Watersnoodramp 1953 - 2003
Delta In
dromen
Deltageb
3. Vooruitzien - De Toekomstvisie
Herdenking Watersnoodramp vijftig jaar na dato
Bijna veertien dagen geleden was het
I februari 2003 en herdachten we over
al in het land de slachtoffers van de
Watersnoodramp van precies vijftig
jaar geleden. We gaan nog even terug
naar het rampjaar 1953 en naar de
Deltacommissie die adviseerde over de
maatregelen die een dergelijke ramp
moesten voorkomen en die we het
Deltaplan noemden. Vijftig jaar na de
ramp doen zich in het Deltagebied
ontwikkelingen voor waar de beleids
makers niet omheen kunnen. Denk
maar aan de verwachte stijging van de
zeespiegel met misschien wel een
meter, aan meer regen en hevigere
stortbuien, aan verhoogde rivierafvoe-
ren en aan de inklinking van land.
Daarom hebben de provincies Zuid-
Holland, Noord-Brabant en Zeeland
de handen ineengeslagen voor een
nieuw soort Deltaplan. Ze noemen het
Delta InZicht.
In dit derde artikel over de Watersnoodramp - het
eerste verscheen op 29 januari en het tweede op
5 februari jl. - gaat het vooral over nieuwe inzichten
in waterbeheer en waterbeheersing, die zullen leiden
tot een 'Deltaplan-Plus' en 'nieuwe Deltawerken' als
antwoord op de nadelen van de revolutionaire
Deltawerken die tussen 1954 en 1997 zijn gebouwd.
We praten over dit onderwerp met drie tér zake
deskundigen: dr. ir. Victor Witter, hoofd afdeling
Kwantiteit en Kering van het Hoogheemraadschap
van West-Brabant; dr. ir. Tjeerd Blauw, senior mede
werker Water en Bodem van de provincie Zeeland en
projectleider van Delta InZicht, en met ing. Perry
van Kempen, hoofd afdeling Hydrologie Ontwerp
van waterschap Het Scheldekwartier.
Eik voordeel De beroemdste voetballer van
Nederland, Johan Cruijff, is bijna nog beroemder van
wege zijn vele krasse
Delta InZicht:
Populaire naam van het Project Integrale Visie
Deltawateren, een samenwerkingsverband van
de provincies Zeeland (initiatiefnemer), Noord-
Brabant en Zuid-Holland, waterschappen
gemeenten, Rijkswaterstaat, Ministerie LNV en
belangengroeperingen. De integrale visie wordt
opgesteld voor de Ooster- en de Westerschelde,
het Veerse Meer, Krammer, Volkerak, Zoommeer,
Markiezaatsmeer, Grevelingen, Haringvliet,
Hollandsch Diep en Voordelta,
inclusief de oevers.
Erosie:
Afslijting of afbrokkeling
an land door de werking van
wind, ijs, stromend water
en zee
uitspraken. "Elk voor
deel heb zijn nadeel"
is waarschijnlijk de
meest geciteerde open
deur die we kennen.
De uitdrukking 'open
deur' brengt ons trou
wens meteen bij het
grootste nadeel van de
Deltawerken, die naar
aanleiding van de
Watersnoodramp van
1953 zijn uitgevoerd. De Deltawerken hebben
immers, vanuit het allesoverheersende thema 'veilig
heid', alle zeearmen hermetisch afgesloten met dam
men. Alleen de Oosterschelde is - na heftige maat
schappelijke discussies in de jaren zestig en zeventig
van de vorige eeuw - uiteindelijk niet met een dam,
maar met een stormvloedkering (1967-1986) afgeslo
ten, die alleen bij noodweer dicht gaat. En volgens
planning zullen vanaf 2005 de sluizen in de
Haringvlietdam (1956-1972) weer op een kier gezet
worden. Dat heeft alles te maken met de 'nieuwe
gedachte', dat we de natuur niet moeten beschouwen
als onze vijand, maar als onze bondgenoot. Als men
sen maken wij immers ook deel uit van die natuur,
sterker nog, we hebben de natuur hard nodig: om te
eten, om geld te verdienen en om te genieten.
Bovendien hebben we de natuur niet in eigendom,
maar te leen en moeten we dus zorgen voor het
behoud ervan ten behoeve van de generaties na ons.
Historisch verband Tot en met het eerste millen
nium is er nog sprake van een natuurlijk Deltagebied
met complete overgangen van rivieren naar de zee -
estuaria. Door natuurlijke processen als sedimenta
tie en erosie, door zeespiegelstijging en -daling is het
gebied onderhevig aan constante verandering. Er is
geen vaste grens tussen land en water en de basislaag
- bodem en water is
geheel het resultaat van
natuurlijke krachten en
processen. In het twee
de millennium begint
de mens met het maken
van polders om het land
te kunnen gebruiken
voor (de functies) landbouw en wonen. Deze inpolde
ring leidt tot vaste, gefixeerde grenzen tussen land en
water - ook al gaat het vaak mis - maar
leidt tevens tot het einde van het zuiver
natuurlijke, dynamische karakter van
de basislaag. De natuurlijke processen
(de dynamiek) worden verbannen naai
de buitendijkse situatie. Binnendijks
probeert de mens de basislaag naar zijn
hand te zetten door sloten te graven, te
ploegen, dijken te bouwen en de water
stand te verlagen. Weilanden en akkers
ontstaan, evenals dorpen en steden,
wegen en kanalen. Maar het land klinkt
in en de dynamiek die van nature in een
estuarium voorkomt - we noemen dat de estuariene
dynamiek met getij en zoet/zout-overgangen - moet
vooral buitendijks blijven. Daar ontwikkelt de mens
functies als scheepvaart, visserij en later
recreatie. Hoewel de mens de dijken goed
in de gaten houdt, lukt het hem niet de
grens tussen land en water écht te fixeren.
Dat blijkt wel uit de vele verdronken dor
pen waarvoor dit jaar een monument
wordt opgericht en natuurlijk uit de verschrikkelijke
Watersnoodramp van 1953!
Deltagebied:
De Delta is synoniem aan Ooster- en de Westerschelde,
het Veerse Meer, Krammer, Volkerak, Zoommeer,
Markiezaatsmeer, Grevelingen, Haringvliet, Hollandsch
Diep en Voordelta. De Delta ligt in drie provincies,
wordt beheerd door drie directies van Rijkswaterstaat
en zeker zeven waterschappen; tientallen gemeenten
grenzen aan de Delta.
Deltaplan Na 'De Ramp' wil de mens ook nog de
buitendijkse dynamiek aan banden leggen en waar dat
niet mogelijk of gewenst is, moeten de grenzen tussen
land en water nóg beter gefixeerd worden: het
Deltaplan doet zijn intrede. Zo is aan het eind van het
tweede millennium niet alleen het land gefixeerd,
maar ook het water, met als belangrijke voordelen:
gegarandeerde veiligheid en ontsluiting van een tot
dan toe vrij geïsoleerd gebied met alle prettige
bijkomstigheden van dien voor wonen, werken en
recreëren. En nu bevinden we ons in het begin van het
derde millennium en zijn we langzamerhand gaan
(in)zien, dat de harde grenzen tussen de afzonderlijke
Deltawateren - de dammen van de Deltawerken - niet
alleen positieve kanten hebben, maar ook negatieve.
Witter van het hoogheemraadschap noemt er enkele:
"Zo ontwikkelt elk afzonderlijk Deltawater zijn eigen
kwalen. Het Volkerak-Zoommeer - boezemwater én
belangrijke zoetwaterbron voor West-Brabant - heeft
bijvoorbeeld niet alleen een belabberde waterkwali
teit, maar is in de zomermaanden vergeven van de
blauwalgen, die giftige, voor mens en dier schadelijke
stoffen produceren. Zwemmen behoort dan niet
langer tot de mogelijkheden en het leidt tot massale
vogelsterfte: in oktober 2002 vinden bijna 5.000
watervogels de dood!"
"Blauwalgen", vult Van Kempen van het waterschap
aan, "vormen een plaag, die niet alleen een bedreiging
vormt voor landbouw, recreatie, watersport, visserij,
(onderwater)flora en fauna, maar die ook flinke
stankoverlast veroorzaakt voor de omgeving.
Datzelfde geldt bijvoorbeeld voor
de bergen rottende zeesla in het
Veerse Meer. De Binnenschelde en
het Markiezaatsmeer vertonen ern
stige waterkwaliteitsproblemen,
wat vooral het woongenot van
Bergen op Zoom nadelig beïnvloedt. In het
Grevelingenmeer loopt het doorzicht terug en zien
we negatieve veranderingen in de bodemfauna.
Sedimentatie
Afzettingen, bezinksels van
zand, klei, steen en hout
