Oosterschelde, windkracht 10
Donderdag
23 januari
t/m Zondag
26 januari
GROTE KERK
NAARDEN-VESTING
KUNST&
ANTIEK
WEEKEND
Z
PRONKSTUKKEN 55
Deense scholieren in Kopenhagen met kruiwagens voor het getroffen Nederland. fctc
mmmmmmm ma mm mmmmisssmasBmBmmsmm.
DE BOEKVERKOPER
Nu het volk de beschikbaarstelling van onze Job voor de nationale zaak tegen het opruk
kend gespuis onvoldoende op waarde heeft weten te schatten (dan moet het volk het maar
zelf weten), gaan onze gedachten uit naar 1 februari 1953 - precies vijftig jaar geleden -
toen een vloedgolf Zeeland overspoelde. 'Toen God de wateren schudde en een volk op
sprong om hulp te bieden waar dat nog baten mocht en Nederland groot werd in haar on
baatzuchtigheid en de vreemde broeders uit alle windstreken de grenzen vergaten..." Ik ci
teer hier uit de machtige streekroman God schudde de wateren van Arie der Lugt. die ik als
jongetje verslonden heb. Ook was ik indertijd behoorlijk trots op mijn oudste broertje die
als Amsterdamse zeeverkenner afreisde om te helpen. Veel later, in 1976, verscheen het kin
derboek Oosterschelde, windkracht 10 van Jan Terlouw (Lemniscaat 9,85), waarvan onlangs
de 23ste druk verscheen. Het eerste deel vertelt de geschiedenis van het opstandige Zeeuw
se meisje Anne en de student waterbouwkunde Henk vlak voor en tijdens de waters
noodramp. In het tweede deel zijn alle personages twintig jaar ouder en staat de actiegroep
'NogTijd' centraal die - met succes zoals we nu weten - de Oosterschelde als getijdewater
wist te behouden. Een ronduit hilarisch en spannend onderdeel van dit verhaal is hoe onze
helden een hoge piet van Rijkswaterstaat onderuit wisten te halen. Het boek lijkt enigszins
gedateerd door de strijdvaardige aandacht voor het millieu. thans een non-issue op de poli
tieke agenda. Maar dat is niet zo hoor, want er komen betere tijden.
TON SCHIMMELPENNINK
van boekhandel Schimmelpennink aan de Weteringschans
berichten over de ramp. Er zijn filmbeelden
van onder andere de buitenlandse hulp en
van het bezoek van koningin Juliana aan het
rampgebied. Knijp uw neus dicht en spreek
met metalige stem: 'Enige meisjes en jongens
van Sirjansland werden verrast met een lang
oor die koningin Juliana van Paleis Soestdijk
had meegebracht.'
De ramp
In 1953 uitgegeven door de Vereemging ter Bevor
dering van de Belangen des Boekhandels te Amster
dam (met kaart van het rampgebied)
Alleen nog antiquarisch verkrijgbaar
jpgjfëpËggjgg Een paar dagen na de waters-
noodramp besloten de uitgeve-
IlSÉÊiÊêp rÜen °P initiatief van uitgever
ItftlTJfJ-: Geert Lubberhuizen (De Bezige
Bij) met een gezamenlijke uit-
gave over de ramp te komen,
met de Vereeniging ter Bevor-
dering van de Belangen des
Boekhandels als uitgeefster.
Uitgevers, papierfabrieken, drukkerijen, bin
derijen en boekhandelaren zouden belange
loos meewerken.
Er werd een affiche verspreid dat opriep de
herdenkingsuitgave De ramp te kopen en voor
uit te betalen: 'Help het Nationaal Rampen
fonds aan minstens 100.000 extra'. Die hon
derdduizend gulden was een bescheiden
doelstelling, want al snel bleek het aantal be
stellingen de verwachtingen ruimschoots te
overtreffen. Uiteindelijk zouden meer dan
zeshonderdduizend exemplaren van het boek
worden verkocht, inclusief de Engelstalige
uitgave met de heroïsche titel The Battle of the
Floods.
Die hoge oplage - er was 180.000 kilo papier
nodig - dreef een wig in de gelederen van de
boekhandelaren. De drie betrokken papierfa
brieken, zeven drukkerijen en tien binderijen
brachten boven een beginoplage hun kosten
in rekening. Een aantal boekhandelaren vond
dat bij deze massale oplage ook voor hen een
tegemoetkoming in de onkosten op zijn
plaats was. Aanvankelijk leek de vereniging
met de lange naam hen daarin tegemoet te
willen komen. In een brief gedateerd 10 fe
bruari 1953, bewaard in het archief van de
vereniging, werd voorgesteld dat de boekhan
delaren per boek twee kwartjes zelf mochten
houden. Twee dagen later werd dit besluit al
weer herroepen. Vermoedelijk omdat het
bleef rommelen, hield de Haagse boekhande
laar J. van Seters een enquête onder collega's.
Van Seters vond dat de boekhandel volkomen
belangeloos moest meewerken: 'eerst dan
kunnen wij trots zijn'. Van de inzenders was
Max Dendermonde: Het water tot de lippen,
wat wij deden via het Nationaal
Rampenfonds
Uitgeverij De Bezige Bij, 1958
Alleen nog antiquarisch verkrijgbaar
Al lang vóór de waters
noodramp bestond een ram
penfonds. De stormramp van
10 augustus 1925 in Borculo
vormde de aanleiding tot de
oprichting van het Nationale
Steuncomité Stormramp. Het
geld dat overbleef, zou de ba
sis worden van het in 1935 op
gerichte Nationaal Rampenfonds.
In zijn boek Het water tot de lippen vergelijkt
Max Dendermonde het sluimerende fonds, in
totaal vier ton, met een onzichtbare slaper
dijk. Tot 1953 werden slechts vier uitkeringen
gedaan, de hoogste (40.000 gulden) aan Lim
burgwegens hagelschade.
In februari 1953 werd het fonds ruw wakker
geschud. Al op zondagochtend begreep men
aan de Haagse Statenlaan dat vier ton een
druppel op een gloeiende plaat was. Maar de
giften stroomden binnen; geld, maar ook
postzegels, munten en soms zelfs juwelen.
Dendermonde gaat in zijn boek gedetailleerd
in op de vele acties die in Nederland werden
gevoerd. Soldaten leverden een Snertveldslag:
op één dag werd dertigduizend liter erwten
soep voor het goede doel verkocht. Uit Italië
arriveerden met een eigen trein een brand
weercommandant en zijn '156 luidruchtige
en tevens zeer hard werkende Italiaanse
brandweerlieden'.
Uiteindelijk zou 137,9 miljoen gulden worden
ingezameld, waarvan 95,6 miljoen uit Neder
land afkomstig was. De door Johan Bodegra
ven gepresenteerde radio-actie Beurzen open,
Dijken dicht bracht 5,5 miljoen gulden op.
Hgt aanvankelijk opgezette schadevergoe
dingssysteem bleek, zo vond het fonds, 'te wei
nig gedifferentieerd om te voldoen in de sec
tor van de beter-gesitueerden'. Men deelde
daarom de rampgemeenschap op in vijf
'woonmilieugroepen' die elk een in hoogte
verschillende toeslag boven de aanvankelijk
berekende vergoeding kregen. Dendermonde
schrijft dat alle gelden 'op waardige wijze'
werden besteed. De klasseverschillen leidden
volgens hem niet tot noemenswaardig protes
ten: "Niet zonder reden is het Nationaal Ram
penfonds er trots op, dat van de 57.000 scha
degevallen er niet meer dan slechts 186 in be
roep zijn gekomen."
Inez Flameling: Hoogwater, 50 jaar na de
watersnood
Ministerie van V&W/uitgeverij Kosmos, 2003,
15 (incl. cd-rom en kaart rampgebied)
Rijkswaterstaat herdenkt de
watersnoodramp met een rijk
i geïllustreerd boek dat zich
niet tot 1953 beperkt. Zo laat
het hoofdstuk 'Commercie
rondom waternood en waterstaat' zien dat de
middenstand in elke overstroming brood ziet.
Nadat Limburg in 1995 was ondergelopen,
plaatste Jan Linders in Venlo een advertentie
voor Jif en Glorix onder het kopje 'Samen ma
ken we de boel weer schoon'. Een andere mid
denstander sloeg aan het dichten: Moedermaas
had zo haar kuren/ Daarom moesten wij het bezu
ren./ Maar we hebben nog droge kleren/ Van de lage
prijs kunt u nu profiteren. In 1916 verscheen na
de overstromingen in het Zuiderzeegebied
een advertentie voor abdijsiroop met een teke
ning van handen die net boven het water uit
staken: 'Help, help! Of wij verdrinken'. Nadere
bestudering leerde dat het niet om waters
noodslachtoffers ging, maar om lopende neu
zen: 'Duizenden slachtoffers van een verwaar
loosde verkoudheid roepen thans om hulp'.
Drie weken na de watersnoodramp van 1953
adverteerde De Gruyter in Eilandennieuws:
'Plannen voor een nieuw, fris behangetje?'
In Hoog water vertellen vijf mensen over de
ramp van 1953 en hoe het ze daarna is ver
gaan, maar ook een aantal evacués uit 1995
komt aan het woord. Het boek bevat een intri
gerend hoofdstuk over onze wandelende kust.
De badplaats Egmond aan Zee verplaatste
zich de afgelopen eeuwen honderden meters
landinwaarts. In 1990 besloot de overheid de
kustlijn een halt toe te roepen en werd de
toenmalige kustlijn de basiskustlijn. Jaarlijks
wordt de kust opgemeten en zo nodig aange
vuld met zandsuppleties.
Op de cd-rom staan filmbeelden en geluidsfra-
menten. Het weerbericht van het KNMI van 31
januari is te horen, evenals de eerste nieuws-
meek dan 40 toonaangevende
antiquairs en kunsthandelaren ut
Nederland en België. Bijzondere
collecties antiek zilver, juwelen ep
sieraden, meubelen en klokken,
schilder- en beeldhouwkunst.
Daarnaast ook aardewerk,
porselein en kristal.
INTEREVENL BV
wwwrenibraödthu is.nl
Do Vrij: 10 tot 22 uur,
Za middag: 14 lol 19 uur, Zo: 11 lo
Charles Donker, etser
Museum hei RombrniKllliui»
Anisicnlam I'm 23 fcbiiiari 2003
un
T3
UIT HETOUDE SYRIË*»,
1 NOV 2002- 9 MBT 2003 £_J
Hei PAROOL vrijdag 24 januari 2003
