Hntirmluiionan
oooi
Üicuws- en Advertentieblad
Zeeland.
FEUILLETON.
3Do Broeders.
No. 1165.
Zaterdag 24 October 1914-
Jaargang.
ABONNEMENT:
Per drie maanden binnen Ter Neuzen ƒ1,-
per post: voor Nsderland ƒ1,10.
Men abonneert zich bij alle Boekhandelaars,
leuren en Brievengaarders.
France
Postdirec-
Oit blad verschijnt Dinsdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op Feestdagen.
bij den Uitgever D. H. LITIUOIJ Az. te TER NEUZEN.
inzending van advertentlBn vóór j uren op den dag der uitgave.
ADVERTENTIËN:
Van 1—4 regels ƒ0,40. Voor eiken regel meer ƒ0,10
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde adver*
tentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters worden naar plaatsruimte berekend.
INGEZONDEN STUKKEN TE RICHTEN AAN DE REDACTIE; ABONNEMENTEN EN ADVERTENTIE^
TE BEZORGEN BIJ DEN UITGEVER.
V Overdracht rectoraat Vrije
Universiteit.
Woensdagmiddag heeft in het gebouw van
den Werkenden Stand te Amsterdam de over
dracht van het rectoraat aan de Vrije Univer
siteit plaats gehad.
De aftredende rector-magmhcus, prof. mr.
H. A. Diepenhorst, heeft daarbij een
rede gehouden over het onderwerp
Oorlog en Vrede,
waaraan het volgende is ontleend
Spreker sielde zich ten doel, enkele be
schouwingen te wijden aan de vraag, welke
houding tegenover het pacifistisch streven
onzer dagen betaamt.
Eerst gaf hij daartoe een uitvoerige schets
van de ontwikkeling der vredesbeweging, deed
zien, .hoe de richting, waarin het mystieke
element overheerschend was, allengs werd
verdrongen door het z.g. rationeele of weten
schappelijk pocitisme dat zijn scherpste af
ronding vond bij Norman Angell, den schrijver
van 't vermaarde boek de Groote Illusie. Van
de zedelijke bewerking van de harten wordt
door deze strooming geen heil verwacht. Het
economisch inzicht moet worden verhelderd
en aan vorsten en volken duidelijk gemaakt,
dat hun eigenbelang gebiedt het zwaard in de
scheede te steken. Niet de lessen der ethiek,
maar de wetten der economie eischen den
V"Daarna stond de spreker stil bij lien, die
het pacifisme principieel bestrijden, meenen,
dat de eeuwige vrede niet slechts onmogelijk,
maar zelfs ongeweuscht is; die hoog roemen
in de zegenrijke werking van den krijg. Aan
de geschriften van Von Stengel, Lasson, von
Bonuslawski, Coustantin, werd daarbij aandacht
geschonken. Uitvoerig werd met name stil
gestaan bij de apologie van den oorlog door
prof. Steiiimetz. die den krijg prijst als het
werkzaamste middel om door groepselectie de
sociale deugden te bevorderen.
Spreker wees er op, hoe het christelijk be
ginsel deze evolutionistische beschouwing ver
oordeelt, en dat, hoezeer ook in den oorlog
sommige dingen zijn te roemen, toch naar be
perking van den oorlogsgruwel met kracht
moet worden gestreefd.
Dat de oorlog door den natuurlijken loop
der dingen vanzelf zou uitslijten, werd betwist.
De wassende macht van het internationale
socialisme beduidt hier geen factor ten goede.
26)
Zoo bereikten ze het huis. De boerin wist
niet, wat ze er van denken moest. Wouters
liad Greta uit het wagentje gedragen en haar
op haar stoel hij de tafel gezet. Ilaar moeder
merkte, dat er' iets aan haperde; zij zag de
woedende blikken van haar man; haar doch
tertje geheel van stuur; zij zag Jacob binnen
komen met een hoogroode kleur en zich
dadelijk in een hoek der kamer neerzetten.
„Wat is er gebeurd vroeg ze, argwanend.
„Niets," klonk het korte antwoord van
Gerrit. „Ik heb een paar kinders van, het
erf gejaagd ze hebben hier niet noodig.'
„Wie waren het? Toch niet
„Die juist."
„Waren ze er weer? Dat volk, goed,
dat je
„Dat is verder mijn zaak. Zwijg daar nu
maar over," zei hij, ruw,en korzelig het hijzijn
-
Nog daargelaten dat de revisionistische afdwa
ling van Maurenbrecher, Max, Schippel en
anderen, die openlijk den krijg als middel
voor goede staatsontwikkeling aanprijzen, veel
ingang vindt, gaat ook van de zuivere Marxis
tische leer geen remmende kracht uit. De
klassestrijdsleer, die het uitoefenen van geweld
een normale functie acht, en het historisch
materialisme, dat de normatieve^ macht der
zedewet loochent, staat hiertoe in den weg.
Evenmin zal de oorlog worden opgeheven
door het toenemende internationale verkeer.
In den breede wordt die wordende vvereld-
cultuur in al haar vertakkingen geschilderd.
Evenwel wordt daarbij de aandacht gevestigd
op het feit, dat daardoor wel punten van aan
raking worden bijgebracht, maar ook evenzeer
oorzaken van wrijving en twist vermeerderd.
Die toenemende internationale aanraking komt
goeddeels slechts aan de oppervlakte, legt
geen beslag op de zielen en kan de werking
van de nationale idee niet verstoren.
Voor een goede ontwikkeling der vredesactie
stelde prof. Diepenhorst daarom op den voor
grond, dat zij zich van de mogelijkheid van
een komende krijg immer helder bewust zou
zijn, de kracht der nationale idee zou kennen,
waardeeren en leiden.
De wereldvrede zal in deze bedeeling niet
komen met voorbeelden uit de pacifistische
beweging meende spreker dit te kunnen aan-
toonen. Daar is niet zelden een schrijnende
tegenstelling tusschen het vredelievende woord
en de oorlogszuchtige daad van zoovelen, die
in de vredesbeweging vooraanstaande posities
innemen. Ook ligt in menig vernuftig pacifis
tisch plan de brandstof voor een nieuwe krijg
besloten. Zoo in de internationale politiemacht
van prof. Vah Vollenhoven, in het plan van
een grooten statenbond, ook in de arbitrale
uitspraken, die nu reeds een scherpe kritiek
van Hans Wehberg en Jozef Kohier uitlokten.
Hieruit vloeit mede voort, dat het besef
moet worden verlevendigd dat voor richtige
ontwikkeling van het economische leven trouwe
zorg voor de landsverdediging een onmisbare
voorwaarde is. Een krachtige defensie-politiek
is voor een bloeiende economisch bestaan geen
bedreiging, maar een stut. Al blijft voor
sommige rijken de klacht voor schadelijke
opdrijving van de militaire lasten gegrond,
voor Nederland mist zij recht van bestaan.
De vredesbeweging heeft zich te hoeden
voor alle cosmopolitisme, moet heseffen, dat
in een gezond nationaliteitsgevoel rijke produc
tieve kracht schuilt.
Ook snijde ze aan een dorre materialistische
beschouwing den weg af. De vrede is niet
het hoogste goed, en de oorlog mag niet als
het ergste kwaad worden gebrandmerkt. Oorlog
zijner kinderen niet achtende.
Haar bloed kookte. Moest ze zich op haar
eigen erf, zoo, in tegenwoordigheid baret-
kinderen laten beleedigen door hèm
"„Zeker dat is ook jou zaak," zei ze schamper.
„Wat bedoel je?" barstte hij los.
De kinderen beefdenwat gebeurde hier
toch? Karei stelde zich naast Greta, om liet
arme kind als het ware met zijn nabijheid
wat tot bedaren te brengen.
Gerrit Wouters zag het. Hij hield zich in
voor zijn kinderen.
„Wat moest je met dien gulden onder
vroeg hij Karei.
„Ik wou hem aan Jacob Wouters geven
voor zijn zusje, dan kon ze er een pop voor
koopen."
„Wat zeg je daar, kwajongen krijschte
Anna's stem.
Nogmaals koken de kinderen elkander en
hun ouders aan. Wat pijnlijk raadsel verborg
zich hier toch
„En waarom?" vroeg Wouters, iets kalmer.
„Omdat ze toen met het onweer Greta
naar huis hebben gebracht."
„Ha, ze bedelen. Ze schooiensnerpte
Anna. „Ze zette de kinders af."
Haar giftige tong wakkerde den toorn van
den boer nog meer aan.
„Haal je spaarpot, dadelijk," luidde zijn
en vrede behooren beide in dienst van het
recht te worden gesteldde oorlog moet in
plaats van een vijandelijk gezinden broeder
worden een bescheiden dienaar van den vrede.
Al kan zoo een krijg, ook een offensieve
krijg, plicht zijn, niettemin zal een oordeel
gaan over degenen, die lichtvaardig den oorlogs
fakkel zwaaien. Aan de vredesactie mag
warme belangstelling niet worden onthouden,
maar in een vredesbeweging, geïnspireerd
dóór beginselen als Norman Angell vertolkte,
is voor christenen geen plaats. Die actie
bedreigt veeleer den vrede en draagt brandstof
voor den krijg aan. Het cynischewat is er
met den oorlog te verdienen maakt zij tot
richtsnoer van handelen.
Deze vredesbeweging richt zich niet tegen
de giftige stelling, die het belang verklaart
tot allesbelieerschend principe. Ook zij aan
vaardt het belang als ae nopmantieve macht
ze snijdt den kanker alzoo niet uit, maar
draagt nieuwe smetstof aan.
Voor den vrede moet worden geworsteld,
maar met onvruchtbaarheid zal zijn geslagen
alle pogen, indien de moreele zending wordt
verzuimd, indien wordt, vergeten, dat zielen
moeten worden gewonnen, die buigen voor
recht en gerechtigheid.
Met de gebruikelijke toespraken besloot
spreker zijn rede en droeg het rectoraat over
aan prof. dr. C. van Gelderen.
Aankoop van rogge.
De minister van landbouw, nijverheid en
handel heeft de volgende ciiculaire gericht
aan de burgemeesters (behalve aan die in de
provincie Groningen)
Ik heb de eer u in overweging te geven,
onverwijld over te gaan tot het voor rekening
van de gemeente aankoopen van alle partijen
rogge binnen uwe gemeente, voorzoover zij
voor de consumptie geschikt zijn, tegen een
prijs van 40 cent per 100 K.G. beneden den
maximumprijs genoemd in de circulaire van
30 September j.l. no. 962 (bij een gewicht van
70 K.G. per H.Landere qualiteiten naar
verhouding.
Indien uwerzijds niet /.al worden overgegaan
tot het aankoopen voor rekening der gemeente,
dart gelieve u terstond den aankoop voor
rijksrekening te doen. liet zal evenwel aan
beveling verdienen, zoowel in het belang uwer
landbouwers als van de overige ingezetenen
uwer gemeente,1 dat de aankoop van gemeente
wege geschiedt.
Voor veevoeder kan geen rogge worden ge
laten aan de landbouwers, dan die, welke
voor de consumptie ongeschikt is. Over zaai-
rogge kan alleen door de landbouwers worden
bevel.
Karei aarzelde. Alles zou uitkomen, en
dan? Wat zou hij doen?
Hij sidderde; hij kende zijns vaders rede-
loozen toorn.
Hij klom de trap opdó spaarpot, bijna
ledig! beefde in zijn handen, toen hij er mee
voor zijn vader stond. Deze opende hem.
Eenig kleingeld rolde er uit.een groot bedrag
ontbrak. De woede maakte Gerritsstem lieesch.
„Waar is de rest? Wat heb je er mee
uitgevoerd Zeg op 1" en nogmaals bief hij
dreigend de hand tegen Karei op, die als een
ter dood verwezene voor hem stond. Ilij
durfde de waarheid niet bekennenalles zou
uitkomenzijn straf zou geducht wezen.
„Spreek onmiddelijk riep de boer buiten
zich zelf van woede.
Beschermend plaatste zich de boerin naast
hem ze was als een leeuwin, welker jongen
men wil aanranden.
„Moet je dat nog vragen hoonde ze. „Aan
wie zou hij het anders hebben gegeven, dan
aan die twee van daar pas hij wou ze immers
daareven al weer wat toestoppen, die schooiers
Niet waar Karei 1K
Aan welke duivelsche inblazing leende de
knaap het oor?
„Ja," antwoordde hij, terwijl hij de oogen
neersloeg.
beschikt voor zoover de burgemeester, na
raadpleging van deskundigen, zulks strikt
noodzakelijk acht.
Voorzoover de eigenaars dier partijen tot
verkoop aan de gemeente niet geneigd zijn,
machtig ik u bij deze, art. 70a der Onteige
ningswet toe te passen. Geschiedt de aankoop
voor Rijksrekening, dan gelieve u de rogge
met toepassing van art. 76c dier wet in bezit
te nemen.
Bij de taxatie van de in bezit genomen
voorraden zal niet mogen worden rekening
gehouden met den marktprijs, maar uitsluitend
met deiï jnod actieprijs, eventueel vermeerderd
met een normaal percentage voor winst,
waarbij c.q. rekening is te houden met de
belangen van den tusschenhandel.
Het is mijne bedoeling, dat de voor Rijks
rekening onteigende partijen rogge niet onder
berusting blijven van hem, van wien zij in
bezit werden genomen, maar worden opge
slagen in veilige bewaarplaatsen, door u daaitoe
uit te kiezen.
Voorts verzoek ik u, voorzoover de voor
Rijksrekening gekochte of in bezit genomen
rogge tegen brandschade is verzekerd, de
polissen der brandverzekering over te nemen
en voorzoover dit op bezwaren stuit of geene
verzekering tegen brandschade heeft plaats
gehad, zulk een verzekering alsnog te sluiten.
Ten einde de gemeenteu, die te weinig of
te veel rogge bezitten, in de gelegenheid te
stellen zich van meer rogge te voorzien of
liet overschot af te zetten, verdient het aan
beveling, u met uwe ambtgenooten in uwe
provincie over de uitvoering van dezen maat
regel te verstaan. Tot den heer commissaris
der Koningin in uwe provincie heb ik daarom
het verzoek gericht daartoe zijne medewerking
te willen verleenen.
Ter bevordering van eene eenvormige uit
voering, doe ik u hierbij een model-contract
van aankoop toekomen. Voor verdere infor
matie zal de commissaris der Koningin, aan
wien ik nadere mededeeling van mijne be
doeling heb ^gedaan, ongetwijfeld u wel de
verlangde inlichtingen willen verstrekken.
Ëijgaanden staat van de hoeveelheid rogge
in uwe gemeente aanwezig verzoek ik u be
leefd ingevuld ten spoedigste aan mij te willen
terugzenden.
Volgens bovenbedoeld model-contract ver
binden de landbouwers zich aan den burge
meester hunner gemeente al hun rogge (uit
gezonderd die ter beoordeeling van den burge
meester voor zaairogge noodig is, of voor
consumptie ongeschikt is) te leveren, zoodra,
zooveel tegelijk en ter plaatse, waar zulks
door den burgemeester wordt verlangd, tegen
HOOFDSTUK X.
/De avond begon te vallen.
Het was al vroeg donker, want reeds had
October zijn intrede gedaan. De wind deed
de gcelgeworden bladeren door zijn nijdig
rukken hij massa's van de hoornen dwarrelen,
zoodat dé wegen weldra met een geelbruine
laag waren bedekt. Door de kaalgeplunderde
takken kon de wandelaar thans de grijze
lucht bemerken die weigerde ook maar een
enkel oogenblik zijn valen sluier te scheuren
om do zon de gelegenheid te geven haar
goud-sprankelende tinten te tooveren over
liet najaarslandschap. De akkers lagen grauw
en verlaten de zanglust der gevederde lucht
bewoners scheen geheel verdoofd alles had
een troosteloos aanzien.
Voorzeker waren de overpeinzingen van Hen
drik Wouters, die op den straatweg welke naar
zijn woning voerde, liep, hiermede volmaakt in
overeenstemming. Bange gedachten beklemden
zijn hart. Het was de laatste maal, dat hij bij zijn
hoer zijn arbeid had verrichtreeds enkele
weken had de baas hem eigenlijk maar wat bezig
gehouden, om het nog wat te rekken. Maar wat
had liet gebaat. Het lang gevreesde oogenblik
was toch gekomen. Zijn laatste, diiar verdiende
penningen, droeg hij bij zich. En dan?
(Wordt vervolgd).
-- M
Advertentiën voor dit blad worden
aangenomen tot 's namiddags I UUR op
den dag der uitgave.
Nadruk verboden.
DOORi
Z E L A N D I A.
