Antirevolutionair
voor
nieuws* en Advertentieblad
Zeeland.
FEUILLETON.
Zaterdag 5 April 1913.
10e Jaargang.
Woensdag 16 April 1913,
De Dam te Amsterdam.
No. 1006.
ABONNEMENT:
Per drie maanden binnea Ter Neuzen Franco
per post: voor Nederland ƒ1,10.
Men abonneert zich bij alle Boekhandelaars, Postdirec
teuren en Brievengaarders
Dit blad verschijnt Dinsdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op Feestdagen,
bij den Uitgever D. H. LITTOOIJ Az. te TER NEUZEN.
Inzending van advertentiSn vóór uren op den dag der uitgave.
ADVERT ENTIËN:
Van 1—4 regels ƒ0,40. Voor eiken regel meer ƒ0,10
Bij directe opgaat van driemaal plaatsing derzelfde adver
tentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters worden naar plaatsruimte berekend.
=«r
De Vergadering van Aan
deelhouders der Naamlooze Ven
nootschap „LUCTORETEMERGO" te
Ter Neuzen, zal gehouden worden D.V. op
des namiddags ten 2 ure, in de Christelijke
Bewaarschool te Ter Neuzen.
De w/n Voorzitter voornoemd,
J. A. KLAASSEN.
V Sociale wetgeving.
Artikel 1 van het Concept-Program van
Actie, dat op 24 dezer aan de Dcputaten-
vergadering ter aanneming wordt voorgesteld,
wil aan het zittend Kabinet de voortzetting
van de bewindvoering mogelijk maken door
bet verleenen van parlementairen steun aan
de ingediende wetsontwerpen.
Met andere woorden het Centraal-Comité
stelt aan de partijgenooten voor, dat alle
krachten worden ingespannen, om in Juni
opnieuw een Rechtsche meerderheid naar de
Kamer te zenden „en aldus het ministerie-
Heemskerk in de gelegenheid te stellen, op
den ingeslagen weg, ook wat de sociale wet
geving betreft, voort te gaan.
Zal alle man van rechts daartoe medewerken
en zal het voorgestelde artikel 1 worden aan
genomen, liefst met zoo goed als algemeene
stemmen
Wij twijfelen hieraan niet en hogen het
trouwens van harte.
Toch is het ongetwijfeld goed op die vraag
vooraf even de aandacht te vestigen.
Want niet allen zijn met die sociale wet
geving even hard ingenomen.
Ook niet van den rechtschen kant.
Er zijn er, die meenen, dat het nu al meer
dan wellis met de zorg voor den werkman.
Nu valt het niet tegen te spreken, dat de
sociale wetgeving in het budget van vele
werkgevers een groote verandering heeft ge
bracht en nog brengen zal.
Als straks naast de Ongevallenverzekering
komt de verzekering tegen ziekte en invaliditeit
en het ouderdoms-pensioen, zal de bijdrage,
die de werkgever voor een en ander zal hebben
bij te passen, een niet onbelangrijke post
vormen op de lijst zijner uitgaven.
Bovendien zal menige bepaling op het gebied
van arbeidswetgeving een vasten regel stellen
in de plaats van de vroegere vrijheid, T>f mis
schien beter, willekeur.
Of er wel Amsterdammers zijn die, tot jaren
des onderscheids gekomen, niet weten wat de
naam hierboven aanduidt 't ma,g met reden
betwijfeld.
Want de Dam was het, die vóór vele eeuwen
aan Amsterdam of Amsteldam dien naam
schonk, naar den dam in den Amstel, reeds
vóór 1275 gelegd. Het toenmalig visschers-
dorp strekte zich uit An de Nes tot de Wijde
Kerksteeg, waar nu de Warmoesstraat ligt.
De dam vormde den overgang naar de andere
zijde van den breeden Amstel, die daartoe
overdekt werd, ter plaatse nu nog aangewezen
door een ijzeren plaat die het riool afsluit,
achter het voormalig Commandantshuis. Vroe
ger lagen daar sluizen onder den Dam, die het
breede Rokin verbonden met het niet (minder
breede Damrak of Water, dat toen reikte tot
de plek waar velen onzer nog de Beurs gekend
hebben, die vóór eenige jaren is gesloopt.
Zoo al niet aardrijkskundig, dan toch in
anderffn en hoogeren zin, is en blijft de Dam
nog altijd het middelpunt der hoofdstad, gelijk
hij het was toen hij nog de „Plaetse" of de
Groote Markt heette. Toch zag hij er toen
In regel en dwang ligt altijd iets wat tegen
onzen volksaard indruisclit.
Vrijwillig doet men soms veel, doch dwang
staat tegen.
Toch zal men niet kunnen ontkennen, dat
datgene wat met die sociale wetgeving op
zich zelf bedoeld wordt, uitstekend is.
Natuurlijk is de tijd van overgang, dien de
maatschappij noodig heeft, om zich aan de
veranderde omstandigheden en verhoudingen
aan te passen, de moeilijkste.
Doch elk Christen, die buigt voor Gods
Woord en volgens dat Woord gaarne mede
werkt om liet lot van den arbeider zoo dragelijk
mogelijk te mak.en, zal bij nader inzien zich
de moeilijkheden van dien overgang getroosten.
Geen Christen zal den arbeider misgunnen,
dat ook hij tot het eind van zijn leven leeft
van de vrucht van zijn arbeid. En dat is toch
de bedoeling van heel de sociale wetgeving.
Daarom juist vertrouwen we, dat alle man
rechts het zittend ministerie zal steunen en
zoo mogelijk in de gelegenheid zal stellen zijn
arbeid voort te zetten.
V In 't tegengestelde geval.
Wat zal er gebeuren, als overhoopt in Juni
de meerderheid aan de linkerzijde mocht
komen
Zal men dan van de sociale wetgeving af zijn
Niemand die 't gelooft.
Tenminste niet, die niet willens blind is.
De sociale wetgeving zit in de lucht ze
is een eisch des tijds.
Al zou men liet willen, men zou er niet aan
kunnen ontkomen. Ook de linkerzijde niet.
Dat men van dien kant onze mannén zoo
fel bestookt, komt dan ook niet, omdat men
links de sociale wetgeving niet wilmen heeft
daartoe de keus niet meer.
Neen, dat men in Juni alles op haren en
snaren zal zetten om weer de macht in handen
te krijgen, komt daar vandaan, dat men slechts
met ieede oogen aanziet, hoe een rechtsch
ministerie zorgt voor den kleinen man.
Dat mag niet.
Alleen een vrijzinnig ministerie kan en mag
dit doen.
't Is zoo, men heeft, toen men nog 't heft
in handen had, die taak grootendeels ver
zuimd, doch nu is men tot andere gedachten
gekomen.
Thans is men gul in 't beloven van gouden
bergen aan den werkman.
Men voelt, dat 't moet, wil men niet allen
invloed op 't volk verliezen.
Men wordt gedreven, waar men vroeger tot
geen prijs wilde zijn.
Troelstra kon onlangs met rechtmatigen
trots in triomf uitroepenwij, rooden, hebben
de leiding, de concentratie-mannen mogen
volgen.
gansch anders uit dan nu. Van het oudste is
weinig meer overgebleven.
De vroegere Dam was kleiner dan de tegen
woordige, en reikte van Kalverstraat tot
Nieuwendijk en van het Paleis tot het Gedenk-
teeken. Hij diende tot allerlei, vooral tot
Marktplein, en vertoonde alzoo een levendig
heid, die door de omgeving nog werd versterkt.
Het eenige gebouw dat nog aan die tijden
herinnert is de Nieuwe kerk.
In het midden der 17de eeuw werd het
oude Raadhnis door het nieuwe,.prachtige ver
vangen, dat wij nu als Paleis kennen. Plaat
ste men zich voor dat gebouw, het den rug
toekeerend, dan had men links de Nieuwe
kerk en verder naar de Warmoesstraat de
groote Viscbmarkt, die aan het Damrak uit
kwam. Rechts voor zich had men de Waag
(nu staat daar het gedenkteeken). De Dam
sluizen daarachter waren bebouwdrechts
naar den Vijgendam had men de Beurs, welker
laatste poortje nu pas gesloopt is.
In twee en een halve eeuw is eenter veel
veranderd. De Waag verdween reeds vóór
honderd jaar ook zoo de Vischmarkt, op wier
plaats een nieuwe Beurs werd gebouwd toen
de oude niet meer dienen kon. Ook deze Beurs
echter heeft reeds weer een opvolger. En
thans is alweer het Commandantshuis gevallen,
het Beurspoortje met de huizen aan den Vijgen-
Voorbeen wilde men van geen algemeen
stemrecht weten. Thans wordt reeds de weg
geëffend, om zelfs voor vrouwen algemeen
stemrecht in te voeren.
Voor enkele jaren nog heette bij de vrij
zinnige kopstukken Staatspensioen een dwaze
onmogelijkheid. De socialisten hebben hen
wel anders geleerd te zingen.
Zoo zal het verder gaan ook op den weg
der sociale wetgeving.
De rooden de leiding en de vrijzinnigen
hebben te volgen.
Zouden die enkelen onder ons, die meenen,
dat het ministerie-Heemskerk in zijn sociale
wetgeving reeds meer dan ver genoeg is ge
gaan, denken, dat 't hun onder vrijzinnige
leiding goedkooper zal uitkomen Dan kennen
zij mr. Troelstra en zijn volgelingen niet
Wjj vreezen, dat ze in dat geval in plaats
van met geeselen met schorpioenen zouden
gekastijd worden.
V Het accoord getroffen.
Het zal onzen lezers ongetwijfeld een groot
genoegen doen te vernemen, dat de Centrale
colleges der drie rechtsche partijen tot over
eenstemming zijn gekomen omtrent het voor
stel, dat elk iiarer aan de eigene partij zal
doen op 24 dezer.
Wat voor ieder, die de Christelijke begin
selen liefheeft, van zelf sprak, zal naar alle
waarschijnlijkheid de vrucht zijn van het ge
meenschappelijk overlegde coalitie zal ook
voor het volgend vier-jarig tijdperk, of althans
tot de Kamerontbinding als gevolg eener wij
ziging der Grondwet, worden bestendigd.
Elk der drie partijen behoudt daarbij het
recht te strijden voor hetgeen zij meent te
moeten voorstaanmen strijdt gezamenlijk
voor de zaken, waarover men het eens is.
De afgeloopen periode heeft bewezen, dat er
onder die voorwaarden gelegenheid genoeg is
voor de verbonden partijen om ten nutte van
ons volk samen te werken.
Dat wij ons van harte verheugen over dezen
uitslag van het gemeenschappelijk overleg,
spreekt van zelf.
Niemand onzer wil het verbloemen, dat de
verbonden partijen nog op menig punt uiteen
gaan en elk haar eigen meening hebben.
Doch zoolang we staan tegenover een tegen
stander in wiens handen onze pas bevochten
rechten op schoolgebied niet veilig zijn zoolang
er nog zooveel te doen overblijft op een terrein,
waar de samenwerking zeer goed mogelijk is
zoolang blijft de coalitie eenvoudig een
eisch van zelfbehoud.
Wie terug wil naar de periode van vrij
zinnige overheersching, zooals we die in onze
jeugd gekend hebben, toen men sprak en
handelde alsof heel Nederland liberaal was
dam weggeruimd, gelijk zoo veel meer, en is
de Dam ruimer geworden dan ooit. Ettelijke
historische plekjes echter o.a. de Vischsteeg,
de oudste van Amsterdam, zijn verdwenen.
„De eischen van het verkeer" scheppen een
toestand zoo anders dan vroeger, dat een later
geslacht zich moeilijk zal kunuen voorstellen
hoe het eens was. Het hart van, Amsterdam
mocht de oude Dam heeten, want daar klopte
het leven der groote stad het sterkst.
De Dam geeft een beeld van Amsterdams
geschie3enis. Op den Dam werden de graven
ontvangen die op bezoek kwamen, zooals Phi
lips III. Daar geschiedde de aanslag der
Wederdoopers. Daa« op de Plaetse zijn ge
trouwe getuigen van Christus om des geloofs
wille verbrand, maar ook daar werd Amster
dam geus. Geen vorst of groote deed hier in
tocht, of de Dam zag hem. Op den Dam
prijkten de eerepoorten, maar luidde ook de
klok ter terechtstelling. Het buskruitverraad
speelt op of liever onder den Dam. Men heeft
er om den Vrijheidsboom gedanst, koning
Lodewijk koos er zijn paleis, en ook Napoleon
werd er begroet, toen de Dam naar liern ge
noemd was. Bij het herstel onzer vrijheid is
koning Willem I er toegejuicht, na hem de
held van Waterloo, koning Willem II, gelijk
nog later de derde Willem, wiens Dochter
thans over ons regeert. Hoe duizenden elk
en er geen andere menschen in ons goede
Nederland woonden -- moet wenschen, dat
de coalitie te niet gaat.
Men zal dan krijgen de vrijzinnige periode
onder leiding van Troelstra. Ónder luidruchtig
geschreeuw over de vrijheid het naarste dwang
systeem, dat men zich denken kan de heer
schappij van de helft plus één der massa
onder aanvoering van eenige eer- en heersch-
zuchtige dweepers.
Die treurige toekomst zal ons naar wever
trouwen, door de coalitie voorloopig worden
bespaard.
Dat men aanN den linkerkant er evenzoo
over denkt, blijkt wel uit den bitter-spijtigen,
kwaadstokenden toon, waarop de groote
Nieuwe Rotterdamsche Courant de coalitie
overeenkomst bespreekt.
Blijkbaar gevoelt het blad, dat de kans op
een concentratie-overwinning in Juni nu vrij
wel verkeken is.
En dat verheugt ons ten zeerste.
V Kamerverkiezingen.
De coalitie-overeenkomst.
Wij vernemen dat de centrale besturen
van de drie rechtsche partijen er in ge
slaagd zijn, een ontwerpovereenkomst vast
te stellen voor de hernieuwing van de coalitie.
Daarbij wordt de komende Grondwetsherzie
ning op den voorgrond gesteld en wel in deze
formule de drie partijen komen overeen steun
aan de regeering te verleenen ter zake van
haar voorstellen tot Grondwetsherziening, in
zonderheid wat betreft artikel 192, waar in
haar voorstel tot wijziging van dit artikel
eenerzijds het beginsel wordt vastgelegd dat
door de openbare kassen in de kosten van
het algemeen lager onderwijs op scholen, door
ingezetenen opgericht, op gelijken voet wordt
voorzien als zulks geschiedt ten aanzien van
dit onderwijs op scholen, van de overheid
uitgaande, en anderzijds wordt uitgesproken,
dat bij de inrichting van het van overheids
wege te geven lager onderwijs de godsdiens
tige gevoelens van de ouders der schoolgaande
kinderen worden geëerbiedigd. Voorts hebben
de besturen als hun wensch te kennen ge
geven dat bij de behandeling van deze voor
stellen tot grondwetsherziening het eerste lid
van artikel 171 niet aan de orde zal worden
gesteld.
Voor wat de verdeeling der districten
aangaat, is men overeengekomen, dat de
partij, die den zetel voor eenig district thans
bezet houdt, in dat district ook nu den coalitie-
candidaat zal stellen, met uitzondering alleen
van Leiden en Ede, die aan de anti-revoluti
onaire partij worden toegewezen, terwijl men
in Ommen voor ditmaal gezamenlijk een chris-
telijk-historisch candidaat zal aanbevelen, die
jaar de koningin op den Dam komen begroeten,
weten wij allen.
Was het vroegere Amsterdam „de koopmarkt
van Europe", de Dam was markt en nog veel
meer voor den Amsterdamschen burger. Hij
ging er ter preek in de Nieuwe kerk, kon er
de heeren op het Raadhuis spreken, kon op
de vischmarkt Amsterdammers en visch
zijn onafscheidelijkkoopjes doen, en straks
in de winkels en kastjes, die aan de Beurs
verbonden waren, zich allerlei aanschaffen,
tot de fraaiste kunstwerken toe. Op die Beurs
zelf deed men zaken in het groot.
Waarheid sprak het vers
„Hier treft de Moor den Pool,
de Turk den Spanjaard aan."
Het Damplein was de verkoopplaats van
boter, kaas en eieren in 't begin van December
was er de St. Niklaasmarkt. In de groote
Waag gingen de koopmansgoederen in en uit,
aangebracht door vele schepen in het Dam
rak. Vleesch leverden de vlakbij zijnde hallen,
en wie van al de drukte eens wou uitrusten,
kon terecht in de drinkwinkels en logementen
der omliggende straten. De Warmoesstraat
alleen telde er driehonderd!
De Dam bevindt zich thans in een "tijdperk
van overgang, zooals hij nog nooit gekend
heeft. Geheel veranderd is de hoek van het
INGEZONDEN STUKKEN TE RICHTEN AAN DE REDACTIE; ABONNEMENTEN EN ADVERTENTlfe TE BEZORGEN BIJ DEN UITtiEVER-
Advertentiën voor dit blad worden
aangenomen tot 's namiddags I UUR op
den dag der uitgave.
