Antirevolutionair
voor
nieuws- en Advertentieblad
Zeeland.
TJit de Pers.
Tweede Kamer.
No. 1281.
Zaterdag 4 December 1915.
13e Jaargang.
ABONNEMENT:
Per drie maanden binnen Ter Neuzen ƒ1,—. Franco
per post: voor Nederland ƒ1,10.
Men abonneert zich bij alle Boekhandelaars, Postdirec
teuren en Brievengaarders.
Dit blad verschijnt Dinsdag= en Vrijdagavond,
uitgezonderd op Feestdagen,
bij den Uitgever D. H. 1 JTT00IJ Az. te TER NEUZEN.
inzending van advertentiën vóór uren op den dag der uitgave.
ADVERTENTIËN:
Van 14 regels ƒ0,40. Voor eiken regel 'meer ƒ0,10.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde adver~
tentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters worden naar plaatsruimte berekend.
INGEZONDEN STUKKEN TE RICHTEN AAN DE REDACTIE; ABONNEMENTEN EN ADVERTENTIEN TE BEZORGEN BIJ DEN UITGEVER.
Alle stukken voor de redactie be
stemd, te zenden aan den Uitgever,
Vlooswijkstraat 21, Ter Neuzen, met vermel
ding „Aan de Redactie."
Aanname van Advertentiën tot 1 uur op
den dag der uitgave.
V Meester Van Vliet.
Dinsdag 30 November 1915 is een dag, die
in de geschiedenis van het Christelijk onderwijs
te Axel een bijzondere beteekenis heeft.
Op dien dag toch lei de heer P. v. Vliet
zijn arbeid neder in de school, een arbeid
van twee-en-vijftig jaar, waarvan hij er een
veertigtal in Axel heeft doorgebracht.
Thans op 65-jarigen leeftijd is voor hem de
tijd gekomen, dat hij een welverdiende ruste
gaat genieten.
Zijn beste krachten heeft hij gegeven voor
de school, die hij liefhad.
En onder zijn leiding is bet onderwijs tot
grooten bloei gekomen.
Een flink gebouw met zes lokalen legt ge-
lieugeuis af van noeste vlijt en taaie volharding,
waarop dc Heere Zijn zegen wilde scheuken.
De lieer Van Vliet heeft de hitte des daags
en de koude des nachts verduurd.
Hij beeft zijn taak verricht, de band aan
den ploeg, zonder om te zien, door kwaad
gerucht en goed gerucht.
.Geslachten zijn door hem onderwezen,
opgevoed.
Maar, mocht de arbeid veel van zijn krachten
eischen, hij was hem nimmer te veel.
Hij wist zijn taak een heilige roeping.
Hij besefte ten volle de groote verantwoor
delijkheid, er aan verbonden.
Maar hij kende ook de heerlijkheid er van.
Dat 30 November een dag was, die getuigde
van de hartelijke toegenegenheid der ouders,
leerlingen, oud-leerlingen, bestuur, collega's,
behoeft geen betoog.
De sympathie voor het aftredend hoofd der
Nieuwstraat-school toonde zich in het warme
vriendenwoord, in den hartehjken handdruk,
in zoo menig stoffelijk blijk. Elders in ons
blad kan men zich er van overtuigen.
Wij betuigen den heer Van Vliet onze
oprechte waardeering van zijn arbeid en
wenschen hem toe dat de Heere, die Zich
óok voor hem de Getrouwe betoonde, hem
met zijn gade, nog tot in lengte van jaren bij
het leven en den welstand, zoo geestelijk als
lichamelijk, spare.
De ruste moge hem vreemd zijn, ze zij hem
ook zoet.
De Heere schenke hem eenmaal, zij hel
spade, het loon eens getrouwen dienstknechts.
Z.
V De A.-R. Partij en haar Leider
en Leiding.
We laten hier een en ander volgen uit de
brochure „Leider en Leiding" geschreven door
de H.H. Anema, Dr. Bavinck, Diepenhorst,
Heemskerk en mr. S. de Vries Cz.
In de inleiding lezen we,
„dat de heeren, die deze brochure voor
hunne rekening nemen, door een toevallige
omstandigheid bijeen werden gebracht en
schier vanzelf tot eene bespreking kwamen
van den toestand, waarin de Antirevolutionaire
partij heden ten dage, tengevolge van Dr.
Kuyper's driestarren, verkeert. Niemand ver-
wondere het, dat onder hen ook de heer
Heemskerk zich bevindt. Want ofschoon hij
in een afzonderlijk vlugschrift reeds aan Dr.
Kuyper antwoord gaf, hij besprak daarin
alleen de oorzaken, die tot het optreden van
zijn ministerie in 1908 hebben geleid, en liet
zich over de eigenlijke quaestie, waar het
inzonderheid in deze brochure om gaat, in het
geheel niet uit. Des te meer verblijdt het
ons, dat hij ook aan de beepreking van dit
vraagstuk en aan de poging tot oplossing
wilde deelnemen. Eu wij vermoeden, dat
Dr. Kuyper, te oordeelen naar hetgeen hij
over den heer Heemskerk in de voorrede
(6—7) schreef, hiermede ten zeerste ingenomen
zal zijn.
De schrijvers geven dan een overzicht van
van dr. Kuyper's Starrentritsen. De inhoud
van dr. Kuyper's brochure wordt in 't kort
aldus weergegeven
„Zoolang de Antirevolutionaire partij haar
wettigen Leider volgde, genoot ze zegen en
voorspoed. Zoodra anderen zich aan haar
hoofd wilden stellen en haar den weg wilden
wijzen, was politieke ellende haar deel. Laat
de Antirevolutionaire partij daarom op de
eerstvolgende Deputatenvergadering als één
man het verbond met den Leider vernieuwen
en hem haar gansclie vertrouwen schenken
anders legt hij er den hamer voorgoed bij
neer."
„In de Rede over de Heilige Orde
op 30 Mei 1913 bl. 1718 werd wel erkend,
dat er landen en tijden denkbaar zijn, die van
Godswege om den vrijhandel roepen, en dus
deze als exeptie kostelijk zijn. Maar tevens
opgemerkt, dat de Vrijhandel als dogma uit
den menschelijken bajers opgedoken, er op
uit is, om de Heilige Orde, waarnaar de
menschheid in natiën gedeeld is en blijft, te
niet te doen en nogmaals op te richten, wat
God zelf bij Babels torenbouw eerst gevonnist
heeft en toen neersloeg.
Desniettemin werd terstond na den ongun-
stigen afloop der verkiezingen in de Stan
daard van 28 Juni 1913 de hoogst ernstige
vraag gesteld, „of hoogere roeping aan do
Antirevolutionaire partij nog langer veroor
loven zal, de verhooging van het Tarief als
integreerend deel van haar stembus-program
te handhaven". En de conclusie was dat,
daar de geestelijke belangeu van ons volk
voorgaan, onze partij zich van dit puur
materieele vraagstuk zal hebben los te
maken, tot tijde en wijle er een kentering
komt in de publieke opinie.
Nu weten wij wel, dat de Standaard
toentertijd van liberale zijde aan onbillijke
critiek blootstond, omdat de rede over de
Heilige Orde niet altijd en overal zich
tegen vrijhandel verklaarde, maar den strijd
bepaald tegen liet dogma van den vrijhandel
aanbond. Eu ook valt er geene aanmerking
op te maken, dat Dr. Kuyper, van inzicht
veranderd, daarvan in zijn orgaan kennis gaf.
Maar het gold hier eene belangrijke zaak,
die formeel op het program van actie was
geplaatst en waarover met de R.-Katholieke
partij a'ccoord was getroffen. Ging het nu
aan, dat de leider zonder eenige raadpleging
van het Centraal Comité en zonder overleg
met vertegenwoordigers van de Rechtsche
partijen, geheel op eigen autoriteit verklaren
kwam, dat de tariefverhooging van het program
van actie moest worden afgevoerd De
Roomsche pers was er volstrekt niet over te
spreken, en ontzegde aan de Standaard
het recht en de bevoegdheid om zoodanige
verandering in het gemeenschappelijk program
aan te brengen.
De vraag klemt te meer, nu de Stan
daard van 3 en 4 Nov. 1.1. er terecht de
aandacht op vestigde, dat de oorlog ten gunste
van tariefverhooging werkt en Engeland,
ofschoon al een vrij hoog tarief hebbende,
thans toch Bonar Law, den voorstander van
het Protectionisme, in liet kabinet opnam en
onmiddellijk daarna tot tariefverhooging en
tot toepassing van het tarief ook op de
Europeesche producten overging.
Een ander voorbeeld is de regeling der
eedsquaestie, die door het arrest van den
Hoogen Raad van 29 Juni 1914 noodzakelijk
werd gemaakt. Van rechtsche zijde werden
tegen het desbetreffende wetsvoorstel van
Minister Ort zeer ernstige bezwaren ingebracht,
die bij vele leden der Tweede en der Eerste
Kamer instemming vonden. Vooral de Stan
daard liet zich in dezen niet onbetuigd en
sprak van eene heilige overtuiging, die aan
neming van dit wetsontwerp verbood.
Hoe men nu over de ingebrachte bezwaren
ook denken moge, een ieder werd toch verrast
door de verklaring van Dr. Kuyper in de
Eerste Kamer, „dat het best mogelijk zou zijn,
dat ik, wanneer het tot een einddecisie kwam,
ook mijnerzijds misschien geen anderen uitweg
zou zien, dan die, waarop door den Minister
is aangedrongen". (Handel. 17 Juni 1915 bl.
394).
Toen hierop later in de pers aanmerking
werd gemaakt, gaf de Standaard van 3
Juli j.l. ten antwoord, dat de Antirevolutio
naire partij er niet in slagen zal, de geheele
phalanx van Rechts in onze grieven te doen
deelen. En dit nu, maar ook dit alleen, zou
ten gevolge kunnen hebben dat er geen andere
uitweg overbleef, dan om met het stelsel van
„eed of verklaring" mee te gaan.
Maar dat kan toch niet in eene zaak, welke
een beginsel en .eene heilige overtuiging be
treft. Omgekeerd, indien dat wel kan, dan
was er geen beginsel of heilige overtuiging
in liet spel- en mochten zij, die geen over
wegende bezwaren tegen het ingediende wets
voorstel koesterden niet van bcginselver-
zaking worden aangeklaagd.
En toch geschiedde dit."
„Hoe moet het leiderschap opgevat worden
Wat aan begripsbepaling ontbreekt, heet het
in de brochure, wordt verduidelijkt door de
wijze waarop dr. Kuyper het leiderschap
toepast.
Er is veel materiaal, waaruit wij kunnen
te weten komen, hoe dr. Kuyper het leider
schap opvat. Want welke bejegening hebben
zich allerlei personen uit onzen kring niet
moeten laten welgevallenWij laten mannen
buiten onze partij onvermeld, ook gaan we
niet ver in het verleden terug, en liet lust
ons evenmin, om van de bejegening van al
die personen uitvoerig verslag te doen. Wij
brengen alleen in herinnering de namen van
de heeren Heemskerk, De Waal Malefijt,
Talma, Van der Voort van Zijp, Van der
Molen, Rutgers, Smeenk, Vonkenberg, en
halen voorts slechts één voorbeeld aan, niet
omdat dit het belangrijkste, maar wel het
meest tekenende is, dat van ds. Koffyberg.
Dit voorbeeld is buitengewoon leerrijk en
doet vóór alle andere deze vraag opkomen,
of zulk een behandeling nu Christelijk is,
gelijk die onder broederen past. Maar deze
vraag stellen wij terzijde, omdat zij hier in
het verband wijken moet voor deze andere
sluit het Antirevolutionaire leiderschap bet
recht en de bevoegdheid in, om leden der
partij, die op de meest bescheiden wijze in
een zaak, welke zelfs geheel buiten de politiek
ligt, hunne bedenkingen inbrengen, op zulk
eene ouheusche en smadelijke wijze te be
jegenen En zijn de andere leden der partij
gehouden, om zulk een oordeel van den leider
te onderschrijven, op straffe van anders als
afwijkende broederen beschouwd te worden,
die op scheuring aansturen?
't Schijnt, dat de „Standaard" in de laatste
maanden beseft, dat zij vele wonden geslagen
heeft en nu bezig is, er zalf over heen te
strijken, 't Is te hopen, dat zij er door ge
nezen, maar ze hebben zeer gedaan en laten
lidteekenen na."
Leider en Leiding in de A. R. Partij.
De Standaard" driestart
Repliek.
Ten deele als repliek on de Starrentritsen
van Dr. Kuyper, gaven de HH. Anema, Ba
vinck, Diepenhorst, Heemskerk en de Vries
een vlugschrift uit, onder den titel Leider en
leiding in de Antirevolutionaire partijver
schenen bij W. ten Have te Amsterdam.
Althans voor een gedeelte is hiervan van
antwoord gediend op de onzerzijds gestelde
vragen en gemaakte opmerkingen. Toch
hechten we niet hieraan de meeste waarde,
te minder daar juist hoofdpunten geheel stil
zwijgend zijn voorbijgegaan. Verdere publieke
discussie hierover zou dan ook tot niets leiden.
Wie de Starrentritsen en dit vlugschrift naast
elkander legt, heeft al wat hem van noode is,
om over het gerezen geschil een eigen oordeel
te vellen.
Van al zulk dispuut nu geldt liet Lites
fintri oportet We denken er dan ook niet
aan, op dit persoonlijk dispuut voorshands
nader in te gaan.
Wat daarentegen wel aanleiding kan geven
tot verdere besprekingeu zijn de denkbeelden,
die de heeren Anema c.s. aan de hand doen,
om de ook bun toelachende denkbeelden van
Er moet aan al zulk dispuut een einde komen.
eenheid en vrijheid, in onderlinge verzoening
tot krachtige gisting te brengen.
Het nader ingaan op deze denkbeelden kan
echter beter in mondeling gesprek, dan in
schriftelijke gedachtenwisseling tot 't bereiken
van het gewenschte doel leiden. Iets wat te
gereeder kan, daar men nu weet met welke
politieke mannen zulk een samenspreking zou
kunnen plaats hebben.
Te meer kan dit doel treffen, nu de kring
van deze politieke woordvoerders niet te
groot is. Ze zijn niet meer dan vijf in aantal.
Het zal nu slechts de vraag zijn, of deze
broeders bereid zullen worden gevonden om
zich tot zulk een zaakrijke saamspreking te
leenen.
Zoodra de Tweede Kamer weer op reces
gaat, en de gedachtenisvieringen aan 't eind
van 'tjaar achter ons liggen, zal zich voor
zulk een saamspreking als vanzelf het ge-
reede oogenblik kunnen aandienen.
Van Dr. Kuyper vernamen we, dat hij
't voornemen heeft voor het houden van zulk
een saamspreking het initiatief te nemen.
We kunnen met ons overzicht kort wezen.
Maandag is de Kamer weer bijeengekomen
en heeft vergaderd ook 's avonds. De begroo-
ting van Nederlandsch-lndië werd nu behandeld
bij afwezigheid van den Minister van Koloniën
maar diens ambtgenoot van Marine, de beer'
Rambonnet, verving hem. Dat ging nog al
eigenaardig toe. Verzocht werd, geen prin-
cipieele debatten te houden. Voor de rest
zat de heer Rambonnet, ingegraven in de
paperassen, beloofde alles over te brengen
aan den lieer Pleyte of, beloofde lieelemaal
niets, en knikte maar eens, óf knikte niet ook.
De debatten namen geen hooge vlucht. We
vermelden, dat door den lieer Scheurer e.a.
bij de afdeeling „Volksbibliotheken" gewezen
werd op de noodzakelijkheid van betere keur
op de boeken, omdat er schunnige lectuur bij
is, on van Christelijke boeken, door de zending
toegezonden, opname in de bibliotheken ge
weigerd werd. Die commissie van beoordee
ling zal velen verplichten met zoo spoedig
mogelijk te verdwijnen. Bij de afdeeling
„Departement van Marine" sprak de heer
Biclion van Ysselinonde over den aanbouw
van onderzeeërs voor Iudië, De K I was in
1914 klaar, maar wordt in Nederland gebruikt.
Voor de K II en de K III zou in 1913 een
Va millioen verwerkt worden, wat niet is ge
schiedt. Op de begrooting 1914 wordt ge
vraagd een 2e termijn en de le was niet
verbruikt. Begrooting 1915 wordt 1/2 miljoen
gevraagd voor de K II en K III en er was
nog niet aan begonnen. Thans wordt voor
„afbouw" geld gevraagd en er is van voltooiing
nog geen sprake. Hoe zit dat De minister
zei, dat de billijkheid meebrengt onder deze
buitengewone omstandigheden de termijn
vóóruit te betalen, daar de maatschappijen
groote voorraden materieel moeten aankoopen
om zeker te zijn er over te beschikken.
Do heer Bichon stelde voor deze onderaf-
deeling met f 500,000 te verminderen, en voor
den bouw van de onderzeebooten K 2 en K 3
geen grooter bedrag uit te trekken dan, zelfs
onder de gunstigste omstandigheden in 1916
zal kunnen verwerkt worden. Dit verstandig
amendement werd ten slotte door den Minister
overgenomen. Bi] de Algemeene Beschouwin
gen over de Staatsbegrooting kwamen natuur
lijk verschillende punten van Regeeringsbeleid
ter sprake. De lieer Schaper fulmineerde
vooral tegen Dr. Kuijpcr; haalde de Starren
tritsen en de aardbevingen er bijhij eindigde
met een verheerlijking van het socialisme.
De heer Lohman las minister Treub de wet
over zijn afbreken van min. Talma's werk, en
hekelde de lioifÖing van „De Telegraaf," die
zelfs dorst insinueeren, dat wij een geheim
verbond met Duitschland zouden hebben.
„Er bestaat geen geheim verbond", ver
klaarde min. Cort v. d. Linden.
De heer Ilelsdingen stelde bij motie voor
een toeslag te geven op het salaris van liet
personeel in 's Rijks dienst.
