Hntirevolutionair
nieuws* en Advertentieblad
Zeeland.
Christelijke Ouderwijzers
naar de Oost.
FEUILLETON.
Langs eigen Spoor.
No. 996.
Woensdag 26 Februari 1913.
10® Jaargang.
ABONNEMENT:
Per drie maanden binnea Ter Neuzen ƒ1,Franco
per post: voor Nederland ƒ1,10.
Men abonneert zich bij alle Boekhandelaars, Postdirec
teuren en Brievengaarders.
Dit blad verschijnt Dinsdag- en Vrïjdagavondt
uitgezonderd op Feestdagen,
bij den Uitgever D. H. LITTOOIJ Az. te TER NEUZEN.
Inzending van advertentiSn vóór uren op den dag der uitgave.
ADVERTENTIËN:
Van 1—4 regels ƒ0,40. Voor eiken regel meer ƒ0,10.
Bij directe opgaat van driemaal plaatsing derzelfde adver
tentie wordt de prijs slechts tweemaal berekend.
Grootere letters worden naar plaatsruimte berekend.
INGEZONDEN STUKKEN TE RICHTEN AAN DE REDACTIE; ABONNEMENTEN EN
Advertentiën voor dit blad worden
aangenomen tot 's namiddags i UUR op
den dag der uitgave.
Op verzoek nemen we 't volgende Ingez.
Stuk over uit De Standaard
Christelijke onderwijzers aan eene „neutrale" school.
Mijnheer de Eedacteur
Tot de kwestiën, die in den laatsten tijd op
den voorgrond dringen, behoort ook die van
de werkzaamheid van Christelijke onderwijzers
aan de gouvernementsschool in Oost-Indië.
De heer A. A. L. Rutgers heeft daarover een
en andermaal geschreven, en wel in Onze
Vacatures van 28 November 1912 en De
Macedoniër van Jan. 1918. Hij dringt er op
aan, dat Christelijke Onderwijzers een plaats
zullen zoeken in de (openbare) gouvernements
school, om zoodoende het Christelijk element
te versterken, en mede te werken tot de
kerstening van Indië.
Van redactiewege werd het laatstgenoemde
artikel van een onderschrift voorzien, waarin
o.a. gezegd werd„het komt mij voor, dat de
kwestie niet zoo eenvoudig is, als het velen
ondgfcvijzers toeschijnt." Ik zou deze ver
klaring op de volgende wijze willen aanvullen
„en ook niet zoo eenvoudig, als het den heer
Rutgers toeschijnt."
Wat toch is het geval?
Op den voorgrond stellen we, dat versterking
van het Christelijk element in Indië eene zaak
is, die door ieder Christen behoort te worden
toegejuicht, en dat daarom ook werkzaamheid
van Christelijke onderwijzers aan de gouver
nementsschool onvoorwaardelijk moet worden
aanbevolen, indien zij geoorloofd is volgens,
en vereenigbaar is met het Christelijk beginsel.
Schijnbaar mag het nu van aanmatiging ge
tuigen, indien men zich ten deze een opinie
veroorlooft, afwijkende van iemand, die de
Indische toestanden uit eigen ervaring kent.
Dit is echter slechts schijnbaar. Immers de
kwestie wordt niet louter beheerscht door de
Indische toestandende werkzaamheid van
Christelijke onderwijzers aan de Gouverne
mentsschool wordt mede bepaald door de
verplichting tot neutraliteit, zooals die in
Artikel 22 van het Reglement en in Artikel
35 lid 2 der Schoolwet woordelijk gelijk is
voorgeschreven voor Oost-Indië en voor het
moederland.
Hiermede wordt de kwestie dus een onder-
2)
't Was wel een scherp contrastde ouders,
altijd kalm en stemmig, en de haast al te
levenslustige dochter. En als moeder en
dochter dan ijverig in de weer waren, om door
breien en naaien de verdiensten wat omhoog
te brengen, rustte Kaatjes mond bijna geen
oogenblik en ze wist haar, uit den aard ove
rigens zwijgzame moeder wel aan het praten
te krijgen, zonder dat nochtans haar handen
onledig bleven. En als Frans, die een paar
jaar jonger was, dan thuis kwam, en een
plekje zocht, waar hij wat lezen en studeeren
kon, zegende hij vaak het oogenblik, dat zijn
zuster even er uit wipte en Tiaar gepraat en
gelach zijn gedachten niet verstoorde.
Maar dat was nu al sedert vele maanden
anders. Kaatje? lach klonk niet meer door
het stille vertrek.
Was dat de oorzaak van die stroeve trek
om vrouw Gravel's mond
Rouwde ze
Ze rouwde maar niet over een doodeze
deel van het algemeenere vraagpunt„Mag
een Christelijk onderwijzer in zijn onderwijs
de verplichting op zich nemen tot neutraliteit
of, zooals ik in 1904 de vraag formuleerde
„Is er voor een Christelijk onderwijzer plaats
aan een „neutrale" onderwijsinrichting En
waar dit eene vraag is van algemeene strek
king, die eerst in abstracto moet worden be
antwoord, doet het er bij de bespreking niet
aan toe of af, of men in het moederland of
in de koloniën woont, op Java of in Groningen.
Op genoemde vraag is het antwoord in den
weg der historie ontstaan, maar toch is het
zeer verklaarbaar, dat zij telkens opnieuw
wordt gesteld. De drang van het Christelijk
hart leidt daartoe, hetzij die zich in Gere
formeerde kringen openbaart als een streven
naar Evangelisatie- en Zendingsarbeid, of dat
men in Hervormde kringen spreekt van
Cliristianiseering der openbare instellingen.
Telkens stuit men ten deze op het gebod der
neutraliteit.
Het Bestuur van den Klokkenberg meende
indertijd eene oplossing gevonden te hebben,
door de onderwijzers in de openbare school
werkzaam te doen zijn als „zwijgende getui
gen" Naderhand kwam de zaak nog al
eens aan de orde. Zoo in 1903 in betrekking
tot de openbare normaallessen. Schrijver
dezes gaf destijds een brochure in het licht
met den titel „Is er voor een Christelijk on
derwijzer plaats aan eene „neutrale" onder
wijsinrichting (uitgegeven bij Höveker en
Wormser), eene vraag, die hij met een vol
mondig neen beantwoordde. Op de vergade
ring van den Schoolraad in 1904 werd met
zoo goed als algemeene stemmen uitgesproken,
dat bedoelde werkzaamheid onvereeuigbaar
werd geacht met het Christelijk beginsel en
zulks na ampele besprekingmen zie het
Verslag.
Alles hangt m.i. af van de interpretatie van
bedoeld wettelijk voorschrift, en nu komt het
me voor, dat de heer Rutgers zich hiervan
wat al te gemakkelijk af maakt.
Groen van Prinsterer vroeg na 1868-strikte
handhaving der neutraliteit op de openbare
school, en de houding van ons Christenvolk,
ook die onzer Christelijke onderwijzers, is
daarmee in overeenstemming geweest. Laten
we nu niet zeggen„maar neutraliteit is on
mogelijk t" want van die onmogelijkheid moet
de openbare school dan zelve maar het gewilde
slachtoffer worden. Eerlijke uitvoering der
Wet is toch wel het minste, wat men eischen
mag, en de Wet zegt nog altijd, dat hetfraw.
We gaan hier niet verder op in, maar verwij
zen naar bovengenoemde brochure, bl. 15 e. v.
Maar nu wil de heer Rutgers (die zich van
het neutraliteitsbezwaar wel wat luchtigjes
rouwde om de levendeen de rouw wjis er
te smartelijker, te wreeder om.
Kaatjes naam werd niet meer genoemd als
bij stille afspraakhaar portret was van den
muur verdwenen en moeder Gravels had het,
neen, niet weggeworpen of verbrand, maar
verborgen diep in een der laden van haar
ouderwetsche linnenkast
De deur wordt geopend en onmiddellijk
weer gesloten.
Frans Gravels is binnengetreden.
„Dag moeder 1"
„Dag Frans."
En regelmatig tikt de klok verder.
,,'t Is heet, smoorheet," zegt Frans.
Hij zet den breedgeranden stroohoed af en
neemt plaats aan de tafel tegenover zijn moeder
in vaders leunstoel.
Het kleine zuchtje wind, dat onder het ge
opende raam doordringt, geeft waarlijk nog
eenige verkwikking.
„Ja," zegt z'n moeder, ,,'t is heet, Frans
„Ja en hier vooral, op dat nare hofje.
Wanneer gaan we hier toch eens vandaan
't Komt er op ietwat ontevreden toon uit,
terwijl hij, half achterover geleund in den
stoel, met de vingers der rechterhand op de
tafel trommelt, als moest die roffel eenige
regelmaat houden in de gedachten, die hem
door 't hoofd gaan.
ADVERTENTIES
tikT
TE BEZORGEN BIJ DEN UITGEVER.
afmaakt) onder het Wetsartikel een andere
interpretatie schuiven.
Hij zegt (zie De Macedoniër)„Met die
eerbiediging van anderer gevoelens, kan uiteen
zetting van eigen standpunt zeer «vel samen
gaan. Mits thetisch, niet polemisch."
Ik ben zoo vrij op te merken, dat dit een
geheel nieuwe opvatting der neutraliteitsbe-
paling is.
Maar voor wie moet deze opvatting gelden?
Alleen voor onderwijzers van Christelijke be
ginselen, of ook voor ongeloovige
Natuurlijk voor allen. Heeft dan de lieer
Rutgers zich de draagwijdte dezer opvatting
wel ingedacht
Zullen dan de openbare onderwijzers wettelijk
het recht hebben, tegenover de kinderen het
Darwinisme, de leer van den klassenstrijd, ja
allerlei ongeloofstheorieën, „thetisch" te ver
kondigen, en is dit dan nog altijd neutraal?
Is dit dan nog altijd eerbiediging van anderer
godsdienstige begrippen
Naar mijn bescheiden meening, en ik meen,
dat dit ook de heerschende opinie is in onze
kringen, zouden zulke onderwijzers hunne
positie in de openbare school eenvoudig mis
bruiken voor ongeloofspropaganda, en zulks
in flagranten strijd met Art. 33 der Wet en
Art. 22 van het Reglement.
Ik kan het dan ook niet anders inzien, of
liet advies van den heer Rutgers staat lijnrecht
tegenover wat het Program der Antirevolutio
naire parti] wenscht (Zie Art. 12)„dat de
Staat voorkome, dat de overheidsscholen tot
propaganda van godsdienstige of tegen den
godsdienst gekeerde begrippen misbruikt
worden."
Hoe zou ook eene dergelijke propaganda
samen kunnen gaan met eerbiediging der gods
dienstige begrippen van andersdenkenden, die,
uit nood of om welke reden ook, hunne kinderen
aan bedoelde onderwijzers toevertrouwen
Maar de lieer Rutgers schijnt alleen te zien
op de onderwijzers van Christelijke beginselen,
en wil voor hen het privelegie van „vrije
uiteenzetting hunner beginselen." Een ge-
dachtengang, die ons alleen verklaarbaar schijnt
voor wie op het standpunt van een geprivele-
giëerde Kerk en School staat.
Wat hij verder nog zegt, volgt uit het hier
boven genoemde.
„De wet eischt niet, dat een onderwijzer
tegen zijn geweten, ingaat, indien hij slechts
niet doet, wat strijdig is met den eerbied,
verschuldigd enz.
't Kan zijn, dat we te goeder trouw dwalen.
Maar zoolang we daarvan niet overtuigd
worden, plaatsen we hier onmiddellijk onze
beschouwing naastEen Chr. onderwijzer, die
niets doet, wat strijdig is enz., die dus
„Frans, je bent bier geboren en met eere
groot gebracht, 't Hofje is goed genoeg ge
weest voor je vader en moeder, laat het dat
voor jou ook wezen, jongen."
Er komt een wrevelige trek om Frans' mond.
Dat is de nederigheid van moeder, van
vader, die hem zoo tegen de borst stuit, 't Is
waar, hij is er met eere grootgebracht en
vader en moeder hebben er altijd gewoond,
maar wordt het geen tijd om eens te veran
deren. Eerlijk gezegd, hij begint zich toch
wel wat te hoog te voelen voor een hofje.
Hij is nu geen kind meerheeft tamelijk
ruime verdiensten en hij schaamt zich er voor
voor vrienden en kennissen, dat hij nog altijd
daar woont. Kon dat nu niet veranderen
Om de kosten hoefden vader en moeder 't nu
immers niet meer te laten Maar al zijn
redeneeringen stuiten af op wat hij verkeerde
nederigheid noemt bij zijn ouders. En dat
vader en moeder onverzettelijk zijn op dit
punt, hij is er zoo zeer van overtuigd, daj, hij
ook thans op moeders vermaning slechts met
een onwillig hoofdschudden antwoordt.
Ondertusschen beijvert moeder Gravels zich
Frans van zijn middagmaal te voorzien.
Na den maaltijd, waarbij haast geen woord
gewisseld wordt, zet Frans zich tot lezen.
Moeder schuift hem een kwarto-bijbel toe.
Hij zou hem voor zijn andere lectuur bijna
neutraal onderwijs zal geven, gaat tegen zijn
geweten in.
Want hij is gedoemd, de neutraliteit in acht
te nemen tegenover de centrale punten van
zijne levensbeschouwing. In de praktijk van
zijn schoolleven wordt door hem de leer der
Schrift, ja God zelve, ingedeeld bij de „onver
schillige dingen", die verzwegen kunnen
worden.
Waar de heer Rutgers dan ook vraagt„zal
het geen groot verschil maken, of een Chris
telijk onderwijzer van de Hervorming vertelt
of over God spreekt, of dat een ongeloovige
dit doet, ook al -wordt door beiden de neutra
liteit betracht daar antwoorden we zeker.
De ongeloovige doet liet uit onverschilligheid
alzoo, de Christen onzes inziens met een
beschuldigd geweten.
Gaat de redeneering van den heer Rutgers
op, dat uiteenzetting van eigen standpunt
(mits thetisch, niet polemisch) op de openbare
school mogelijk is, dan vraag ik heeft dan
de oprichting van ons duizental Christelijke
scholen, heeft dan de gansche Schoolstrijd
alleen plaats gehad om het twijfelachtige
voordeel, dat we nu ook polemisch voor de
kinderen mogen optreden P Ging het niet
veeleer om het„Leer den jongen de eerste
beginselen Dat is toch thetisch. Maar dit
had dan wel op de openbare school gekund,
als de neutraliteitsopvatting van den heer
Rutgers de ware is.
Nog ééne opmerking.
In hoe verre de school neutraal moet zijn,
hangt af van de plaatselijke omstandigheden.
Het plaatselijk milieu kan van dien aard zijn,
dat Christelijk onderwijs op de openbare school
mogelijk is. Niet op die gevallen hadcjen we
het oog: We schreven alleen over neutrale
scholen. En dan wil het ons voorkomen, dat
niet in opheffing der neutraliteit het heil moet
worden gezocht, maar veel meer in het over
dragen der school aan de rechthebbenden
(5e conclusie, Unierapport), voor welke recht
hebbenden in Indië de Zending kon op
treden.
Met dank voor de plaatsing,
T. VAN DER KOOIJ.
Wildervank, 1 Febr. 1913.
De redactie van De Standaard teekent
hierbij- aan
Voor ons heeft 't nooit een voorwerp van
twijfel uitgemaakt. Wie den Christus belijdt
als zijn Heere en Koning, moet zich niet ver
binden, aan wat school ook, waar hij als onder
wijzer niet geheel vrij is, om de kinderen tot
zijn Heiland te roepen.
vergeten. Toch opent hij dadelijk het Boek
en leest, plichtmatig waar de bladwijzer ligt,
een hoofdstuk hardop voor, terwijl vrouw
Gravels de breinaalden laat rusten en met
de handen in den schoot gevouwen, toeluistert.
Het schijnt bij beiden meer op een vorm,
dan op een behoefte te lijken.
Het Boek wordt gesloten, de handen vouwen
zich voor een wijle tot een dankgebed en een
oogenblik later ratelen weer de breipennen,
terwijl Frans zich verdiept in eenige couranten
en tijdschriften.
„Moeder, misschien wordt het vanavond wel
wat later, want we hebben bestuursvergadering
van de Jongelingsvereeniging bij Braams aan
huis."
„Je weet, Frans, dat je vader er op gesteld
is, dat je om uiterst half tien thuis bent."
„Maar hoe kan dat nu," valt Frans uit,
„om acht uur heb ik pas klaar op kantoor,
en ik kan -dus niet voor half negen bij Braams
zijn, en daarvandaan naar huis is ook een
half uur. Dan kan ik er beter heelemaal
niet heengaan."
„Nu, dat was vader nog wel zoo lief. Vader
is niet voor al die nieuwigheden,
je liever thuis."
Vader heeft
(Wordt vervolgd.)
DOOR ZELANDIA.
