De Ramp in de ogen van kinderen
'Overal waar ik keek was water'
EVENEMENTEN
SCHOUWEN-DUIVELAND
mam^^tÊÊÊÊÊÊBÈÊSÊmÊlÊÊÊÊÊÊÊk
KINDEROPSTELLEN UIT 1953 EN DE MENlNQ VAN KINDER! X
m
SCHOUWEN-DUIVELAND - Kinderen schreven
geschiedenis in de ramptijd van 1953. Ze schreven in
keurig handschrift hun opstel over de watersnoodramp.
Misschien kregen ze ook wel een cijfer voor 'net schri
jven'. Net schrijven over een overweldigende gebeurtenis.
Over het moment dat je kinderwereld instort. Vertellen dat
je ziet, dat je ouders radeloos zijn omdat het water ieder
minuut verder stijgt. Kinderen van de Evacuatieschool in
Renesse schreven geschiedenis. De opstellen van klas 6,7
en 8 van schooljaar '53/'54 werden bewaard en gebundeld.
Ze leveren nu een uniek stukje geschiedenis op.
Door Anja Romijn
sjCe-
Op zaterdag op 31 januari 1953
hing er al een angstaanjagende
dreiging in de lucht. Iedere Zeeuw
die opgegroeid was langs de water
kant bespeurde
het. Het water
stroomde niet
goed terug met eb
en daarbij loeide
een zware storm.
Het ging niet
göed, maar nie-
rfland durfde dat
rechtstreeks uit te
spreken. Mannen
liépen zorgelijk
l#igs de waterkant.
Vrouwen en kinde
ren hieven in huis,
want de kinderen
zouden van de straat
afwaaien, zo geweldig
ging de storm te keer.
's Nachts, twee dagen
na volle maan, werd
om 5.00 uur spring-
vloed verwacht. De
storm woedde met
windkracht 11 en 12
uit het noordwesten.
Qp sommige dorpen liep het water
ofrer de vloedplanken heen. Uit
voorzorg waren ze in de dijkcoupu-
res geplaatst. Wie had dat ooit mee
gemaakt, dat het water over de
vloedplanken heen stroomde? Het
water bleek niet te keren en met
een immense oerkracht baande het
zich een weg door het Zeeuwse
land.
„De avond viel en de wind nam
nog meer toe, het stormde gewoon.
De pannen klapperden op het dak.
Tegen vier uur in de morgen werd
er op de luiken gebonsd. Mijn vader
ging
cy/h-e^£yi'
Femke de Jonge, Richard Kosiense, Ylonka Linden, Tom Boot en Bjnm Ummels
hebben de spannende opstellen uit 1953 over de Ramp gelezen. Dat geldt ook voor
Johtm Hart die niet aanwezig was toe nde foto werd gemaakt
FOTO Marieke M andemaker
yiyzrer
de
naar beneden en deed de deur
open. Ze zeiden tegen hem, dat hij
moest komen, want het water stond
zo hoog, dat de dijk wel door kon
breken. Mijn vader ging eens op de
dijk kijken en weldra kwam hij
terug met het bericht: het water
staat zo hoog, zo heb ik het nog
nooit gezien," schreef Loe Louwerse
in zijn opstel. Iman den Boer
schreef: „Het was zondagmorgen 1
februari. Mijn opa kwam me wakker
maken. Hij zei: Sta gauw op, want
dijk bij de Schelphoek is doorge
broken. Ik stond natuurlijk gauw
op. Ik ging naar beneden en daar
zaten mijn vader en moeder en
mijn broertje. We gingen eten.
Toen we gegeten hadden, gingen
we alle spullen naar boven doen."
In de meeste opstellen wordt H. de
Jonge genoemd als degene die hen
waarschuwde. Aanzegger De Jonge
liep langs de huizen en wekte de
gezinnen met het bericht vol ramp
spoed: „Wakker worden! De dijken
zijn doorgebroken!" Willy Steen-
land schreef: „We
zaten voor de ramen
te kijken. Toen zei
Hanna: Kijk eens
wat een mist. Toen
zei mijn moeder: Er
lopen allemaal
koeien en paarden
over de weg. Daar
kwam een man
voorbij en mijn
vader vroeg: Wat
is er aan de hand?
En de man zei:
Weet je dat niet?
De dijk is doorgebroken. Hanna
en mijn moeder brachten de stoe
len en tafels naar boven." Jannie
Bezuijen schreef: „Het paard, het
varken, de konijnen, de kippen en
alle andere dieren werden in de
schuur gedaan. Toen moesten we
naar boven, want het water stond al
op de tramrails. Zo ging de nacht
voorbij, terwijl het water rond het
huis klotste, 's Maandags kapte
vader een gat in het dak en hees
daar een wit laken door. Dinsdag
ochtend zweefde er een helikopter
boven ons huis. Er werd een lus aan
een stalen draad naar beneden gela
ten." Ze vertelt hoe haar familie
naar boven werd gehesen. Op het
moment dat haar vader boven het,Johan.
water hing, brak de draad. „Geluk
kig kon hij nog worden gered."
Femke de Jonge, Richard Kostense,
Ylonka Linders, Johan Hart, Tom
Boot en Bjom Ummels hebben de
spannende opstellen uit 1953 over
de Ramp gelezen. Ze zijn leerlingen
van openbare basisschool Het
Meetje in Ellemeet.. „Twee broers
van mijn opa hebben toen een
opstel geschreven," vertelt Ylonka.
„Ik vraag nooit naar de ramp. Ik wil
het misschien niet weten. Ik vind
het zo zielig voor al die dieren en
mensen. Daar wil ik eigenlijk niet
te veel aan denken. Het is te ver
drietig." Femke vertelt dat haar
oma 9 jaar was met de Ramp en dat
zij boeken heeft, die Femke wel
eens mag bekijken. De kinderen
verwonderen zich erover dat de
mensen eerst nog gingen eten. „Als
er brand is ga je ook niet eerst
eten," vindt Femke. Dat de mensen
de ernst van de situatie aanvanke
lijk niet doorhadden vinden ze ech
ter wel begrijpelijk.
Richard vindt het erg, dat de men
sen eerst de Tweede Wereldoorlog
mee moesten maken en toen ook
nog de Watersnoodramp. Tom: „Ik
vind het zo zielig dat het midden in
de nacht gebeurde, zo in het don
ker." Bjom vindt het slim, dat ze
witte lakens uit de ramen hingen
om op te vallen bij de redders.
Eén ding zouden ze terug willen uit
die tijd, namelijk het trammetje dat
voor de Ramp over het eiland reed
en dat genoemd wordt in de opstel
len. De kinderen voelen zich veilig
en denken niet dat er hier nog zo'n
ramp kan gebeuren. „Het Delta
plan is bedacht en de dijken zijn nu
heus wel stevig genoeg," meent
ZIERIKZEESE BRACHT VERHALEN QEZIN BIJ ELKAAR
JS
SCHOUWEN- DUIVELAND - Bijna vijftig jaar na de
Watersnoodramp kunnen vele Schouwen-Duivelanders nog
steeds niet praten over de dingen die ze toen meemaakten.
Evenals als de kinderen Deurloo uit Oosterland zagen ze
overal om zich heen water, met daarin drijvend meubels,
kadavers en soms lijken. Maartje Stuut-Deurloo uit Zierik-
zee schreef de verhalen van haar broers en zussen op en
bracht ze samen in een boek. 'Overal waar ik keek was
water'.
Door Wil Obbink
Het gezin Deurloo woonde ten tijde
van de ramp aan de Sint-Joostdijk
in Oosterland. Maartje was net drie
en een half en kan zich uit die tijd
heel weinig herinneren. "Mijn
ouders hadden een meubelwinkel
met werkplaats en van de acht kin
déren woonden er nog zeven thuis.
Ik was de jongste."
Iri de jaren na 1953 werd in het
gezin weinig over de ramp gespro
ken. Moeder Deurloo vertelde wel
eens wat, maar Maartje was te klein
dit te begrijpen. Nu moeder het
niet meer vertellen kan wordt het
item slechts sporadisch aangekaart.
"Tijdens verjaardagen, vooral die
van Cor op 31 januari, worden soms
herinneringen opgehaald aan de
tijd dat het huis omringd was door
het water. Maartje luisterde tot nu
roe en vroeg zich af wat er werkelijk
omging in de hoofden van haar
broers en zusters. "Verbaal waren er
gfen emoties, maar ik voelde de
spanning."
De Zierikzeese liep al een poos rond
met het idee de verhalen op te
schrijven. "Het was nu of nooit met
de vijftigjarige herdenking van de
ramp in het vooruitzicht. En nu
konden al mijn broers en zussen het
nog vertellen. Tegen de tijd dat de
ramp weer grootschalig herdacht
wordt zijn we tien jaar verder. Wij
zijn van de laatste generatie die het
heeft meegemaakt en kan opschrij
ven." Een andere reden was dat
Maartje nog nooit een boek zag
waarin de ervaringen van mensen
staan beschreven van de ramp tot
heden. "Mij interesseert hoe het
verder ging met die mensen en hoe
ze de ramp verwerkt hebben".
Maartje vroeg haar broers en zussen
om medewerking en Adrie zegde
die op een gegeven ogenblik toe en
kwam met zijn verhaal. "Toen ging
ik ervan uit dat de rest ook wel luk
ken zou."
Het boek beschrijft de ervaringen
van de elf mensen die vluchtten op
een zolderkamertje. Adrie (20)
bracht meubelen weg naar de hoger
gelegen westhoek van het eiland en
zag bij de Schelphoek dat het reeds
hoog water was tijdens eb. Hij ver
trouwde er op dat de dijkwachters
dit ook gezien hadden en zouden
reageren als het nodig was.
Cor was op zaterdag negen jaar
geworden en had een prachtig
cadeau gekregen: een echte bouw
doos. Hij mocht zijn cadeau niet
meenemen naar zijn slaapkamer
boven, maar moest het beneden op
de schoorsteenmantel zetten. In de
daaropvolgende nacht kwam het
water en Cor heeft zijn bouwdoos
nooit meer gezien. Beter verging
het wat dat betreft Adrie, die in die
tijd zijn hondje Jippie twee keer
kwijtraakte en terugvond.
In de dagen dat het gezin Deurloo
in het zolderkamertje zat was het
huis omringd door het zoute en
koude water.
De omliggende huisjes zakten een
voor een in en ze vroegen zich af
wanneer hun huis aan de beurt was.
Ze waren onzeker, wanhopig, rade
loos en machteloos.
Drinkwater en voedsel werden
schaars. Het water kwam steeds
hoger, van alles dreef in en om het
huis. De etalageruiten waren met
veel lawaai gesprofigen en door de
openingen zwommen gillende var
kens naar binnen, die wanhopig
probeerden houvast te krijgen. Het
water kwam hoger en de varkens
werden stil. Het huis deinde heen
en weer. Net op tijd werd het elftal
gered.
Het boek volgt de familieleden in
de tijd na de ramp, tijdens de eva
cuatie en na de terugkeer.
Ook positieve gevolgen van de
ramp komen aan de orde. De ramp
veranderde veel aan het leven op
het eiland. Behalve alle verdriet en
vernietiging bracht ze ook open
heid. Mensen die geëvacueerd
waren leerden ideeën, en soms ook
een partner, kennen buiten Schou
wen. De Deltawerken werden gere
aliseerd en het eiland raakte uit
haar isolement. De 'Hollandse'
partners zorgden voor nieuw bloed,
En dat was geen overbodige luxe.
Maartje schreef de verhalen van op
van haar broers en zussen en vond
er foto's bij in een album van een
broer. Een nichtje zorgde, samen
met haar partner, voor de lay-out.
Theo Spinnewijn van Boekhandel
De Vries in Zierikzee gaf het boekje
in eigen beheer uit en ook Commu
nicatiecentrum De Vries werkte
volledig mee. De broers en zussen
ontvingen de eerste exemplaren in
het restaurant 'De Vier Bannen'.
Het boek is te koop bij de boekhan
dels, o.a. Boekhandel De Vries in
Zierikzee.
31-01-2003
Zierikzee, Nieuwe Kerk.
Het Zeeuws Orkest en het Zeeuws Phil-
harmonisch Orkest werken mee aan de
uitvoering van het Requiem 1953,. dat
Douwe Eisenga uit Middelburg heeft
gecomponeerd in opdracht van het Zee
land Nazomer Festival. Het Requiem
7 953 duurt 70 minuten en bevat 9 delen
ter nagedachtenis aan de getroffenen van
de watersnood.
Tentoonstelling 'Strijd tegen hel water'
Zierikzee tijdens de ramp
01- t/m 8 2 2003
Zierikzee, Stadhuismuseum
Het Stadsmuseum te Zierikzee. aan de
Meelstraat 6, exposeert in de week van
1 tot en met 8 februari foto's, objecten en
archiefmateriaal met betrekking tot de
ramp. Deze expositie is gratis toegankelijk
en dagelijks te bezichtigen van 12 tot 17
uur. Later in het jaar, van 7 mei tot en met
31 oktober, is de expositie nogmaals te
zien. Dan gelden echter de reguliere ope
ningstijden en toegangsprijzen van het
Stadhuismuseum.
01-07-2003
Zonnemaire, haven Bommenede
In de polder bij Zonnemaire is een toneel
stuk te zien over de watersnoodramp van
1953 Bij een zware stomi braken de
Zeeuwse dijken. Meer dan 1800 mensen
kwamen om en vele duizenden werden
dakloos. Ook Zonnemaire stond onder
water. Nu wordt er het verhaal verteld
van twee mensen die De Ramp hebben
meegemaakt, en nog elke dag worden
achtervolgd door herinneringen.
01-02-2003
Ouwerkerk. Caissons en Nieuwerkerk:
dorpshuis en begraafplaats.
Het gemeentebestuur vari Schouwen-Dui-
veland legt op 1 februari 2003 's morgens
omstreeks 9.30 uur een krans bij het nieu
we monument bij de caissons te Ouwer
kerk. In Nieuwerkerk wordt vervolgens
een herdenkingsbijeenkomst gehouden
waaraan burgerlijke en kerkelijke organi
saties een bijdrage zullen leveren. Aan
sluitend gaat het gezelschap in stille tocht
naar de begraafplaats in Nieuwerkerk om
kransen en bloemen te leggen bij de gra
ven van de slachtoffers van de water
snoodramp. In de verschillende kernen
van Schouwen-Duiveland vinden op deze
ochtend ook herdenkingsplechtigheden
plaats.
Excursies en wandelroutes
01-01-2003 t/m 31-12-2003
Boswachterij Schouwen-Duiveland
In de loop van 2003 zullen diverse excur
sies en rondwandelingen van Staatsbosbe
heer worden aangepast aan het thema
voor 2003: wederopbouw na de water
snoodramp. Het doel hiervan is wande
laars met een andere blik naar de omge
ving te laten kijken. Dit is met name inte
ressant ter plekke van de grote littekens
van de ramp (Schelphoek, Dijkwater en
krekengebied Ouwerkerk).
Tentoonstelling. Expositie en activiteiten
in het kader van Boomfeestdag.
26-03-2003
Bezoekerscentrum Westerschouwen
Staatsbosbeheer
In het bezoekerscentrum van Staatsbos
beheer op Westerschouwen besteedt een
tentoonstelling aandacht aan de wederoph
bouw van het landschap na de water
snoodramp. De tentoonstelling wordt
geopend op Boomfeestdag (26 maart).
Staatsbosbeheer eft de Dienst Landelijk
Gebied <DLC> werken aan plannen voor
evenementen tijdens Boomfeestdag 2003
in en rond het Bos van de Toekomst in
Schuddebeurs. Ook worden speciale les
kisten ontwikkeld. De rode draad bij al
deze activiteiten is de wederopbouw van
het landschap na 1953.
Stille tocht en herdenking
1-2-2003
Kats
Vanaf 17.30 uur verzamelen de belang
stellenden zich in dorpshuis 'De Vriend
schap' te Kats, vanaf waar de fakkeltocht
naar de begraafplaats. Vertrekt. Aldaar
wordt een herdenkingsplechtigheid
gehouden. Hierna lopen de deelnemers
van de stille tocht langs de graven, leggen
eventueel eigen bloemen neer en keren
terug naar dorpshuis. Daar wordt om
ongeveer 18.25 uur de stoet ontbonden.
29-11-2002 t/m 31-01-2003
Zeeland
Vanaf vrijdag 29 november start Omroep
Zeeland een tiendelige documentairese
rie, met als titel 'Boven Water' over de
watersnoodramp 1953. De laatste afleve
ring valt op 31 januari 2003. In 10 afleve
ringen - ieder met een eigen thema - ver
halen mensen over de ramp. Iedere vrij
dag om 18.39 uur en 19.17 uur.
Moortje Stuut-Deurloo (midden) tussen broers en zussen aan wie ze het
exemplaar van 'Overal waar je keek was water' overhandigde.
FOTO Marieke Mandemaker
