Rode daken
in het blauw
26 deVerdieping
Watersnood
Trouw zaterdag 6 november 2010
Altijd is de Zeeuwse watersnood een ramp in zwart en wit
geweest. Dankzij de vondst van meer dan honderd dia's
krijgen de februaridagen van 1953 plotseling kleur. Auteur
Kees Slager heeft ze verzameld in zijn boek 'Watersnood'.
Kees Slager
Massaal trekken de persfoto
grafen vanaf 1 februari
1953 het zuidwestelijk
rampgebied in. En hoewel de gieren
de storm in de loop van de dag al
flink begint af te zwakken, toch blijft
er in de verdronken polders nog
meer dan genoeg sfeer over om het
drama vast te leggen in honderden
indrukwekkende beelden.
Sommige foto's staan bij hen die
getuige waren van de ramp nog altijd
op het netvlies gegrift.
Wekenlang staan niet alleen de
la-anten, maar ook de geïllustreerde
bladen vol fotoreportages en nog die
zelfde maand verschijnt het foto
boek 'De ramp', waarvoor veel be
kende fotografen hun werk belange
loos afstaan. Het boek bereikt een
voor die tijd ongekende oplage van
meer dan zeshonderdduizend exem
plaren. Iedereen wil het hebben, ook
al omdat de opbrengst bestemd is
voor het Rampenfonds.
Alle foto's, zowel in het boek als in
de bladen, zijn zwart-wit. Anno 1953
zijn de technische mogelijkheden
om kleurenfoto's af te drukken nog
zeer beperkt. Kranten kunnen ze
niet plaatsen en ook een blad als
Panorama, dat al wel regelmatig kleu
renfoto's op de omslag zet, brengt de
watersnood in uitsluitend zwart-wit-
foto's. Kennelijk leent de ramp zich
niet voor zoiets frivools als een kleu
renfoto, de ramp is zwart-wit. En
vooral zwart.
In het buitenland ligt dat anders.
Paris Match, het blad waar de beste fo
tografen van de wereld in publice
ren, heeft op 14 februari een kleu
renfoto van de ramp op de omslag.
Die is gemaakt door de Haagse foto
graaf Ed van Wijk. Wie goed kijkt,
ziet dat de foto niet alleen geënsce
neerd is, maar ook ingekleurd. Ed
van Wijk heeft geen kleurenfoto's
gemaakt tijdens zijn tochten door
het rampgebied. Kleurenfoto's wa
ren absoluut niet interessant voor de
beroepsfotografen, omdat er geen af
zetmarkt voor was.
Toch worden er in de dagen en we
ken na 1 februari wel degelijk kleu
renfoto's geschoten. Dat gebeurt
door fotografen voor wie de verkoop
baarheid geen rol speelt. Ze fotogra
feren niet in opdracht maar doen het
puur uit liefhebberij.
Om te beginnen is daar de Ameri
kaanse helikopterpiloot Henry
Schmalz. Hij hoort bij de geallieerde
troepen in West-Duitsland die Ne
derland te hulp schieten. Tijdens
zijn vluchten boven Goeree-Over-
flakltee maakt hij luchtfoto's. Jaren
later wordt hij voor zijn reddings
werk benoemd tot officier in de Orde
van Oranje Nassau.
Zijn zoon brengt tijdens de vijftig- :j
ste herdenking van de ramp in 2003 U
de dia's naar het Watersnoodmuse-1
um in Ouwerkerk. Gepubliceerd zijn
ze echter nooit.
Op Schouwen-Duiveland maken
twee mannen in de dagen en weken
na de ramp ook volop kleurendia's.
Rylcel ten Kate uit Zierikzee is een
van hen. Hij heeft een drogisterij en
fotohandel en is een verwoed na
tuurfotograaf, die zelfs al voor de
oorlog kleurenfoto's heeft gemaakt.
Omdat Zierikzee - omgeven door
een nooddijk van zandzakken - min
of meer droog blijft op het verdron
ken eiland, wordt hij niet geëvacu
eerd en grijpt hij zijn kans om.zijn
stad en de desolate omgeving in
kleur vast te leggen op tientallen
dia's.
Ook Jaap van den Berge wordt niet
naar elders afgevoerd. Hij woont in
het in de duinrand gelegen Haamste
de, waar hij een fotowinkel heeft.
Oolc Van den Berge draait meerma
len een diarolletje in zijn toestel en
fotografeert het westelijk deel van
het verdronken eiland.
Het werk van de beide fotografen
wordt nooit gepubliceerd. Als ze be
gin jaren negentig kort na elkaar
overlijden worden hun fotocollec
ties geschonken aan het gemeente
archiefvan Schouwen-Duiveland.
Ook in het zwaar getroffen ooste
lijk deel van Zuid-Beveland worden
in de weken na de ramp kleurenfo
to's gemaakt. Verzamelaar Sjaalc van
Loo krijgt ze in 2005 in handen, maar
weet de identiteit van de fotograaf
niette achterhalen.
Voor het boek 'Watersnood' zijn alle
dia's dit jaar schoongemaakt en ge
restaureerd, zodat ze op groot for
maat en in volle glorie - sommige
over twee pagina's - konden worden
afgedrukt. Sommige hebben hun
kleur zo goed behouden dat het lijkt
alsof ze gisteren zijn gemaakt.
Zo zorgen deze unieke kleuren
beelden ervoor dat de watersnood in
eens wat minder in een grijs verle
den lijkt te üggen. Februari 1953 is
een 'moderne' ramp geworden.
Kennelijk leende de
ramp zich niet voor
zoiets frivools als
een kleurenfoto, de
ramp is zwart-wit;
vooral zwart
Over de foto's
Boven: In de verte het silhouet van
Zierikzee en op de voorgrond ge
bouwen aan voorheen de Kooiweg.
Midden links: Wekenlang zoeken
speciale lijlcenploegen het ramp
gebied af naar slachtoffers, zoals
hier onder ICruiningen op Zuid-
Beveland.
Midden rechts: Het zwaar bescha
digde Hotel Smalheer op de hoek
van de Nieuwe Haven en de Hoofd
poortstraat in Zierikzee.
Onder: Per schip is er voor de bevol
king van Zierikzee schoon drinkwa
ter aangevoerd dat hier in de Post-
straat, met een tankauto van Zee-
landia, wordt verdeeld.
13 en 4 FOTO RYKEL TEN KATE, ARCHIEF
GEMEENTE SCHOUWEN-DUIVELAND
2 FOTO BEELDBANK ZEELAND, ARCHIEF
SJAAK VAN LOO
