Uit de Tweede Kamer.
Biimenlandsch Nieuws.
Uit Stad en Provincie.
Kerk en School.
wijdering op koloniaal-politiek gebied tusscben
rechts en links zou kunnen vergrooten. Reden
om zoo iets te willen is er niet. Daarentegen
is er alle reden om samen te gaan.
Met de algemeene politiek, door gouverneur-
generaal Idenburg gevoerd, hebben wij ons
over het geheel steeds zeer goed kunnen ver
eenigen, en wanneer wij zijn gevaarlijke tochten
naar het oerbosch der godsdienstpolitiek heb
ben veroordeeld, beschouwen wij die toch ook
enkel in het licht van uitstapjes, welke op de
richting geen invloed hadden, al werkten zij
belemmerend op het voortrukken.
Nu het met die gevaarlijke tochten gedaan
is, bestaat er geen reden tenzij de rechter
zijde op een hervatting ervan mocht aandrin
gen om niet eendrachtelijk de krachten te
concentreeren op hetgeen als het zwaartepunt
van de Indische koloniale politiek moet worden
beschouwd, het voeren van een doeltreffende
ontwikkelingspolitiek.
Ongetwijfeld zal de minister van koloniën
in zijn eerstdaags te verwachten Memorie van
Antwoord de houding, welke hij ten opzichte
van de hier aangeroerde zaken zal aannemen,
uiteenzetten, en wij durven hopen die hoop
is alweder op het reeds aangehaalde pers
communiqué van den heer Pleyte gegrond
dat die houding in beginsel niet van de hier
ontwikkelde denkbeelden zal verschillen.
Gelijk vanzelf spreekt en ook noodig is, zal
het onderwerp bij de algemeene beraadsla
gingen worden behandeld. Moge het dan
echter, waar het voornamelijk van retrospec
tief belang is, kort zijn.
Het zwaartepunt iigt thans zoo het er
al ooit in heeft gelegen niet in quaesties
van zending en kersteningspolitiek.
Indië heeft de volle belangstelling voor zijn
zaken noodig
Algemeene Beschouwingen.
Voorloopig Verslag.
In alle afdeelingen hadden uitvoerige ge-
dachtenwisselingen plaats omtrent den loop
en den uitslag der verkiezingen.
Beschouwingen van Rechts.
In de eerste plaats werd betoogd, dat de
actie der vrijzinnige concentratie in hoofd
zaak negatief was en zich kenmerkte door
een stormloop, gericht op het brengen van
de rechterzijde in de minderheid en omver
werping van het ministerie. In haar ver
kiezingsmanifest trad de concentratie niet
minder scherp op tegen de S. D. A. P. dan
tegen de rechterzijde. Bij de herstemmingen
intusschen gaf de concentratie hare zelfstan
digheid prijs door aan hare geestverwanten
den raad te geven, op de sociaal-democraten
te stemmen.
Hare candidaten gaven daarbij op een
enkele na hunne persoonlijke zelfstandig
heid prijs door op verschillende van socialis
tische zijde tot hen gerichte vragen in een
door de socialisten gew'enschten zin te ant
woorden.
Ten slotte werden door den uit de vrijzin
nigen aangewezen staatsman, die de opdracht
tot het vormen van een kabinet verkreeg, drie
portefeuilles aan de sociaal democraten aan
geboden. De einduitkomst is dusgeweest dat
de vrijzinnigen zich, als het ware aan handen
en voeten gebonden, aan de sociaal-democraten
hebben overgegeven. Men wenschte hier
buiten beschouwing te laten de vraag, of het
aanbod van portefeuilles te verdedigen js,
maar wél betoogde men, dat, indien de vrij
zinnigen wilden samengaan met de sociaal
democratische fractie, zij dit vooraf aan de
kiezers had behooren mede te deelen. Ook
had men zich vooraf moeten verzekeren, dat
de sociaal-democratische partij, indien de uit
slag der verkiezingen daartoe aanleiding gaf,
bereid zou worden bevonden tot de vorming
van een ministerie mede te werken. Men
voerde verder aan, dat voor zoover [in het
verkiezingsmanifest der concentratie positieve
punten werden aangeraakt, zooals het alge
meen kiesrecht en de Staatspensionneering,
die punten ontleend waren aan het program
ma der sociaal-democraten. Overigens werden
deze punten bij den verkiezingsstrijd op den
achtergrond geschoven. Daarentegen werd
een kwistig gebruik gemaakt van de bedrieg
lijke voorstellingen en' valsche leuzen.
Met volkomen miskenning van hetgeen het
vorige ministerie ter zake van de sociale her
vormingen en de defensie deed, werd in af
wijking van hetgeen geschiedde bij de ver
kiezingen van 1-009, toen men het ministerie
vooral wegens conservatieve neigingen be
streed, thans opgetreden tegen den afgetreden
Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel,
wien een vergedreven staats-socialisme werd
verweten. Men ontkende niet, dat dit verwijt
eenigen grond vond in de houding van den
Minister ter zake van de ontwerpen eener
Bakkerswet, maar men meende toch, dat er
geen reden is het geheele optreden van den
Minister als staats-socialistisch te beschouwen.
In hooge mate misleidend werden de voor
stellingen genoemd, welke van de onderwijs
politiek der rechterzijde werden gegeven.
Ook aangaande het wetsontwerp der vorige
regeering tot herziening van invoerrechten
werden verkeerde voorstellingen gegeven.
Vooral kwam men op tegen de minachtende
wijze, waarop over de rechterzijde gesproken»
werd.
In hooge mate werd de verkiezingsstrijd
vertroebeld door het opzetten van den ééne
godsdienstige gezindte tegen den andere, in
liet bijzonder van de Protestanten tegen de
Roomsch-Katholieken, soms zelfs in naam der
volkseenheid.
Tegen de Roomsch-Katholieken werd óp
heftige wijze opgetreden.
Van speculatie op kerkelijke hartstochten
getuigde verder de houding van de zijde der
vrijzinnigen aangenomen ten opzichte van de
Ned. Herv. Kerk.
De slotsom, waartoe deze leden kwamen,
was, dat de nederlaag der rechterzijde het
gevolg is geweest van misleiding door het
bezigen van bedrieglijke leuzen.
Beschouwingen van Links.
Tegenover deze beschouwingen werd van
de zijde der tegenstanders van het vorige
ministerie opgemerkt, dat het den vrijzinnigen
kwalijk verweten kan worden, dat zij zich bij
de verkiezingen beijverden een einde te maken
aan de macht der rechterzijde, waar zij de
politiek der coalitie en van het afgetreden
ministerie in strijd achten met het belang des
lands. Dat de concentratie zich zoo goed als
niet bekommerd heeft om hetgeen gebeuren
moest, indien aan de heerschappij der rechter
zijde een einde kwam, is niet juist. Duidelijk
is vóór de verkiezingen verklaard, dat de
vrijzinnigen zich wel degelijk verplicht zouden
rekenen eene opdracht tot vorming van een
nieuw ministerie te aanvaarden, mits zij in de
Kamer de meerderheid mocht verwerven.
Later is door enkelen het denkbeeld geop
perd, of niet de concentratie een kabinet zou
moeten vormen, indien zij een grooter aantal
zetels in de Kamer verwierf dan de rechter
zijde. Hare zelfstandigheid heeft de concen
tratie tegenover de sociaal-democraten in het
minst niet prijsgegeven.
Hoe men den vrijzinnigen een grief kan
maken van den bij de herstemmingen aan de
sociaal-democraten verleenden steun, begreep
men niet, daar dit de eenige weg was ter
bereiking van het tweeledige door de vrij
zinnigen beoogde doeleen einde te maken
aan de heerschappij der rechterzijde en de
hoofdpunten van het concentratie-program te
verwezenlijken.
De rechterzijde heeft door haar herstem-
mingsadvies, al bepaalde dit zich dan tot
onthouding, zelfs tegenover de felste sociaal
democraten, aan de vrijzinnigen steun ont
houden. Had de rechterzijde in zulke gevallen
aan den vrijzinnigen candidaat de voorkeur
geschonken, de aanwas der sociaal-democra
tische zetels ware zeker minder groot geweest.
Negatief was de houding der vrijzinnigen, in
zoover zij de politiek der rechterzijde bestreden.
Maar hun programma had ook positieve
elementen.
In de tweede plaats werd opgemerkt, dat
het doel van eiken strijd is de overwinning
van den tegenstander. Was verder de wijze
af te keuren, waarop de vrijzinnigen het vorige
ministerie bestreden Zijn medestanders mogen
ingenomen zijn met hetgeen het op het gebied
van de sociale hervormingen en de defensie
verrichtte, die ingenomenheid bestond ter
linkerzijde allerminst, Dat die linkerzijde zich
kantte tegen de onderwijspolitiek van het vorige
Kabinet, is het gevolg van de houding der
rechterzijde tegenover het openbaar onderwijs.
Ten aanzien van het Tarief werd opgemerkt,
dat in 1896 door den invloed van afgevaar
digden uit de Zuidelijke provincies het protec
tionisme op den voorgrond is gekomen. In
1897 en 1901 is bij de verkiezingen voor
protectie gestreden, doch zonder resultaat.
Men heeft ter rechterzijde niet in het oog
gehouden, dat de economische verhoudingen
zich zeer hebben gewijzigd en dat ons land
meer en meer een exportland geworden is,
en men heeft niet begrepen, dat hierdoor de
vrijhandel een eisch van practische politiek
is geworden.
Volgens sommigen is de grondslag der
coalitie minder gelegen in de gemeenschap
van Christelijke beginselen, dan in den gemeen-
schappelijk.en strijd op schoolgebied, die het
optreden der rechtsche partijen in zoodanige
prate beheerscht, dat dit de coalitie volkomen
rechtvaardigt. Deze leden achtten het moge
lijk, dat de schoolquaestie opgelost worde en
daarmede aan de coalitie haar reden van be
staan zou ontvallen.
Volgens velen zou, ook na een compromis
ter beëindiging van den schoolstrijd hetgeen
nooit een volkomen vrede zou kunnen brengen
de gemeenschappelijke, op het geloof be
rustende levensbeschouwing de Christelijke
partijen bijeenhouden en hoogstens tijdelijke
samenwerking met van anderen grondslag
uitgaande richtingen mogelijk zijn. Deze ge-
daehtenwisseling leidde tot een nadere be
spreking der vraag, welke partijformatie voor
de bestaande in de plaats zou kunnen
komen.
Dat er in de verkiezingsdagen eene op
vlamming is geweest door uitingen, door de
medestanders van het vorige ministerie als
anti-papistisch aangeduid, is niet een kunst
matig opgewekt, maar een spontaan ver
schijnsel, veroorzaakt door het optreden der
Roomsch-Katholieken.
Hetgeen bij de verkiezingen ten aanzien van
de Hervormde Kerk geschiedde, werd ook
dezerzijds niet onverdeeld goedgekeurd. Be
paaldelijk vond de circulaire van de Protes-
tantsche kiezers afkeuring. Men merkte
echter op, dat die bond later een andere toe
lichting der circulaire heeft gegeven en meende,
dat over het door een der candidaten op de
circulaire gegeven antwoord niet geoordeeld
kan worden, zoolang het antwoord niet be
kend is.
Concentratie en Coalitie.
Van verschillende zijden werd de tot stand
koming der vrijzinnige concentratie, welke
als eene opleving der oude liberale partijen
werd beschouwd, als een punt van beteekenis
in den verkiezingsstrijd aangemerkt.
Anderen achtten van veel grooter belang
de geweldige aanwas der sociaal-democratische
stemmen.
Weg met het Opium.
Binnenkort verschijnt een brochure van
het Eerste Kamerlid Van Kol, getiteld „Weg
met het Opium
Verkiezing E e r s t e K a m e r 1 i d
en Gedeputeerde.
In de vacature-Vermeulen wordt voor Eerste
Kamerlid voor Zuid-Holland benoemd jhr. Van
den Bergch van Heemstede, lid der Tweede
Kamer voor Oosterhout.
TER NEUZEN, 4 Nov. 1913.
Zondagmorgen was het voor de Geref. kerk
te dezer plaatse een bijzondere ure door de
herdenking van het 75-jarig bestaan der kerk.
Ds. Van Ilulsteijn hield een boeiende rede,
naar aanleiding van Matth. 16 18b.
Voor zoover het bekend was, deelde Z.Eerw.
de toestanden van den jare 1838, toen ook in
Ter Neuzen een afgescheiden gemeente gesticht
werd, mede. In een schip van Steketee te
Rilland werden tot ouderlingen bevestigd v. d.
Berge en Weijns en tot diakenen Moerhof en
Oggel.
Ds. de Waal, de eerst gevestigde predikant,
preekte toen in een schuur van v. d. Wege,
en diende de gemeente Neuzen, Axel en
Zaamslag. De opvolger van Ds. de Waal
was Ds. Los.
Spreker gaf een overzicht van de boeten
die destijds betaald moesten worden met de
vervolgingskosten, enz.
Met aandacht werd deze rede beluisterd
door een groot aantal opgekomenen.
Vrijdagmiddag werd bij het afscheid van
den Directeur van de H. B.' S. alhier door de
leeraren een fraaie album met foto's aange
boden.
Vrijdag had op het kanaal bij Sluiskil
een ongeluk plaats.
Een schipper wilde met een stoomboot
meeslepen en vierde daartoe een staaldraad.
De 18-jarige knecht kwam met zijn voet daarin
verward, zoodat zijn voet geheel werd afge
sneden. In het ziekenhuis is de voet voor
den hiel afgezet.
Door het bestuur der vereeniging „De
Vereenigde Handwerkslieden" alhier is benoemd
tot leeraar in de werktuigkunde aan den van
wege die vereeniging gegeven vakcursus, de
heer W. Estor, leeraar aan de hoogere burger
school.
Zondagavond is op het kanaal alhier een
ernstig ongeluk gebeurd.
Het stoomschip „Helena" voer op naar Gent.
Te Selzaete moest gestopt worden bij het
douanekantoor. Een matroos geraakte daar
door met zijn been in een staaldraad verward.
Het been werd tot aan de dij afgeknepen.
Een geneesheer te Selzaete kon er niets aan
doen. Per sleepboot naar Gent in het hospitaal
gebracht, overleed hij spoedig.
Vrijdag werd alhier, ten verzoeke van
de erven van de heer J. Huijssen, geveild 4
hofsteden en 3 woonhuizen.
De toewijzing had plaats als volgt
De hofstede gelegen in de gemeente Ter
Neuzen, aan het Zwaantje, benevens het land
in pacht bij verschillende voerlieden, de hof
stede in deze gemeente bij de buurt Driewegen
en de hofstede gelegen in den Groote Huijs-
senspolder, gemeente Zaamslag, ter gezamen
lijke grootte van 150 hectaren 13 aren 04 cen
tiaren tegen f905 per gemet. of in het geheel
f304910,20 en opleg van f9764, voor boomen
enz. aan de heeren J. J. Huijssen te Zaamslag
en P. Dieleman te Ter Neuzen.
De hofstede gelegen in de gemeente Zaamslag
bij het gehucht Otliene, in den Zaamslagpolder,
groot 44 hectaren 26 aren 27 centiaren tegen
f 830 per gemet, of in het geheel f82448 en
opleg van boomen enz. van f2435, aan den
heer D. J. Dees te Ter Neuzen.
Een woonhuis en erf te Ter Neuzen, in de
Nieuwstraat, met het recht van erfpacht op
den grond, eigendom van de gemeente Ter
Neuzen, voor f6060, aan den heer Adr. van
Hoeve te Axel.
Een huis met toebehooren staande in de
buurt Zwaantje, te Ter Neuzen, voor f415 aan
den heer Jacob van Es, te Ter Neuzen.
Eene strook zijkantweg langs den Provin
cialen weg te Ter Neuzen, aan den heer Mr.
P. Dieleman te Middelburg, voor f 450 en op
leg van f 120 van boomen.
Het huis te Krabbendijke werd niet verkocht.
Met ingang 'van 16 dezer is verplaatst
de heer R. Panders, kommies-verific., van Ter
Neuzen naar Roosendaal (V.)
Inzake het verzoek van „Schuttevaêr"
om de bruggen te Sluiskil door electrisehe kracht
te doen draaien, werd, naar we in het blad
van genoemde vereeniging lezen, van bevoegde
autoriteit de mededeeling ontvangen, dat hier-
vooi de medewerking der Belgische regeering
wordt veroischt. Hieromtrent heeft reeds
overleg tusschen de Regeeringen plaats gehad,
doch een beslissing is nog niet genomen.
(M. C.)
De vorige week is te Middelburg een
wagon met rijwielen, onderdeelen, enz. enz.
uit Rotterdam aangekomen, afkomstig uit het
filiaal van de Gebrs. V. van Zaamslag. Er was,
zooals bekend, beslag op deze goederen gelegd.
De goederen werden naar het Venduhuis ver
voerd om verkocht te worden.
Door J. D., oud 44 j., huisvrouw van
J. J., zonder beroep te Axel, is hooger beroep
aangeteekend tegen het vonnis der rechtbank
te Middelburg van 17 October jl., waarbij zij
ter zake van poging tot diefstal is veroordeeld
tot 14 dagen gevangenisstraf. De officier van
Justitie teekende eveneens appèl aan.
Philippine. Tot gemeente secretaris en ambte
naar van den burgerlijken stand alhier is be
noemd de lieer Geirnaerdt van Sas van Gent.
Er waren 9 sollicitanten.
Koewacht. De gezondheidstoestand van ons
vee heeft in den laatsten tijd niets te wenschen
overgelaten. Besmettelijke veeziekten kwamen
in jaren in deze streken niet voor, doch thans
dreigt ons een gevaar, waarop wij de aandacht
van alle landbouwers en vooral van veehouders
wenschen te vestigen. In België breidt zich
namelijk het mond- on klauwzeer op schrik
barende wijze uit. In de eerste helft van de
maand October waren ruim 300 stallen besmet
verklaard en leden 3505 runderen aan de ge
vreesde ziekte. In de provinciën Oost- en
West-Y laanderen, die tot nog toe gespaard ge
bleven waren, begint de ziekte zich ook te
vertoonen.
Dinsdag is ze zelfs uitgebroken in den stal
van den landbouwer Van Pottelberghe in de
aangrenzende gemeente Stekene en zijn ver
schillende gevallen geconstateerd te St'.-Gilles
bij Dendermonde.
Oppassen is dus de boodschap. Menhoude
daarom \rlaamsche kooplieden en smokkelaars
uit de stallen en zij voorzichtig met wagens,
karren, zakken en andere voorwerpen, die uit
België komen. Mocht zich onverhoopt een
geval voordoen, dau waarschuwe men onmid-
delijk den burgemeester en den veearts.
(Tern. Crt.)
Zondag hield ds. J. W. C. Ort, predikant
te Aardenburg, die in gelijke betrekking be
noemd is te Paramaribo en 7 Nov. a. s. daar
heen vertrekt, zijn afscheidsrede naar aanlei
ding van II Thessalonisenzen 3 vers 18b
„Jezus Christus zij met u allen."
Een groote schare belangstellenden, ook
uit andere gemeenten waren opgegaan om den
begaafden en beminden leeraar voor het laatst
te hooren. In het tweede deel zijner rede
sprak hij achtereenvolgens zonder eenige uit
zondering allen toe, die ook maar eenigszins
met het kerkelijk leven direct of indirect in
verband staan. De gemeente zong haar
scheidenden leeraar toe Ps. 121 4.
Zooals bekend is zal hij te Aardenburg
opgevolgd worden door ds. J. N. Pattist te
lJzendijke, die de toezegging van beroep naar
Aardenburg heeft aangenomen. (M. C.)
Overleden is de heer S. Louwerse, tot voor
kort wethouder van Oostkapelle, lid der Provin
ciale Staten van Zeeland voor het district
Middelburg, en commissaris van den polder
Walcheren.
„De Zeeuw" schrijftHij hoorde tot die
practische landbouwers welke zich ook ernstig
met de politieke zaak bemoeiden, en met
hunne groote gaven hunne gemeente en om
geving daarvan met ijver dienden.
Rijkspostspaarbank.
De Directeur der Rijkspostspaarbank brengt
ter algemeene kennis dat alle spaarbankboek
jes, uitgegeven in de maand November en
waarop de rente over het afgeloopen jaar nog
niet werd bijgeschreven, zoo spoedig mogelijk,
ter verificatie en rentebeschrijving bij hem
worden ingewacht.
Voor de toezending daarvan kan gebruik
gemaakt worden van omslagen met gedrukt
adres, kosteloos aan de kantoren der Posterijen
verkrijgbaar.
Afgifte der boekjes tot voornoemd doel aan
die kantoren geschiedt, tegen bewijs van ont
vang.
Geref. Kerken.
Beroepen te Geesteren-Gesselaar J. Ooster
veen, te Paesens en Moddergat.
Aangenomen naar Bozum F. II. Boersma,
te Geldermalsem.
Bedanktvoor Hazerswoude R. v. d. Kamp
te Breukelen voor Gees G. J. Wissink, te
Opeinde-Nijenga voor Gaastmeer II. Popma,
te Tzum voor Krabbendijke door A. J. den
Boer te Grijpskerk (Gron.)voor Kampen door
R. W. Huizing te IJselmondevoor Vianen
door C. J. de Kruijter te Oostkapelle.
Ned. Herv. Kerk.
Beroepente Zegveld W. Zijlstra, te Groot-
Ammers; te Hoorn (Op Terschelling) J. C. A.
Nijenhuis Oekhuizen te J.isp (N. H.).
Aangenomennaar Vinkeveen J. Boss, te
Bergambacht; naar Ferwerd (Gron.) Th. J.
II. Israël, cand. te Driebergen naar Marssum
(bij Leeuwarden) C. C. de Kloet, te Uitgeest.
Bedanktvoor Brakel S. Goverts, te
Veenendaalvoor Leerbroek J. Kraaij, te
Hasselt.
