Hntirmlutionair
ooor
nieuws- en Advertentieblad
Zeeland.
-f.n advertentie te bëzoroen bu den uitoever
Nationaal Christelijk School-
congres.
FEUILLETON.
No. 1054.
Woensdag 15 October 1913
lle Jaargang.
De verdwenen ingenieur.
ABONNEMENT:
Per drie maanden binnen. Ter Neuzen ƒ1,-
per post: voor Nederland ƒ1,10.
Men abonneert zich bij alle Boekhandelaars,
teuren en Brievengaarders.
INGEZONDEN STUKKEN TE
Franco
Postdirec-
Dït blad verschijnt Dinsdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op Feestdagen,
bij den Uitgever D. H. LITTÖOIJ Az. te TER NEUZEN.
Inzending van advertentiën vóór uren op den dag der uitgave.
ADVERTENTIËN:
Van 1—4 regels ƒ0,40. Voor eiken regel meer ƒ0,10.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde adver
tentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters worden naar plaatsruimte berekend.
Advertentiën voor dit blad worden
aangenomen tot 's namiddags I UUR op
den dag der uitgave.
De vorige week werd te Utrecht dit eeiste
Congres gehouden, dat zeker voor ons Christe
lijk schoolwezen van groot belang zal zijn.
Wij konden het tot onzen spijt niet bijwonen
en moeten dus volstaan met een paar rede
voeringen uit De Rotterdammer over te nemen.
Vrijdagmorgen werd in „Tivoli' de derde
Algemeene Vergadering
gehouden.
Prof. Woltjer Opent deze vergadering
met te doen zingen Ps. 86 vs. 6„Leer mi|
naar Uw wil te handelen" leest voor het
laatste hoofdstuk van liet Evangelie van
Mattheüs en doet het gebed.
Prof. D r. H. B a v i n c k, hoogleeraar aan
de Vrije Universiteit te Amsterdam houdt
allereerst een rede over
„Richtingen in de paedagogiek.
Paedagogiek is een wijsgeerig vak, en hangt
ten nauwste met theologie of philosophic saam.
Wel worden in den laatsten tijd verschillende
pogingen beproefd, om dien band los te maken
en aan de paedagogiek een volkomen zelf
standig bestaan te verschaffen. Maar deze
pogingen kunnen niet slagen, omdat de op
voeding altijd een antwoord onderstelt op de
vragen naar oorsprong, wezen en bestemming
van den mensch, en dit antwoord niet door
eenige exacte wetenschap, maar, indien ooit
mogelijk, alleen door godsdienst of wijsbe
geerte aan de hand kan Worden gedaan.
De geschiedenis der opvoeding en van hare
theorie bevestigt dit bij alle volken en in alle
tijden.
'Zoo is liet ook te begrijpen, dat liet Chris
tendom in leer en practijk der opvoeding een
groote verandering aanbracht. Wel is liet in
zichzelf geene paedagogiek, evenmin als liet
een sociaal of een politiek stelsel of cene of
andere sociale wetenschap is. Maar wijl liet
den mensch in den weg van wedergeboorte tot
een burger van liet hemelrijk maakte en in
eene nieuwe, kinderlijke relatie tot God stelde,
had liet toch op heel het leven in maatschappij
en staat, in wetenschap en kunst, en ook op
liet onderwijs en de opvoeding den machtig-
sten invloed. Dat komt ook daarin uit, dat,
toen het Christendom in den loop der eeuwen
zich in verschillende kerken en belijdenissen
splitste, elk van deze in het gemeenschappelijk
opvoedingsideaal weer hare bijzondere en
eigenaardige wijzigingen bracht
Daarnaast vonden, vooral sedert de Renais
sance verschillende andere opvoedingsidealen
ingang, die alle in meerdere of mindere mate
een wijsgeerigen oorsprong hadden, en vooral
door de Aufklarung en de nieuwere philoso
phic tot eene uitgebreide heerschappij kwa
men. Met name oefende het speculatieve
rationalisme van Hegel op school en ondei vv ijs
in de negentiende eeuw een machtigen invloed
uit, en dreef beide in eene eenzijdig intellec
tualistische richting, die bovendien nog door
den bloei der natuurwetenschap versterkt en
door de psychologie van Herbart bevorderd
werd.
Maar sedert ongeveer 1870 is tegen dit
intellectualisme uit verschillende oorzaken
eene sterke reactie ontwaakt. De belolte,
dat het geld, aan scholen uitgegeven, op ge
vangenissen bespaard zou blijven, bleek met
vervuld te zijn. De ellende der maatschappij
nam in de 'laagste standen hand over hand
toe. De wetenschap bleek bij voortgezet
onderzoek onmachtig tot oplossing der diepste
problemen. Ziel en léven en zelfs de natuur
schenen, naarmate ze heter bekend werden,
te meer mysteriën te bevatten. Vooral liet
moderne schoolwezen werd een ondoordring
baar struikgewas van dwaasheden, vooroor
deelen en misgrepen genoemd het vernietigde
al het goede in het kind, zijn drang naar kennis,
zijn vermogen van waarneming, zijne zelfstan
digheid en persoonlijkheid, en het vervulde
hem met angst en schrik, bezorgde bloed
armoede en zenuwzwakte, veroorzaakte met
zelden zelfmoord het ware te wenschen, dat
er een zondvloed kwam, die 't van de aarde
verdelgde. En ook al was de critiek gelukkig
niet altijd op zoo hooge tonen gestemd, liet
werd welhaast aller overtuiging, dat aan ons
stelsel van onderwijs en opvoeding, dat jaren
aaneen als der volmaaktheid nabij werd geacht,
ontzaglijk veel ontbrak. Hervorming moest er
dus komen, niet hier of -daar, op enkele
punten, maar geheel en al, radicaal in liootd
en leden.
En zoo zijn dan do ontwerpers en de bouw
meesters in alle beschaafde landen aan den
arbeid gegaan. Ze zijn hoofdzakelijk in vier
groepen te onderscheiden. De eerste wordt
gevormd door lien, die, evenals voor heel onze
cultuur, zoo ook voor ons schoolwezen geen
anderen hechten grondslag kennen, dan dien
liet Christendom in eene of andere van zijne
kerkelijke belijdenissen biedt. Ofschoon liet
de moeite rijkelijk loonen zou, deze groep do
revue te laten passeeren, kan dit tijdshalve,
hier ter plaatse en in dezen kring, worden
nagelaten en tot eene latere gelegenheid uit-
Slechts zij de opmerking veroorloofd, dat
deze groep een breede phalanx vormt, eene
vastere positie inneemt en sterker gewapend
is dan meestal hare tegenstanders zich diets
maken, en dat zij ook ons in den strijd hier
te lande met moed bezielen, tot volharding
aansporeu en ook nog beter, dan tot dusyei
het geval is, van wapenen voorzien en beide
tot aanval en tot verdediging ons toerusten
'^Een tweede groep wordt gevormd door hen,
die paedagogiek willen doen rusten op eene
van die idealistisch getinte philosophiëen,
welke onder den naam van het moralisme
(de onafliankelijke moraal) van Salter, het
pragmatisme van James, het voluntarisme
van Wundt, de Geistespliilosophie van Eucken,
de évolution créatrice van Henri Bergson enz.
haar intrede in de moderne wereld hebben
gedaan. Ze zijn onderling in vele opzichten
onderscheiden, maar ze komen toch alle hierin
overeen, dat zij de evolutieleer in verbinding
Drengen met en dienstbaar maken aan de
theologie. In de natuur gaat alles mechanisch
en naar vaste wetten toe, maar ten slotte
heeft zij in den mensch een wezen voortge
bracht, 'dat toegerust is met verstand of geest
of intuitie, met zedelijk bewustzijn of apper
ceptie of wil, en dat daardoor in staat is, om
zich je wenden en tegen haar (de natuur)
zich te keeren, haar mechanisme en noodwen
digheid te breken, en haar te beheerschen en
te leiden naar zijn wil. Daarom is de mensch
voor opvoeding vatbaaren die opvoeding
dient vooral, om hem beide naar lichaam en
naar geest sterk te maken, om zijn wil te
oefenen, zijn karakter te vormen, zijn gemoed
te vestigen, zijn persoonlijkheid te ontwikkelen.
Niet alleen onderwijs en gymnastiek zijn daar
toe als middelen dienstig, maar ook kunst en
godsdienst en zedelijkheid. Oppervlakkig en
eenzijdig intellectualisme heeft deze paedago-
gische krachten versmaad en uit de school
verbannen, maar ze moeten weer met eere
worden binnengehaald, want ze zijn onmis
bare middelen tot volmaking van den mensch.
Tot een derde groep zijn allen te brengen,
die deze paedagogiek onafhankelijk willen
maken van alle metaphysica en ze daartoe
willen bouwen op de moderne maatschappij
Wanneer een vreemdeling Mïmchen bezoekt,
en door een der voornaamste straten wandelt,
zal zijn oog plotseling getroffen worden door
liet gezicht van een waar paleis.
En staan blijvende, zal hij aan zijn gius
vragen „Welke Croesus woont daar toch
waarop de gids zal antwoorden„Dr. Diesel,
dat gelukskind
In 1870, toen de Franscli-Duitsche oorlog
uitbrak, was Diesel een knaap van tien jaar.
Zijn ouders woonden destijds te Parijsde
knaap was daar ook geboren. Maar de Fran-
sche furie zag, omdat de Fransche legers zoo
schrikkelijk geslagen werden, overal verraad
en joeg alle Duitschers, die in Parijs woonden,
over de grenzen.
De jongen wist er later veel van te ver
tellen. Het was trouwens een harde slag voor
de ouders. Zij werden uit hun brood gestooton,
en de toekomst zag er donker uit.
Het kan echter vreemd loopen in de wereld
die tengere jongen is de roem en de kroon
van zijn ouders gewordenhij was een ge-
horen genie, en moet als uitvinder naast groote
mannen als Edison, Marconi en Zeppelin
worden genoemd.
De grondgedachte van zijn uitvindingen ont
wikkelde Diesel reeds in 1893 in een uitvoerige
brochure, doch de practische bezwaren in de
uitvoering waren zoo groot, dat er nog ver
scheidene jaren van noesten arbeid noodig
waren, voordat de eerste Diesel motor aan do
markt werd gebracht. Diesel verkocht zijn
uitvindingen voor hooge prijzen, en zij hebben
aan den machinebouw een ontwikkeling ge
geven, zooals men zulks sedert het ontstaan
der stoommachine niet heeft gekend.
Verleden jaar reisde Diesel naar Amerika,
om collega Edison te ontmoeten. Het was
een merkwaardige ontmoeting, en deze ko
ningen op liet gebied der uitvinding drukten
elkander hartelijk de hand. Edison zat destijds
in het zonderlinge denkbeeld vast, dat het
latere menschdom best 130 a 150 jaar zou
kunnen worden, en verzekerde op zijn eere
woord aan Diesel, dat deze op z'n gemak
honderd jaar zou halen indien hij maar Edison's
voorschriften op hygiënisch gebied wilde op
volgen.
Weinig eten, weinig slapen, veel op klompen
loopen dat was zoo wat de hoofdzaak, wat
de Amerikaansche Aesculaap vertelde.
Diesel luisterde met plechtigen ernst naar
de gezondheidsredenen, hem door den grooten
meester medegegeven, en dat was maar goed
ook, want het was Edison's stokpaardje. En
daaraan is het dan ook wel voornamelijk te
danken geweest, dat er zoo'n hechte vriend
schap tusschen de beide uitvinders gesloten
werd.
Diesel had een aantal vijanden maar luj
triomfeerde in spijt van hun vijandschap, en
niets bleef- er voor lien over dan de nijd, die
volgens den wijzen Spreukendichter een ver
rotting der beenderen is. De grootste geesten
der eeuw zochten met hem in aanraking te
komen men stelde er een eer in, met liem
een gesprek van vier volzinnen te hebben ge
voerd keizers en vorsten noodigden hem tot
een bezoek aan hun hoven.
Diesel scheen in zijn karakter Duitsclie
degelijkheid en Fransciie geestigheid met el
kander te vereenigen.. Bovendien bezat hij
het gereserveerde, dat in liet zelfbewustzijn
van den voornamen Amerikaan wortelt.
Toch moet dit niet zoo worden verstaan,
alsof hij stug en trotsch zou zijn geweest.
In geenen deele.
En het strekt liern juist tot groote eer, dat
hij, in spijt van zijn buitengewoon succes, zoo
bescheiden* bleef, en do verdiensten van andere
kunstenaren, die zijn uitvindingen verbeterden,
ten volle erkende.
Hij bleef eenvoudig in zijn manieren ook
toen hij dat Müncliener paleis betrok, dat hem
f600.000.had gekost: ver van eiken bluf,
een fijne, aristocratische geest, bij wien zich
de geringsten des volks thuis gevoelden, en
die door zijn eerlijkheid en rechtschapenheid
aller achting waardig was.
Allen, die liern daar in Münclien in den
liuiselijken kring: naast zijne beminnelijke gade,
zijn twee zonen en zijn dochter ontmoetten,
werden getroffen door liet bijna idyllisch geluk,
of op de moderne wetenschap. Eerstgenoem-
den zijn weder te verdeelen in zulke paeda-
gogen,' die de maatschappij ondergeschikt
maken aan een individu, en andere, die den
individu subordineeren aan de maatschappij.
Van de individualistische paedagogiek zijn
Max Stirner en Fr. Nietzsche de grondleggers,
daarna Ellen Key met II. Pudor, A. Bonus,
L. Gurlitt e.a. de bouwmeesters geweest.
Terwijl ze tegen heel de moderne maatschappij
de cultuur hun banvloek slingeren, ijveren zij
in de school met geweldige passie voor het
recht, de vrijheid, de zelfstandigheid, in één
woord voor de majesteit van het kind. En
ze voeren alle met zachter of met heller
kleuren de leuze in hun schildwer am
wenigsten erzielit, erzieht am besten.
Maar anderen stellen zich lijnrecht tegen
over hen, hebben een diepen indruk ontvangen
van het hedendaagsche sociale leven en meenen
daarom den individu vóór alle dingen te
moeten opvoeden tot lid der maatschappij.
Dat geschiedt op veelszins uitnemende wijze
en in gemachtigden zin hij Natorp in zijne
sociale paedagogiekliet wordt reeds veel
eenzijdiger voorgesteld in de staatsburgerlijke
opvoeding van Dr. Kerschensteiner te Mun-
chen, die in den modernen, democratischen
industriestaat door Berufsbilding tot Allgemein-
bildung en door den hruikbaren mensch tot
den idealen mensch wil komen nog radicaler
treedt dit opvoedingsideaal op in de paeda
gogiek van Paul Bergmann, die de rechten der
individualiteit ten eenenmale miskent, en op
schromelijke wijze de beteekenis der maat
schappij overdrijftliet radicaalst en t meest
consequent wordt echter deze opvatting ge
huldigd door de sociaal-democratische partij,
die in haar program zich het meest beperkt
tot in afzienharen tijd vervulbare eischen, maar
die vandaar voorschrijdende naar Behels uit
eenzetting de socialiseering van heel de op
voeding bedoelt. Hoezeer er dus in de soci
ale paedagogiek allerlei belangrijke verschillen
zijn. In haar geheel kenmerkt zij zich toch
daardoor, dat zij in onderwijs en opvoeding
een middel ziet, waarover alleen de maat
schappij (de Staat) te beschikken heeft, en
waardoor zij zichzelve in stand houdt en vol-
Ouder degenen, die de paedagogiek geheel
zelfstandig willen maken, werden boven in de,
tweede plaats die paedagogen genoemd, die
voor haar een grondslag zoeken in de moderne
wetenschap. In het algemeen kunnen deze
paedagogen met den naam van positivisten
worden aangeduid, maar zij verschillen toch
dat dit huisgezin kenmerkte. Daar was een
harmonie, die niet zoo dikwijls wordt aange
troffen, en zij, die liern kenden, zeiden tot
elkander „Aan liet geluk van dien man out-
breekt niets
Helaas, zij vergisten zich er ontbrak de
bestendigheid aan.
Men weet, wat er is geschied. Diesel zou
van de wereldtentoonstelling te Gent met een
paar vrienden naar Londen gaan. Op die reis
naar Engeland had hij zich reeds weken te
voren verheugd. Het was steeds zijn liarte-
wenscli geweest, dat zijn werktuigen onder
zijn opzicht in Engeland gemaakt zouden wor
den, en die wenscli stond nu vervuld te worden.
Fris.ch, gezond, vol nieuwe idealen ging hij
te Antwerpen aan boord. De zee was kalm
hij wenscli te zijn vrienden des avonds wel te
rusten, en giiig naar zijn hut. En den vol
genden morgen werd hij gemist
Wat is er in den nacht gebeurd Het zal
wel altoos een droevig geheim blijven. Men
kan niet anders aannemen, dan dat Diesel
een graf in de zee heeft gevonden, en aan zijn
diepbedroefde weduwe en kinderen wordt
misschien niet eens de weemoedige troost
gegund, hem een eervolle begrafenis te geven.
Broos is alle ondermaansch geluk. Het is een
liuis, op zand gebouwd, en de slagregens van den
tegenspoed en de kille wind des doods spoelen
het aai ver. Eu slechts liet huis, dat op de Rots
der ffiuwen verrijst, trotseert dood en graf
(De Amsterdammer, Chr. Volksdagblad).
iïififtkt»