvaard.
Het: „wat willen deze amechtige Joden
in vroeger jaren zoo schamper en tergend
telkens herhaald, werd niet meer gehoord
integendeel, een ernstig streven om te komen
tot gelijkheid van rechten, zat voor.
De verschillende staatkundige partijen had
den haar vertegenwoordigers in de commissie.
Gelijk men weet, waren het de H.H. Dr. Bos,
Mr. Lohman, Mr. De Beaufort, K. ter Laan,
Mr. De Meester, Van der Molen, Dr. Nolens,
Roodhuyzen, Troelstra, Tydeman, Van Veen,
Van der Voorst van Zijp, Van Wijnbergen.
Het gelukte deze commissie tot eenstemmig
heid te komen, behalve dat de heer Tydeman
een afwijkend standpunt innam.
Het feit, -dat een zoo gemengde commissie
ten slotte tot een accoord kwam, is van niet
geringe beteekenis.
Er mag toch worden aangenomen, dat geen
der samenwerkende partijen haar beginsel
heeft willen verloochenen.
Natuurlijk bleef de uitkomst een compromis
dit mag nimmer uit het oog verloren.
Vraagt men, of in het genoemde rapport
ten volle aan het anti-revolutionaire beginsel
inzake de schoolkwestie is voldaan, zoo is
deze vraag op zichzelf beschouwd, zeker ge
oorloofd, maar de beantwoording daarvan is
niet beslissend, om onze houding tegenover
het rapport te bepalen.
Als anti-revolutionuairen blijven wc het
pleit voeren voor een vrije school, die regel
is, waarnaast als aanvulling plaats is voorde
openbare.
Dit standpunt is niet het standpunt der
commissie.
Het karakter van compromis spreekt lner
zeer duidelijk.
Is nu deswege het voorgestelde nieuwe art.
192 voor ons onaannemelijk
Immers neen.
De vraag is, of wat nu voorgesteld wordt,
ons in beter of slechter conditie brengt.
En dan moet getuigd, dat op verschillende
punten winst valt te boeken.
Nog neemt ook in het stelsel der commissie
het openbaar onderwijs een bevoorrechte
plaats in, doch lang niet meer dezelfde van
thans. De aanhef van het nieuwe art. 192
wijst dit reeds uit.
Niet meer „het openbaar onderwijs", maar
„het onderwijs" is een voorwerp van „de aan
houdende zorg der Regeering."
De financiëele gelijkstelling tusschen open
baar en bijzonder onderwijs is mede een punt
van belang.
De positie van ons bijzonder onderwijs wordt
derhalve door het nieuwe art. 192 niet ver
slechterd.
Op verre na is evenwel ons ideaal niet bereikt.
Daarvoor blijven wij strijden.
Ook aanvaarden wij het voorgestelde niet
als een gunst, maar als een recht
Men moet zich van de overzijde met aan
stellen, alsof men ons nu eens heel tegemoet
komend en genadig wil behandelen wij hebben
geen fooi noodig, wij vragen slechts wat ons
rechtens toekomt.
Straks zal art. 192 in behandeling komen.
Nu is zulk een artikel steeds mm of meer
elastisch. Veel komt aan op de regeling van
het in de grondwet vastgestelde in de orga
nieke we t.
In dit opzicht is de geschiedenis leerzaam.
Vandaar dat van anti-revolutionnaire en
chr.-historische zijde reeds thans als voor-
waarde wordt gesteld, dat naast art. 19ii on
middellijk moeten vastgelegd worden de zoo
genaamde additioneele artikelen, opdat straks
in lager-onderwijswet en koninklijk besluit ons
niet ontnomen of onthouden worde, wat de
grondwet beloofde.
Opmerkelijk is de houding, die door ver
schillende groepen links tegen het voorgestelde
artikel wordt aangenomen.
In het algemeen mag gpzegd, dat de sterkste
strooming is vóór de aanneming.
Toch is er ook een felle actie tegen aan
neming.
Die komt voornamelijk van de zijde van
Volksonderwijs, onder leiding van de heeren
Eerdmans, De Muralt en Otto, die bang zijn
voor de vrijheid, waarvan zij zeggen, besliste
voorstanders te zijn.
Volksonderwijs sprak zich dan ook, met
kleine meerderheid uit, voor handhaving van
het bestaande artikel.
Ook de S. D. A. P. houdt, blijkens de motie,
door den Partijraad aangenomen, een slag om
den arm.
Die motie toch luidt aldus
„De Partijraad,
overwegende dat het Regeenrigsvoorstel tot
wijziging van art. 192 der grondwet het middel
kan zijn, om te komen tot eene verhouding
tusschen het openbaar en het bizouder lagei
onderwijs in den geest der Groninger School-
motie, 'en dus in zijn algemeene strekking
dient te worden aanvaard
dat echter dat voorstel wèl de financieele
gelijkstelling der bizondere school met de
openbare, onder den waarborg van vrijheid
van lichting bevatdoch de waarborg van
materieele gelijkwaardigheid daarin niet uit
drukkelijk is opgenomen
verwacht, dat de soc. dem. Kamerfraktie
zal medewerken, om dezen waarborg in het
artikel opgenomen te krijgen,
en geeft het P. B. in overweging, omtrent
de voorstellen der Bevredingscominissie tot
uitwerking van het nieuwe grondwetsartikel,
getoetst aan de verschillende eisclien der
Groninger Schoolmotie, tijdig een uitspraak
der Partij uit te lokken"
Het ziet er dus vooralsnog niet naar uit,
dat het voorstel der commissie ongewijzigd
zal worden aangenomen.
Reden te meer voor de rechtsche partijen
zich tijdig te verstaan op dit punt en te
verhoeden, dat art. 192 zonder meer, zonder
additioneele artikelen zou worden aangenomen.
Geen kat in den zak koopen ons niet blij
gemaakt met een doode musch.
Soms krijgt men den indruk, als men leest
wat van de overzijde in verschillende bladen
wordt ten beste gegeven, dat men ons gaarne
van dergelijke fopperij de dupe zou laten
worden.
werp in bespreking bad kunnen komen vóoi
den 17 October. Licht had dan eenigermate
leiding kunnen gegeven worden aan de be
handeling op de plaatselijke kiesvereemgingen.
Evenwel, wc verstaan, dat een provinciale
organisatie niet zoo spoedig een vergadering
kan houden, als thans bij den zeer beperkten
termijn, door het Centraal Comité gesteld,
noodig ware geweest. Niettemin kan een
rustige uiteenzetting van de reorganitatie-
plannen uitnemend werken als inleiding en
voorbereiding voor de a.s. Deputaten vei gade-
ring.
Het tweede puntde voorbereiding van de
Winter-Campagne, is ongetwijfeld van groot
belang.
Moge de vergadering vooral in dn opzicnt
recht vruchtdragend zijn.
Gaarne sporen we tot getrouwe opkomst
ten zeerste aan.
V Provinciaal Comité.
Het Provinciaal Comité van A. R. Kies
vereemgingen in Zeeland heeft tegen a. s.
Woensdag 25 October een vergadering belegd
te Goes.
De agenda kan zeker actualiteit niet worden
ontzegd.
Het eerste punt is: ontwerp reorganisatie
der A. R. Partij.
'tWare gewensclit geweest, dat dit onder-
WET TEGEN OPDRIJVING HUURPRIJZEN.
Ingediend is een wetsontwerp tot voorkoming
van onredelijke opdrijving van huurprijzen"van
woningen van lagere huurwaarde, waarbij door
Burgemeester en Wethouders desnoodig huur-
commissies ingesteld kunnen worden, wier
tusschenkomst de verhuurders moeten inroepen,
alvorens zij den huurprijs hooger kunnen
stellen dan die geldende voor het jaar 1916.
Inmiddels ingetreden verhoogingen zullen
volgens terugwerkende kracht verlaagd kunnen
worden.
Op overtreding staat f 1000 boete. Het
wetsontwerp zal gelden voor de woningen met
wekelijkschen huurprijs van ten hoogste f 10
te Amsterdam, f9 voor Den Haag, f8 voor
Groningen enz.
DE S. D. A- P- EN ARTIKEL 192.
Het Volk meldt, dat de Partijraad een
stemmig, met uitzondering van eenige weinige
onthoudingen de volgende motie heeft aange-
nomen
De Partijraad, overwegende dat het liegee-
ringsvoorstcl tot wijziging van Art. 192 der
grondwet het middel kan zijn, om te komen
tot een verhouding tusschen het openbaar en
het bijzonder lager onderwijs in den geest der
Groninger Schoolmotie, en dus in zijn alge
meene strekking dient te worden aanvaard;
dat echter dat voorstel wèl de financieele
gelijkstelling der bijzondere school met de
openbare, onder den waarborg van vrijheid
van richting bevat doch de waarborg van
materieele gelijkwaardigheid daarin niet uit
drukkelijk is opgenomen; verwacht dat de
Sociaal Democratische Kamerfractie zal mede
werken om dezen waarborg in het artikel
opgenomen te krijgen, en geeft het P. B. in
overweging, omtrent de voorstellen der be
vredigingscommissie tot uilwerking van het
nieuwe grondwetsartikel, getoetst aan de
verschillende eischen der Groninger schoolmo
tie, tijdig een uitspi aak der partij uit te lokken.
WINTERAARDAPPELEN.
Indien het publiek zich in het komende
voorjaar (als de meeste zandaardappelen on
geschikt voor de consumptie zijn geworden)
veel moeite en last wil besparen, dan moet
het zich er in schikken om thans eerst die
aardappelen te eten, die de regeering als
eetaardappelen beschikbaar stelt.
Deze aardappelen kunnen tot Februari a.s.
voor winterprovisie worden opgeslagen, en zij
die gewoon zijn hun voorraad voor den
winter op te doen, zullen goed doen, thans
ook tot Februari a. s. van de beschikbaar
gestelde zandaardappelen hun provisie op te
slaan. Daarna worden de klei-aardappelen in
consumptie gebracht en kan men voor de rest
van den tijd dan daarvan inslaan.
Tn verband hiermede heeft de regeering liet
noodig geoordeeld een verbod uit te vaardigen
om bovengenoemde kleiaardappclen van de
eene plaats naar de andere te vervoeren en
zullen verzoeken (die reeds menigvuldig in
komen) om van de winterprovisie elders
bestelde, aardappelen te mogen ontvangen,
steeds worden afgewezen, zoolang dit vervoer-
verbod niet is opgeheven.
Wanneer het publiek medewerkt, zal alles
zijn vrij normaal verloop hebben. Werkt het
bij de aardappelvoorziening evenwel niet mede,
dan zal het einde zijn last dragen, maar dan
zal het einde zijn last dragen, maar dan zal
er ook geen enkele reden zijn om klachten te
laten liooren.
TRFILERS OPGEBRACHT.
Uit IJmuiden meldt aan de N. R. C.
In verband met de aanhouding en opbrenging
naar Dundee van den IJmuider stoomtreiler
Eendracht I IJ M 130 en vermoedelijk van
nog twee andere treilers, weigeren de zee
lieden te vertrekken, alvorens er bijzonder
heden omtrent de aanleiding van de opbrenging
bekend zijn, en met de reeders een regeling
is getroffen omtrent loonbetaling bij opbrenging
naar een vreemde haven.
WIE STRAF KREEG EN WIE NIET.
In het nummer van 9 Oktober j.l. berichtten
wij, dat een landstormer van het garnizoen
Numansdorp herkeuring had aangevraagd. De
man werd door den militairen arts te Numans-
dorp naar de stellingarts te Willemstad ver
wezen. Hij kreeg een brief mede, waarin hij
werd uitgescholden voor „een kwal 1ste klasse
en die aldus besloot
„Misschien wil de majoor hem eens reus
achtig uitvloeken".
Wat is met den officier van gezondheid, die
zoo weinig besef bleek te hebben van de
verantwoordelijkheid die op den militairen arts
rust, gebeurd
Is hij gestraft, is hij ontheven van zijn post
Wij vernamen er niets van.
Wat is er echter met den betrokken land
stormer geschied
Hij werd wegens „het lezen en laten lezen"
van genoemden brief gestralt met 14 dagen
provoost, met om den anderen dag water en
brood, welke straf de man thans te Willem
stad ondergaat.
Is het wonder, dat de manschappen leven
en gezondheidheid niet meer veilig achten in
de handen van lieden, die in staat zijn tot
zulke handelingen
„Het Volk".
STRAFPORT.
Het is dezer dagen ontzettend met de
strafporten, voornamentlijk op de briefkaarten,
sinds de portoverhooging van Maandag 1.1.
In 'sGravonhage werden Maandag 1500 en
Dinsdag 2000 briefkaarten met strafport belast.
Ook Woensdag was het getal in de residentie,
evenals op vele andere plaatsen, nog zéér
groot.
DE OORLOG.
DE TOESTAND.
De militaire medewerker van de Times
komt tot» de erkenning, aldus „De Nederlan
der", dat de Centralen zich op alle fronten
nog zeer krachtig doen gelden. Hoe hij zich
precies uitdrukt, valt op dit oogenblik niet
na te gaan, daar ons slechts een uiterst be
knopte samenvatting van zijn artikel ter be
schikking staat, zooals Keuter het geliefde te
melden. Maar tusschen de regels kan men
toch lezen, dat hij met eenige beduchtheid
den militairen toestand op de verschillende
fronten gadeslaat en liet eenige, wat hij er
op weet, om de bondgenooten op de andere
fronten te helpen, is: met verdubbelde kracht
aanvallen op het Sommefront.
Inderdaad komt het ons voor, dat de mili
taire medewerker reden heeft voor zijn in
bedekten vorm geuit pessimisme. Want als
wij den toestand op de verschillende fronten
nagaan, dan zien wij de laatste weken daar
liet volgendeIn liét westen brokkelt het
Duitsche front af, maar het gaat uiterst lang
zaam. Niet alleen het tempo, maar ook de