Overal op Schouwen-Duiveland
zijn ineens veel meer ijsvogeltjes
Phons Gudde
is niet meer
i I I I III I II lil I I III
UDEURLOO
De geschiedenis van dorp, stad en gehucht
KORTING OP ALLE TOPMERKEN!
Deel 2: Noordwelle
4 2 3 JANUARI ZOOS
Zachte winters zorgden voor toename populatie. Maar als de vorst langdurig terugkomt,
overleven deze 'blauwe flitsen' het niet
ZIERIKZEE - Phons Gudde
is niet meer. Gudde was al
langere tijd ziek. Met zijn over
lijden woensdagavond verliest
Schouwen-Duiveland, maar
vooral Zierikzee een markante
persoonlijkheid.
Phons Gudde is vooral bekend
geworden door zijn vroegere werk
in de parfumerie in Zierikzee. Later
heeft hij de Parlevinker gerund aan
de Nieuwe Haven in Zierikzee. Ook
op zondag stond hij op geheel eigen
wijze klaar voor de inwoners en de
vele recreanten.
Vrijwel altijd opgewekt en met een
enorme interesse in zijn medemens
laat hij een grote leegte achter. Zijn
ziekte weerhield hem er niet van om
actief te blijven. Zo werd hij vorig
jaar nog voorzitter van de katholieke
ouderenbond in Zierikzee. En tot het
laatste toe was hij werkzaam voor de
VW in het transferium in Renesse.
Ook zijn inzet voor de winkeliers
in Zierikzee door het organiseren
van toeristendagen heeft hem veel
bekendheid gebracht. Phons Gudde
is 67 jaar geworden.
Ijsvogels duiken bij voorkeur vanaf takken op de oever naar hun prooi: kleine visjes of waterinsecten. De laatste tijd is de soort talrijk op Schouwen-Duiveland waargenomen.
Foto: Adri de Groot (www.vogeldagboek.nl)
ZIERIKZEE - Her en der op
Schouwen-Duiveland worden de
laatste tijd steeds meer ijsvogels
gesignaleerd. De reeks van zachte
winters doet zich ook op het eiland
gelden: de ijsvogel rukt er op. Maar
het noodlot kan plotseling toeslaan.
Als het barre, ijzige winterweer
langdurig terugkomt, dunt de popu
latie uit. Anders dan hun naam doet
vermoeden, kan de ijsvogel totaal
niet tegen koude, strenge winters.
Antonie Schout (30) uit Bruinisse is zo'n-
Schouwen-Duivelander die tot zijn ver
rassingineens regelmatig ijsvogels waar
neemt. „Al heel mijn leven", zegt hij, „let
ik op bijzondere vogels als ik in de auto
zit." Vooral de afgelopen maanden viel
het hem op dat hij „steeds vaker" ijs
vogels tegenkomt. „In december zag ik
er een langs de weg bij Serooskerke, en
onlangs, op 7 januari, langs een sloot bij
Bruinisse."
Zijn observatie wordt gezaghebbend
bevestigd door Kees de Kraker,
redacteur van 'Sterna', het tijdschrift van
de Natuur- en Vogelwacht Schouwen-
Duiveland. OokDe Kraker krijgt talrijke
meldingen dat er verspreid over het hele
eiland ijsvogeltjes worden aangetroffen.
Zelf overkomt het hem ook geregeld,
zegt de natuur- en vogelkenner, woon
achtig in Burgh-Haamstede.
„In de herfst kon je bij elk haventje aan
de Grevelingen wel een of meer ijsvo
geltjes vinden. Mijn vrouw Petra ziet
er als postbezorger op diverse plaatsen
wel eens eentje over de weg schieten. In
een slootje hier bij het sportveld zaten
laatst ook twee exemplaren. Kortom, je
kunt ze overal op Schouwen-Duiveland
tegenkomen. Vrijwel iedereen die ik
ken, heeft de laatste maanden wel eens
een ijsvogeltje gezien."
Ook elders in Nederland beleeft de
ijsvogel een toptijd. Voornaamste
oorzaak van hun talrijkheid is het
zachte weer van de afgelopen jaren.
Lange vorstperiodes zijn lang uitgeble
ven. Normaal zijn Elfstedentochtwinters
fnuikend voor de ijsvogelstand: het
aantal wordt erdoor gehalveerd. Bij
hevige kou vriezen immers de water
tjes dicht waar zij, bij voorkeur vanaf
een boomtak of struik langs de oever,
duiken naar hun prooidieren. Dat zijn
vooral visjes, al eten ze ook winterin-
secten zoals libellenlarven.
Ijsvogels, meteen te herkennen aan hun
prachtige, intens blauwe vleugels en hun
luide, fluitende roep, hebben dus ijsvrij,
helder wateroppervlak nodig om hun
voedsel te kunnen bemachtigen.
Bij vorstperiodes zitten ze dan ook
vooral „bij dat ene slootje of wak dat nog
open is gebleven", zegt Kees de Kraker.
Vogelliefhebbers die deze dagen graag
de blauwe flits willen zien die duidt op de
aanwezigheid van een ijsvogel, raadt hij
dan ook aan om „naar dat laatste slootje
te gaan, dat dankzij stromend water of
zoute kwelnogijsvrij is". Of anders naai
de Grevelingen.
De Nederlandse ijsvogelpopulatie broedt
hoofdzakelijk in Oost-Nederland, op
de zandgronden van oostelijk Noord-
Brabant, Limburg en de Achterhoek.
Maar in de herfst en winter gaat deze
standvogel zwerven door het land. Het
aantal broedende ijsvogels is volgens
Vogelbescherming Nederland altijd
nogal wisselvallig geweest, en dat heeft
juist te maken mét strenge winters. De
cijfers illustreren het duidelijk.
Beginjaren zestigschommelde het totaal
aantal broedparen tussen enkele tiental
len en enkele honderden. In 1963, toen
de winter behoorlijk huishield, deci
meerde dat aantal. Herstel verliep moei
zaam. Pas in 1975 werden er weer zo'n
driehonderd broedparen geteld, „en
aantal dat sindsdien niet meer is bereikt",
aldus Vogelbescherming Nederland.
Jaren schommelde de stand tussen de
125 en 250 paren.
Pas in 1998 maakte de soort een
„enorme come-back", met naar schat
ting 550 tot 600 broedparen. Op
Schouwen-Duiveland is volgens Sovon
Vogelonderzoek Nederland voor
zover bekend nog geen broedend paar
gespot, wel op het naburige Goeree-
Overflakkee. Daar deed zich in 2003
in de Middel- en Oostduinen bij Kwade
Hoek „het eerst bekend broedgeval
voor", zo meldt het vogelnaslagwerk
'Tussen Haringvliet en Grevelingen'.
Of de ijsvogeltjes die nu zo veelvul
dig op Schouwen-Duiveland worden
gezien, zich weten te handhaven, hangt
af van de vorst. Hoe korter de winter,
hoe meer ijsvogels er overleven en hoe
meer er in het voorjaar kunnen gaan
broeden. En dan scheelt het dat ijsvogels,
zoals Vogelbescherming benadrukt, "in
korte tijd veel jonge kunnen groot bren
gen". Maar dat zorgeloze vooruitzicht is
er nog niet, maant Keés de Kraker. „Als
de vorst lang aanhoudt, zullen heel veel
van deze beestjes de winter niet overle
ven. Het is wel zeker dat er dan volgend
jaar beduidend minder ijsvogeltjes op
Schouwen-Duiveland zullen zitten."
Pas in 1998 maakte de soort een
"enorme come-back", met naar
schatting 550 tot 600 broedparen. Op
Schouwen-Duiveland is volgens Sovon
Vogelonderzoek Nederland voor zover
bekend nog geen broedend paar gespot,
wel op het naburige G oeree- O verflakkee.
Daar deed zich in 2003 in de Middel- en
Oostduinen bij Kwade Hoek "het eerst
bekend broedgeval voor", zo meldt het
vogelnaslagwerk 'Tussen Haringvliet
én Grevelingen'. Maar Kees de Kraker
corrigeert dit: vorig jaar broedde er een
eerste ijsvogeltje in het Krekengebied bij
Ouwerkerk.
0-80%
Wie wil nou niet een topdesign bank van MUSTERRING, de heerlijk zittende fauteuil van
HARVINK, de perfect liggende EASTBORN matrassen, de Opmaatkasten van SLIZING...
Al onze showroommodellen van diverse topmerken zijn zeer scherp afgeprijsd. Kom snel
naar Deurloo Meubelen want OP=OP!
Haringvlietplein 4, Zierikzee+31 (0) 111 45 61 61 www.deurloomeubelen.nl di t/m vrij 10 -17.30 uur j za 10-17 uur ma gesloten
er, zo wordt beweerd, nog nooit zoveel
auto's in het dorp. Het dorpshuis puilde
uit en iedereen vond het een schitte
rende bijeenkomst. Die van Noordwelle
mogen trots zijn. In het 'Woord vooraf
worden negentien onderwerpen
genoemd waarmee die van Noordwelle
uniek zijn op Schouwen-Duiveland. Het
begint met de hoogste vlied- of kasteel-
berg 11 de eeuw.) en het eindigt met de
enige mannequin en fotomodel in Parijs
(Aartje Steur, 1961). Met groot genoe
gen kennen we Noordwelle zijn twin
tigste unieke onderwerp toe: het meest
recente boek over de geschiedenis van
hun plaats en met zijn 368 pagina's het
dikste van alle boeken over de dorpen.
Daarmee is het een voorbeeldig dorp en
een voorbeeld voor anderen om zo met
geschiedenis bezig te zijn!
Henk Dalebout reikt een van de eerste exemplaren uit aan mevr. H. van Sluijters-jonker, de
oudste in Noordwelle geboren inwoner. Links van hem Frans Westra, achter hem, niet zicht
baar, Wun de Vrieze.
(foto: Aad Pattenier, collectie Gemeentearchif Schouwen-Duiveland, Zierikzee, nr. IMG_6463).
Huib Uil, gemeentearchivaris van
Schouwen-Duiveland
21 november 2008 was voor het
Schouwse dorp Noordwelle een hoog
tijdag. Op die dag werd een prachtig
boek gepresenteerd. Henk Dalebout,
Wim de Vrieze en Frans Westra zijn
de auteurs. Het boek heet eenvoudig:
Noordwelle. Polderdorp achter de
duinen. Dat laatste leggen de auteurs uit
in het 'woord vooraf, want Noordwelle
is geen duindorp. Het grondgebied van
de voormalige gemeente liep naar het
noorden en daar omvatte het ruim twee
kilometer duin en strand.
De oudste vermelding van Noordwelle
dateert uit 1313. In een oorkonde van
de bezittingen van graaf Willem III
komen voor het eerste de benamingen
Zuytwellant en Noertwellant voor. Een
van de kreken, die zich in de periode
dat Schouwen nog geen dijken had,
door het land slingerde, werd aanvan
kelijk niet afgedamd, maar aan beide
kanten voorzien van een kade om het
achterliggende land te beschermen bij
hoog water. Een dergelijke kade werd
welle of wale genoemd. Zowel aan de
noord- als aan de zuidzijde van die
welle ontstonden in de tweede helft
van de twaalfde eeuw dorpjes. Die aan
de zuidkant werd Zuidwelle genoemd,
die aan de overzijde Noordwelle. De
naam Welland (Noord- en Zuidwelle
lagen in dezelfde heerlijkheid van die
naam) komt iets eerder voor, namelijk
in 1240. Zuidwelle, dat ten zuidoosten
van Noordwelle richting Serooskerke
lag, is al lang verdwenen.
In de middeleeuwen waren het roerige
tijden. Onderlinge naijver was de
reden voor ruzie of kans daarop en
dat verklaart het feit dat bij de beide
dorpen versterkingen werden gebouwd.
Restanten daarvan waren de vlied
bergen. Die van Noordwelle was door
zijn hoogte een opvallende verschij
ning in het landschap. Tot 1875 want
toen liet de eigenaar de laatste resten
weghalen. Er is trouwens meer verdwe
nen. Net als de meeste dorpen had ook
Noordwelle een eigen molen die in 1924
werd gesloopt. Al eerder, in 1895, was
de meestoof Welland, die stond aan de
Zuidwelleweg, afgebroken. Niettemin
zijn het signalen dat Noordwelle alles
bezat wat ook de meeste andere dorpen
hadden.
Noordwelle moest ook veel delen. Met
Renesse want de beide dorpen hadden
een gezamenlijke predikant. Omdat
Renesse net wat groter was, woonde
de dominee daar. Pogingen van de kant
van Noordwelle om een eigen herder te
krijgen, mislukten. Evenmin mocht de
predi kant in Noordwelle komen wonen.
De dominee wandelde daarom heen en
weer om te preken en de inwoners te
bezoeken. Vanaf de negentiende eeuw
moest Noordwelle ook zijn burgemees
ter en gemeentesecretaris gaan delen.
Dit keer met Renesse en Serooskerke.
In 1855 werd J. Hoogenboom Bz. bur
gemeestervan alle drie. Toen hij boven
dien ook nog ambachtsheer werd, een
functie die toen veel van zijn glans had
verloren, was hij de lokale potentaat bij
uitstek. Vanwege zijn kleine postuur
stond hij in de familie bekend als 'het
heertje'. Zondags kwam hij als regel als
een van de laats te in de kerk en minzaam
links en rechts groetend, nam hij zijn
plaats in waarna de dienst kon worden
voortgezet. Door in te stemmen met
een gezamenlijke burgemeester kon
Noordwelle met succes de fusie met
Renesse tegenhouden. Iets dat tot de
gemeentelijke herindeling van 1961
lukte. De laatste gemeentesecretaris
was G.A. Haringman, de vader van de
toneelspeleren tenor Jacco van Renesse.
Het verhaal gaat dat pa Haringman 's
middags vaak in zijn moestuin te vinden
was. Alle werk op de secretarieën van
Noordwelle en Serooskerke had hij 's
morgens al afgèdaan.
Veel meer over het dorp is te vinden
in het voorbeeldig uitgevoerde boek.
Is daarmee het laatste woord over de
geschiedenis van Noordwelle gezegd?
Beslist niet want nog niet alle facetten
van dit dorp zijn belicht. Terug naar de
presentatie van het boek op vrijdagmid
dag 21 november 2008. Die dag waren
