Voorkeur
Duizenden glanzende kraleneen lust voor het oog
Dammen
Bert Huis in 't Veld stopt alle vrije uurtjes in Friese krompanelensjees
Exclusief
Schaken
msummmmmmmmmmmmmmtm
Reformatorisch Dagblad
zaterdag 1 februari 2003 PAGINA
In de reeks "Atlas van het dammen" heeft Gerhard
Bakker vanaf 1998 vijfhoeken gemaakt en uitgege
ven. Eind vorig jaar verscheen het laatste deel:
"Springdans-ballet op het dambord in 499 minia
turen". Met zijn damatlas wil de auteur aantonen
dat er slechts vijf elementaire winstpatronen moge
lijk zijn in het damspel. Hij beschrijft de basisprin
cipes in de verschillende delen en is van plan alles
samen te vatten in een overkoepelend zesde deel,
onder de titel Spectrum.
Het vijfde deel heeft als thema "beslissende sla
genwisselingen in het gemengd dubbel", dat wil
zeggen: dam en schijf tegen
dam en schijf. Het thema is,
net als in de voorgaande de
len, in vier hoofdstukken
uitgewerkt. Het eerste
hoofdstuk geeft een syste
matische beschrijving van
mogelijke ultieme slagen
wisselingen. Het tweede
hoofdstuk bevat een collec
tie van 499 miniaturen. Zij
zijn deels geselecteerd uit de
internationale literatuur en
deels nieuw werk van gere
nommeerde auteurs. In
deze miniaturen worden de
winstprincipes uit het eerste
hoofdstuk toegepast.
Hoofdstuk drie bestaat uit
verslagen van verkenningen
in miniaturenland. Het laat
ste hoofdstuk bevat registers
en bijlagen (onder meer met
een schat aan eindspelen)
die de verzameling van het
tweede hoofdstuk toeganke
lijk maken.
Wie de eerste vier delen
van deze damatlas in bezit
heeft, zal niet aarzelen met
de aanschaf van deel vijf.
Bakker is een gedreven
dammer en schrijver, zijn
standaardwerk verdient de
m
e>
<25
m
O
G
Q
I 422 - V. MatUs (1981)
m
m
sa
m
O
O
I 423 - D. van den Berg (1998)
oplage van een telefoonboek. Helaas is de praktijk
bij de verkoop van damboeken weerbarstig. Veel
clubdammers bezitten nauwelijks enige literatuur
over hun sport. Wellicht is deze uitgave een mooie
gelegenheid om de boekenkast eens bij te vullen.
Springdans (paperback, formaat 24x17 cm, inge
naaid, 208 blz. met ruim 1500 diagrammen) kost
20 euro 2 euro verzendkosten en is te bestellen
bij de auteur, Pal Maleterstraat 25, 3573 PE
Utrecht. Telefoon 030-2721235; e-mail:
gerhardb@worldonline.nl. Ook de delen 2, 3 en 4,
(Dame Blanche, Black Out en Dama Negra) zijn
nog leverbaar. De prijzen
bedragen respectievelijk 15,
16 en 18 euro.
Oplossingen
414-50-44,31x42, 29-23,
28x19, 39-33, 38x29, 34x3,
45x34, 3x21, 26x17, 44-39,
34x43, 49x47 en wint.
415-33-29, 24x33,21-16,
39x50, 37-31, 26x19, 13x4,
2x13, 18x9, 7x27, 4-15,
3x14, 15x21, 50x11, 16x7,
1x12, 21x34, 6-11, 34-12,
11-16, 12-7, 16-21, 7-16,
21-26, 16-7, 26-31, 7-23 en
wint.
Bij de vier nieuwe opga
ven, een voorproef uit
Springdans, is de winst weer
voor wit. Twee vraagstuk
ken in cijferstand:
424 (D. Vuurboom, 1976)
- zwart 10, 11, 14, 20, 27,
32, 36; wit 25, 30,35, 38,41,
43, 48.
425 (J. G. A. Konings,
1997) - zwart 8-10, 12, 16,
18,29; wit 19, 21, 28, 30, 38,
40, 43.
Oplossingen binnen vier
weken naar Notenlaan 58,
4254 CE Sleeuwijk (e-mail:
mvdijk@rdnet.nl).
Geertje Bikker-Otten
Martin van Dijk
lert Huis in 't Veld wilde altijd al graag
:en echte sjees hebben, maar wist dat hij
lat niet kon betalen. Toen besloot hij er
,elf een te bouwen. En met succes. Zijn
jees kreeg vorig jaar november de
Crompanelensjeesprijs van de provincie
:riesland en is inmiddels opgenomen in
iet Friese sjezenstamboek. „Een uitda-
png", noemt de amateur-sjezenbouwer
ijn hobby.
De krompanelensjees dankt zijn naam
.an de gebogen panelen van de bak, waar-
loor het geheel een ranke uitstraling heeft.
-Iet gaat om een historisch rijtuig, dat vol-
;ehs Huis in 't Veld uit de achttiende eeuw
taint. Er kunnen een of twee paarden voor
open. „Het was in die tijd een luxe ver-
'oermiddel, voor bijvoorbeeld herenboe-
én'." Opvallende kenmerken van de sjees
,ijn verder de hoge wielen en het feit dat de
vak in lange leren riemen hangt.
Huis in 't Veld (37) is van beroep
cheepstimmerman. Maar hij is in zijn
•rije tijd al jaren druk met rijtuigen. Toen
lij vijftien jaar was, kocht hij van zijn zak-
;éld een oude boerenwagen. Die verkeerde
n slechte staat, maar werd door hem hele-
naal opgeknapt. „Helaas heb ik niet vaak
ijd om ermee te rijden."
De timmerman bouwde ook een arren-
lee. „Ik heb ook nog een oude staan. Die
;a ik binnenkort restaureren", vertelt hij.
in hij heeft ook wel zin om te beginnen
ian een vierwielig rijtuig. „Als hij honderd
vordt, heeft hij al zijn plannen nog niet
if', denkt zijn vrouw Monique.
Het bouwen van de krompanelensjees
ïeeft in totaal vier jaar gekost. Daar ging de
ïodige voorbereiding aan vooraf. „Ik heb
ne natuurlijk in het onderwerp verdiept,
>ijvoorbeeld door zoveel mogelijk foto's te
naken. Ik heb ook op allerlei plaatsen sje-
.en bekeken. Dan krijg je er op een gege-
'en moment gevoel voor hoe zo'n rijtuig
ruit hoort te zien." Op een gegeven mo-
nènt kreeg hij een fraaie sjees ter reparatie
:angeboden. „Daarvan heb ik de maten en
lergelijke gekopieerd."
Huis in 't Veld besloot een Friese sjees te
>oüwen. „Die is vaak wat eenvoudiger.
Uiteindelijk is de uitvoering wel een beetje
ijk geworden. De meeste sjezen zijn be-
childerd, maar ik heb veel met bladgoud
;ewerkt." Oorspronkelijk waren sjezen
•aak zwart, donkergroen of donkerblauw.
,Na 1900'zijn er veel witte gemaakt. Sinds
lié tijd worden er veel concoursen gere
ten. Men vond dat een witte sjees met een
wart paard ervoor beter uitkwam." Huis
n 't Veld koos voor donkergroen.
Een sjees bouwen is voornamelijk hand-
verk. Bovendien komt er heel wat vak-
nanschap bij kijken. Huis in 't Veld is daar
luchter over. „Je moet er gewoon de tijd
te maken. „Vroeger deed men dat door
hout aan de ene kant nat te maken en tege
lijk aan de andere kant te verhitten. Het ge
volg was dat de panelen vaak scheurden. Ik
heb hechthout in een mal geperst. Dat
scheurt nooit."
De sjees getuigt van veel oog voor detail.
De sjezenbouwer vertelt dat hij zoveel mo
gelijk met origineel materiaal heeft ge
werkt. De wielen zijn bijvoorbeeld ge
maakt van acaciahout, „dat is heel taai."
Voor de bekleding van de bok is trijp, een
speciaal soort velours, gebruikt.
Naast de woning in het Friese dorpje Rui-
gahuizen staat een heus koetshuis. Zelfge
bouwd, volgens origineel model. „Je zet
zo'n sjees natuurlijk niet in een oude
schuur", vindt Bert Huis in 't Veld. „De
stenen komen van een oud huis een eindje
verderop. Die hebben we zelf afgebikt, een
vakantie lang", zegt zijn vrouw.
Origineel beslag
Huis in 't Veld heeft een perfectionisti
sche inslag. „Ik wil iets heel goed doen, en
anders maar niet. Dat geldt voor het bou
wen van een sjees, maar ook bijvoorbeeld
voor de kleding. Als we met de sjees gaan
rijden -bijvoorbeeld bij een boerenbruiloft
of bij het ringrijden- hoort daar een au
thentiek Fries kostuum bij. Voor mij heb
ben we dat al. Voor mijn vrouw nog niet.
Houtsnijwerk
Zijn vrouw denkt dat het ook met talent
te maken heeft. „Bert is heel handig. Wat
hij ziet, kan hij maken." Dat geldt bijvoor
beeld voor het vele houtsnijwerk waarmee
de sjees versierd is. „Dat was vrij pittig",
zegt Huis in 't Veld. „Ik ben maar gewoon
begonnen al had ik het nog nooit gedaan."
De sjees is versierd met naar schatting 250
eikenblaadjes, een traditioneel motief dat
vaak op Friese sjezen gebruikt werd. „Maar
ik heb er wel mijn eigen invulling aan ge
geven."
Ook de wielen kostten heel wat hoofd
brekens. „Ik had er nog nooit een gemaakt.
De 1,52 meter hoge wielen van een sjees
zijn bovendien nog eens extra ingewikkeld
omdat niet alleen de spaken enigszins
schuin in de naaf steken, de wielen zelf
staan ook een beetje scheef aan de sjees.
Daardoor spatte de modder naar buiten."
De gebogen panelen van de bok waren vol
gens Huis in 't Veld betrekkelijk eenvoudig
Bert en Monique Huis in 't Veld bij de
zelfgebouwde krompanelensjees.
Foto FD, Frans Andringa
We hebben de stof al wel, maar de kleding
moet nog gemaakt worden. Nu lenen we
iets voor haar."
De sjezenbouwer streeft ernaar om zo au
thentiek mogelijk te werk te gaan. Hij is
bijvoorbeeld nog op zoek naar origineel
tuig met beslag voor de sjees en de arren
slee. Daarvoor reist hij soms heel Neder
land af. „Je kunt veel dingen ook wel nieuw
maken, maar dat is behoorlijk duur. En het
is ook niet zo leuk. Je komt op de gekste
plaatsen dingen tegen. Op rommelmark
ten, bijvoorbeeld. Maar het is een hele klus
om alles bij elkaar te zoeken. Dus als ie
mand nog'iets heeft liggen, houd ik mij
aanbevolen."
Kent u een bijzonder iemand met een
hobby of iemand met eenbijzondere
hobby? De redactie is op zoek naar zul
ke mensen. Wellicht krijgen zij de ko
mende tijd een plaats op deze pagina.
Stuur uw reactie naai suppl@réfdag.nl
of schrijf naar: Reformatorisch Dag
blad, redactie Voorkeur, Postbus 670,
7300 AR Apeldoorn.
voor nemen. Als je niet weet hoe je iets
moet aanpakken, moet je iemand gaan
vragen. Ik heb veel geleerd van een oude
wagenmaker in Workum. Ik heb ook spe
ciaal gereedschap kunnen lenen. Maar ik
denk dat andere mensen dit ook wel zou
den kunnen. Als je iets graag wilt, kun je
heel veel."
Gisette van Dalen-Heemskerk
Tijdens het interview rammelen be-
.oekers regelmatig aan de deur. He-
aas, ze moeten nog even geduld heb-
>en. De deuren van "Kraaloog" -de
gloednieuwe kralenwinkel van Ma-
ianne Riksen- gaan pas 's morgens
>m 11 uur open. „De meeste klanten
romen niet voor een kant-en-klaar-
ieraad, maar voor losse kralen", weet
Ie enthousiaste eigenares. Keuze ge-
loeg: meer dan duizend glazen potjes,
;evuld met even zoveel verschillende
oorten kralen, staan klaar.
Wie bij het woord kralenwinkel aan
en klein pandje denkt, heeft het hele-
naal mis. Sinds 14 januari neemt
Kraaloog" een behoorlijke ruimte in
iet Amersfoortse centrum in beslag. „Ik
lenk dat ik nu de grootste kralenwinkel
■an Nederland heb", vertelt. Marianne
iiksen. „Anderhalf jaar geleden ben ik
iij een andere winkel begonnen met de
-erkoop. De eigenaresse van die winkel
'erkocht beschilderd servies en wilde er
•;raag iemand bij hebben met iets heel
nders. De kralen liepen direct goed. Al
nel was het pand te klein. Vooral op za-
erdag was het geen doen. Als er tien a
■ijftien mensen in de winkel stonden,
vas het gewoon vol. Dat is hier wel an-
lers."
Vitrinekasten vol met sieraden, een in-
Irukwekkende sortering kralen en alle
>enodigdheden om sieraden te maken.
)e echte fanatiekelingen kunnen aan
en grote tafel zelfs alvast beginnen met
rijgen. Uitnodigend ligt er een stapel
boekjes over het maken van sieraden
klaar. „Doordat de winkel zo ruim van
opzet is, voelen mensen zich veel meer
op hun gemak dan in het oude pand.
Pas waren hier een moeder en een doch
ter, die zijn van 11 uur 's ochtends tot
halfvier 's middags gebleven. Heerlijk
kralen uitzoeken. Speciaal voor mannen
die meekomen heb ik een stapel tijd
schriften op tafel liggen. Voor kinderen
Wil ik nog een soort ballenbak maken,
zodat zij lekker kunnen spelen."
Toenemende populariteit
Kralen werden duizenden jaren gele
den al gemaakt, vertelt Marianne. „De
alleroudste waren van been, schelp en
hout. De eerste houten kralen bestaan
natuurlijk al lang niet meer. Nederland
heeft zelfs nog een korte tijd een eigen
producent gehad. Rond 1500 tot 1600
werden in Amsterdam kralen gemaakt.
Het schijnt dat er daar nog steeds in de
grond gevonden worden. De meeste
kralen komen nu uit Tsjechië, India,
Afrika en China.
Het leuke is dat veel landen hun eigen
stijl hebben. In Marokko en China wor
den kralen bijvoorbeeld vaak ingelegd in
staal of met de hand beschilderd."
De populariteit van kralen neemt nog
steeds toe. „Kralen worden altijd wel ge
bruikt, maar op dit moment is er echt
sprake van een hype. De workshop sie-
radenmaken die ik geef, zit bijvoorbeeld
al volgeboekt tot juli. Het meest in trek
zijn de glimmende kralen van Swarov-
ski-kristal. Ook het zogenoemde plak
werk is erg gewild. Bij plakwerk koop je
een ondergrond van staal, bijvoorbeeld
een hart. Daar kun je dan kristalletjes
opplakken in de gewenste kleuren. Zo
maaltje je eigen hanger."
Het publiek dat in de winkel komt is
heel gevarieerd, merkt Marianne. „Van
jong tot oud. Kinderen vanaf 3 a 4 jaar
zijn vaak al verzot op kralen. Echte kra-
lengekken blijven dat hun hele leven. Ik
heb klanten die hier iedere dag komen.
Kralen zijn zö verslavend. Je kunt iets
voor jezelf maken wat niemand anders
heeft. Er zijn zo onnoemelijk veel ver
schillende kleuren, vormen en schitte
ringen. Je kunt bij ieder kledingstuk een
sieraad maken, maar ook bijvoorbeeld
je kleding borduren met kraaltjes."
Aparte lampen
De prijzen van de kralen lopen erg uit
een. „De goedkoopste is 1 cent, de duur
ste -gemaakt van massief zilver- 15
euro. Dat lijkt in doorsnee misschien
niet veel, toch loopt de prijs in het alge
meen best op. Ik heb regelmatig mensen
aan de kassa die voor een paar honderd
euro aan kralen kopen." Bij Kraaloog
zijn niet alleen kralen te koop, maar ook
lampen. „Niet omdat kralen alleen niet
genoeg verdient. Maar omdat ik nu best
een grote winkel heb, wilde ik er graag
een artikel bij verkopen. Het moest wel
iets zijn wat ik zelf leuk vond en wat
goed bij de winkel paste. Toen ik een
tijdje geleden mijn huis inrichtte, kon ik
bijna geen leuke lampen vinden. Daar
om ben ik nu gestart met de verkoop
van bijzondere lampen van over de hele
wereld. Die koop ikzelf in op beurzen in
Milaan, Brussel en Parijs, maar ik schaf
ze ook veel aan via mijn netwerken. Die
zijn heel belangrijk."
Diezelfde beurzen bezoekt Marianne
ook om kralen aan te schaffen. „Maar
niet alle kralen die hier in de winkel lig
gen, komen van beurzen. Iedereen die
dat wil, kan ze daar aanschaffen. Ik wil
juist graag een exclusief assortiment van
hoogwaardige kwaliteit houden. Ook
daarvoor zijn netwerken heel belangrijk.
Ik heb bijvoorbeeld contact met iemand
die regelmatig als reisleider naar Afrika
gaat. Die haalt daar kralen voor mij op.
Dat. soort werk zou ik in de toekomst
graag zelf willen gaan doen. Je moet ech
ter wel de adressen, weten anders kom je
bedrogen uit. Ook kralen maken lijkt me
prachtig, maar dat is weer een valt apart."
Ook wel eens een bijzonder winkeltje
of een winkeltje met bijzonderheden jj
gezien? De redactie is op zoek naar
zulke winkels. Wellicht krijgen zij de
komende tijd een plaats op deze pa
gina. Stuur uw reactie naar
suppl@refdag.nl of schrijf naar: Re
formatorisch Dagblad, redactie
Voorkeur, Postbus 670, 7300 AR
Apeldoorn.
Henk Prins
In het Corus-toernooi -het vroegere Hoogovens-
toernooi, wat stukken beter klinkt- doet lands
kampioen Van Wely het in grootmeestergroep A
prima. Op het moment van 'schrijven had hij reeds
enkele belangrijke kopstukken verslagen, hoewel
hij helaas van Karpov verloor. Van Van Wely alvast
een mooie overwinning op Topalov.
Wit: Topalov; zwart: Van
Wely.
1. e4 c5; 2. Pf3 Pc6; 3. Pc3 e5;
4. Lc4 Le7; 5. d3 d6; 6. 0-0 Pf6;
7. Pg5 0-0; 8. f4 exf4; 9. Lxf4
Pa5 (Volgens kenners een
nieuwtje in deze gesloten Sicili-
aanse verdediging.) 10. Dd2
Pxc4; 11. dxc4 Lg4; 12. Pf3 Te8;
13. Df2 Db6; 14. b3 Lh5; 15.
Tael Dc6; 16. h3 Tad8; 17. Ph4
Lg6; 18. Pxg6 fxg6 (Wit staat
hier goed, zwart moet flink loe
pen.)' 19. Df3 h6; 20. Pd5 Kh7;
21. Ld2 Dd7; 22. Pf4 g5; 23. Pe2
Tf8; 24. Dd3 g6; 25. Pc3 De6;# Topalov - Van Wely
26. Pd5 Pd7; 27. Pc7 Dg8; 28. Lc3 Lf6; 29. Lxf6
Txf6; 30. Dd5 (Zie diagram. Het slaan op f6, ge
volgd door 31. Tfl, is toch wel verstandiger, gezien
wat er straks gebeurt. Topalov berooft Van Wely
met zijn dame van wat pionnetjes aan de dame
vleugel, maar vergeet daarbij de aanval van Van
Wely op de koningsvleugel.)
30. b6; 31. Db7 Dg7; 32.
Dxa7 Tdf8; 33. Pb5 T8f7; 34.
Dc7 g4; 35. hxg4 Pe5; 36.
Dxb6?? (Dat is wel erg gretig
van deze topgrootmeester. Mi
nimaal had hij, zoals wij er tij
dens jeugdlessen steeds op ha
meren, de mogelijkheden van
de tegenstander goed moeten
onderzoeken. Topalov kon in
deze stand alleen maar 36. Dd8
spelen. Deze dame is bitter
noodzaak om via h4 de witte
koning voor mat te behoeden.)
36. Pxg4; 37. e5 Txfl+ en
spoedig mat. (0-1).
De kralenwinkel van Marianne Riksen in Amersfoort is ruim opgezet en goed gesorteerd.
Foto RD, Sjaak Verboom
