Suikeroom betaalt
mpressionjsmë'
deVerdieping
Beethoven als Amnesty-activist
Combattimento Consort viert feest
Mondriaan
Trouw VRIJDAG 31 JANUARI 2003 PAGINA 14
ISIIMCT
IVUI1J I
Het betaalde voetbal
kijkt aan tegen de bo
dem van de clubkas. De
KNVB ziet met lede ogen
hoe traag de clubs sane
ren, zei directeur Kesler
gisteren al in Trouw.
Sommige clubs teren
noodgedwongen op fi
nanciële steun van de ge
meente. Vandaag: het
mag niet van Brussel,
maar het gebeurt toch.
Subsidies
Wouter Bax en George Marlet
De competitie wordt nog span
nend. Groningen en Breda gaan
samen aan kop. De gemeenten wel
teverstaan, niet de voetbalclubs.
Breda koopt het stadion van NAC
voor 15,7 miljoen euro; Groningen
leent ruim 15 miljoen euro aan FC
Groningen om het Euroborg-sta
dion te kunnen bouwen. Goede der
de is Nijmegen, dat 12 miljoen euro
uittrekt om het Goffert-stadion te
kopen.
De gemeenteraden van Breda, Gronin
gen en Nijmegen hebben deze week
zonder al te veel gezeur ingestemd met
de omvangrijke leningen. Die zijn im
mers op 'marktconforme' voorwaarden
verstrekt. De voetbalclubs betalen de le
ning met rente en aflossing gewoon te
rug. Het is voor gemeenten de bezwe
ringsformule om de Europese Commis
sie van het lijf te houden. Want het da
gelijkse bestuur van de Europese Unie
volgt de financiële transacties tussen de
gemeenten en de clubs met argusogen.
In juli vorig jaar waarschuwde de Eu
ropese Commissie dat vele Nederlandse
gemeenten met vuur spelen. Voetbal is
een product, van een onderneming die
inkomsten haalt uit entreegeld, uit
zendrechten, sponsoring en adverten
ties. De clubs zijn onderworpen aan de
ingewikkelde wetgeving van de EU, be
doeld om oneerlijke concurrentie tegen
te gaan.
Nationale overheden mogen hun
clubs slechts beperkt financieel te hulp
schieten. Doen ze dat wel, dan geven ze
'hun' club namelijk ongeoorloofd een
voorsprong op de tegenstanders. Giften,
leningen of andere financiële steun mo
gen alleen met uitdrukkelijke toestem
ming vooraf van de Europese Commis
sie.
Zo simpel en rechtlijnig als de Com
missie het voorstelt, werkt het in de
praktijk echter niet. De Nederlandse
overheid haalt het niet meer in zijn
hoofd om noodlijdende bedrijven of be
drijfstakken overeind te houden met
subsidies. Maar het voetbal is ver boven
deze economische wetmatigheid ver
heven. De club is heilig voor de sup
porters en onmisbaar voor het prestige
van de stad. Geen burgemeester of wet
houder wil de geschiedenis ingaan als
degene die het betaald voetbal de nek
heeft omgedraaid. In de gemeenteraden
verstomt de kritiek op hoge salarissen
van spelers en bestuurders als het op
stemmen aankomt.
Slechts een enkelipg geeft tegengas.
David de Jong van de Christenunie in
Groningen: „Vergeleken met de kunst
en cultuursector zijn de salarissen bij
FC Groningen gigantisch. Daar kan de
club best in snijden. Dan spelen ze
maar in de eerste divisie."
Gemeenteraden nemen de vaak on
doorzichtige en wankele financiële on
derbouwing voor lief. Als er al toezicht
is, dan op afstand. De gemeente wil niet
op de stoel van het clubbestuur gaan
zitten. Marcel Lodewick, tot begin dit
jaar gemeentelijk commissaris bij MW
in Maastricht: „Het is heel simpel om
de stekker eruit te trekken. Maar dan
heb je ook nooit betaald voetbal meer
in de stad en ben je een deel van de cul
tuur kwijt"
De gemeente Maastricht ondersteunt
MW met een subsidie van 910 000 eu
ro en een garantstelling van 1,36 mil
joen euro. Inderdaad, die subsidie is ge
woon staatssteun. Laat de Europese
Commissie maar komen, zegt de ge
meenteraad uitdagend. „Wij geven
staatssteun aan de publieke zaak", zegt
FOTO JÖRGEN CARIS
woordvoerster Liesbeth den Duik. „De
subsidie is voor ons meer dan geld voor
een private onderneming. De brief van
de Europese Commissie is voor ons
geen aanleiding om van dat principiële
standpunt af te stappen."
Andere gemeenten met betaald voet
bal proberen uit het vaarwater van
'Brussel' te blijven. Het aankopen van
een stadion is een veelgebruikte alter
natieve route om clubs uit het moeras
te trekken. Dat vindt de Europese Com
missie goed, op voorwaarde dat de club
een 'marktconforme' huurprijs betaalt
en het stadion ook voor andere evene
menten wordt gebruikt.
De gemeenten kregen vorig jaar het
Nederlandse kabinet aan hun zijde. Die
verklaarde in een reactie op de brief uit
Brussel het financieel steunen van voet
balclubs niet als staatssteun te be
schouwen. Volgens het kabinet is pro
fessioneel voetbal heilzaam voor de 'so-
Voetbalclubs kunnen
haast niet failliet gaan:
de gemeente komt wel
over de brug
dale en culturele cohesie'. Dit stand
punt hoeft de Commissie er niet van te
weerhouden toch sancties op te leggen,
bijvoorbeeld door clubs te dwingen om
de subsidies weer in te leveren, met een
boete. Dat kan het einde van een voet
balclub betekenen.
Maar overtredingen kunnen lang on
opgemerkt blijven. In de praktijk heb
ben de Brusselse ambtenaren geen tijd
om alle mogelijke gevallen van onge
oorloofde overheidssteun uit te pluizen.
Meestal komt de Commissie pas in actie
als een 'concurrerende' voetbalclub
zich officieel over een rivaal beklaagt.
Dat kan lang duren, want alle clubs en
hun gemeenten hebben wel een manier
uitgedokterd om elkaar te helpen. Sla
pende honden wakker maken is in nie-
mands belang. Het ministerie van bin
nenlandse zaken is nog bezig met een
inventarisatie van 'gemeentesteun'.
Alkmaar heeft al het verzoek gekregen
om de 'marktconformiteit' van grond-
transacties met voetbalclub AZ door
een taxateur te laten onderzoeken. Tot
woede van de plaatselijke middenstand
heeft de gemeente voor één euro bijna
60 000 vierkante meter grond aan een
vastgoedbedrijf van AZ-voorzitter Diclc
Scheringa 'verkocht". Op de vrije markt
was de prijs al gauw zeven miljoen eu
ro.
Een onafhankelijk taxateur moet be
oordelen of de transactie door de Euro
pese beugel kan. Geen eenvoudige klus,
zegt Jacques Boeve van bedrijfsmakel-
aardij DTZ Zadelhoff. „Of een stadion
marktconform wordt verhuurd, is
moeilijk transparant te maken. Geen
enkel stadion in Nederland is rendabel
te exploiteren. De huurprijs wordt nor
maal gesproken bepaald als een per
centage van de investeringen. Maar die
berekening wordt moeilijk als er te wei
nig rendement overblijft."
Tot het tegendeel is bewezen,
schermt elk college met de 'marktcon
forme' huurprijs die de voetbalclub
moet betalen. Nijmegen redeneert als
volgt: de stad leent 12 miljoen euro om
het Goffert-stadion te kunnen kopen.
Rente en aflossing van de lening komen
uit de 'marktconforme huurprijs'. De
boodschap is duidelijk: de aankoop kost
de burger per saldo niets, terwijl NEC
er wel bij vaart.
Hoogleraar vastgoed Piet Eichholz:
„Het lijkt geen subsidie, maar dat is het
natuurlijk wel. In plaats van een sta
dion had er wat anders kunnen staan:
woningen, kantoren of een winkelcen
trum. Daar kun je als gemeente veel
mee verdienen. Maar het geld gaat naar
het voetbal, waar de samenleving al zo
veel aan betaalt en waar gigantisch
wordt verdiend aan reclame en televi
sierechten."
Financiële adviesbureaus hebben een
goede klant aan gemeenten. Zij willen
zoveel mogelijk garanties dat het ge
meenschapsgeld goed wordt besteed.
De gemeenteraad van Nijmegen heeft
Deloitte Touche laten uitzoeken of
voetbalclub NEC een reserve moet aan
leggen om vijfjaar lang de huur van het
Goffert-stadion te kunnen betalen. In
Arnhem onderzoekt Ernst Young de
boeken van Vitesse. Van de uitkomsten
hangt af of Vitesse gebruik mag maken
van een gemeentelijk krediet van 5,4
miljoen euro.
De constructies hebben een hoog
vestzak-broekzak-gehalte. De gemeen
te Breda koopt het voetbalstadion van
NAC voor 15,7 miljoen euro. Daarmee
kan NAC 5 miljoen euro aan de banken
terugbetalen en een door de gemeente
verstrekte lening van 4,2 miljoen euro
Bffinlffliin'Wi t/m 25 mej
aflossen. „Gezond voetbal hoort bij een
stad als Breda", sprak een trotse wet
houder J. Oomen twee weken geleden.
Een bedrijf met zo'n financiering zou
het niet lang uithouden, maar voetbal
clubs kunnen met de overheid als sui
keroom haast niet failliet gaan. De ge
meente komt toch wel over de brug. Bo
vendien: er is al zoveel in de club geïn
vesteerd dat het zonde is om de steun te
staken.
Burgemeester Leers van Maastricht
kondigde in september vorig jaar nog
'harde maatregelen' aan tegen MW, dat
de gemeente verkeerd zou hebben geïn
formeerd. Tegen de afspraken in pas
seerde het MW-bestuur tot drie keer
toe de gemeentelijk toezichthouder. De
burgemeester deed boos, maar vier
maanden later blijkt de kwestie geheel
te zijn verdampt. Voormalig toezicht
houder Lodewick berustend:Als je het
als gemeente keihard speelt, loopje het
gevaar dat je de club gaat meebesturen.
Dat wil de gemeente niet. Dus kun je
hooguit zeggen dat je niet gelukkig
bent dat afspraken niet worden nage
leefd. Echte sancties zijn er niet."
Het Brusselse sanctiebeleid bestaat
inderdaad alleen nog maar op papier.
De eerste club die geld aan de overheid
moet terugbetalen, moet nog worden
aangewezen en is waarschijnlijk geen
Nederlandse. In Spanje en Italië, bij
voorbeeld. mengt de overheid zich nog
veel sterker in het toegankelijk houden
van de sport die een groot deel van het
electoraat aan de buis kluistert of naar
het stadion doet komen. De lobby van
uit deze landen in Brussel, is sterk.
Wat het voetbal bovendien mist, is
echte concurrentie zoals in de zaken
wereld. Toen bleek dat Franse autofa
brikanten met overheidssteun in be
scherming werden genomen, aarzelden
hun Europese concurrenten geen mo
ment met het indienen van een klacht
in Brussel. Hun klanten konden weglo
pen om een Frans vehikel te kopen.
Maar waarom zou het Maastrichtse
MW supporters werven onder de Feye-
noord-aanhang in Rotterdam?
Doorslaggevend is echter dat alle par
tijen boter op het hoofd hebben. „Wie
heeft er belang bij om dit aan de kaak te
stellen? Daar durft toch niemand zijn
vingers aan te branden", zegt een insi
der. MW-fan Marcel Lodewick: „Heel
veel mensen beleven plezier aan het
voetbal. Dat ga je ze als gemeente toch
niet afnemen?"
Opera
Peter van der Lint
De eerste tekst in het program
maboekje bij de nieuwe 'Fide-
lio'-enscenering van De Neder
landse Opera is 'De verklaring van
de rechten van de mens en van de
burger' zoals uitgevaardigd door
de nationale vergadering van het
Franse volle in 1789. In de laatste
scène van de voorstelling wordt
het toneel overspoeld door blauw
helmen, cameraploegen, ramp
toeristen en regeringsfunctiona
rissen. Die laatsten spelden de po
litieke gevangene Florestan en
zijn reddende echtgenote Leonore
(alias Fidelio) eremetaal op - de
overige gevangenen participeer
den echter niet in de euforie die
Beethoven dan muzikaal ontke
tent; de meute (inclusief de pers)
laat hen links liggen.
Het was zeker een cynisch beeld dat
regisseur Robert Carsen voorschotel
de, maar daarom riep men geen boe
woensdagavond in het Muziek
theater. Boe's die overigens ook een
storm aan bravo's ontketenden. De
opkomst vanuit de zaal van de ge
noemde blauwhelmen en camera
ploegen rukte de boe-roepers te veel
uit de droom, uit het sprookje van
opera - men zit er in eerste instantie
voor een avondje uit en niet om nog
eens het wereldleed over zich uitge
stort te krijgen - toch? Onbedoeld
smeet Carsen met die blauwhelmen
bovendien de Nederlandse Srebreni-
ca-schandvlek in het gezicht van die
argeloze uitgaanders, twee dagen na
dat het eindrapport van de commis
sie-Bakker gepresenteerd was.
Nee. erg gemakkelijk was deze
voorstelling niet, maar wel buitenge
meen spannend, keeltoesnoerend en
logisch. Een schitterende vondst was
het om de stem van de kwade genius,
gouverneur Pizarro, meedogenloos
via megafoons te versterken en de ge
vangenen op het podium hun stem
te ontnemen - het koor zong on
zichtbaar vanuit de orkestbak. De op
komst van die stomme gevangenen
op de enorme en angstaanjagende
luchtplek van de gevangenis was een
magisch stil moment. Onderdrukkers
hebben een stem, onderdrukten niet,
leek de boodschap van Carsen. On
derdrukten krijgen pas stem en ge
zicht als organisaties als Amnesty In
ternational zich ermee bemoeien. De
simpele kaars - symbool van Amnes
ty - speelde in de enscenering een
ontroerende rol. Carsen had goed be
grepen dat Beethoven in onze tijd on
getwijfeld een Amnesty-activist zou
zijn geweest.
Vooral in het eerste bedrijf werd
het begrip 'angst' met een hoofdlet
ter A geschreven. Onaangename, na
voelbare angst waarmee vergeleken
de poging van de recente 'Fidelio' van
de Vlaamse Opera afgedaan kan wor
den als poppenkast-angst. Onaange
naam werd het vooral met de op
komst van Pizarro, sinister belicht.
De nasale megafoonstem en de vele
gestreepte gevangenispakken, maak
ten de link naar Dachau en Ausch
witz onontkoombaar. Dat deze Pizar
ro ook nog eens last heeft van smet
vrees en om de haverklap als een
morbide Pilatus zijn handen wast,
voegde navrant een detail aan deze
perverseling toe.
Alan Held acteerde en zong Pizarro
geweldig. Hij moest als het ware in
de echo van zijn eigen versterkte
spreekstem zingen, maar was onver-
sterkt minstens zo indrukwekkend.
Charlotte Margiono. in een laat sta
dium ingevallen voor een zieke col
lega, overtuigde volledig in de titel
rol. De manier waarop zij de climax
van de opera - 'Töt erst sein Weib!' -
vocaal hart en ziel gaf, zal ik niet
licht vergeten. Ook haar fantastisch
gezongen grote aria, belicht door een
enkel kaarsje, was een hoogtepunt.
Geen wonder dat dirigenten als Si
mon Rattle en Nikolaus Harnoncourt
in haar hun Fidelio zagen. Ruth Zies-
ak (Marzelline) was ook al zo'n per
fecte rolbezetting. Torsten Kerl (Flo
restan) vergiste zich tijdens zijn gro
te scène in de opbouw dusdanig dat
hij aan het: slot daarvan vocaal in
stortte.
Giinter von Kannen (Rocco) en
Christian Baumgartel (Jaquino) zon
gen goed, maar onzorgvuldig waar
door dirigent Edo de Waart voortdu
rend alert moest blijven. De onder
steuning uit de bak van het Rotter
dams Philharmonisch Orkest was
mede daardoor rommelig. De Waart
pompte de vaart en het drama er
goed in, maar iets meer discipline
zou geen kwaad kunnen. Het slot
koor was nu net zo'n wirwar als de
berg gevangenispakken die als slot
beeld overbleef.
In Muziektheater op 1,4, 7,10,13.16,19
en 22 februari.
Gevangenen zonder stem.
FOTO MARCO BORGGREVE
Muziek
Sandra Kooke
Het Combattimento Consort
Amsterdam bestaat twintig
jaar en viert dat met drie dagen
concerten in het Amsterdamse
Concertgebouw. Pièce de résistan-
ce is Purcells "The Fairy Queen',
dat dinsdag al in het Utrechtse
Vredenburg was te horen. On
danks de wisselvallig opererende
solisten werd het daar door het
aanstekelijke spel van het consort
een feestelijke avond.
Het eerste applaus was niet voor de
muziek, maar voor een kus. De bas
Michael George kuste countertenor
Patrick van Goethem na een scène
over een herder die een herderinne
tje probeert te verleiden en daar niet
helemaal in slaagt. Wat heeft dat te
maken met Shakespeare's 'Midsum-
memight's Dream', waarop The Fai
ry Queen' is gebaseerd? Helemaal
niets. Purcell en zijn onbekende li
brettist schreven in 1692 muzikale
intermezzi (masques) bij het een
eeuw eerder geschreven toneelstuk.
Daarin gaven ze commentaar op de
ideeën die in Shakespeare's werk aan
de orde komen. Dronken poëten,
zwanen, elfjes, apen en Chinezen: al
les werd uit de kast gehaald om het
Engelse publiek te vermaken in deze
voorloper van de opera. En door het
zapkarakter is de muziek bij uitstek
op zijn plaats in de 21ste eeuw.
Door de gedreven en fantasievolle
wijze van musiceren van het Com
battimento Consort en het Neder
lands Kamerkoor onder leiding van
Jan Willem de Vriend kwam Purcells
feestelijke muziek dinsdagavond
licht en sprankelijk uit de verf, met
als hoogtepunt het melancholieke
'The plaint', waarin violiste Eva Ste-
geman de sopraan Lynne Dawson in
de schaduw stelde.
Dawson had haar avond niet. Ge
hinderd door een hoofddeksel dat het
meest leek op een treurwilg van voor
zong ze voor de pauze onzuiver en
onzeker. Na de pauze, toen ze het
ding afhad gedaan, revancheerde ze
zich heel behoorlijk. Dat kan niet ge
zegd worden van Anthony Rolfe
Johnson, die wel erg ongemotiveerd
in de partituur stond te turen en ook
qua stem nog maar een schim is van
de zanger die ruim tien jaar geleden
in de Monteverdi-opera's van De Ne
derlandse Opera schitterde. De jonge
Patrick van Goethem is veelbelovend,
maar zong te zacht en te bleekjes om
indruk te maken. En zo bleef alleen
Michael George gemakkelijk over
eind, behalve dan toen hij als dron
kelap meesterlijk over het toneel
stuntelde.
Vrijdagavond spelen Pieter Derksen (cla
vecimbel) en Melvyn Tan (pianoforte) wer
ken uit de tijd dat het eerste instrumen
door het tweede werd verdrongen. Zater
dagavond wederom "The Fairy Queen
Zondagmiddag meesterwerken van Rebel
Biber, Leopold Mozart (de vader van) en an
deren. Alles in het Concertgebouw in Am
sterdam.
HetU
Zondagochtend
Concert
op weg naar abstractie
i HAL Investments B V
Radio Kamerorkest
dirigent: Frans Bruggen
soliste: Charlotte Margiono,
sopraan
Traetta: Sinfonia en Chaconne ui
Antigona
Weber: Aria's uit Der Freischütz
Wagner: Ouverture Die Feen
Beethoven: Vierde Symfonie;
Ouverture Leonore 3 en aria uit
Fidelio
Zaterdag 1 februari 14.15 uur
Concertgebouw Amsterdam
2 februari 2003, Grote Zaal, 11 uur
Radio Philharmonisch
Orkest Holland
Groot Omroepkoor
Mare SoUStrot dirigent
Pieter Wispelwey cello
Dutilleux - Celloconcert
'Tout un monde lointain'
Roussel - Evocations, op. 15
13,- (CJP 6,50)
Kassa 020-6718345
Uitlijn 0900-0191 (eojopm)
Mw A-Orsay, rar,>3
rlaMU!,lrt Museum, Te»*
Oen Haag!
ROTTERDAM
www.kunsthal.nl
