„Deltawerken zijn onze kathedralen"
Reformatorisch Dagblad vrijdag 31 januari 2003 pagina 22
a. Een stuk Hollands glorie
van de bovenste plank. Neder
land heeft met de bouw van de
Oosterscheldekering zijn in
ternationale positie als voor
aanstaande waterbouwkundi
ge natie aanzienlijk versterlct.
Foto Waterland Neeltje Jans
1953-2003
MMs
New York heeft een Vrijheidsbeeld, Parijs een
Eiffeltoren en Nederland de Oosterschelde
kering. Niet zonder reden geldt de dam als het
achtste wereldwonder. Nederland heeft wereld
wijde faam overgehouden aan de bouw van de
deltawerken. Bij veel internationale maritieme
projecten spelen Nederlandse ingenieurs een
grote rol.
Gerard ten Voorde
De watersnoodramp van 1953 heeft diepe voren ge
trokken. Geschokt reageert de samenleving op het
resultaat van 900 dijkdoorbraken met 1835 slacht
offers. De veiligheid van het laaggelegen.landje aan
de zee staat ter discussie. In 1956 besluit Nederland
daarom tot aanleg van de deltawerken. Verschillen
de zeearmen worden definitief afgesloten.
In 1967 is de Oosterschelde aan de beurt. Rijks
waterstaat treft voorbereidingen om het .zeegat de
finitief te dichten. De eerste werkeilanden worden
opgespoten. In 1972 staat een kabelbaan klaar om
met basaltblokken en zand een dam aan te leggen.
Maar een deel van de bevolking is niet enthousiast
meer.
Politiek en samenleving discussiëren jarenlang fel
over de wenselijkheid van afsluiting van de Ooster
schelde. Milieubeweging, mossel- en oestervissers
pleiten gezamenlijk voor een open verbinding. Ne
derland blijkt ernstig verdeeld. De helft is voor, de
helft tegen. De Tweede Kamer hakt in november
1976 de knoop door: de Oosterschelde blijft groten
deels open, maar kan met een beweegbare storm
vloedkering zonodig worden afgesloten.
„Een overwinning voor de milieubeweging", re
ageert Hein Engel, destijds als hoofd van de Delta
dienst verantwoordelijk voor de aanleg van de Oos
terscheldekering. „Zo'n klapper hadden ze nog niet
eerder gemaakt en hebben ze later ook nooit meer
gemaakt. Het besluit heeft in ons land een omme
keer in het denken over het milieu teweeggebracht."
Riskant
De politiek plaatst waterbouwkundig Nederland
voor een probleem. De bouw van een beweegbare
kering in nagenoeg open zee is nog niet eerder ver
toond. Ingenieurs kunnen zich bij het project ner
gens aan vastklampen. Ontwerpregels voor dit soort
waterbouwkundige constructies zijn niet voorhan
den, expertise uit vergelijkbare projecten ontbreekt.
De omstandigheden in de monding van de Ooster
schelde zijn bovendien buitengewoon moeilijk. „De
getijdenstromingen zijn enorm", legt Engel uit,
„ook al door de enorme oppervlakte van de Ooster
schelde. Bij eb en vloed worden elke keer flinke
hoeveelheden zand verplaatst. Een bijkomende
complicatie is dat de dijken'in dit gebied bij verza
diging erg gevoelig zijn voor inzakking."
Na maanden intensieve studie presenteren de wa-
terbouwkundigen hun plannen. „Nederland had het
lef het project door te zetten." De Oosterschelde
krijgt tussen Schouwen-Duiveland en Noord-Beve
land een dam van 9 kilometer lengte. Drie open
stroomgalen worden over éeti totale lengte van 3000
meter voorzien van 65 betonnen pijlers en. 62 be
weegbare stalen schuiven. Het water moet vrij onder
deze schuiven kunnen kolken en schuimen.
Plannen ontwikkelen op de tekentafel is één, maar
de realisering ter plekke js een verhaal apart. De in
genieurs van de Deltadienst moeten aan de lopende
band nieuwe oplossingen ontwikkelen. Tot en met
het gereedschap toe. „Een riskant project", zegt het
voormalige hoofd Deltadienst. „Een sprong in het
diepe." Hij haalt zijn schouders op. „Er kon van al
les misgaan. Maar zonder risico heb je geen leven."
Engel lacht. „Als je alles moet uitvinden, speelt geld
niet de hoofdrol."
De kosten voor het kunstwerk lopen flink uit de
hand, met alle commotie van dien. Op het prijs
kaartje prijkt uiteindelijk een bedrag van 5 miljard
gulden (2,3 miljard euro), een overschrijding met
dik 25 procent. Minister Smit-Kroes heeft daarmee
heel wat uit te leggen aan de Tweede Kamer.
Innovatief
Nooit eerder heeft een project zo'n hoeveelheid in
novatie, management en milieuzorg opgeleverd. De
spin-off (afgeleide toepassingen) van de storm
vloedkering is wel eens vergeleken met het Apollo-
ruimtevaartprogramma in de VS. Neem bijvoor
beeld de vloot. Rijkswaterstaat heeft een reeks
schepen laten maken om de bouw van de Ooster
scheldekering mogelijk te maken.
Om het zand onder de fundering te verdichten, laat
de Deltadienst de "Mytilus" bouwen. Dit diepte-
verdichtingsschip moet met vier naalden van 18
meter lengte en 2,1 meter doorsnee de ondergrond
aan trillen. De "Cardium" -„een matrassenlegger"-
moet nieuw aangespoeld zand verwijderen en te
gelijkertijd een geprefabriceerde funderingsmat
van 200 x 42 meter neerleggen op de op diepte ge
zogen bodem. „De 36 centimeter dikke mat werd als
een grote wc-rol van het schip afgerold", vertelt En-
gel-
De Deltadienst laat de 65 pijlers maken in een