Kruisje en pentagram
hand in hand
Meesterlijke muziek van nurkse Noord-Ier
Het tijdperk
Conny Stuart,
altijd speels en ironisch
Nederlands Dagblad
LICHTE MUZIEK
Het Katern vrijdag "31 januari 2003 5
door johan bakker en herman veenhof
Faces of China
Tony Overwater. JIM 751 48
De muziek op Faces of China werd oor
spronkelijk gemaakt voor de documentai
refilm 'Een Chinees Gezicht'. In deze docu
mentaire worden drie hedendaagse Chine
se dichters geportretteerd. Van de compo
sities van Tony Overwater, Joost Lijbaart,
Maarten Ornstein en Fay Claassen werd
destijds maar een gedeelte benut. Nu ko
men de deels uitgeschreven en deels geïm
proviseerde stukken volledig tot hun recht
op deze prachtige cd. Contrabas, percussie
en klarinet schilderen samen, maar af en
toe ook individueel, ontroerende portret
jes. Het zijn vaak maar korte werkjes, die
beginnen met Chinees aandoende thema's,
en daarna uitwaaieren in muzikale solo's.
Opvallend is de rol van zangeres Claassen
die geen teksten zingt maar slechts melo
dielijnen. Op deze midprice-cd is bovendien
een videoclip te vinden met bijpassende
beelden uit China.
Benjamin Herman plays Jaki Byard
AL 73235
Saxofonist Benjamin Herman is vooral be
kend als bandleider van The New Cool Col
lective. Hij houdt zich echter ook met seri
euzere muzikale zaken bezig. Onlangs ver
scheen een cd waarop hij met topmuzikan-
ten uit het jazzcircuit een ode brengt aan
de Amerikaanse pianist Jaki Byard (1923-
1999). Deze Byard, die in het orkest van
Charles Mingus speelde, schreef stukken
die ten onrechte in de vergetelheid zijn ge
raakt. Samen met de Franse pianist Pierre
Christophe, die les kreeg van Byard, be
sloot Herman deze jazzmuziek weer onder
de aandacht te brengen. Herman bewijst
dat hij niet alleen een muzikale gangmaker
is, maar ook dat hij zijn instrument tot in
'de'perfectie beheerst. Voor pianist Chris
tophe is er eveneens een glansrol. Hij haalt
halsbrekende toeren uit, zoekt de grenzen
van de improvisatiemogelijkheden op,
maar vindt telkens op wonderbaarlijke wij
ze de weg weer terug. Samen met bassist
Jos Machtel en drummer Joost van Schaik
wordt de muziek van Byard uiterst span
nend gespeeld, (jb)
Brainwashed
George Harrison. EMI 7243 5 41969 2 8
Groot nieuws uit Groot-Brittannië: vijfhon
derd bandjes met opnamen van de Beatles,
in 1970 gestolen, zijn terecht. Er zijn zelfs
arrestaties verricht in verband met de der
tig jaar oude diefstal. Die vond plaats in
Twickenham, de vondst was bij Amster
dam. Het gaat om opnamen, gesprekken,
songs en flarden daarvan en vooral ruzies,
in de periode tussen de witte dubbelelpee
(1968) en de zwanenzang van de Beatles,
Let It Be (1970). Werktitel van de banden
is: de Get Back-tapes. Dat nummer vormt
de verbindende schakel. Paul McCartney
wilde na de enorm uitgewerkte, conceptu
ele muziek van Sgt. Pepper's Lonely Hearts
Club Band en The White Album een simpe
lere, akoestische plaat maken. Misschien
komt die er alsnog. EMI dubt nog, mede
omdat er in maart al een live-plaat van de
dan zestigjarige McCartney op stapel staat.
Bovendien was er net de klapper met de 27
nummer 1-hits en verkoopt het laatste al
bum van George Harrison ook nog goed.
Dfé'plaat heet Brainwashed (ook de titel
van het laatste nummer waarin hij aan
geeft hoe media en mode massaal mensen
hersenspoelen) en kan worden beschouwd
als zijn geestelijk testament. Het paradoxa
le van Harrison was dat hij oprecht was,
gespeend van materiële jacht, altijd bezig
in de tuin en ook na dertig jaar nog vast
overtuigd van de Hare Krishna. De laatste
plaat, compact, hecht, helder en uitste
kend, dankzij de regisserende hand van
ELO's Jeff Lynne, ademt de rust en vrede op
basis van een geloofsmisvatting. In het op
merkelijke nummer 'P2 Vatican Blues'
neemt hij nogal bitter afstand van de
Rooms-Katholieke Kerk, waarin de weesge
groetjes zijns inziens niet opwegen tegen
misbruik en onderdrukking. Harrison ging
vredig heen, dat gun je iedereen. Maar hij
vond rust in fictie, en dat geeft een naar
gevoel. Hij spoelde zijn hersens zelf. (hv)
In Ede vindt een kleine revolutie plaats. Schijnbaar vanuit het niets winnen muziekfestivals onder de naam Peacedog
snel aan populariteit. Hoewel de initiatiefnemers allemaal christen zijn, mogen de muziekavonden dat predikaat niet
dragen. Want juist de mix van seculier en religieus maakt Peacedog uniek. En niet onomstreden.
door maarten vermeulen
aat christelijke punk, metal,
hardcore en hiphop samen met het seculiere
equivalent daarvan? Volgens het Flevo Festi-
ene helft dan gaat bidden voor het eten, ont
staan er snel boeiende gesprekken."
Voor Karei Smouter is Peacedog het best sa
men te vatten met 'elkaar tot nadenken stem
men'. Om dat te bereiken, is er meer dan alleen
muziek, want plannen heeft hij genoeg. „Bij
val en de EO-jongerendag niet, want daar spelen
uitsluitend bands met op z'n minst een christelij
ke achtergrond. Ook andere concertorganisators
zijn huiverig voor het toelaten van 'wereldse'
bands op hun festivals.
Volgens Max Paans is de combinatie uitstekend te
verdedigen. De Peacedog-avonden in Ede zijn
daar het beste bewijs voor, aldus de veertigjarige
jeugdouderling uit de Nederlands Gereformeerde
Kerk in dezelfde plaats.
Snoeiharde muziek
Begin 2000 komt Karei Smouter, zoon van de pre
dikant onder wie Paans als ouderling fungeert,
met een voorstel bij Paans: een concertavond ge
vuld met punk, metal en hardcore. Snoeiharde en
soms agressieve muziek, daar houdt Smouter van.
Het is een succes. Ruim tweehonderd, voorname
lijk christelijke, jongeren komen opdagen en ook
de samenwerking tussen de domineeszoon en de
jeugdouderling verloopt voorspoedig. Aangemoe
digd door het succes besluiten de twee, samen
met enkele vrienden, nog meer concerten te orga
niseren. Een naam is al snel gevonden: Peacedog.
„We hebben natuurlijk wel even gediscussieerd,
maar de meeste namen waren of te zweverig of
van een enorm 'koffiebar'-gehalte. Peacedog
klinkt lekker", legt Paans uit. Daarbij is het de ti
tel van een nummer van The Cult, een band waar
vooral de ouderling warm voor loopt. „Peacedog
is straattaal voor een B-52 bommenwerper. The
Cult gebruikt het op een cynische manier om hun
afkeer van oorlog te demonstreren."
Waren op de eerste concertavond alleen christe
lijke bands uitgenodigd, bij het maken van serieu
zere plannen voor Peacedog werd besloten te zoe
ken naar een combinatie van seculier en christe
lijk. Paans: „Er bestaat nog steeds een grote kloof
tussen gospel en seculiere muziek. Wij zoeken
juist de wisselwerking. Niet op een arrogante ma
nier: 'wij zijn christenen en jullie moeten iets van
ons leren', wel door een open houding. Waarom
zouden wij niets van niet-christenen kunnen le
ren?"
De jeugdouderling ziet een verband met 'goed
rentmeesterschap'. „Alle mensen achter Peacedog
hebben één doel: God groot maken. Tegelijkertijd
willen we wel kritisch blijven. Kijk bijvoorbeeld
naar de vleesindustrie. Als christenen zouden we
het goede voorbeeld moeten geven, maar niet-
christenen zijn daarin vaak veel actiever."
Water en wijn
Door christelijke en niet-christelijke bands door
elkaar heen te laten spelen, lijkt het op het eerste
gezicht dat Peacedog water bij de wijn doet, er
kent Paans. „Toch is dat absoluut niet zo. Het is
geen compromis, wel werken op het scherp van
de snede. Door ook bands uit het seculiere circuit
uit te nodigen, komen er jongeren op Peacedog af
die niemand bereikt."
Van een verborgen agenda met bekeringsmotie
ven is overigens geen sprake. „Het doel is contact
te krijgen met jongeren. Wat beweegt ze? Een bij
werking kan zijn dat ze geraakt worden door het
Evangelie, dat willen we niemand door de strot
duwen. Het valt me op dat we slecht communice
ren als kerk, dat er nog steeds een enorme kloof
ligt tussen de kerk en de buitenwereld. Op Peace
dog wordt die kloof minder groot."
Overigens kan niet alles op de muziekavonden. Er
zijn twee vereisten waaraan iedere band moet
voldoen: niet tegen de mensheid en niet tegen re
ligie. „Een islamitische punkband? Haha, ja. dat
zou dus ook kunnen. Lijkt me erg interessant", al
dus Paans.
Hoewel het een 'bijzaak' is, komen er mensen tot
geloof door Peacedog, weet de ouderling. „Ik weet
dat een zanger van een niet-cristelijke band zich
bekeerd heeft. Tijdens een festival eten de leden
van verschillende bands ook met elkaar. Als de
voorbeeld een wereldwijde gebedsactie. Een
week lang wordt er ieder moment van de dag er
gens ter wereld gebeden. Die actie kunnen we af
sluiten met een Peacedog-festival."
Ook wil hij de muziekavonden uitbreiden met ge
dichten en theater. En bij het zomerfestival moet
er een kunsthal, een skatebaan en een discussie
ruimte komen. Want discussiëren doet Smouter
graag. „Tijdens een Peacedog-avond vertelde een
artiest ineens vanaf het podium dat ze voorstan
der van abortus was. De volgende band was daar
juist heel erg tegen en legde aan het publiek uit
waarom. Dan heb je een discussie waarbij ieder
een in zijn waarde blijft. Jongeren met kruisjes om
de nek gaan bij wijze van spreken hand in hand
met leeftijdgenoten met pentagrammen aan een
ketting." Een pentagram is een vijfpuntig symbool
waarmee black metal-aanhangers zich profileren.
Smouter voelt ook de spanning waarin Peacedog
balanceert. „Ik kan geen harde lijn trekken en
zeggen: die bands mogen wel komen en die niet.
De grens is het spanningsveld zelf, lijkt het. In
sommige gevallen moet je echt bidden om wijs
heid. Overigens had ik er in eerste instantie grote
moeite mee ook niet-christelijke bands te laten
spelen op Peacedog. Nu ben ik daar blij om.
Bij Peacedog hoor je soms iets datje nog niet eer
der gehoord hebt. Het is dan goed om te zien dat
de bands en het publiek respect voor elkaar heb
ben, dat ze naar elkaar durven te luisteren."
De eerstvolgende Peacedog-avond vindt plaats op 7
februari in de Kei in Ede.
www.peacedog. org
Uitverkoren. De carrière van Conny
Stuart
Paul Blom. Uitg. Strengholt/Theater In
stituut Nederland Amsterdam, 2002;
404 blz., €24,95
Portret
Conny Stuart. 4CD BIS 041
door herman veenhof
Ze is nu 89 jaar oud, Conny Stuart, en
vastbesloten nooit meer in de publici
teit te treden. Uitverkoren, heet de
biografie van haar loopbaan als chans-
onnière en dame van het theater en de
musical. Vijftien jaar geleden zette
Conny Stuart een punt achter haar ac
tieve theatercarrière. Sindsdien heeft
ze het toneel niet meer betreden. Wel
liet ze nog één keer haar stem horen:
in de heropmaak van de Annie M.G.
Schmidt-musical Heerlijk duurt het
langst van enkele jaren geleden. Alle
andere verzoeken om ergens aan mee
te werken, legde Stuart naast zich
neer. Na bijna vijftig jaar was het mooi
geweest. Of zoals ze in het boek letter
lijk zegt: 'Ik vind dat ik voorbij ben'.
Het is typerend voor de ironie, maar
ook voor de wat wrange scherpte
waarmee ze decennia lang uit de hoek
kon komen.
Uitverkoren. Die titel intrigeert, maar
slaat op het lied waarmee ze, aan de
piano begeleid door Louis van Dijk, op
23 november 1986 afscheid nam op
het Schevenings Cabaret Gala. Het is
een ironisch afscheid van het publiek,
waarvan alleen de christenen de on
bedoelde dubbele bodem zullen waar
nemen ('Het is aangeboren, ik ben uit
verkoren').
Het lied is een van de minder sterke
teksten van Annie M.G. Schmidt, de
schrijfster die Conny Stuart als geen
ander kon uitvoeren. Het is het slot
nummer van een box met vier cd's die
Stuarts opgenomen oeuvre weergeeft.
Dat omspant de periode 1940-1986.
De box is uitmuntend gedocumen
teerd, prachtig uitgegeven en de vier
uur muziek is mooi geremasterd. Van
de 65 liederen en liedjes werden er 33
nooit eerder op plaat of schijf gezet en
staan er 15 voor het eerst op cd. Na
tuurlijk hoor je de 'Hoezepoes' (een
speelse parodie op glamour met ge
bruik van klassieke thema's) en 'Wat
voor weer zou het zijn in Den Haag'.
Maar je hoort vooral veel verrassend
en tot nu toe onbekend materiaal.
Het is een beeld van een tijdperk, van
de emancipatie van de vrouw vooral,
maar altijd speels en ironisch. De tijd
geest komt mee in de parodieën op
met hormonen volgespoten Olympi
sche krachtpatseressen, in een verruk
kelijke tekst van Hella Haasse ('Yvon
ne de spionne'), maar helaas ook in de
bastaardvloek die een keer of vier
klinkt, niet eens welgemeend, maar
waarschijnlijk omdat het woord rijmt
op 'verstomt'.
Paul Blom. senior wetenschappelijk
medewerker van het Theater Instituut
Nederland, nam in 1995 het initiatief
voor een boek over de omvangrijke
carrière van Conny Stuart. Dat is uit
eindelijk een 'geautoriseerde' versie
van haar levensverhaal. Aan de ene
kant is dat goed, want zo kon de in
middels bijna negentigjarige theater
persoonlijkheid zelf nog heel wat zin
volle bijdragen leveren aan het eind
resultaat. Aan de andere kant is dat
een risico; wat haar echt onwelgeval
lig was, staat er wellicht niet in.
Gelukkig is daar altijd Conny Stuart
zelf nog. De oude dame kijkt met eni
ge afstand terug op haar eigen carriè
re. Ze plaatst kritische noten bij haar
activiteiten en legt de vinger op zere
plekken uit het verleden. Bovendien is
ze voor een artiest bescheiden; ze lijkt
sarcastisch tevreden met het feit dat
ze voor driekwart van Nederland ver
geten is, of een schim uit een ver ver
leden.
Te komisch
Stuart, op 5 september 1913 als Cor
nelia van Meijgaard geboren in het
Overijsselse Wijhe, wist al snel wat ze
wilde worden: zangeres. Na een - ze
ker voor die tijd - wild jong leven,
waarin de HBS werd verlaten zonder
diploma, maakte ze als twintiger haar
debuut als chansonnière.
Ze behoorde al snel tot de muzikale
beroemdheden van de periode voor
de oorlog. Het was Wim Sonneveld die
haar overhaalde om aan het cabaret te
gaan. Vanaf 1939 stond ze ook vaak
voor de radiomicrofoon van (meestal)
de AVRO; in een tijd dat alles nog 'live'
de lucht in ging.
Toch kreeg ze steeds meer twijfels
over de rol van 'leading lady' in het ca
baret. Stuart vond dat ze te komisch
werd; ze wilde graag serieus genomen
worden. De uitnodiging van Annie
M.G. Schmidt en Harry Bannink om de
hoofdrol in hun allereerste musical
'Heerlijk duurt het langst' te spelen,
kwam als geroepen. Vanaf 1965 ont
wikkelde ze zich tot de eerste vrouwe
lijke musicalster van Nederland.
Ze bleef het duo Schmidt-Bannink
heel lang trouw, ook al was cabaret
uiteindelijk niet de manier om ook als
toneelspeelster en tragediènne au se-
rieux genomen te worden. Dat werd
ze pas tijdens het Amsterdamse
Theaterfestival 1987, toen ze al ver in
de zeventig was. Nog geen jaar later
noteerde ze in haar plakboek: 'Einde
van de carrière'.
Met een wetenschappelijke nauwkeu
righeid vertelt Blom over het verloop
van de carrière van Conny Stuart. Het
is een wat ongemakkelijk boek, vlees
noch vis. Aan de ene kant is het haar
verhaal, aan de andere kant is het
geen echt persoonlijke biografie en
ook geen tijdsbeeld met context.
www.tin.nl
www.brigadoon.nl
Nieuwe biografie van Van Morrison
Can You Feel The Silence.
Van Morrison. A new bio
graphy
Clinton Heylin. Uitg. Pen
guin/Viking London, 2002;
560 blz., 18,99 Britse pond.
door herman veenhof
De nieuwste biografie van het feno
meen Van Morrison is zo dik als de Bij
bel. Dat zal de nurkse goedzak uit het
Noord-Ierse knorrend en knauwend
beamen. Van Morrison heeft een on
bedaarlijke hekel aan de media en dus
kreeg ook Heylin, die eerder het stan
daardwerk over Bob Dylan schreef,
geen medewerking van de man die
zich alleen in zijn muziek wenst te ui
ten. Wel tegenwerking in de vorm van
juridische haaien en een stop op de
NDf Muziekagenda
Postbus 111
3770 AC Barneveld
fax 0342.411.611
muziek@no.nl
zaterdag 1 februari
DORDRECHT - Grote Kerk -19.00 u.
chr. Urker visserskoor Crescendo
o.l.v. Louwe Kramer: Piet Baars-
sen, bariton; Maria Baas, harp;
Harm Hoeve en Lennert Knops, or
gel.
HASSELT - Grote of Stephanuskerk
- 20.00 u. samenzang: Minne Veld
man, orgel. Opname cd.
NIEUWERKERK AAN DEN IjSSEL -
Oude Dorpskerk - 20.00 u. Arjen
Uitbeijerse, orgel; Marga Kreft,
fluit; Rianne Kreft. panfluit; Moni
ca van der Giessen, sopraan.
RIDDERKERK - Singelkerk (Kerksin-
gel 1) -19.30 u, koor- en samen-
zangavond m.m.v. herv. gem.
zangver. Vox Jubilans o.l.v. Pieter
Stolk; Jan Mulder, orgel. Collecte
voor Ridderkerks echtpaar Peter
en Marjolijn den Hoedt t.b.v. evan
gelisatiewerk in België.
UITHUIZEN - Geref. kerk (Hoofd
straat Oost) -14.00 u, cursus regi
stratie (deel 1 en 2) van VGK dis
trict 1Docent: Sietze de Vries. Het
tweede deel van de cursusmiddag
vindt plaats in op het Schnitger-or-
gei in de Herv. Kerk.
UTRECHT - Domkerk - 15.30 u.
koor en orkest van de Domcantorij
o.l.v. Remco de Graas; Jan Jansen,
orgel m.m.v. tenorsolist, strijkor
kest, celesta, slagwerk en orgel.
J.C. Bach (motet 'Herr, nun lassest
du deinen Diener in Friede fah-
ren"), Barbe (Canticum Simeonis),
J.S. Bach ('Der Geist hilft uns're
Schwachheit auf' en 'Komm, Jesu.
komm').
WINSUM - De Poort - 20.00 u. ka
merkoor Laurentius Ensemble
(Baflo) o.l.v. Jelke Hamersma; Roe
lof van Luit, orgel; Els Beelen,
sopraan; symphonieorkest Sunore
d'Amatori. Mozart (Mis in G). Bach
(cantate 150), Vivaldi (Psalm 113
en 116).
maandag 3 februari
AMSTERDAM - Beth Shalom (Kaste
lenstraat 80) - 20.00 u, culturele
avond t.b.v. Sanz-Laniado Medisch
Centrum, Netanya, Israël m.m.v.
Elzas Kwartet en Edwin Rabbie,
voordracht.
donderdag 6 februari
VLAARDINGEN - Grote Kerk -12.45
u, Aad Zoutendijk, orgel. Glinka,
Mendelssohn. Roguski, Rowsthor-
ne, Archer.
vrijdag 7 feb raw
GRONINGEN - Jozefkerk - 20.15 u.
The Tallis Scolars o.l.v. Peter Phil
lips. Parsons. Byrd, White, Tallis.
zaterdag 8 februari
AMSTERDAM - Noorderkerk (Noor-
dermarkt) -14.00 u, Sweelinck Ba-
rokorkest (bestaande uit leerlin
gen oude muziek van het Conser
vatorium Amsterdam) o.l.v. Lucy
van Dael. Bach (Orkestsuite no. 3;
Derde Brandenburgs Concert).
APELDOORN - Mariakerk (Stations
straat) - 15.30 u. barokorkest. in
strumentale en vocale solisten van
de Muziekkring De Nederlandse
Cantorij o.l.v. Maarten Kooij; Piet
Dhont, barokhobo; Gonny van der
Maten, orgel. Bach (cantate 169
voor altsolo; cantate 84 voor
sopraansolo).
BERGAMBACHT - Herv. Kerk -19.00
u, muzikaal kinderfeest m.m.v. Ka-
rel Bogerd: Peter Boele, orgel.
DRACHTEN - De Fontein (De Kol
ken 89) - 20.00 u. orgelconcert
door leden van District Fryslan van
de Vereniging van Gereformeerde
Kerkorganisten (VGK) m.m.v. ins
trumentalisten. Ook samenzang.
FARMSUM - Hervormde Kerk -
20.00 u, Martin Mans, orgel. Im
provisaties.
LIENDEN - Herv. Kerk - 19.30 u,
zangavond t.b.v. Stichting De On
dergrondse Kerk (SDOK) m.m.v.
jeugdkoor De Jonge Lofstem
(Randwijk); Chr. Betuws Jongeren
koor (Kesteren); jongeren Jehuda
(Wilnis); instrumentalisten. Ook
samenzang.
ROTTERDAM - Bergsingelkerk -
16.00 u, Arjen Leistra, orgel.
ROUVEEN - Centrum voor Kerkmu
ziek (Oude Rijksweg 436) - 19.00
u, Zingend naar de Zondag m.m.v.
jong mannenkoor Soli deo Gloria
(Urk) o.l.v. Jaap Kramer; Harry Ha
mer, orgel. Ook samenzang.
ULRUM - Geref. Kerk (Schapen-
weg) - 20.03 u. gospelgroep Young
Spirit. Presentatie live-cd.
UTRECHT - Domkerk -15.30 u. Jan
en David Jansen, orgel; Kees Jan de
Koning, bas; Nico Brandon en Ma
ria del Mar Escarabajal, viool; Caro
line Rijkmans, altviool; Elske Tin
bergen, cello; Harry de Jong, con
trabas.
J.S. Bach. (Preludium en fuga in e-
moll. Concerto in D-dur voor orgel
en orkest; cantate Ich habe ge-
nug).
VORCHTEN - Herv. Kerk - 20.00 u.
concert van stichting Vom Himmel
hoch m.m.v. Ab Weegenaar. orgel:
Paul Czerwinski, poëzievoor-
dracht; The Anido Guitarduo; Met-
te Rooseboom, sopraan; Liereley-
ers; gregoriaans ensemble Grego-
riana.
ZWIJNDRECHT - Oude Kerk - 20.00
u.John Propitius, orgel. Improvisa
ties op verzoek. Ook samenzang.
mond van veel Morrison-companen.
Heylin kan dan ook geen sympathiek
portret meer schetsen. Zijn conclusie:
wat een rijke bron van meesterlijke
muziek, maar wat een onmogelijke
vent.
Morrison komt er niet sympathiek af
in de foliant die aan hem is gewijd;
maar dat is geen nieuws. Een 'autobio
graphy' die in 1997 verscheen heette
In His Own Words en bestaat uit 44
hoofdstukken, waarvan het op twee
na laatste iets schetst van zijn persoon
en leven. Van Morrison wil duidelijk
niets kwijt over zichzelf. En dat is jam
mer. Er zijn namelijk drie Van Morris-
ons. De eerste is de drinkende dicta
tor, die na een nacht doorzakken zijn
borrelgenoten een flinke klap geeft,
'zodat jullie niet vergeten dat ik erbij
was'. Die Van Morrison was onlangs
nog twee keer in Nederland en het
was opvallend hoe hij zijn bandleden
met vingertoppen regisseerde, hevig
ontstemd als maar een maat werd af
geweken van de bestelde order.
De tweede Van is de heremiet, die zich
terugtrekt in Ierse onherbergzaam
heid, stenen hutjes zonder stroom of
water (de fles whiskey mag mee) en
peinst over het leven en de zin daar
van. Het is de Van van The Philosop
her's Stone, zoals de dubbelcd met
fraaie oude opnames heette, nog nooit
ontdekte juweeltjes uit een periode
van veertig jaar, die hij vlak voor de
millenniumwisseling presenteerde.
De derde Van Morrison, dat is de
christen met 'een forse slok mythisch-
Keltische inslag'. Die Van duikt op bij
periodes, zoals in het begin van de ja
ren zeventig met platen als Tupelo
Honey (1971) en twintig jaar later op
Hymns to the Silence (1991), Enligh
tenment (1990) en Avalon Sunset
(1989).
Deze Van Morrison kan jubelen, dank
zeggen, God als zijn grote liefde prij
zen, maar even makkelijk weer de
weg inslaan naar de Godin Sophia van
de Wijsheid. Of hij breekt los in plane-
tenjacht, zoals op het album Astral
Weeks, magistraal, maar ook typerend
voor de geestverruimende jaren ze
ventig.
Kritisch
Kortom, een mannetje van 57 dat
even gecompliceerd en moeilijk is als
klein en dik. Heylin legt zijn ziel en
muziek goed bloot en sprak zoveel in
timi en collega's, dat het een fascine
rend portret is geworden, een kritisch
portret ook, en dat zal de oude blaas
balg wel waarderen. Aan slijmballen
heeft hij nog meer hekel dan aan jour
nalisten.
Drie constanten in zijn carrière: zijn
geloof, zijn loyaliteit aan Belfast en
zijn afschuw van de platenwereld als
business ('big time operators', schold
hij in een blues op het album In Exile).
Drank en slecht humeur konden zijn
geloof niet wegwassen. Maar Heylin
geeft wel aan dat juist in de jaren ne
gentig op dat terrein een zekere vlak
heid valt te noteren. Net zoals zijn
maatje Dylan steekt Van Morrison zijn
geloof onder stoelen of banken. Oude-
mannen-cynisme lijkt ervoor in de
plaats te komen en het gebrek aan of
afwijzen van verdere reflectie; beiden
toeren ze zoveel rond, dat er niets an
ders meer lijkt te zijn: Down the Road
heet dan ook de nieuwste plaat van
Van. Een hele goede, dat wel.
Belfast
De plaat stamt uit 2002 en staat vol
met hedendaagse versies van oude
nummers, die Van Morrison even ei
gengereid als respectvol covert. Dat
heeft alles te maken met zijn tweede
constante, de loyaliteit aan Belfast.
Van is opgegroeid in Hyndford Street
in een arme, protestantse buurt van
de Noord-Ierse hoofdstad. Als 'Belfast
Cowboy' richtte hij de band Them op,
maakte midden jaren zestig hits als
Gloria (schreeuw uit: 'djieeloaarieej')
en als 'Van the Man' lijken zijn song
teksten wel gedrenkt in een stadsplat
tegrond van zijn geboorteplaats. De
meeste namen zijn hard-protestants
zoals Sandy Row en Orangefield, maar
het gaat ook om Downpatrick en de
Grand Opera House. Niet voor niets
heet een sleutelelpee van Van Morris
on en de ook zeer Ierse Chieftains My
Irish Heartbeat(1988).
Van Morrison heeft altijd zeer gehecht
aan zijn eigen zelfstandigheid en de
mogelijkheid om ter plekke van plan
of koers te veranderen; hij heeft dan
ook altijd ruzie met zijn omgeving.
Platenboeren kwamen en gingen en
altijd is er wel een proces vanwege
ontslagen medewerkers.
Ook hier valt op hoe nurks de Ier is;
een eigen website kwam er nooit, al is
www.harbour.sfu.ca een puike starter.
Ook zijn geboortehuis in Belfast
mocht nooit museum worden. Van
besteedde tienduizenden ponden aan
advocaten om de plaquette eraf te
krijgen waarop staat dat hij hier ter
wereld kwam. Tevergeefs, het ding zit
er nog steeds op.
