Dordtenaar redde
meer dan 140 mensen
Fragmenten uit het proces-verbaal
1^3*2003
Colofon
Zwijndrechtse
schipper zag
watersnood
aankomen
SPECIAL WATERSNOOD
De Dordtenaar
ZATERDAG 1 FEBRUARI 2003
Het water kolkte. De wind was ij
zig koud. Agressieve golven
stroomden over de Dordtse
Noordendijk. Zeeland was al
verdronken. Op de vroege och
tend van 1 febuari 1953 werd de
Dordtse soldaat G. van Gende-
ren (21) door zijn superieuren
naar Papendrecht gestuurd om
met een stormboot, of vlet, zes
zieke personen naar Dordrecht
te brengen. Het was het begin
van een reddingsactie die vijf da
gen en nachten zou duren,
steeds dieper het rampgebied in.
Van Genderen redde meer dan
140 personen. Een monoloog.
We hadden de ra
dio aan, 's och-
P tends vroeg. Al
le /olSaten werden opgeroepen,
maar ik wilde niet. Er kwam ie
mand aan de deur en die riep
dat de Noordendijk was inge
stort. Buiten stond heel de straat
Soldaat G. van
Genderen:
vijf dagen en
nachten in het
kolkende water
Vaartuigendienst bij de storm-
boten klaar. Die man zei dat ik
als de donder zieke mensen van
Papendrecht naar Dordrecht
moest vervoeren. Met een 20 pk
Johnson ben ik gaan varen. Het
was echt eng rotweer. Het waai
de nog hard, op de Noord waren
heel hoge golven en er was natte
sneeuw. Het was echt sneeuw-
koud, en dan was er later de re
gen die je natuurlijk kletsnat
maakte."
„Ik ben twee keer heen en
weer gevaren naar Papendrecht,
met zes mensen op de boot, en
moest daarna dozen met brood
afleveren bij soldaten die in 's-
Gravendeel zaten. Daar was het
natuurlijk het ergste. Op de Mo
lendijk zijn de meeste slacht
offers gevallen. Al die huizen
stortten in. En bij het veer ge
beurde van alles. Daar stonden
koeien te loeien. Mensen
schreeuwden en gilden. Op een
gegeven moment hoorden we
schoten. Er was een man neer
geschoten die aan het plunde
ren was, hij had een gestolen
bontjas aan."
„Daarna moest ik varen naar
Strijen-Sas, ik was maar een sol
daatje. Wat gezegd werd, deed
ik. In Strijen-Sas was het ook
bar en later ging ik naar Nu-
mansdorp om mensen op het
droge te brengen. Ik was klets
nat door de golven en de regen,
vol water.
Rechts zag
ik ze met
een roei
boot varen.
Ik ben
naar het
Beverwij-
cksplein
gelopen en
daar ston
den de ho
ge pieten
van de
De volledig vernielde 's-Gravendeelse Molendijk, waar veel slachtoffers vielen, vanuit de lucht. Inzet: Dordtenaar G. van Genderen.
en ik moest een paar keer het
water in omdatmijn schroef
vastzat met rotzooi natuurlijk.
Eén keer zat 'ie zelfs in het prik
keldraad. Naderhand dacht ik:
ik heb mazzel gehad, want het
was donker en er was niets
meer waarop ik me kon oriënte
ren. In Numansdorp heb ik de
eerste mensen uit hun benarde
positie bevrijd."
„Ik moest richting Ooltgens-
plaat om een paar soldaten over
te zetten. Op de rivier zagen we
een lichtje aan en uitgaan. Kwa
men we aanvaren, zagen we een
dak waarop een man helemaal
hopeloos zat. Die hield zich aan
een pijpje vast en had zijn kin
deren bij zich gehad, maar die
waren naar beneden gegleden
en was hij kwijt. Hij was alles
kwijt. In Oude Tonge kwam ilc
langs huizen die tot aan de goot
onder water stonden. Er waren
huizen ingestort en daar zag ik
de mensen tussen de muren en
het puin liggen. Dat is te erg om
te vertellen. Er zijn natuurlijk
ook veel mensen weggedreven.
Een vrouw die op een tafel was
bevallen, lag dood op die tafel
met haar pasgeboren baby. Al
die taferelen..."
„Andere mensen zaten op
zolder en schreeuwden me toe,
ze beloofden me van alles als ik
hen maar wilde meenemen.
'Mijn portemonnee! Mijn tasje!'
Ik had rijk kunnen zijn. Die
mensen zaten in doodsangst. Ik
nam er zoveel mogelijk mee en
bracht hen naar een plek waar
ze opgevangen werden. Ze za
ten er allemaal al heel lang en
zagen geen uitweg meer. De
mensen gedroegen zich niet al
tijd goed. De mensen die het
minste meegemaakt hadden,
hadden de grootste bekken. Ik
kreeg allerlei schimpscheuten
naar me toegeroepen. 'Hufter,
je ziet ons toch zitten!' Zo ging
dat dan, gillend. Dat blijft je
heel lang bij."
„Als ik ergens aanlegde, had
je paniek. Die boot lag lager en
dan moesten de mensen de dak
goot pakken en kwamen ze met
veel moeite naar beneden. Ze
deden zich ook pijn. Paniek is er
als je de eerste wilt zijn. Dan
loop je over een ander heen. Dat
is het afschuwelijkste dat je
kunt meemaken, en ik kan nie
mand de schuld geven. Als
mens ben je niet anders dan een
dier. Je wilt overleven. Die
drang. Dat heb ik toen gezien.
Ik had meestal zes of zeven man
in het bootje. Ik heb er ook veel
zien verdrinken. Mensen die ik
niet de baas kon. Ik wou dat wel,
hielp ze wel, maar die boot kan
telde. Een oude man kon zijn
vrouw niet houden. 'Hou me
vast, hou me vast!', gilde ze en
viel in het water. En dan moet ik
bekennen dat ik ook te bang was
om hen te redden."
„Zo bevrijdde ik er toch nog
veel uit hun benarde positie.
Om de boot dreef drijfhout. De
kadavers, de huilende kinderen,
het gekrijs, het gegil. Het was
voor mij ook te veel. Ik was
soms teneergeslagen, maar dan
hoorde ik weer iemand krijsen
en dan ging ik toch weer verder.
Ilc voer ook tegen lijken aan,
daar heb ik jaren later nog van
gedroomd. Dat waren toch ook
mensen, maar die moest ik in
het water laten liggen. Anderen
leefden nog, die wilde ik red
den. Ik krijg het er nog koud
van."
„Er zat een vrouw op het dak
met een paar kinderen. 'Ik kan
je niet meenemen', riep ik, want
mijn boot zat al vol. Toen ik te
rugkwam zat alleen die vrouw
er nog. Al haar kinderen waren
verdronken. Die vrouw heeft
me de huid vol staan schelden,
want ik had haar kinderen kun
nen redden, maar mijn boot
was al vol. Ik zat er als een ban
ge, kleine jongen bij, want dat
mens had aan de ene kant wel
gelijk."
„Ik werkte vijf dagen en nach
ten onafgebroken door zonder
te slapen en bracht meer dan
140 mensen in veiligheid. Op
donderdag keerde ik terug in
Dordrecht en meldde me dood
moe bij de Ben Thienkazeme.
Na 24 uur verlof en slaap ging
ilc verder. Met mijn kornuiten
evacueerde ik honderd mensen
uit Strijen-Sas naar de Eemha-
ven in Rotterdam. Drie weken
lang ben ik nog beziggeweest
met de dienstboot om water en
voeding naar Zeeland te bren
gen."
„Ik heb er jarenlang niet over
kunnen praten. Ook niet met
mijn eigen kinderen. Dat kon ik
pas toen zij al twintig waren. Nu
nog kom ilc er emotioneel mee
in de problemen. Persoonlijk
ben ik zeer verbaasd dat ik dit
tot een goed einde heb kunnen
brengen. Hoe heb ik nu eigen
lijk zo ver kunnen komen? Ik
was maar alleen, ben vijf dagen
en nachten doorgegaan, zonder
te slapen. Ik zat in een rare roes:
doorgaan. Want de held uithan
gen, dat interesseerde me niet.
Dit wilde ik dus eigenlijk niet,
maar ik deed het. Een mens kan
veel, dat weet ik nu."
Zwijndrechtse
Waard: wel
schade, maar
geen doden
ZWIJNDRECHT - De
Zwijndrechtse schipper C.
den Boer Gzn. heeft de wa
tersnood zien aankomen.
Elf dagen voor de ramp
nacht schreef hij een inge
zonden brief aan de redac
tie van het weekblad
Schuttevaer, waarin hij
waarschuwde voor de ge
varen van extreme weer
somstandigheden.
Den Boer, destijds schip
per bij de sleepdienst Broe
dertrouw, maakte zich zor
gen omdat de dijken in Ne
derland - ondanks eerdere
doorbraken zoals bij De
Wacht langs de Dordtse Kil
- nooit verhoogd werden:
„Vergeet niet dat als de
vloed catastrofaal wordt, er
duizenden mensenlevens
op het spel staan." Verbre
ding van de dijken en ver
hoging met 60 tot 75 centi
meter leek hem wel het
minste dat gedaan moest
worden.
Hij verwachtte dat het
weer ooit weer een drama
tisch karakter zou krijgen:
„Ik verzeker u dit als de
noordwesterstorm precies
samenvalt met de spring
vloeden, hetgeen God
dank slechts hoogst zelden
gebeurt, maar de kans is er
bij elke opkomende storm.
Het mag tien, twintig jaar
of langer duren, maar ko
men doet het zeker." Hij
realiseerde zich dat dijkver
sterking veel geld zou kos
ten: „Doch de noordnoord
wester trekt zich hier niets
van aan. Die komt te zijner
tijd als waterwolf."
Schuttevaer had in eerste
instantie wel belangrijker
zaken te plaatsen, maar
maakte op 13 februari als
nog ruimte voor de breed
voerige brief, aldus een re
dactioneel naschrift: „Het
is wel opmerkelijk dat kapi
tein Den Boer deze waar
schuwing inzond. Weinig
zal hij gedacht hebben dat
het gevreesde zo spoedig
zou komen."
Volgens Den Boers klein
zoon W. den Boer, die te
genwoordig actief betrok
ken is bij de Historische
Vereniging Zwijndrecht,
was de schipper ook één
van de eersten die op 31 ja
nuari zag welke gevaren
Zwijndrecht bedreigden.
Hij waarschuwde prompt
burgemeester Slobbe. Me
de daardoor was Zwijn
drecht (met Willemstad) de
eerste gemeente waar de
noodklokken luidden.
In Zwijndrecht zou het wa
ter uiteindelijk over de
Lindtsedijk spoelen. Daar
door kalfde de dijk aan de
landzijde af en dreigde de
verzwakte dijk door te bre
ken. Op de Burgemeester
de Bruïnelaan kwam een
halve meter water te staan.
Eén huis stortte in, maar
daarbij bleef het. Het dorp
bleef gespaard doordat aan
de overkant van de Oude
Maas de dijken van de
Hoeksche Waard doorbra
ken.
In Hendrik-ldo-Ambacht
liepen de Crezeepolder, de
Bospolder en de Sophia-
polder onder water. Daar
door spoelden 24 wonin
gen weg. Die polders lagen
echter buiten het toenmali
ge dorp.
Teksten: ANP, Henk Bovekerk, Anja
Broeken, Frank van den Eisen, Ingrid de
Groot, Peter Koster, Jacques Kraaijeveld,
André Oerlémans, Dirk Stooker
Foto's: ANP, Hans Roest, Historische
Vereniging 's-Gravendeel, Cees Schilt-
huizen, Stadsarchief Dordrecht en uit
'Een zee van water - Rien Allewijn'
Eindredactie en vormgeving: André Valk
kwamen binnen. Bij dokter van der Louw
werd in zorgwekkende toestand een jonge
vrouw aangetroffen die drijvend op een hek
was aangetroffen aan de Schenkeldijk. In de
ochtend kwam de tijding van haar overlij
den. Haar identificatie verliep nogal moeilijk
omdat de overstuur zijnde Siem Verrijp,
zoon van de watermolenaar op Maltha, zelf
ternauwernood ontsnapt aan de dood, het
slachtoffer herkende als zijn aanstaande ver
loofde Miep Kruithof. Het bleek uiteindelijk
te zijn Teuntje Verschoor, geboren 23 novem-
ber 1935...
...Naar het schijnt zijn zij die woonden aan
de Heuvelpolder totaal verrast door het uit
de richting Numansdorp komende water. Er
zijn daar verschillenden doden te betreuren.
Meerdere pogingen werden door het perso
neel ondernomen om een goede stevige boot
te krijgen teneinde te trachten diegenen die
nog in hun huizen en op de dijken geïsoleerd
zijn uit hun benarde posities te bevrijden.
Overal worden zandzakken gehaald en men
sen aangezegd hun diensten in te zetten...
...De trottoirs aan de Nieuwestraatzijn open
gebroken om aan het benodigde zand te ko
men. Honderden en nog eens honderden
zakken worden die avond onder barre weer-
De Strijense politieman P.J. Boogert maakte
direct na de watersnood uitvoerig proces-ver
baal op van de gebeurtenissen. De tekst is in
het bezit van de oudheidkundige vereniging
Het land van Strijen. Juist vanwege het feit
dat Boogert zijn bevindingen zo snel aan het
papier toevertrouwde, gaat de vereniging er
van uit dat het verslag zeer betrouwbaar is.
Een aantal fragmenten:
...Omstreeeks 23.00 uur namen de lichtsto-
ringen toe en middernacht was de straatver
lichting zo goed als geheel uitgevallen. Dat
de storm niet alleen de kom van de gemeen
te teisterde, bleek uit het feit dat een deel van
het personeel van de post Strijen tegen twee
uur in de nacht naar Strijensas werd geroe
pen teneinde hun diensten in te zetten bij dè
beveiliging van de zeedijk...
...De gehele bevolking van Strijensas werd
aangezegd zich gereed te houden voor even
tuele evacuatie. Met het oog hierop werd
door de op Strijensas aanwezige burgemees
ter Th. Bolman contact opgenomen met au
tobusondernemer Dirk Groeneveld te Strijen,
die onmiddellijk al zijn beschikbare autobus
sen en andere voertuigen naar Strijensas di
rigeerde om de inwoners daar af te voeren...
...Aangezien het water buitendijks nog
steeds wassende was en de hoogste stand
van het water eerst tegen 6.30 uur 's mor
gens kon worden verwacht werden de werk
zaamheden van het te Strijensas aanwezige
personeel gesplitst. De één belastte zich met
behulp van de te Strijensas dienstdoende
wachtmeester om toezicht te houden bij de
werkzaamheden aan de dijk, terwijl het ande-
re lid van het personeel zich belastte met het
telefonisch oproepen van alle in de omlig
gende polders woonachtigen...
...Inmiddels was in allerijl een deel van het
politiebureau te Strijen ontruimd en inge
richt als kraamkamer. Dit omdat de echtge
note van de wachtmeester Kamerbeek moest
bevallen. Aanvankelijk op weg naar een Rot
terdams ziekenhuis bleek de Blaaksedijk
door het water onbegaanbaar en de stad on
bereikbaar. Diezelfde ochtend werd een ge
zonde dochter geboren...
...Omstreeks 5,00 uur in de ochtend werd
een geruststellende telefonische boodschap
ontvangen, die echter de nodige twijfel wek
te. Het water te Strijensas zou zijn hoogste
stand hebben bereikt en vallende zijn. Dit on
danks het feit dat het eerst anderhalf uur la
ter hoogwater zou zijn. De oorzaak van de
vroege val van het water bleek het gevolg van
dijkdoorbraken in de omgeving van Nu
mansdorp, waardoor de in die richting lig
gende polders volliepen en het water gele
genheid kreeg zich over een groot oppervlak
te verspreiden. Op dat moment was echter
niemand zich hiervan bewust...
...Tegen die tijd werd te Strijen gemeld dat
het water de Schuringsedijk overspoelde en
de daar woonachtigen zich met de grootste
moeite, met achterlating van hun bezittin
gen, hadden weten te redden. Kort hierna
komt (via via) het bericht dat mevrouw C.
den Boer-Rijswijk (wonende aan een van de
dijken) van schrik zou zijn gestorven. Waar
en wanneer en wie hiervan getuige was ge
weest was niette achterhalen. Enige uren la
ter kon het lichaam worden geborgen.
Teneinde deze berichten te onderzoeken en
mogelijk hulp te verlenen spoedden twee le
den van het personeel zich met een autobus
benevens twee vrachtauto's met zand, be
mand door onder andere vader en zoon Leen
Dorst (zoon Teun Dorst) een enkele leden
van de vrijwillige brandweer, zich via de Land
van Esscheweg in de richting van de Kruis-
dijk. Gekomen op een afstand van ongeveer
200 meter van de Kruisdijk bleek de weg
plotseling onberijdbaar door het overstro
mende water.
Door snel te keren op het daar gelegen erf
van de boerderij van Dirk Smits kon worden
voorkomen dat zij werden verrast door het
water dat met grote snelheid steeg. In de en
kele minuten die nodig waren om de autobus
en de vrachtauto's te keren was het water
tien tot vijftien centimeter gestegen...
...Op het bericht dat zich nog mensen zou
den bevinden in het door de familie Kraijo en
andere familie bewoonde huis op de hoek
van de Oudendijk, begaven wachtmeesters
zich in het schijnsel van de koplampen van
de autobus te water. Tot kniehoogte wadend
door het kolkende water wisten zij het huis te
bereiken en gelukte het hen, na een viertal
tochten, meer dan twintig mensen uit hun
benarde positie te bevrijden en over te bren
gen naar de autobus...
...Bij het gloren van de dag bleek het water al
zo ver te zijn gestegen en ingelopen dat de
polder Het Land van Essche geheel was over
spoeld en een waterstand van 3-3,5 meter
werd genoteerd. Aan de Schenkeldijk werd
door een van de wachtmeesters met behulp
van enige burgers de tachtigjarige Huig de
Reus, die zich aan de dakgoot van zijn wo
ning aan de Dam hangend ternauwernood-
boven water kon houden, van de verdrin
kingsdood gered...
...Onderwijl steeg het water tengevolge van
een nieuwe dijkdoorbraak met meters. Een
hierdoor ontstane vloedgolf overspoelde de
Schenkeldijk en stortte zich daar óp en door
de huizen naar het Spui. Wist eenieder zich
hier op tijd in veiligheid te stellen, verder op
de dijk in de richting Maltha wisten verschei-
denen op weg naar het dorp, niet aan de gol
ven te ontkomen. Zij spoelden van de weg en
verdronken jammerlijk. Hierdoor zouden
zes, mogelijk meer mensenlevens zijn te be
treuren. Wie het betreft en wie de overlede
nen zijn is niet duidelijk...
...Alle hoop was gevestigd op de dijk Molen
straat-Kerkstraat. Van P.S.D. Overwater,
zoon van de dijkgraaf, komt echter het be
richt dat het water nadert uit de richting 's-
Gravendeel en de polder Nieuw-Bonaventura
volloop! Hierdoor werden onder meer de
huizen in de julianastraat en aan de Oude
Havenweg bedreigd. Binnen een kwartier
was ook daar het pleit beslecht. Het aanvan
kelijk 1.30 meter hoogstaande water steeg tot
1.90 meter...
...Omstreeks 10.00 uur was de toestand te
overzien. Het grootste deel van de gemeente
was overstroomd. Slechts droog stonden de
Kaai, Boompjesstraat en een deel van de
Weelsedijk, Kerkstraat, Oud Bondijk en de
Nieuwestraat. Door overspoelend water was
inmiddels een gat ontstaan in de Molen
straat, ongeveer honderd meter voorbij de
woning van de burgemeester (Molenstraat
58), gezien in de richting van de Steenplaats.
De schade was zo groot dat de weg onbe
gaanbaar werd en iedere verbinding met St
rijensas, Mookhoek en verder onmogelijk
bleek. Inmiddels was de gemeente verstoken
van licht, water, gas en elektriciteit. Ook tele
fonisch verkeer was onmogelijk...
...De eerste berichten omtrent slachtoffers
