Hntirmlutionair voor Hieuw*' en /Idvertentieblaa Zeeland. Gem eenter a a d. Godsdienst en Politiek. E FEUILLETON. IkTiet gred.ac!b.t. No. 1109. Woensdag 8 April 1914. lle Jaargang. Franco ABONNEMENT: Per drie maanden binnen Ter Neuzen ƒ1, per post: voor Nederland ƒ1,10. Men abonneert zich bij alle Boekhandelaars, Postdirec teuren en Brievengaarders. O it blad verschijnt Dinsdag- en Vrijdagavond, uitgezonderd op jstdagen, bij den Uitgever D. H. LITTOOIJ Az. te TER NEUZEN. Inzending van advertentlBn vóór uren op den dag der uitgave. ADVERTENTIËN: Van 1—4 regels ƒ0,40. Voor eiken regel meer ƒ0,10. Bij directe opgaat van driemaal plaatsing derzelfde adver tentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend. Grootere letters worden naar plaatsruimte berekend. INGEZONDEN STUKKEN TE RICHTEN AAN DE REDACTIE; ABONNEMENTEN EN ADVERTENTIES TE BEZORGEN BIJ DEN UITGEVER. Advertentiën voor dit blad worden aangenomen tot 's namiddags I UUR op den dag der uitgave. De Burgemeester der gemeente TER NEUZEN maakt bekend, dat eene Openbare Verga dering van den Gemeenteraad zal worden ge houden op Donderdag den 9 April 1914, aes voormiddags te 10 ure. Ter Neuzen, den 7 April 1914. De Burgemeester voornoemd, J. HUIZINGA. VERGADERING van Aandeelhouders der Naamlooze Vennoot schap „LUCTOR ET EMERGO" te Ter Neuzen, D. V. te houden op Zaterdag 25 April 1914, des namiddags ten 2 ure, ten kantore van den heer J. A. Klaassen te TER NEUZEN. Ter Neuzen, April 1914. De w/n Voorzitter, J. A. KLAASSEN. „Geen antithese-politiek, die ons volk ver deelt in „geloovigen" en „ongeloovigen." Maar wel een poging tot vereeniging van politiek en godsdienst, omdat godsdienst en olitiek niet twee volkomen gescheiden ge- ieder. zijn. Dat zijn geen nieuwe gedachten. Er is vooral in den jongsten verkiezingsstrijd door velen in dien zin getuigd. Maar daar is het bij gebleven. En de afscheiding tusschen godsdienst en politiek, die links sédert jaren zoo streng werd doorgevoerd, ten deele als nawerking van de liberale beschouwingen van een vorig geslacht, ten deele als reactie tegen over het voorop stellen van een specialen godsdienst in de politiek door sommige par tijen van rechts, de afscheiding blééf be staan omdat het aan enkelen niet gegund is voldoend krachtigen invloed op het politieke leven uit te oefenen om daarin zoo in eens verandering te brengen. Maar het was toch duidelijk merkbaar, dat bij links nieuwe gedachten groeiden over liet verband tusschen godsdienst en politiek, dat met een nieuw geslacht, nieuwe opvattingen ontstonden. 51 EEN VERTELLING (Voor Kinderen.) „En 0, vader en moeder, daar ligt nu die kleine koorddanser in die kleine schuur op gesloten, bij het spel. Hij is zoo bleek en zoo koud en hij kermt zooo, moe, ik heb het gehoord door de scheuren van de planken heen en Frits rilt er van. Vader heeft stil geluisterd moeder ook. O, wat een smart voor hen te hooreu, hoe vreeselijk ongehoorzaam F rits is geweesthoe hij naar zijn ouders vermaningen en waar schuwingen niet heeft willen hooren. Hadden ze dat aan hem verdiend, zij, die hem zoo innig liefhadden. Hoe slecht, hoe ondankbaar van hun kind. Wel zien ze zijn berouw en wel hooren ze, hoe hij gedurig herhaalt„ik zal het nooit weer doeno, va, o moe, ver geef het me maar doch dat neemt zijn kwaad en ongehoorzaamheid niet weg. „Frits, hoor eens," zegt vader, „je hebt erg En nu is aan dat streven plotseling vorm gegeven door een circulaire van een elftal personen, die zich daarin richten tot „allen die belang stellen in het geestelijk en maat schappelijk leven van ons volk." Hun namen Ze zijn voor de kenschet sing der beweging van beteekenis. Het zijn dr. J. D. Bierens de Haan, te Aerdenhout, dr. H. Brugmans, lioogleeraar te Amsterdam, H. van EmbdenDe Ridder, te Amsterdam, dr. F. H. Fischer, letterkundige te Amsterdam, G. Fopma, doopsgez. pred. te Steenwijk, dr. J. H. Gunning Wz., districts-schoolopziener, te Amsterdam, dr. G. J. Heering, rem. pred., te Arnhem, F. H. G. van Iterson, Ned. herv. pred. te Wirdum, dr. Pb. Kolmstamm, buiten- gew. hoogleeraar te Amsterdam, A. Roest Crollius, te 's-Gravenhage en A. C. Schade van Westrum, ev. Luth. pred. te Haarlem. Zooals men ziet zijn het personen van ver schillende richting. Er wordt in de circulaire meegedeeld dat de beweging oorspronkelijk is ontstaan in den kring van den Vrijz.-Dem. Bond, maar weldra ook levendige belangstel ling vond buiten de rijen van dien Bond. De onderteekenaars meenen dat de tijd rijp is voor hun denkbeelden. „Wij zijn overtuigd", zoo zeggen zij, „dat velen ter rechterzijde de antithese-politiek en haar verketteringen moede zijn, dat evenzeer velen ter linkerzijde beseffen, dat de persoon lijkheid is één ondeelbare eenheid, en dat dus voor eiken mensch zijn politiek, wil zij iets anders zijn dan zuiver opportunisme, moet samenhangen met het diepste, wat in hem leeft. En naast hen zijn er naar onze meening talloozen in don lande, die zich sinds lang hebben teruggetrokken van „de politiek", om dat zij in het politieke concert den toon misten, dien wij wenschen aan te heffen. En zoo ooit, dan achten wij thans den tijd om te spreken gekomen, thans nu er gegronde hoop bestaat, dat de politieke schoolstrijd, die zoo lang ons volk heeft geteisterd, plaats zal maken voor een vrede, eervol voor beide partijen." En daarom roepen zij nu om steun, zede lijken en geldelijken steun, om bewijzen van instemming ten einde binnen kort een ver gadering te beleggen. Wanneer deze oproeping onder de aandacht van velen zal komen, zijn we er van overtuigd dat dan ook velen er mee zuÜGn instemmen. Wie er meer van weten wil, vrage een circu laire aan bij een der onderteekenaars. Dan zal hij daarin als bijlage ook een in teressante beschouwing vinden ter nadere afbakening in godsdienstig opzicht naar rechts en links. slecht gedaan en vader en moeder bedrogen. Je zonde is groot, jongen 1 Wij willen 't je wel vergeven, je moeder en ik, dat je ons zoo in angst hebt laten zitten en ons zoo'n smart en verdriet hebt aangedaan. Maar bovenal heb-je gezondigd tegen den Heere, want je bent je ouders ongehoorzaam geweest, je hebt ze bedrogen en op verkeerde plaatsen de voeten gezet. En daarom moet je Hem, den Heere om vergeving vragen en bidden om een nieuw en rein hart, om het goede te Ieeren doen. Ga nu naar je bed. Morgen wil ik nog wel eens met je spreken ga nu slapen, maar ik hoop, dat je niet rustig slapen zult." Frits tranen stroomen rijkelijk. Nu ziet hij zijn kwaad in. Ilij begrijpt niet, hoe hij z'n ouders zulk een verdriet heeft kunnen aandoen. Nooit, nooit, wil ik het weer, doen, denkt hij. Moeder zal hem te bed brengen, voor de tweede maal vanavond. Naar bedEn die kleine koorddanser dan Ligt-die daar niet met gebroken been in een koude, ledige schuur, zonder dat zich iemand om hem bekommert Nog hoort Frits zijn gekerm „O. vader I" (hij durft vader bijna niet aan zien) zou u dien armen koorddanser niet kunnen helpen. Hij zal anders nog sterven van nacht." Onderscheid wordt daar gemaakt tusschen het innerlijk leven met God en de formulee ring daarvanontkend wordt dat een groep van godsdienstige mensclien zich bevindt in bet bezit var: een stel „waarheden" op staat kundig, maatschappelijk of economisch terrein betoogd wordt dat zij die op godsdienstig gebied dicht bijeen staan, tot zeer verschil lend inzicht kunnen komen omtrent concrete maatschappelijke vragen. Omdat de onderteekenaars zich plaatsen tegenover allen die verschillen van leerstellige formuleering tot scheidingslijnen van de poli tieke partijen willen maken, wenschen zij dus in de politiek te zijn „Vrijzinnigen", maar allerminst om met dien naam te kennen te geven dat zij godsdienstig rechtzinnigen willen weren. Integendeel En wat de afbakening naar links aangaat wordt verklaard dat zij op grond van gods dienstige overtuiging van de beweging niemand mogen uitsluiten, die zelf op grond daarvan er prijs op stelt er toe te belmoren. Wie den godsdienst slechts huldigt als eerbiedwaardig verschijnsel, zonder in dit verschijnsel iets te vinden hem persoonlijk rakende, zal zich van zelf niet bij deze beweging thuis gevoelen. Óp politiek terrein zetten zij voorop dat zij ■democraten willen zijn, omdat uit hun gods dienstige overtuiging voortvloeit het besef van de essentieele gelijkwaardigheid der mensclien, bij alle erkenning van ontwijfelbare afwijkin gen. Een krachtige sociale wetgeving maar geen binding aan eenig maatschappelijk „stel sel", en geen herleiding van den maatscliap- pelijken strijd tot een strijd van stoffelijke belangen tot een klassenstrijd"! We hebben gemeend deze circulaire in 't bijzonder onder de aandacht te moeten brengen, omdat we er in zien een uiting van wat door zeer velen in vrijzinnige kringen gevoeld werd, maar waaraan de goede vorm ontbrak. Het kan aan het vrijzinnig leven slechts ten goede komen, wanneer die gedachte voortwerkt, en men niet steeds gehinderd wordt door den kunstmatigen scheidingsmuur van de anti these." Onze lezers zullen ons misschien nauwelijks willen gelooven, indien we hun zeggen, dat bovenstaand artikel ontleend is aan de Mid- delburgsche Courant. Immers onder de groote en kleine goden aan den vrijzinnigen hemel, die tot hiertoe altijd getoornd hebben over het „vermengen van den godsdienst met de politiek" klonk de afkeurende stem van de Middelburgsche steeds boveu uit. Hoe fel heeft ze dikwijls de huichelarij van „Ik zal zien, jongen," zegt vader „Ga nu maar mee met Moe en denk eens na, over wat ik je gezegd heb. Goeden nachtEn de goede vader drukt den ongehoorzamen zoou een kus op 't voorhoofd, die hij zeker niet heeft verdiend. Daarom schaamt hij zich nog meer en na vader nogmaals, welterusten gewenscht te hebben, wordt bij door z'n zorg zame moeder weer naar boven gebracht. Daar knielt hij neer voor z'n bed en moe knielt mee. Hoort, hoe ze bidtbidt voor Frits, of de Heere hem toch zijn zonde wil vergeven Ja, ook voor den kleinen koorddanser gaat een gebed omhoog. „Heere, bewaar ook hem." Zie, nu staan ze op, moeder en zoon. En Frits, neen, hij schaamt zich niet z'n lieve moeder om den hals te vallen en aan haar borst uit te schreien, want 't is immers zijn eigen, lieve, trouwe moeder Een kwartiertje later ligt Frits, warm toe gedekt, weer alleen op zijn kamertje te bed, maar nog telkens hoort ge lange zuchten en dikwijls een half bedwongen snikken. Eindelijk slaapt-hij in, maar niet rustig is z'n slaap. Hij woelt en keert zich om, als iemand, die de koorts beeft. Zoo gaat de nacht voorbij, tot hij. eindelijk, tegen den morgen, in een rustige sluimering valt. de politieke „Christenen" tusschen aan- halingsteekens natuurlijkgestriemd, die het waagden te beweren, dat het niet aanging voor een politiek man, zijn godsdienstige overtuiging uit te schudden, als hij't had over de zaken van 't openbare leven. Hoe heeft ze de dominé's aan de kaak gesteld, die zich met politiek bemoeiden, of 't moesten bij toeval moderne predikanten zijn, die de heerlijkheid der vrijzinnige beginselen roemden. We hebben in de ruim 80 jaren, die we op de Zeeuwsclie klei doorbrachten, geen ver kiezing beleefd, of de Middelburgsche Courant vond gelegenheid de fiolen van haar toorn uit te gieten over de onverlaten, die „den godsdienst verlaagden tot een politiek strijd middel." En thans Thans - een lofzang op „een poging tot vereeniging van politiek en godsdienst, omdat godsdienst en politiek niet twee volkomen gescheiden gebieden zijn." Men ziet het, de verandering is groot. Trouwens liet verschijnsel is niet ongewoon in onze dagen. Zullèn wij het afkeuren, dat men aan den linkerkant een poging wil doen, om godsdienst en politiek te vereenigen Of liever, dat men er thans openlijk voor uitkomt, dat die twee niet te scheiden zijn? Zeker niet. Alleen maar, we zouden het eerlijker vinden, indien de schrijvers van bovenbedoelde circu laire en de Midd. Courant, die haar zoo prijst, even met een paar woorden hadden erkend de rechtsche mannen hebben gelijk gehad, waar ze steeds beweerden, dat men den gods dienst niet buiten de politiek kan houden. Zulk eene bekentenis zou na de felle zweep slagen van vroeger naar onze meening niet geheel ongepast zijn geweest. Doch dit daargelaten. We zullen er ons altijd over verheugen, als men aan de linkerzijde gaat gevoelen zonder godsdienst gaat het niet, ook niet in de politiek. Toch zouden we in alle bescheidenheid wel aan de Middelburgsche Courant de vraag willen doen, of zij, met deze circulaire en liet streven der onderteekenaars te prijzen, zich niet waagt op glad ijs Men mag, als men politiek en godsdienst verbindt, geen specialen godsdienst voorop zetten, volgens baar. Is de Middelburgsche daarvan wel zeker Hangt dit van ons af? Als godsdienst beteekenteen dienen van God door van Hem afhankelijke schepselen, IV. De hulp! Als Frits geweten had, wat er gebeurde, terwijl hij daar in z'n bed lag en langzamer hand insliep, zou hij zeker nog onrustiger ge weest zijn dan nu. Wat gebeurde er dan Ik zal het u vertellen, als ge wilt luisteren. De dominé had, zooals ge weet, Frits be loofd, dat hij voor den armen, gekwetsten koorddanser doen zou, wat hij kon. En als domine iets beloofde, hield hij zijn woord. Al vond hij het dus niet erg aangenaam, zoo laat in den avond ('t was ondertusschen iialf' tien geworden en dat is 's winters op een dorp erg laat!) nog de deur uit te moeten, toch deed hij 't. De dikke jas wordt aange trokken de kraag opgezet en daar stapt bij de deur uit. Waarheen? Ja, waarheen? 't Beste is, dat hij denzelfden weg opgaat, dien Frits vanavond gegaan is. Hij kan zich dan overtuigen, of 't werkelijkalles zoo is, als deze hem gezegd heeft. Misschien is er onder tusschen wel voor den knaap gezorgd. Mis schien heeft men hem reeds uit de koude donkere schuur weggehaald en hem verbonden. (Wordt vervolgd.) DOOR ZELANDIA.

Krantenbank Zeeland

Luctor et Emergo | 1914 | | pagina 1