„Groot geworden door de Ramp"
Redding nu
Jfi) til SïOKjViyiDÊD
Bestuurder Huib Eversdijk belichaamt Zeeuwse strijd tegen het water
-ISP?!
Ramp-coördinator: „Draaiboeken nieuwe watersnood liggen klaar"
zaterdag 1 februari 2003
T25
EEN DOCUMENT •StSMegrwf
'l/IIWimm
'J
door EMILE BODE
RILLAND, zaterdag
Vanuit het zolderraam van zijn landhuis
Middenhof in de Bathpolder bij Rilland,
kan drs. Huib Eversdijk de Oosterschelde
en de Westerschelde zien. De zeedijk is een
paar honderd meter lopen. Graag mag hij
met zijn labradors en Airdale terriër wan
delen naar de Rattekaai, het oude getijden-
haventje. Ondanks 25 jaar Haagse politiek
is hij een Zeeuw in hart en nieren gebleven.
Als hij de Kreekrak passeert en de Zuid-Be-
velandse bodem onder zijn Mercedes voelt,
denkt hij: 'k Bin wee tuus.
„Zondagnacht 1 februari 1953
werd ik in mijn ouderlijke woning
in Kapelle wakker geschud door de
kerkklokken. Ik dacht dat ik me
had verslapen voor de kerkdienst,
maar het was nog donker. Ik schoot
in de kleren, ging de straat op en zag
de dorpsomroeper met de bel in de
hand opzijn fiets passeren. Hij riep:
'Alle mannen ouder dan achttien
jaar moeten zich onmiddellijk met
laarzen en een schop bij het raad
huis melden'. Het was verschrikke
lijk weer, maar we hadden
nog geen notie dat er
slachtoffers zouden zijn.
We maakten grapjes in de
trant van: Moeten we het
verder gelegen Walcheren
weer droogleggen?"
Met de vuilniswagen, de
enige auto die beschikbaar
was, reden ze naar de Bie-
zelingsedijk. Daar ver
stomden de grapjes. Het
water sloeg over de dijk en
holde de binnenkant uit.
Eversdijk: „Bij boeren vul
den we lege graanzakken
met klei; zand was er niet. We gooi
den de zakken in de gaten en de
boerenpaarden, die grote Belgische
knollen, stampten de zakken aan.
In die tijd waren er nog maar een
paar tractoren. We reden daarna in
een gammele auto naar Kruinin-
gen, aan de andere kant van het Ka
naal door Zuid-Beveland. Daar
woonden mijn vrienden en mijn le
raren. De aanblik was ontzettend.
Alles stond onder water. De opge
zwollen koeienlichamen en de do
de vrouwen in Zeeuwse dracht
staan nog steeds onuitwisbaar op
mijn netvlies gegrift. En later: de
rijen doodskisten in de kerk van
KruiningenEen vriendinnetj e van
mij zag voor haar ogen haar moeder
verdrinken. De watersnoodramp
heeft mij n politieke leven volstrekt
beïnvloed."
Huib
Eversdijk:
„Zonder
dijken en
duinen zou
Amersfoort
onze grootste
zeehaven
zijn."
„De dode
vrouwen in
Zeeuwse
dracht staan
onuitwisbaar
op mijn
netvlies"
Iedere Zeeuw met belangstelling voor wa
ter kent Huib Eversdijk (69). Als jongeman
van negentien jaar verloor hij vrienden en
kennissen bij 'de Ramp' en sjouwde hij met
kleizakken om het oprukkende water tegen
te houden. Bij het zien van zoveel verdron
ken mensen in de afschuwelijke nacht van
1 februari 1953 nam hij zich voor om te
strijden voor een zeewaterveilig Zeeland.
Dat is hem meer dan gelukt. Als gemeente
raadslid, Provinciale-Statenlid, lid van de
Tweede Kamer, als dijkgraaf en nu nog
steeds als senator en voorzitter van legio
overlegorganen. Ze noemen hem niet voor
niets Mr. Ever Dyke. „Als ik nu over de dijk
voor mijn huis loop, voel ik me veilig."
Hoechst, Pechiney, de kerncentra
le in Borsele en Dow in Terneuzen
en later het massatoerisme. Maar
voor veel Zeeuwse boeren was er
ook geen werk meer. Ze verlieten
de provincie. In sommige wijken in
Rotterdam-Zuid wonen allemaal
oud-Zeeuwen: de Zachariassen,
Josiassen, Adriaansen, Jasper-
sens."
Is de ramp een gevolg van be
stuurlijke nalatigheid?
Eversdijk: „Het is achteraf erg
makkelijk een dergelijk oordeel te
vellen. In werkelijkheid was de
oorlog net voorbij. In die oorlog
werd geen aandacht besteed aan
dijkverbetering en na de oorlog wa
ren we straatarm. Bovendien was
het bestuur versnipperd in honder
den waterschappen en kleine ge
meenten. Er was een groot gebrek
aan materieel. Er waren dijkgraven
die zich geweldig inzetten, maar de
boerenwaterschappen hadden
geen cent te makken. Behalve dat,
had niemand dit extreme weer ver
wacht. Overigens beschikt Zee
land, vijftig jaar na de Ramp, nog
steeds niet over een rampenbestrij
dingsplan voor overstromingen."
De kroon op de Deltawerken
moest de aanleg van de Oosterschel-
dedam worden Was dat geen waan
zinnig duur prestigeproject
„Toen de besluitvorming plaats
vond, was ik Statenlid en net als
vrijwel al mijn collega's wilden wij
een relatief goedkope, dichte dam,
waardoor de Oosterschelde zoet
zou worden. Ik spreek nu van het
begin van de jaren zeventig. Het ka
binet-Den Uyl (1973-1977) besloot
echter anders. De milieulobby, on
der aanvoering van D66 en PPR,
wilde een ingenieuze stormvloed
kering waardoor de Oosterschelde
zout zou blijven. De lobby kreeg
haar zin. Er is een fantastische
stormvloedkering gebouwd, maar
die kostte meer dan acht miljard
gulden. Ik heb me ertegen verzet.
In die tijd gaf de milieulobby mij de
bij naam Mister Ever Dyke (Meneer
Altij d-een-Dijk)Dat is voor mij een
Gedenkboek
Huib Eversdijk laat het Gedenk
boek van de Watersnood in Oost-
Zuid-Beveland zien. Liefst 62
slachtoffers in Kruiningen, twaalf
in Rilland-Bath. De vingers glijden
over de namen van de gestorvenen:
Balkenende, Blok, Dek, Jansen,
Rijkse, Saaman, Nijsse. „Mijn
dorp Kapelle bleef gespaard, maar
iedereen in Zeeland kende wel een
familielid, vriend of kennis die was
verdronken. Zeeland is immers
niet groot en 1835 doden is voor Ne-
derlandse begrippen heel veel."
„Nederlanders spreken van de
tijd vóór en na de oorlog. Wij,
Zeeuwen, spreken vaak van de tijd
vóór en na de Ramp. Vóór de Ramp
was Zeeland een doodlopende weg.
Een verzameling eilanden, een
land van overkanten. Je moest al
tijd met de boot van de ene naar de
andere plek. Verkeringen met ie
mand van een ander eiland liepen
vaak op niets uit omdat zondags
om acht uur de laatste pont voer.
Na de Ramp verdween ons isole
ment. Zeeland - waar nooit iets ge
beurde - kreeg voor het eerst aan
dacht. Uit de hele wereld. Konin
gin Juliana wóónde hier bijna, Wil-
helmina kwam langs, Bernhard
landde vele malen per helikopter.
De actie 'Beurzen Open, Dijken
Dicht' werd een groot succes. Mil
jarden guldens werden in de Delta
werken gestopt. Zeeland werd
open, Zeeland ging op de schop. De
landbouw maakte deels plaats voor
mechanisatie en industrialisatie.
In het Sloegebied kwamen Total,
door RENE STEENHORST
DEN HAAG, zaterdag
Als Nederland nü of in de komende jaren zou worden ge
troffen door een watersnoodramp die vergelijkbaar is met de
catastrofe van 1953, of zelfs groter? „Dan zijn wij klaar voor
omvangrijke hulp en bijstand
Gerrit van der Meer, de
landelijk coördinator groot
schalige hulpverlening (bij
rampen en evenementen)
van het Nederlandse Rode
Kruis te Den Haag, is er de
man niet naar garanties af te
geven als de basis nog wankel
is. Maar wanneer hij stelt dat
„de draaiboeken klaarliggen,
de coördinatie in de hulpver
lening helder is en de com
municatielijnen zijn uitge
stippeld", dan kan eenieder
ervan uitgaan dat het Neder
landse Rode Kruis zijn zaak
jes goed voor elkaar heeft in
geval van grootschalige cala
miteiten, zoals een catastro
fale watervloed.
Dié ene staccato zin is van
groot belang. Hij bevat korte
boodschappen aan de belang
hebbenden en direct betrok
kenen, dat alles voor elkaar
is, goed doorgesproken en
vooral duidelijk. Met. andere
woorden: als de nood hoog is,
is de redding nabij
Het Nederlandse Rode
Kruis sloot daartoe in de
voorbije jaren overeenkom
sten met overheidsinstanties
en andere organisaties. Daar
bij werd de inzet van mensen
en middelen en de samen
werking met ook andere
hulpverleningdiensten gere
geld. Dat betekent bijvoor
beeld dat Rode-Kruisteams,
gespecialiseerd in opvang en
verzorging, vanuit heel Ne
derland binnen enkele uren
in de getroffen gebieden ac
tief kunnen zijn.
Opvangcentra
Uit het draaiboek: 'Hulp
materiaal uit zeven magazij
nen' wordt naar opvangcen
tra vervoerd met vrachtwa
gens die permanent beschik
baar zijn. Logistieke
vrijwilligers (in ieder maga
zijn één team) zijn op elk mo
ment van de dag inzetbaar.
Binnen twee tot drie uur kan
op iedere plaats in Nederland
een opvangcentrum worden
opgezet en ingericht, inclu
sief bedden, linnengoed, toi
letsets, kamerschermen en
EIIBO-materiaal. En: op het
landelijk bureau in Den
Haag zal het Rode Kruis sa
men met de overheid een
centraal coördinatiecentrum
inrichten, waarbij de over
heid haar eigen verantwoor
delijkheden behoudt. Het
centrum kan 24 uur per dag
operationeel zijn en zal de in
zet van honderden, desnoods
duizenden vrijwilligers kun
nen ondersteunen.
Ofwel, indien Nederland
opnieuw ten prooi valt aan
overvloedig instromend wa
ter, dan ontrolt zich een im
mens tapijt van hulpverle
ning, dat zoveel mogelijk
mensen en dieren op het dro
ge trekt. „Maar ik kan me
nauwelijks voorstellen", zegt
Gerrit van der Meer, die
exact 23 dagen na de ramp
van 1953 werd geboren, „dat
het water ooit nog van de zee
kant Nederland zal bedrei
gen. Althans, de komende de
cennia zal dat mijns inziens
niet gebeuren, door alle
maatregelen die sinds '53 zijn
genomen. In 1995 kwam de
wateroverlast van de andere
kant. Daardoor was de nood,
die ook hoog was, van een
heel andere orde. Er was wel
iswaar heel veel materiële
schade, maar er waren geen
mensenlevens te betreuren.
Een wezenlijk verschil. In
het rampjaar 1953 had nie
mand het water zien aanko
men, het overviel Nederland
in de nacht."
Rode-Kruis-ramp-
coördinator Gerrit van der
Meer: „Veel vrijwilligers uit
1953 zijn nog steeds bij ons."
FOTO: RENÉ OUDSHOORN
Van der Meer raakte in
1986 raakte betrokken bij
het Nederlandse Rode
Kruis. Als consulent, waar
bij hij vrijwilligers adviseer
de en ondersteunde. „Een
van de eerste verhalen over
de hulpverlening die indruk
op me maakte", zegt hij,
„natuurlijk naast alle men
selijke ellende die ik van
filmbeelden en uit schrifte
lijke verslagen kende, was
het verhaal van een colon
necommandant die als jon
ge arts bij het Nederlandse
Rode Kruis was begonnen.
Hij vertelde me van een im
mense berg schoeisel die
zich had gevormd in het in-
zamelcentrum in de Rotter
dam Ahoy'. Vele duizenden
paren schoenen en laarzen,
voor jong en oud, waren bij
eengebracht tijdens een
grootscheepse huis-aan-
huisactie in heel Nederland.
Alles lag dwars door elkaar
op één gigantische hoop.
Linker- en rechterschoenen,
oud en nieuw... Er viel niet
tegenop te sorteren. Uitein
delijk is maar besloten om
alles met een bulldozer te la
ten weghalen en vernieti
gen. Het had anders maan
den gekost alles te rang
schikken."
De coördinatie op landelijk
niveau van een eventuele wa
tersnoodramp wordt door be
roepskrachten uitgevoerd,
meldt het Nederlandse Rode
Kruis. Maar bijna alles valt of
staat bij de inzet van vrijwilli
gers. Vraag: is dat niet een
wat wankele basis? Dit is im
mers niet de tijd die uitblinkt
door saamhorigheid en het
wijgevoel. Mensen lijken
vandaag de dag maar bitter
weinig voor elkaar over te
hebben. Weliswaar zamelen
we veel geld in als zich ergens
ter wereld een catastrofe
voordoet, maar soms lijkt dat
op een afkoopregeling van
het geweten.
Gerrit van der Meer is het
duidelijk niet met deze bena
dering eens. „Nee, ik be
strijd dat. Onze vrijwilligers,
dat zijn er ruim 34.000, vor
men onbetwistbaar de be
langrijkste pijlers van onze
organisatie. Het zijn pijlers
waarop we kunnen bouwen
en die we vertrouwen. Wist u
dat er zelfs nog heel veel vrij
willigers op de lijst staan die
in 1953 voor het eerst betrok
ken raakten bij hulpverle
ning? Vanaf dat moment is
er tussen hen en het Rode
Kruis een onwrikbare relatie
ontstaan."
erenaam, want al die miljarden
voor een peilerdam was in finan
cieel opzicht een onverantwoorde
beslissing. Het is aan buitenlanders
ook bij na niet uit te leggen. Een tij d-
j e geleden zei ik tegen bezoekers uit
Noord-Afrika dat we meer dan acht
miljard gulden hebben uitgegeven
om zout water zout te houden. Een
van de gasten tikte me op de schou
der en zei: U bedoelt toch dat u acht
miljard hebt uitgegeven om het wa
ter zoet te maken, want voor die
mensen is zoet water natuurlijk
veel belangrijker dan zout water."
Nu heeft Eversdijk vrede met de
stormvloedkering. „Het is een
prachtig project. De Oosterschelde
is één van de schoonste wateren en
een veilig natuurgebied. Maar de
rekening was hoog, heel hoog."
De Deltawerken zijn voltooid,
maar Huib Eversdijk houdt alles
nog scherp in de gaten. „Zo is er een
discussie over ontpoldering. Om
dat de Westerschelde is verdiept,
zijn er mensen zoals de commissa
ris van de Koningin Van Gelder,
die menen dat er ook ontpolderd
moet worden of wel polders terug
geven aan het water. Als dijkgraaf
heb ik me daartegen met succes
verzet. Zeeuwen begrijpen niets
van ontpoldering. Zij hebben dij
ken zien bouwen en eeuwenlang te
gen het water gestreden. Dan ga je
polders, kostbare landbouwgrond,
toch niet opofferen aan het milieu.
Dat is vloeken in de kerk."
Is Zeeland na de Ramp veran
derd?
„Onze provincie is opengelegd,
maai- is gelukkig niet massaal volge
stroomd. Hier wonen 375.000 men
sen. De stad Almere heeft over een
paar jaar net zo veel inwoners.
Zeeuwen blijven Zeeuwen. Al dat
water heeft ons knoesterige karak
ter gevormd. We hebben nog onze
eigen cultuur en gewoontes. Ik
praat nog onversneden Zeeuws.
Jan Peter Balkenende, Zeeuw van
geboorte, spreekt het ook, maar
door de import wordt het dialect
minder. Bij ons is een tandem in het
dialect een aanmekarefiets en een
jongen die graag aan een meisje
frunnikt is a-me-kommerig. Hier,
in Zuid-Beveland, verwisselen we
de G. voor de H. Bij ons is geel, heel.
God is Hod en Hup Goes is Gup
Hoes. Het is nogal verwarrend voor
buitenstaanders. Als ik me in de
Tweede Kamer kwaad maakte,
merkten mijn collega's dat. Dan
sprak ik de G voor een H uit."
Veilig
Is Zeeland voor altijd veilig?
Eversdijk hoeft niet lang na te
denken. „Ik voel me veilig en ik
denk dat dit voor de meeste Zeeu
wen geldt. Maar het gevaar mag jé
nooit verwaarlozen. Wij moeten de
kracht van wind en water weer
staan. U weet toch ook: zonder dij
ken en duinen, zou Amersfoort on
ze grootste zeehaven zijn."
De Ramp wordt dezer dagen
overal in Zeeland herdacht. Evers
dijk: „Ons karakter leent zich niet
voor uitbundige feesten. Er zijn
nog heel veel mensen die de Ramp
met zich meedragen. Zeker als je
dierbaren hebt verloren. Ik ben er
zonder kleerscheuren afgekomen,
maar voor mij geldt ook: ik ben als
jongere groot geworden door de
Ramp."
