als proef speelde in het Amstel-
veense Poppentheater had Theo
Fransz, die mij al getipt was als
regisseur, daar ook meteen affini
teit mee."
Voor mij. 47 jaar en opge
groeid in Australië, was Hitier ie
mand die het gezicht van Europa
had veranderd, maar zelf had ik
er niets mee. Ik heb wel altijd
historische onderwerpen gehad,
maar uit een ver verleden, nooit
van dichtbij. Ook heb ik vaak
met monsters - 'Frankenstein',
'Macbeth' - op het toneel ge
staan. En ja, dit is ook een mon
ster."
Sinds Neville Tranter vijfen
twintigjaar geleden met zijn
Stuffed Puppet Theatre in Neder
land neerstreek, heeft hij zich
ontwikkeld tot een poppenspeler
van wereldformaat met een heel
eigen stijl.
Hij baseert zich voornamelijk
op klassieke thema's en speelt, in
binnen- en vooral buitenland, uit
sluitend voor volwassenen. Hij is
bespeler en tegenspeler tegelijk
van zijn vaak manshoge poppen
met immer zeer expressieve kop
pen.
Hij heeft de gave die magische
sfeer te scheppen die je in de
poppen doet geloven als volwaar
dige karakters. Elk met een eigen
motoriek en typerende mimiek,
die dicht langs het karikaturale
schuren. Juist dat maakt hun ver
schijning zo adembenemend
plastisch.
Opvallend aan de Hitier en de
Goebbels in 'Schicklgruber' is
hun wat sinistere uitstraling en
hun schele uitkijk. „Die glim
mende bal in het midden van het
ene oog", zegt Tranter, „drukt
sluwheid uit, en die andere in de
ooghoek staat voor wantrouwen.
Zo krijg je in één oogopslag een
dubbelbeeld van hun karakter.
Dat maakt hen interessanter en
gevaarlijker."
„Er zit in de hele voorstelling
geen enkel nazi-symbool. Twee
jaar geleden moesten wegens
klachten hakenkruisen op pos
ters van een Britse theatersolo
'Adolf worden afgeplakt. Ik wil
de perse niet dat zoiets nu zou
gebeuren. Dat zou de aandacht
afleiden. Om diezelfde reden heb
ik het stuk niet 'Hitier' genoemd,
maar 'Schicklgruber' (met de
'alias'-toevoeging), naar de vroe
gere boerse familienaam, die
Hoe brutaler,
hoe schrijnender
de dreiging
door Hitiers vader al was veran
derd. Om te herkennen waar het
overgaat, heb je nazi-symbolen
niet eens nodig. Kijk, dit jongetje
in z'n lichtbruine pakje en de
rode band om zijn arm: dat asso
cieer je toch zo met de Hitlerju-
gentl."
Het stuk speelt op de dag van
Hitiers verjaardag, die Tranter
symboliseert in een reusachtige
knalrode taart: „Verder is ieder
een in grauwe, donkergrijze
kleuren gekleed. Eva Braun als
eeuwige bruid in het zwart met
alleen een witte sluier. Iedereen
wacht op de dood. hoe men ook
z'n best doet dat te ontkennen.
De enige kleurrijke figuur is de
Dood: voor hem is het echt
feest!" Tranter laat zien hoe de
Dood tussen de starre, beenloze
geüniformeerden heel soepel en
dansant kan bewegen met een
hals die als bij een vogel om zijn
eigen as kan draaien: „Zelf speel
ik Heinz Linge, Hitiers adjudant,
hier bediende van iedereen. Hij is
het centrale personage. In zijn
kop - hij heeft het in werkelijk
heid overleefd - komt alles weer
tot leven. Zijn drama is, dat hij
degenen voor wie hij moet zor
gen ook moet doden, namelijk de
zes kinderen - vijf meisjes en een
jongen - van Goebbels." Uit een
zak haalt Tranter vijf bijna iden
tieke meisjesfiguurtjes, in afne
mende grootte, met witte jurkjes
en verbaasde ronde mondjes: „Zij
zijn de onschuld, als tegenwicht
van al het kwaad. Zij staan voort
durend op de achtergrond als stil
le getuigen."
„'Schicklgruber' is mijn meest
toegankelijke stuk tot nog toe.
Misschien omdat de tekst zo hila
risch is. Dat is heerlijk spelen.
Hoe brutaler, hoe schrijnender
de dreiging van buiten nu en dan
voelbaar wordt. Juist met poppenl
kun je een publiek ontvankelijk
maken voor zo'n zwaar thema.
Dat zit 'm in het primaire. Spon
taan, en sterker dan mensen,
kunnen poppen daardoor op ge
voelens werken, ontroering te
weegbrengen. Het wordt mense
lijker. zou je kunnen zeggen. Het
maakt zo'n stuk universeler dan
alleen een verhaal over Hitler in
de bunker. Het gaat over mensen
in een extreme situatie."
'Schicklgruber, alias adolf hitier' door
Stuffed Puppet Theatre gaat vanavond
in première in Bellevue Amsterdam j
(t/m 2-2): Ned. en intern, tournee: in
Ned. voorl. o.a.: Heerlen 11-2 Gronin
gen 15+16-2, Leiden 18+19-2, Utrecht
5+6-3, Eindhoven 14-3, Lochem 27-3.
Vlissingen 4-3, Arnhem 11-4; info: 033-
4652660.
KANSARME FOTO'S
In de sneuvelrubriek 'foto's die
de krant niet halen' vandaag de
Chinese die een levende slang via
haar neusgat uit haar mondholte
haalt. Ze deed haar bijzondere
verrichting tijdens het Chinees
Nieuwjaar in Peking. Daar is gis
teren het Jaar van de Geit begon
nen.
En verder de brandweer die in
ergens in Canada een uurlang be
zig was een jongetje van elf te be
vrijden dat klem was geraakt in
Goebbels en Hitier.
