Dagje uit haalt stormvloeddrama boven water
Voorkeur Reformatorisch Dagblad zaterdag 1 februari 2003 PAGINA 39
A,, ReisMémr
s
Willem H. Smith
Kamp Westerbork
Koningin Beatrix opende op 12 april
1983 Herinneringscentrum Kamp Wes
terbork. Ter gelegenheid van het twin
tigjarig bestaan worden vooral in april
speciale activiteiten georganiseerd. In
het centrum aan de weg tussen Hoogha
len en Amen wordt inmiddels hard ge
werkt aan het inrichten van een nieuw
onderdeel: "Een naam en een gezicht".
Daarin komt het leven van de mensen
centraal te staan voor wie het doorvoer-
kamp de laatste verblijfplaats in Neder
land werd. Met portretfoto's, persoon
lijke verhalen en voorwerpen wordt
duidelijk gemaakt dat de Joden al sinds
lang deel uitmaakten van de Nederland
se samenleving. Met weliswaar hun ei
gen normen en gebruiken, maar toch
ook met een wezenlijke bijdrage aan het
leven van alledag. De bezoeker kan zijn
eigen woonplaats opzoeken en ontdekt
vervolgens hoe groot de Joodse gemeen
schap daar was en welke rol zij speelde.
Herinneringscentrum Kamp Wester
bork gaat vandaag weer open. Informa
tie: www.kampwesterbork.nl.
Rijksmuseum
Het Rijksmuseum te Amsterdam, een
monumentaal pand van de architect dr.
P. J. H. Cuypers, ondergaat in de perio
de december 2003-medio 2008 de
grootste vernieuwing, verbouwing en
restauratie uit zijn geschiedenis. Uit
gangspunt van deze omvangrijke klus is
"verder met Cuypers". Het originele ar
chitectonische concept wordt zo veel
mogelijk in ere hersteld. Tegelijkertijd
wordt het gebouw aangepast aan de ei
sen die de 21e eeuw aan het nieuwe
Rijksmuseum stelt. "De nationale schat
kamer van Nederland" blijft gedurende
deze periode gedeeltelijk open, maar
kan slechts een fractie van de internatio
naal vermaarde collectie tonen. Bezoe
kers krijgen in de Philipsvleugel een se
lectie van 200 topstukken uit de Gouden
Eeuw voorgeschoteld, waaronder uiter
aard Rembrandts "Nachtwacht", de
werken van Vermeer, de beroemde ze-
ventiende-eeuwse poppenhuizen en be
langrijke stukken Delfts blauw. Het
Rijksprentenkabinet en de bibliotheek
krijgen tijdelijk onderdak in het voor
malige hoofdkantoor van de ABN Am-
robank in de Vijzelstraat. Het museum
houdt verder tentoonstellingen in de
Nieuwe Kerk en richtte onlangs op
Schiphol een dependance in. Onder de
vlag "Rijksmuseum aan de..." is in een
aantal musea een deel van de vaste col
lectie ondergebracht. Bijvoorbeeld in
het Rijksmuseum aan de Maas (Bonne-
fantenmuseum in Maastricht), het
Rijksmuseum aan de Grens (Rijksmuse
um Twenthe, Enschede) en het Rijks
museum aan de Hofvijver (Haagsch
Historisch Museum, Den Haag). Infor
matie: www.rijksmuseum.nl.
Veenlijk te kijk
Het prehistorisch museum Moesgard
bij de Deense stad Arhus exposeert het
beroemde veenlijk van de zogeheten
Grauballeman „op een manier die het
publiek veel meer zal aanspreken." Het
lichaam uit de ijzertijd werd destijds
met een doorgesneden keel in een moe
ras gevonden en is het enige volledig be
waard gebleven exemplaar uit genoem
de periode. Het verkeert ook in een
betere conditie dan dat van de Tollund-
man in Silkeborg. De ruim 2000 jaar
oude Grauballeman krijgt in het muse
um een eigen zaal. en zal op een veel
meer natuurgetrouwe manier worden
bewaard. Het veenlijk komt in het mid
delpunt te staan van een grote expositie
die de geheimen van het veen met mo
derne technieken zal visualiseren. Be
zoekers krijgen ook de mogelijkheid zelf
onderzoek te doen.
Australië
De Australian Tourist Commission
heeft de veelgevraagde reisbrochure ge
actualiseerd. De Nederlandstalige
2003/2004-editie telt 72 bladzijden en
geeft allerlei praktische aspecten voor de
planning van een vakantie in het uitge
strekte continent weer. Men vindt er ge
detailleerde informatie vanaf de start
van de reis tot en met de bezienswaar
digheden van elke deelstaat. Nieuw zijn
een uitneembare landkaart en een uitge
breide lijst van contactadressen van aan
bieders van logiesmogelijkheden, auto
verhuurbedrijven, vliegmaatschappijen,
busondernemingen, ambassades, con
sulaten en (Australische) touroperators.
De gids kan zonder kosten worden aan
gevraagd via 020-4874541.
Leonardo da Vinei
Naar aanleiding van de 550e geboorte
dag van Leonardo da Vinei toont de
Völklinger Hütte bij Saarbücken in het
Duitse Saarland tot en met 15 maart
"Maschine Mensch". De expositie is on
dergebracht in een gigantische hal waar
in ooit de glasblazerij van de vroegere
ijzer- en staalfabriek was gevestigd. De
Völklinger Hütte aan de Franz-Josef-
Röder-Strasse maakt deel uit van het
Werelderfgoed van de Unesco. De hal
met zijn reusachtige oude machines
vormt een mooie entourage voor de cir
ca 150 geëxposeerde objecten (met
name modellen en facsimile's) die het
veelzijdige werk van de schilder, ingeni
eur, architect, astronoom, wis- en schei
kundige, musicus en letterkundige to
nen. Een grote multimediashow brengt
het leven van de beroemde Italiaan bo
vendien fascinerend in beeld. Informa
tie: 0049-6819272025 of www.touris-
mus.saarland.de.
Vakantiepark Efteling
Het nieuwe vakantiepark van de Efte
ling, het Droomrijk, gaat in het voorjaar
van 2004 open. Uiteindelijk zal het
Droomrijk bestaan uit drie typen ac
commodaties: een kasteel met 54 ka
mers, landhuizen en bosvilla's. Het zal
in totaal een capaciteit van 3600 slaap
plaatsen hebben. Het vakantiepark
wordt geheel in Efteling-stijl aange
kleed. Dit voorjaar begint de bouw. De
Efteling werkt samen met het Zeeuwse
bedrijf Roompot Recreatiebeheer, dat
de ontwikkeling en de exploitatie van
het park beheert.
Vijftig jaar geleden bleken de dijken in
Zuidwest-Nederland op 500 plaatsen
niet bestand tegen het geweld van
noordwesterstormen in combinatie
met springvloed. 1836 mensen en dui
zenden dieren verdronken, de mate
riële schade was enorm. Op veel plaat
sen zijn nog altijd littekens zichtbaar
die duiden op deze dramatische ge
beurtenis van toen. Bij het dagarran
gement "De Ramp, 50 jaar geleden" of
tijdens een bezoek aan een van de vele
tentoonstellingen komen deze locaties
weer boven water. En bij enkele deel
nemers wellicht pijnlijke herinnerin
gen.
Willem H. Smith
ill
"De Ramp, 50 jaar geleden", een ini
tiatief van het Bureau voor Toerisme
Zeeland en touringcarbedrijf AMZ uit
Borssele, zal dit jaar negen keer worden
gehouden: op de vrijdagen 14 februari, 7
maart, 11 april en 24 oktober en de za
terdagen 29 maart, 26 april, 31 mei, 21
juni en 20 september.
De individuele deelnemers stappen op
bij de NS-stations in Vlissingen, Mid
delburg en Goes. Een deskundige gids
begeleidt het gezelschap. Hij attendeert
op tal van zaken en vertelt ter plekke de
nodige achtergrondinformatie en ver
halen, waaronder "het wonder van Co-
lijnsplaat". Het speciale eendaagsreisje
rond de Oosterschelde start om 10.00
uur in Goes en eindigt daar om 17.30
uur. In de tussentijd heeft men onder
meer het Museum Watersnood 1953 bij
Ouwerkerk, Zierikzee en de storm
vloedkering bij Neeltje Jans bezocht. Na
afloop ontvangt iedere deelnemer het
boekje "Echo's van water" met verhalen
van mensen van nu over de ramp van
toen.
Het uitje kost 50 euro per persoon en
is inclusief consumpties en koffietafel.
Informatie en/of boekingen: 0113-
351551 ofwww.amz.nl. Voor groepen
kan het arrangement ook op andere da
gen worden uitgevoerd, al dan niet ge
completeerd met een diner en/of ver
blijf: 0118-659988.
Exposities
In Zeeland, Zuid-Holland en Noord-
Brabant vinden veel activiteiten rond
om de herdenking van de watersnood
plaats. Een uitvoerig overzicht is de vin
den op www.delta2003.nl. Zo kan er in
mei op Voorne-Putten en Rozenburg
langs gedenktekens gefietst worden. In
de ANWB Fietsgids van Zeeland staat
verder de "caissonroute" op Schouwen-
Duiveland, terwijl in het ANWB Auto-
routeboek Nederland de "Strijd tegen
het water"-route is opgenomen.
Uit het grote aanbod aan tentoonstel
lingen volgt hieronder een selectie.
Brielle
In de tentoonstelling "Help! De dijk be
zwijkt!", tot en met 15 februari in het
waterschapshuis Dë Brielse Dijkring
(De Rik 22), komen ook overstromin
gen van vóór 1953 aan bod. Veel origi
neel materiaal, voornamelijk kaarten en
prenten, wordt voor de eerste maal ten
toongesteld.
Bruinisse
Bij de foto-expositie "Bru en de Ramp"
komen de volgende thema's aan de
orde: de weersomstandigheden, water
standen, dijkdoorbraken, hulpverle
ning, blijken van medeleven, evacuatie
van een groot deel van de dorpeling, het
dijkherstel en de bereddering na het
droogvallen van de polder van Bruinis
se. De tentoonstelling in het Visserij
samenvatting van de omstandigheden
waaronder deze hobbyisten de commu
nicatie verzorgden in het uitgestrekte
ondergelopen gebied, waar vrijwel alle
radio- en telefoonverkeer verbroken
was.
Sommigen woonden ver buiten het
rampgebied, maar bleven dag en nacht
op om geen bericht te missen. Anderen
bouwden in Zeeland onder barre om
standigheden zelf zendapparatuur om
de situatie aan de buitenwacht door te
geven.
Oostkapelle
De expositie "Dynamiek in de Delta;
Zeeuwse natuur door de eeuwen heen",
tot en met 22 maart in het Zeeuws Bio
logisch Museum, toont onder meer de
aangrijpende beelden van de inundatie
van 1944 en de ramp van 1953. Tot 1953
voelde de Zeeuwse bevolking zich rede
lijk veilig achter de bestaande dijken. Er
bestonden al plannen om de zeegaten af
te dammen. Maar de zee was hen voor.
Er werd vaart gezet achter de uitvoering
van de deltawerken. Dit was een drasti
sche ingreep van de mens op het land
schap om zichzelf te beschermen. Wat
de invloed van de deltawerken op het le
ven in het water was, is te zien in een pa
nelenpresentatie van de provincie Zee
land.
Rotterdam
Geen bloed, geen zwaargewonden en
geen toegetakelde lijken; de waters
noodramp van '53 was er voor de media
een van gepaste afstand. Dat is het beeld
na een halve eeuw bij de tentoonstelling
"De Ramp van '53 door het oog van de
media" in het Nederlands fotomuseum
in Rotterdam. De meeste fotoredacties
deinzen tegenwoordig nauwelijks terug
voor de harde werkelijkheid van dra
ma's en rampen. In 1953 niets van dit
alles, terwijl er toch honderden doden
waren te betreuren. Alleen uit de verha
len van weleer is op te maken dat de
beelden soms dramatisch waren: vooral
de door het zeewater opgeblazen licha
men.
Krantenartikelen, foto's, tv-films,
Polygoonjournaals en radioberichten
laten zien en horen dat het drama welis
waar groot was, „maar dat met man en
macht de schouders eronder werden ge
zet "om het leed te doen vergetèn." De
ergste foto is wellicht een krachtig gebal
de vuist die uit een put naar boven
steekt, zonder dat zeker is of de persoon
nu duidelijk maakt dat hij of zij vastzit
of dat het ontzielde lichaam al is ver
stijfd. Natuurlijk bevatten de foto's van
onder anderen Aart Klein, Henk Jonker,
Nico Naeff, Van Heemskerck Düker, Ed
van der Elsken, Dolf Kruger en Ed van
Wijk drama, heldhaftigheid en kwets
baarheid, maar de sociale betrokken
heid was groot en daarom was er geen
sprake van ellebogenwerk van de foto
grafen om de doden zo 'mooi' mogelijk
in beeld te krijgen. De drang om te sco
ren was er niet.
Met een interactieve multimediama-
chine kunnen onder meer reportages en
artikelen uit kranten en tijdschriften
worden opgezocht. Ook filmbeelden,
toespraken en Polygoon-journaals kun
nen in één muisklik op een groot
scherm worden getoverd. De expositie
in het nieuwe museum aan de Witte de
Withstraat is tot en met 8 maart -te be
zichtigen.
Rotterdam
Atlas Van Stolk toont in Museum Het
Schielandshuis behalve prenten en teke
ningen van eerdere overstromingen ook
foto's van het drama dat nog altijd diep
gegrift staat in het geheugen van veel
Nederlanders. Vier weken na de storm
vloed verscheen het boek "De Ramp".
De aangrijpende zwartwitfoto's, tot en
met 31 mei te zien op de tentoonstelling
"Watersnood 1953, steeds terugkerende
beelden", tonen hoe stereotiep ze soms
zijn. Zo lijkt de compositie van een foto
van een doorgebroken dijk in 1953
rechtstreeks te zijn ontleend aan pren
ten van zeventiende-eeuwse overstro
mingen. Op een gekleurde ets van de
watersnood uit 1507 is te zien hoe boe
ren in Enkhuizen hun vee met bootjes in
veiligheid proberen te brengen net zoals
dat in 1953 gebeurde. De expositie toont
ook twee filmpjes: beelden uit het Poly
goonjournaal en een amateurfilm van
de ramp in Rotterdam.
Sliedrecht
"Sliedrecht tijdens de watersnood", de
titel van de tentoonstelling in het Slie-
drechts Museum, is gedeeltelijk ont
leend aan het recent verschenen boek
van J. A. Batenburg, lid van de Histori
sche Vereniging. De samenstellers van
de expositie willen daarmee laten zien
dat de herdenkingsactiviteiten in het
dorp met elkaar samenhangen en elkaar
aanvullen.
Foto's, documenten, persoonlijke her
inneringen en materiaal, beschikbaar
gesteld door het Hoogheemraadschap
van de Alblasserwaard en de Vijfheeren-
landen, zijn tot en met 8 maart te zien.
Op woensdag- en zaterdagmiddag van
14.00 tot 17.00 uur of na afspraak op
een ander tijdstip.
Spijkenisse
Van 4 februari tot en met 28 maart, op
dinsdag tot en met vrijdag van 13.30 tot
17.00 uur, toont het Milieu Huis de ex
positie "Sporen van Water". De interac- i
tieve, educatieve tentoonstelling
schenkt aandacht aan de watersnood op
het eiland Putten en watersnood door i
de jaren heen in Nederland en daarbui
ten. Informatie: 0180-600093 of
wwwimilieu-huis.nl.
Stavenisse
In dorpshuis De Stove staat tot en met 8
februari een herdenkingstentoonstel-
ling. Tot en met 20 september is er een
looproute door het dorp met informa
tieborden op twaalf historische locaties.
Informatie: http://clubnet.zeelandnet. J
nl/stav400/.
Terneuzen
De komende drie weken vormt de Gro-
te Kerk het decor voor een fototentoon- t
stelling over de ramp. Ook zal doorlo-
pend een film uit het Polygoon-archief
worden vertoond.
Texel
Ook de dijken van Texel bleken in 1953 i
niet bestand tegen het wassende water.
In polder de Eendracht brak op 1 febru
ari de dijk en zes personen van een
groep toegesnelde vrijwilligers vonden
daarbij de verdrinkingsdood. Die trage
die staat centraal in de dubbeltentoon
stelling "Door stormvloed overmand"
van de Historische Vereniging en het
Maritiem en Jutters Museum. De expo
sitie in "Tussen de Banke" in Den Burg
is tot en met 8 februari te zien, in het
Maritiem en Jutters Museum in Oude-
schild tot en met 11 oktober.
Zierikzee
"Zierikzee tijdens de Ramp, februari
1953" is tot en met 8 februari gratis te
bezichtigen. Tussen 1 mei en 1 novem
ber 2003 is de expositie alleen toeganke- 1
lijk bij aankoop van een toegangskaartje 1
voor het Stadhuismuseum.
Zwijndrecht
"Februari 2003 - vijftig jaar na de Wa
tersnoodramp", in oudheidkamer De
Vergulde Swaen, duurt tot 2 maart. De
gemeenten Zwijndrecht en Willemstad
waren de eerste die door middel van
een telexbericht op 1 februari rond half-
vijf 's ochtends gewag maakten van de
noodsituatie. In alle vroegte werd in
Zwijndrecht de noodtoestand afgekon- i
digd omdat het water over de Ringdijk j
sloeg.
museum is van 14.00 tot 17.00 uur te
zien en duurt tot en met 15 februari.
Den Haag
In het provinciehuis staat een waterten
toonstelling die uitgebreid stilstaat bij
de ramp. In maart sluit de provincie het
herdenken van de watersnoodramp af
en gaat deze expositie op reis door Zuid-
Holland. Het accent wordt dan verlegd
naar leren: lessen die geleerd zijn naar
aanleiding van de ramp in 1953. Zo zijn
er lesprojecten over de ramp beschik
baar voor scholen.
Den Haag
"Noodlijnen", tot en met 12 april in het
Museum voor Communicatie, gaat over
het belang van communicatie ten tijde
van de ramp. Het museum, dat vandaag
gratis toegankelijk is, staat bol van bij
zondere activiteiten. Zendamateurs re
construeren een noodnet en de film "De
Ramp" wordt vertoond. Informatie:
www.muscom.nl.
Dordrecht
De interactieve tentoonstelling "33.000
ZandZakken; Dordrecht 1953" vertelt
aan de hand van foto's, kaarten, kran
ten, filmbeelden en ooggetuigenversla
gen het Dordtse verhaal van de ramp en
de gevolgen ervan. Thema's daarbij zijn
de topografische ontwikkeling van de
stad vanaf het ontstaan tot aan 1953, de
waterbeheersing door middel van dij
ken, molens en gemalen; het weer rond
31 januari, springtij en stormvloed; de
overstroming zelf; persoonlijk leed; op
vang en hulp en herstel, opbouw en toe
komst. De expositie is tot en met 15
maart op woensdag t/m zaterdag van
13.00 tot 17.00 uur te bezichtigen in het
Energiehuis aan de Noordendijk.
Dreischor
De tentoonstelling "Mens durf te dij
ken", van 1 maart tot en met 29 novem
ber in het Streek- en Landbouwmuseum
Goemanszorg gaat in op de wijze waar
op waterbeheer en dijkenbouw plaats
vonden in Zeeland vóór 1953.
Hardinxveld-Giessendam
Ook de Alblasserwaard kwam vijftig jaar
geleden onder water te staan. Museum
De Knoperen Knop belicht tot en met
Ï5 maart dat feit in de expositie "Het
water komt, dijkdoorbraken door de
eeuwen heen".
Hoek van Holland
Het Keringhuis start vandaag een spe
ciale "Watersnoodramprondleiding",
tot 9 februari dagelijks om 13.30 uur. De
rest van deze maand wordt de rondlei
ding op zaterdagen gegeven om 11.30,
13.30 en 15.00 uur. De bezoeker ziet de
film "De Aanleiding", hoort een verslag
over de rampnacht en krijgt uitleg over
de Maeslantkering, het sluitstuk van de
deltawerken dat met zijn twee giganti
sche armen in één keer de Nieuwe Wa
terweg kan afsluiten. Voor kinderen
is er op 5 februari een rondleiding
om 15.00 uur, met als afsluiting een
speurtocht (met waterpresentje) die
inhaakt op de tentoonstelling "Speuren
in 53".
In het Keringhuis liggen allerlei objec
ten die hun eigen verhaal over de ramp
vertellen, zoals een pop, een pan met
aardappels, een oude radio en een neus.
Op 15 februari draaien er films over wa
tersnoodrampen. De buitententoonstel
ling "1953, de dijken breken door!" laat
zien hoe de situatie in 1953 was. Vlak
naast het Keringhuis staat een huis
waarvan alleen nog het dak boven water
uitsteekt.
De bezoeker ontdekt ook hoe hoog hij
zelf woont en hoe hoog het water in
1953 kwam. Op 22 maart, Wereldwater
dag, start de expositie "WereldWater".
De interactieve tentoonstelling stelt wa
tersnoden in alle delen van de wereld
centraal. Innovatieve oplossingen voor
De ramp door het oog van de media.
Boven een foto van Ed Wijk, onder een
foto van Ed van der Elsken. Foto's anp
de toekomst komen eveneens aan bod.
Informatie: www.keringhuis.nl.
Middelburg
Als cultuurhistorisch centrum voor
Zeeland en de Zeeuwen kiest het
Zeeuws Archief bewust voor herdenken
door beleven. Niet de cijfers en de fei
ten, maar de belevenissen van mensen
staan centraal. Archiefstukken, maar
vooral foto's, filmbeelden, geluidsfrag
menten, voorwerpen en persoonlijke
getuigenissen vertellen over de angst, de
ontreddering, het verlies van dierbaren
en van huis en haard. Maar ook over de
dagen erna; over de hoop, redding, eva
cuatie en hulp, van organisaties én par
ticulieren. De tentoonstelling "We
dachten dat de wereld verging...
Watersnoodramp 1953" is tot en met 7
juni te zien. Adres: Hofplein 16.
Middelburg
Radiozendamateurs demonstreren van
8 tot en met 15 februari in De Drvkkery
(Markt 51) hoe er tijdens de ramp ge
communiceerd werd met de beperkte
middelen van toen: séinsleutel en mor
sealfabet. Tussen 14.00 en 16.00 uur
vinden demonstraties plaats. De boek
handel richtte rond het boekje "Kanaal
3700", dat de Vereniging van Radio
zendamateurs op 1 februari 1954 uitgaf,
een kleine tentoonstelling in, die tot en
met 15 februari is te zien. Kanaal 3700
was destijds de golflengte waarop de ra
diozendamateurs mochten uitzenden.
Flet boekje geeft een vrij gedetailleerde
