Gevecht tegen het gulzige water
C:i R E9 SI
PRECIES 50 JAAR GELEDEN WERD ZUIDWEST-NEDERLAND
IN ZIJN SLAAP OVERVALLEN DOOR EEN GRUWELIJKE
Die nacht
Draaiboek
zat alles
tegen
nieuwe ramp
ligt klaar
Historische voorpagina
zaterdag 1 februari 2003
s'oy- j
SJre?* pagina 21
pagina 22/23
pagina 25
ti
i/f,
V-
'X -
Vandaag, precies water grote delen bleken niet be- natie van hoogwa- mensen en tien- De watersnood grootste catastro- Ramp was de aan-
50 jaar geleden, van Zuidwest-IMe- stand tegen een ter en orkaanwin- duizenden stuks van 1 februari fe die ons land in zet tot de Delta-
overspoelde zee- derland. Dijken zeldzame combi- den. Bijna 2000 vee verdronken. 1953 was de vredestijd trof. De werken.
door CEES KORING
ZIERIKZEE, zaterdag
„Stel je eens voor",
schrijft iemand in het Mu
seum Watersnood 1953 bij
het Zeeuwse Ouwerkerk,
„stel je eens voor: tientallen
opgeblazen kadavers die te
gen de dijk bonken, de ogen
wijd opengesperd, de doods
angst van hun laatste uren
uitstralend. En hoe de licha
men van mensen die ze in
het water vonden eruit heb
ben gezien, wil ik niet eens
weten."
Stel j e eens voorMaar wat pre
cies 50 jaar geleden gebeurde, na
dat de dijken braken en het zeewa
ter Zeeuwse en Zuid-Hollandse ei
landen en een deel van Noord-Bra
bant overspoelde, is, voor wie er
niet bij was, niet voor te stellen. De
getuigenissen van de overleven
den en hun redders zijn haast apo
calyptische voorstellingen. Voor
velen letterlijk het einde van de
wereld. Door gebrek aan verbin
dingen duurde het lang voordat de
kolossale omvang van de catastro
fe die ons land op 1 februari 1953
trof doordrong. Wat zich in die
verschrikkelijke stormnacht en
de dagen daarna op de eilanden af
speelde, kwam in stukjes en
beetjes naar buiten.
Hartverscheurend
In kranten en in De Ramp, het
eerste boek dat al in 1953 over de
watersnood verscheen, deden
ooggetuigen hun hartverscheu
rende verhaal: „Bij het geteister
de Stavenisse vluchtte die nacht
een echtpaar. In de woonkamer
stond het water al boven de
knieën. De vrouw was al op de
overloop. De man zou nog even
een tas grijpen. Binnen enkele tel
len was het water nog een halve
meter gestegen en drukte de deur
dicht. De vrouw trok, de man
duwde, zij konden de deur niet be
wegen. Zij moest vluchten. Hij
verdronk aan de andere kant van
de deur."
„Ergens te midden van kolkend
water en striemende kou zaten een
jonge man en zijn verloofde. Toen
na anderhalve dag een redding
boot kwam, was het meisje dood,
de jongen half krankzinnig."
„Bij het eiland Tholen zwalkte een
gezin van zes personen op een af
brokkelend vlot. Een voor een ver
dwenen zij in de diepte. Alleen een
jongeman, de laatste, werd gered."
„Een man was met zijn vrouw
het dak op gevlucht. Zijn vrouw
aan de ene hand, de andere ge
klemd om de schoorsteen. Zijn
rechtervoet sloeg dag en nacht
door het klotsen van het water te
gen de dakgoot. Toen ze werden
gered was die voet kapot, de man
had geen hiel meer. Het was
slechts een versplinterd bot."
„Ergens hingen een man, een
vrouw en vier kinderen aan een
dakrand. Een half uur, een uur.
Toen lieten zij los, de een na de an
der, en verzonken in het grauwe,
gulzige water."
„Een visser voer langs een dak
waarop een vrouw een kind baar
de. Maar de schuit was overbelast.
Hij moest verder."
Lichamen
Weken later, toen het dichten
van de tientallen gaten in de dij
ken in volle gang was en het land
weer langzaam, droogviel, werden
nog menselijke lichamen gevon
den. Hele gezinnen van negen of
meer personen waren in een klap
weg. De dodenlijst stokte bij 1835.
Hoewel veel Zeeuwen spreken
van 1836 doden. In de rampnacht
werd nog een kindje geboren dat
een paar uur later, in de armen van
haar moeder, verdronk. Maar om
dat dit niet bekend was bij de bur
gerlijke stand, is het nooit officieel
meegeteld.
Andere cijfers van de ramp wa
ren even onvoorstelbaar. Tiendui
zenden stuks vee werden door het
water verzwolgen, duizenden hui
zen bezweken onder de kracht van
het water, tienduizenden mensen
raakten huis en haard kwijt en mil
joenen hadden direct gevaar gelo
pen. Van boven af leek het ramp
gebied een plek die getroffen was
door een zwaar bombardement.
Tienduizenden hectaren grond
gingen voor lange tij d voor de land
bouw verloren. De economische
schade was nauwelijks in cijfers
uit te drukken.
Nederland was in die tijd net
een beetje aan het opkrabbelen
van die andere ramp: de Tweede
Wereldoorlog. De wederopbouw
was in volle gang en er heerste
weer wat optimisme. Koot en Bie
bezongen veel later het geluk dat
eind jaren '40, begin '50 'heel ge
woon' was. Kees Broekman was
onze schaatsheld en op school wa
ren de boeken van Dik Trom en
Bolke de Beer favoriet. En thuis
stond de pan op tafelen de kolen
kit naast de kachel. De bakelieten
radio of de draadomroep zond uit
van acht uur 's morgen tot twaalf
uur 's avonds. Nederland luister
de naar 'Negen heit de klok' of de
'Bonte dinsdagavondtrein' en
voordat de Ililversumse zenders
zwegen klonk het Wilhelmus.
Juliana was onze koningin en va
dertje Drees waakte over ons. Ne
derland zou het waarachtig wel
redden.
Oudste vijand
Maar er lagen grote gevaren op
de loer. De Koude Oorlog was in
volle gang en we hadden veel te
duchten van onze oudste vijand:
de zee. De zeegaten van Zeeland
en Zuid-Holland lagen nog wijd
open en de dijken waren er be
roerd aan toe. De zeeweringen
hadden zwaar geleden onder het
bouwen van militaire verdedi
gingswerken en na de oorlog was
FOTO: SUNSHINE
er geen geld genoeg voor verster
king. Ir. A. Maris, toenmalig top
man van Rijkswaterstaat, zou later
zeggen dat zijn dienst 'grote vrees'
had voor een superstorm.
Ongekend hoog
Die kwam in de nacht van 31 ja
nuari op 1 februari 1953. Een com
binatie van springtij en langdurige
orkaanwinden uit het noordwes
ten zorgden voor een ongekend
hoge waterstand op de Noordzee.
Terwijl de radio uit de lucht was
en dus niet kon waarschuwenbra
ken overal in Zuidwest-Nederland
buiten- en binnendijken door en
liepen polders, dorpen en steden
in het aardedonker met een on
voorstelbare kracht en snelheid
onder. Een overlevende zei later:
„Toen ik een enorm gebulder
hoorde, keek ik om. Een muur van
drie meter water kwam op me af.
Ik ben in de eerste de beste boom
geklommen. Ik was net hoog ge
noeg toen het water kwam. Het is
een wonder dat de boom het
hield." Vanaf de telexen ratelden
tegen half vijf 's morgens de eerste
onheilsberichten over de toestand
bij Maassluis, West-Brabant en de
omgeving van Dordrecht: „In
Zwijndrecht is de noodtoestand
afgekondigd. Willemstad loopt on
der water. De elektriciteit is uitge
vallen. De hulp van militairen is
ingeroepen. Boeren hebben vee
losgesneden. Kerkklokken lui
den. Ramp van water dreigt."
Zondag 1 februari verscheen
Het Vrije Volk met een extra edi
tie. 'Nationale ramp over Neder
land' kopte de krant. Men meldde
dat een orkaan en springtij onze
kust doorbraken, grote gaten in de
Zuid-Hollandse polderdijk sloe
gen en dat de Alblasserwaard, de
Hoekschewaard, Pernis, Rozen
burg, Lekkerkerk, maar ook
Texel en Katwijk waren getrof
fen. In 's Gravendeel zaten 'hon
derden mensen vast op zolders'.
Maar berichten hoe erg het wérke
lijk was bereikten Nederland pas
de dagen daarna.
Maandag 2 februari werd in de
kranten nog ruim aandacht be
steed aan schaatsidool Kees
Broekman die in Hamar Europees
kampioen was geworden. Wel
druppelden die dag de eerste be
richten binnen over doden door de
watersnood. De Telegraaf meldde
190 slachtoffers, het Vrije Volk
kwam met een cijfer van 300. De
Provinciale Zeeuwse Courant
kwam met een nooduitgave, waar
in werd gerept over 'een reeks van
rampen' dat Zeeland had getrof
fen. Wegen waren geblokkeerd,
hele baanvakken weggeslagen
waardoor veel treinen niet meer
reden. Telefoneren van en naar
het rampgebied was uitgesloten.
De eerste berichten over de om
vang en de ernst van de ramp
kwam van radioamateurs met in
elkaar geflanste zendertjes via ka
naal 3700, een Fins schip dat bij
West-Schouwen was gestrand en
overlevenden die op een vlot aan
land spoelden, vissers die in de
buurt waren. Zij brachten ontstel
lend nieuws.
Dorpen als Stavenisse (Tholen),
Oude en Nieuwe Tonge (Overflak-
kee) en Nieuwerkerk en Ouwer
kerk (Schouwen-Duiveland) wa
ren door het woeste zeewater als
het ware van de kaart geveegd.
Goeree-Overflakkee was zowat
verzwolgen en Schouwen stond
voor viervijfde onder water. Jhr.
A. van Citters, de burgemeester
van Burgh zei: „Met het eiland
Schouwen is het afgelopen." Dui
zenden wachtten op daken en zol
ders wanhopig op redding, vaak
vergeefs. Een treurig leger van
tienduizenden was voor het water
op de vlucht. De Belgische heli
kopterpiloot Gérard Trémérie was
een van de eersten die vanuit de
lucht een beeld kreeg van de apo
calyptische catastrofe: hij zag do
den in bomen hangen, mensen in
uiterste nood, met lakens zwaai
end op daken van instortende hui
zen en afbrokkelende dijken. On
telbare stuks vee, dood of gelaten
wachtend daarop. Tussen al deze
onbeschrijfelijke ellende bleef in
Zierikzee het stadscarillon spelen:
'O Nederland let op uw saeck.'
Snerpende kou
Na de verwoestende storm volg
de snerpende kou met sneeuw
buien. Op een dak, te midden van
die gekmakende waterwoestenij,
hield een oude man een baby in le
ven door pudding voor te kauwen
en dat te voeren. Mannen, die zelf
alles waren kwijtgeraakt, zwom
men door het ijskoude water om
buren in veiligheid te brengen. In
Hendrik-Ido-Ambacht kreeg Wil-
helmina de Snoo in die rampnacht
haar zesde kind. Tegelijk stroom
de haar huis vol water. De vrouw,
die net bevallen was, redde haar
man van de verdrinkingsdood.
Het zijn een paar bizarre voorbeel
den van duizenden hulpbehoe
venden die dagen en nachten lang
op zichzelf waren aangewezen.
LEES VERDER OP PAGINA 21
'Meer dan 190 doden' kopte deze krant op maandag J
2 februari 1953 op de voorpagina. Daags nadat
Zuidwest-Nederland werd getroffen door
overstromingen, werd de omvang van de ramp
langzaam duidelijk. De televisie stond als medium
nog in de kinderschoenen, filmjournaals waren
pas vele dagen later in de bioscopen te zien. Dus om het nieuws op de
voet te kunnen volgen, was Nederland aangewezen op de radio en de
kranten. De hele voorpagina werd gewijd aan deze nationale ramp.
Lezers die van deze historische pagina een afdruk in verzamelaarskwaliteit
willen bemachtigen, kunnen deze bestellen door onderstaande bon in
te vullen en op de sturen. De afdruk wordt vervaardigd op A3-plus
formaat, op stevig papier en in duurzame printkwaliteit.
Telegraaf Historisch Archief
Antwoordnummer 10089
6040 XT Roermond (postzegel
niet nodig)
ofte faxen naar
.0475-320 351
Naam:
Adres:
Postcode:
Plaats:
verleent bij deze een eenmalige machtiging aan DataWire voor de automatische incasso
van bankrekeningnummer:
van de naam bank):
te:
ter betaling van de kosten van de historische voorpagina uit 1953,
zijnde €9,95 incl. btw en verzendkosten.
Datum:
Handtekening:
