Watersnoodpaarden hebben
nog een goed leven gehad'
11 Bin
6 FEBRUARI 2 9 *7
Eigenaar Jan den Boer (84) herkent zijn paarden op het boekomslag, maar plaatst ze bij een
andere brug langs Provinciale Straatweg
op Zuid-Beveland, in een dorp in de buurt daarna, bij de (oude) Kooiweg, werden ze
van Goes. „Dat was in ieder geval dichter- door"iemand",nogopdiezelfdezondag,naar
bij. Thuis konden we ze niet hebben; alles de zeedijk gebracht. Weer andere mensen
was immers weggespoeld." Pas na ruim een hebben de paarden daar weggehaald en naar
jaar, eind 1954, keerden de paarden terug Zierikzee geleid, vanwaar ze zijn verscheept
in Kerkwerve. "We konden ze weer gebrui- naar Rotterdam.
ken." „De paarden zijn het enige dat is overgebleven
Nog minstens tien jaar heeft Den Boer, die van de boerderij. De koeien bleven bij huis, en
in 1954 trouwde met Riet Kik, het koppel zijn allemaal verdronken."
paarden gebruikt, voor hetzelfde landwerk. De kans dat de paarden bij het oversteken
„En toen zijn ze verkocht." van de brug zijn gefotografeerd, is klein. De
beroemde foto zelf is gemaakt op 2 febru-
Dat de paarden vanuit de lucht waren gefo- ari. Op 1 februari wist Nederland bovendien
tografeerd, ontdekte Jan den Boer pas zodra nog niet hoezeer het onbeteugelde water had
hijhetfotoboek'DeRamp'onderogenkreeg. huisgehouden op Schouwen-Duiveland. Pas
Daar stonden, prominent op het omslag. Ze op 2 februari vloog er een allereerste ver-
wektenlandsbreedmedelijdenop,doordatze kenningsvliegtuig boven het eiland, en werd
zo troosteloos eenzaam stonden te zijn. er groot (nieuws) alarm geslagen. De ramp
Hij vertelt dat hij zijn paarden onmiddellijk was vreselijker dan zich had laten aanzien;
herkende. „Dat ken je zo; daar ben je boer Schouwen-Duiveland was praktisch geheel
voor," zegt hij.
Zijn dochter NeDeke: "Als je een kat op straat
ziet lopen, zegt het je niets. Behalve als het je Streekkenner en gewezen boer Wim de
eigen kat is. Die herken je direct"
Vrieze (71) uit Haamstede gelooft om een
Jan den Boer „Ook als is de foto niet duidelijk, andere reden niet dat deze paarden de juiste
die vos, dat achterste paard, die ken ik zo. De zijn. "Als ze bij de Prommelsluis, bij het gemaal
merrie vooraan minder, maar die vos.» Ik wist dat toen een sluis was, over de brug zijn
het gelijk en heb het altijd geweten: dat zijn gegaan, ben je al bijna bij de dijk. Die is daar
mijn paarden." dichtbij. Daar ga je dan toch naartoe; dan blijf
je toch niet bij een brug staan?"
Defotovanuwpaardenisnadiendeberoemd- Hij gelooft eerder de uitleg van Jan den Boer.
ste foto van de watersnoodramp geworden. „Het is een serieuze man, die niets verzint.
Wat zegt u dat?
Hij haalt zijn schouders op. "Ach, 't is w
Hij herkent zijn paarden op de foto. Logisch,
een boer houdt z'n paarden uit elkaar." Over
eens wat anders. Voor mij hoeft het niet, al mevrouw Mieras zegt hij: „Er is niets mis met
die drukte." haar verhaal; ze zal gedacht hebben die paar
den heus te hebben gekend. En inderdaad
Heeft nooit eerder iemand u benaderd om de woonde vlakbij haar boer Willem Moelker^
een varkenshouder, die is overleden." Toch
„Nee, maar ik praatte er ook niet over. De denkt hij dat zij zich heeft vergist,
dichtste buurman van mij in Kerkwerve weet Hoofdredendaarvoorisdatdebrugopdefoto
zelfs niet dat het mijn paarden zijn op die foto.
roudigwegnietdebrugbij Moriaanshoofd
Alleen als mensen het toevallig over het boek kan zijn. De Vrieze: „Dan zóu je veel meer van
hebben,zegikersomsweleenswatvan.Maar de omgeving zien, van de gebouwen. Ik heb
van begin af aan geweten dat het absoluut
niet die brug kon zijn. Dat weet ik honderd
Zijn echtgenote Riet: „Paarden zijn wel belang- procent zeker. Het is de brug die nu niet meer
rijk, maar het menselijk leed van de ramp; dat bestaat, dichtbij het woonwagenkamp, dicht-
was veel en veel erger, en veel belangrijker." bij de boerderij van Den Boer dus. Dat heb ik
altijd geweten."
De hamvraag is: Kennen Jan den Boer en
mevrouw Mieras-Bal elkaar? Hebben zij het In de Provinciale Straatweg, vervolgt De
misschien over dezelfde paarden? „Nee", zegt Vrieze, lagen meerdere bruggen. Hij komt op
Den Boer, „ik heb nooit van haar gehoord." een aantal van wel tien, tussen Zierikzee en
„Nee", zegt mevrouw Mieras, „ik ken hem Renesse, en weet ze allemaal uit zijn hoofd op
helemaal niet." Als zij hoort hoe Den Boer tesommen."Ikkenditstukvandewegopm'n
zich het voorval rond zijn paarden herinnert, duimpje." Hij fietste er in de zomer van '51 en
voelt zij aan dat er enkele verschillen zijn met '52 overheen Cs winters met de bus), tussen
haar verhaal. „Maar ik heb niet gelogen", zijn school in Zierkzee en de ouderlijke boer-
zegt mevrouw Mieras. „Ik heb het u eerlijk derij Luchtenburg, niet ver van Plompetoren.
verteld." „Die bruggen zagen er allemaal hetzelfde uit,
NógeenbewonervandeProvinrialeStraatweg en waren van een vrij zware uitvoering. Bij
benaderde de krant: Kriny Dalebout-Boot de Prommelsluis en tussen Serooskerke en
(1937), tegenwoordig wonend in Zierikzee. Noordwelle bestaan er nogtwee."
Ook zij had een koppel paarden in de aanbie-
Foto: Gert van Engelen ding, al zei ze er gelijk bij dat ze er niet "hon- Hij heeft nog een extra reden om de brug bij
derd procent zeker van is", dat het de paar- het woonwagenoord tot de juiste te bestem-
Door Gert van Engelen (3 en slot) bij Moriaanshoofd, maar kilometers terug, het ploegen, zaaien en eggen. Van eventuele halve kilometer afstand van Zierikzee. De den van de foto zijn. Kriny is de dochter van pelen. "De weg liep daar een beetje omhoog.
dichterbij Zierikzee." Waarna hij gretig alle roepnamen weet Den Boer niets. Nuchter brug waaroverjullie het in de krant hebben, is Kees Boot, die is in 1978 op 89-jarige leeftijd Daarom stonden die paarden daar ook; ze
BRUINISSE - Het mysterie rond de details vertelt die alle laatste raadsels rond de "Wij hadden geen namen voor de paarden." dus een andere, want die ligt zeker vier kilo- overleden. Het gezin, bestaande uit vader en stonden er droger. Je ziet dat het zuidwesten
onzegbaar treurige watersnoodpaar- paardenontknopen.Indewoonkamerluiste- 's Winters werden de paarden in de stal meter verderop. Die brug bestaat niet meer; moeder,tweezusseneneenbroer,woondeop wind is en natuurlijk staan de paarden met de
den lijkt opgelost Dat de paarden op de ren zijn vrouw Riet Kik (1929) en zijn doch- geplaatst en daar, aan de achterkant van de die is verdwenen bij de ruilverkaveling. De een boerderij langs de Provinciale Straatweg rugtegen de wind. Bij de andere bruggen zou-
beroemde foto zijn gered, kan nu wor- terNelleke de Bruine (1958) mee; hem soms boerderij, bevonden ze zich dan ook, toen in brugwaardepaardennaartoeliepen,lagwat 14, vlak naast de toenmalige Christelijke den ze veel meer in het water hebben oestaan
den wordt bevestigd door een tweede, aanvullend. die donkere nacht van 31 januari op 1 februari hoger en bestaat nu niet meer. Daarom gingen Nationale School. De boerderij bestaat nog en het nooit hebben overleefd. Het is trou-
Jan den Boer met in zijn handen het fotohoek, "fk heb altijd geweten dat het mijn paarden waren."
uiterst betrouwbare bron: de eigenaar Jan den Boer woonde en werkte destijds, in 1953, de dijken braken en het woeste water ze daar staan. En daar zijn ze vijf dagen:
zelf, de gepensioneerde boer Jan C. den 1953, op de boerderij van zijn vader Comelis onweerstaanbaar Schouwen-Duiveland ven, tot donderdagmiddag."
Boer (84). Alleen heeft hij het over een enzijnmoederJansBolijn.Diehoevestondin verzwolg, de grootste ramp die naoorlogs
ander span paardenbij een andere brug, Kerkwerve, aan wat toen de Provincialeweg Nederland trof
in dezelfde Provinciale Straatweg. Den 27was,entegenwoordigdeNieuweKoolweg
Boerwordtbijgevallendooramateurhis- 18 is. De boerderij, niet ver van het woonwa- „Zondagochtend om negen uur heb ik de
Een neef van Jan den Boer (vorig jaar overle
den) heeft de paarden die middag opgehaald
altijd, al is hij herbouwd en wordt hij gerund wens toch al een wonder dat de paarden van
door een neef van haar. Haar broer, die daar- Den Boer het hebben gered. Ze hadden niets
voor de boerderij lang bezat, noemde het de te eten en konden dat water niet drinken."
'Moerenhoeve'.
Hij sluit niet uit, dat er in die eerste rampda
gen meerdere paarden over de Provinciale
naar een garage in Zierikzee gebracht. Opzondagochtendlfebruari,netnadefatale Straatweg hebben gezworven. „Al die boe-
toricus Wim de Vrieze, die altijd heeft genkamp gelegen, functioneert nog altijd. paardenuitdestalgehaald-Hetwaterstondal „Maar het water kwam steeds hoger, dus rampnacht, hadden haar vader en broer de rendaarhaddenpaarden."Hetisdaarombest
geloofd dat de brug op de foto niet die "Mijn zoon Marden heeft'm nu en zo'n drie eenmeterhoogindeboerderij.'sAvondszou moesten ze weer worden verplaatst." De koeien nog gemolken, vertelt Kriny. mogelijkdatmeerderemensenmeerderever-
van Moriaanshoofd kan zijn.
Meerdere mensen hebben zich bij
„Maar het water kwam steeds hoger; de halen over paarden te vertellen hebben. Maar
keerindeweekgaikhemhelpen,'smiddags." hetbijdetweedevloednogveelhogerkomen. paarden kwamen terecht in een hoger gele-
Automobilisten en fietsers die opmerkzaam Driehonderd meter voorbij ons was er een gen gebouw, De Waag aan de Melkmarkt, koeien zijn toen losgelaten. De twee paarden hoewel "niemand nog precies weet wat er
voorbijrijden, kunnen de boerderij in één dijk, de zeedijk bij het PikgaL Ik dacht'Daar Den Boer schat dat ze er twee tot drie weken werden naar de Provincialeweg gestuurd. Ze toen is gebeurd", staat voor hem onomstote-
Wereldregio gemeld na de tweedelige publi- oogopslagherkennen,doordaterdoorlopend laat ik de paarden naar toe gaan.'Ik bracht de hebben gestaan. "Elke dag werden ze ver- gingendeopritenhetbruggetjebijonzeboer- lijkvastdatdefotoisgemaaktbijdeboerderij
catieoverde eenzame watersnoodpaarden. een grote hoeveelheid kleurrijke kalebassen paardennaardeProvincialewegengingervan zorgdengevoercLtotdatergeenvoedselmeer derijover,enliependaamaoverdegroteweg vanDenBoerenhijgdooftDenBoeronvoor-
Zij zeiden dat het mogelijk, misschien toch ligt opgetast, in de tuin en op een kar. uit dat ze zelf naar de dijk zouden lopen, in de was. Want tja, alle boerderijen op Schouwen- richting Zierikzee. Wij gingen intussen met waardelijk dat het diens paarden zijn.
hun paarden waren, of anders die van hun „De paarden waren van mijn vader. De ene richting van Serooskerke. Zelf ging ik terug Duiveland stonden onder water en op een z'n vijven naar het schoolhuis, om te vluch-
ouders, die op de omslag van het nationale was al tien jaar oud." Dat was een ruin, een naar de boerderij, om spullen naar boven te gegeven moment was er echt geen eten meer ten voor het water, dat maar bleef komen en [Dejbto vanhetgat van Schelphoek, geplaatst bij de
herdenkingsboek 'De Ramp' staan. Het ver- gecastreerde hengst, die een opvallend ken- helpensjouwen." voor ze." stijgen. Daar hebben we met z'n 25-en op de tweede afleveiing, had een verkeerd bijschrift, zegt
haal vanjan den Boér klinkt echter het meest merkhad:bruingelemanen."Zoietsheeteen zolder gezeten."
waarschijnlijk. Daarom krijgt het hier promi- vos." Het andere paard was een bruine mer- Maar de paarden trokken niet naar de dijk. De paarden werden zolang naar
nenter de aandacht. rie, aanmerkelijk jonger, wantnogpas 2,5 jaar Den Boen „Uit eigen beweging gingen ze de Haarlemmermeer vervoerd, waar Den Boer De paarden passeerden bij de Prommelsluis nen redden. Het Inds van K0 Oosse.en diens vrouw
oud. Ze werden allebei ingezet voor uiteen- andere kant op, in de richting van Zierikzee ze nog heeft opgezocht. Vervolgens verhuis- een brug, volgens Kriny net zo'n brug als - tijdens de rampiacht verdmnken - stond buiten
Tijdensdespeurtochtnaarhetlotvandepaar- lopende werkzaamheden op het land, voor dus. Daar was die brug, zeg maar op ander- den ze weer, naar een andere boer, ditmaal op de omslag van het fotoboek staat. Kort
den en de beroemde foto die van deze dieren
is, werd er niet op gerekend dat de eigenaar
ervannogkon worden achterhaald. Niemand
van de geraadpleegde personen wist wie het
was, en het was ook allemaal al zo lang gele
den, 56 jaar. Maar vorige week zocht hij zelf
telefonisch contact met Wereldregio, nadat
hij de reportage in de krant had gelezen: Jan
den Boer, geboren in 1925 en nog springle
vend.
Hij kon direct die ene knagende vraag beant
woorden. De paarden zijn niet verdronken,
maar hoe is het ze daarna vergaan? Waar
zijn ze terechtgekomen? "We hebben ze
nog zeker tien jaar gebruikt voor het land
werk", reageerde Den Boer, "en toen zijn ze
verkocht" Maar vraag hem niet aan wie; dat
weet hij niet meer. Hoe dan ook, ze hebben
nog een goed leven gehad, liet hij geruststel
lend weten.
De twee paarden werden beroemd, nadat zij
kort na de rampnacht in 1953 vanuit de lucht
waren gefotografeerd. Hun aanblik was hart
verscheurend. De paarden stonden eenzaam
en bibberend in een ijzige zee van water, even
voorbij een bruggetje.
Jan Blokker (1927), een Amsterdamse jour
nalist die op hoge leeftijd nog altijd onver
moeibaar voorttikt, schreef in 2003, bij de
50-jarige herdenking van de ramp, in de
Volkskrant dat deze foto een ankerplaats in
zijn geheugen kreeg, metéén nadat hij de foto
als jong verslaggever bij Het Parool zag bin
nenkomen. De foto ontroerde hem door de
ontroostbaarheid die de paarden uitstraalden.
Zouden ze nog zijn gered?, is hij zich altijd blij
ven afvragen
De 'Wereldregio' ondernam een speurtocht,
niet alleen naar het lot van de paarden, ook
naar omringende details: waar is de foto, die
een icoon van de watersnoodramp is gewor
den, precies gemaakt? Welk bruggetje is hier
te zien? Een tweedelige reportage was het
Jan den Boer heeft de afleveringen aandachtig
gelezen, en moet helaas de krant hoofdschud
dend corrigeren. „Het bruggetje klopt niet;
dat hebben jullie bij het verkeerde eind. De
paarden stonden niet op een bruggetje vlak- Op deze oude privfoto staat rechts de vos, het paard dat Den Boer direct herkent van de rampfoto. Achteraan staan enkele leden van de familie Den Boer.
c ;r n ffgsg
