i(
Watersnoodramp
in Gemeente Moerdijk
Vriens-de Schelde: al meer dan 90 jaar een
dynamische groep in bouwmaterialen
gemeente
Moerdijk
DE WATERSNOODRAMP VAN 1953
Roosendaal
1 februari 1953. Storm, regen en zeewater met een ex
treem hoog peil!
Velen zullen zich die afschuwelijke dag, vijftig jaar gele
den, nog herinneren. Voor veel mensen in de huidige
gemeente Moerdijk was het de zwartste dag van hun le
ven. In een oogwenk was hun veilige, beschermende,
liefdevolle omgeving verdwenen. Die dag, die eerste
februari, dat het woeste water zijn vernietigende werk
verrichtte.
De heer van der Hooft, burgemeester van Willemstad,
verschillende plaatsen gaten geslagen en binnen een
kwartier stond de Sabina-Hendrika-polder onder water.
Door de enorme snelheid waarmee het water zich een
weg baande kregen veel mensen niet de gelegenheid te
vluchten, waardoor er een groot aantal slachtoffers te
betreuren viel. Helaas was dit nog maar het begin.
Het water sloeg over de Slobbegorsedijk en stroomde via
de Elisabethspolder naar de Jufvrouwenpolder en
vervolgens naar de Oude Appelaar.
Maar het water uit de Sabina-polder steeg zo snel, dat
het nog een andere uitweg nodig had. In de buurt van
op verschillende punten de dijken doorgebroken, waar
door het water de Ruigenhilsepolder en de Grote Polder
overspoelde. De bewoners van de Noordschans en Ton-
nënkreek werden hierdoor van de rest van de buiten
wereld afgesloten.
Met man en macht werd er nu aan gewerkt om het water
te keren. Zandzakken werden aangedragen om de dijken
te versterken en op enkele plaatsen met resultaat. De
dijk van Nieuwe Molen naar Oude Molen en
Zwingelspaan bleek tegen het brullende water bestand.
Daardoor zijn de woonkernen van Fijnaart en Nieuwe
Molen gespaard gebleven.
Maar het woeste water van het Hollandsch Diep liet zich
niet temmen. De Nieuwendijk bezweek en het water
kwam pas tot stilstand bij de Dikkendijk bij Zevenbergen,
de Klundertseweg en Bloemendaalsedijk bij Klundert. Het
water spoelde daar echter de Westpolder in. Om te
voorkomen dat het water richting Standdaarbuiten zou
stromen, werd met man en macht gewerkt om de duiker
nabij de Pelikaan, de Druif en de Stoofdijkte versterken.
Inmiddels waren ook in Moerdijk enorme gaten geslagen
in de buitendijken van de Nieuwe Moerdijkpolder en de
Klaverpolder. Daardoor had het water vrij spel en
stroomde het nu ook via de noord-oostzijde richting
Zevenbergen. Dijken werden weggeslagen en het water
zocht verder zijn weg naar Zevenbergschen Hoek. De
Lapdijk bleek niet tegen de druk bestand, met als gevolg
dat de polders ten oosten van Zevenbergen en later ook
Hoe snel een situatie kan veranderen blijkt uit het
volgende getuigenverslag.
Een familie die aan de Dikkendijk bij Zevénbergen
woonde kreeg hulp bij het evacueren van gezin en huis
raad. Met kar en paard was men over de dijk gekomen
om zoveel mogelijk op te laden en naar een droge plek te
brengen. Zo snel men kon werd de boel ingeladen, maar
binnen een kwartier was het water zo gestegen dat het
de dijk overstroomde en er geen weg meer zichtbaar
was. Maar ook de sloten en het prikkeldraad langs de
dijk waren niet meer te zien. Met gevaar voor eigen leven
zochten de redders zich met hun kostbare vracht een
weg, richting Zevenbergen. Kunt u zich de opluchting van
zowel geredden als redders voorstellen toen veilige droge
grond werd bereikt?
De burgemeesters van verschillende bedreigde plaatsen
hadden inmiddels besloten hun burgers te evacueren. In
Fijnaart werd aan vrouwen, kinderen en bejaarden
verteld dat ze haar veiliger oorden moesten vertrekken.
Mannen boven de zestien jaar werd verzocht te blijven
om zoveel mogelijk hulp te bieden.
Ook de inwoners van Klundert en Zevenbergschen Hoek
vluchtten voor het opdringende water. En omdat de
dreiging van een dijkdoorbraak nog niet geweken was,
moesten ook de mensen uit Langeweg, de Achterdijk en
de lager gelegen delen van Zevenbergen noodgedwon
gen hun huizen verlaten en hun heil elders zoeken.
Wie naar familie of kennissen kon, vertrok daarheen.
loren. Maar deze hulp heeft er wel toe bijgedragen dat de
bevolking van de getroffen plaatsen de moed had om er
samen de schouders weer onder te zetten. Het water is
overwonnen, de huizen en hoeven weer opgebouwd en
de bevolking van de huidige gemeente Moerdijk kan trots
zijn op al die mensen, die er toen voor gezorgd hebben
dat het brullende monster een halt werd toegeroepen.
aanwezigen gaan in een stille tocht rond het monument.
In de hele gemeente luiden gedurende de herdenking de
kerkklokken. In de tent naast het Pestalozzihuis is
's-middags gelegenheid om via een televisiescherm de
nationale herdenking te volgen.
In het Pestalozzihuis is met medewerking van alle
Heemkundekringen een tentoonstelling ingericht.
De boerderij van J.v. Roosendaal langs de Helsedijk.
de Zonzeelse polder volstroomden.
Alles moest nu In het werk worden gesteld om de bevol
king van Langeweg en Zevenbergen tegen het
opdringende water te beschermen. Om dat te verwezen
lijken moesten de Toren-, Kleine Toren-, Westmeren-
polder en het Oudland van Zevenbergen behouden
blijven. Met veel mankracht werden duizende zandzakken
gevuld en tot een beschermende barrière opgeworpen.
Een hele week was men in de hele huidige gemeente
Moerdijk bezig om het water in bedwang te houden om
een nog grotere ramp te voorkomen.
Ondertussen zette men in het hele gebied alles op alles
om zo veel mogelijk mensen en dieren te redden.
Rijkspolitie, brandweer, nationale reserve en mensen die
zelf gespaard waren gebleven trokken er op uit om hun
medemensen uit hun benarde positie te bevrijden, leder
op zijn manier; van enige organisatie was dikwijls geen
sprake. Maar resultaat was er gelukkig wel.
Hele gezinnen werden met bootjes, karren, vrachtwa
gens, personenauto's, bussen en alles wat maar als
hulpmiddel kon dienen, uit hun ondergestroomde huizen
gered. Als het mogelijk was nam men ook zo veel
mogelijk huisraad mee.
Maar heel veel mensen werden ondergebracht bij gezin
nen in andere gemeenten, die vrijwillig onderdak
aanboden aan de gedupeerden.
Degenen die bleven hielpen vol overgave mee de gevol- -
gen van de ramp zo beperkt mogelijk te houden. Met
slechts enkele uurtjes slaap, of soms zelfs nachten zon
der te slapen, werd gewerkt aan het redden van mensen
en het versterken van de dijken. Het verwoestende water
moest een halt toegeroepen worden.
Toen dat uiteindelijk lukte, kon men beginnen met het
inventariseren van de schade.
Ingestorte huizen en gebouwen, weggespoelde bruggen,
wegen en spoorbanen. Overal wrakhout en kadavers.
Logisch dat er met sommige plaatsen weinig of geen
verbinding te krijgen was. Daarom moesten zo snel mo
gelijk gaten in de dijken gedicht en wegen begaanbaar
gemaakt worden. Hulp van buitenaf was snel ter plaatse.
Niet alleen Nederlandse, maar ook Franse en
Amerikaanse militairen en Italiaanse brandweerlieden
boden hun hulp aan Padvinders, studenten en mensen
uit heel Nederland kwamen helpen redden wat er te red
den viel. Deze hulp kon helaas niet voorkomen dat heel
veel mensen hun geliefden en al hun bezittingen tijdens
die droeve dagen aan het begin van februari 1953 ver-
De hoeve van H. Munters in de Ruijgenhilsepolder.
was zich bewust van het grote gevaar dat de enorme
watermassa, die op de dijken beukte, opleverde. Hij
waarschuwde de bevolking van zijn plaats en met man
en macht werd gewerkt om het beukende water te
weren. En met succes. De vesting bleef droog.
Hoewel hij de omliggende plaatsen direct waarschuwde,
hadden die minder geluk. De dijken waren niet op het
geweld berekend en bij fort de Hel werd een diep gat
geslagen. Het water stroomde de Oude Heijningse polder
in. Ook in de buitendijk van de Sabina-polder werden op
Dinteloord zocht het zich een weg naar de Dintel. Wat
normaal gesproken het einde van de overstroming
geweest zou zijn, bleek dit keer echter een illusie. Het
buitenwater stond aan de waterpoort bij Dintel'sas zo
enorm hoog, dat de Dintel het overtollige water niet kon
spuien.
Dus stroomde het landinwaarts. Daardoor steeg het
waterpeil in de Dintel en de Mark. met als gevolg dat ze
buiten hun oevers traden.
Inmiddels waren ook verderop langs het Hollandsch Diep
De woning van weduwe T. Bos langs de Volkerakweg. Zij kon ternauwernood door de commando's gered worden.
Het woeste water werd getemd dankzij de eenheid en
inzet van die vele helden.
1 februari 2003. Een goed moment om nog eens stil te
staan bij de verschrikkelijke gebeurtenissen van toen.
Op het grondgebied van de tegenwoordige gemeente
Moerdijk kwamen 103 mensen op tragisch wijze om het
leven. De gemeente heeft de organisatie van de
herdenking in handen gegeven aan de Stichting Herdenking
Watersnood 1953 gemeente Moerdijk. Zij organiseren de
Natuurlijk zijn de deuren 1 februari de hele dag open.
Daarna zijn de tijden: zondag 2 februari van
13.00 -20.00 uur, maandag t/m vrijdag 3 t/m 7 februari
van 09.00-21.00 uur en zaterdag 8 februari van
13.00-17.00 uur.
U bent van harte welkom.
Een bijzonder project is ook de lesbrief die de kinderen
van alle basisscholen hebben ontvangen. Dit mooie
materiaal maakt de gebeurtenissen van toen levend voor
de kinderen van nu.
De woning van Groenveld en de kinderen van Schil/gaarden aan de Stadsedijk in het water.
herdenking voor de hele gemeente.
Enkele hoogtepunten uit het programma:
Op 1 februari begint de officiële herdenking bij het
Pestalozzihuis in Heijningen. Er zijn sprekers, er zijn
gedichten en er is muziek. Rond 11.30 uur gaan alle
belangstellenden op weg naar het monument in
Heijningen voor diverse kransleggingen. Op het monu
ment wordt een plateau bevestigd met alle namen van de
mensen die tijdens de watersnood zijn omgekomen. De
Last Post wordt gespeeld evenals het Wilhelmus, en de
Watersnoodramp 1 febr. 1953.
Bezoek van H.M. Koningin Juliana in Fijnaart, bij
de trappen van het Gemeentehuis.
advertentie
Vriens- de Schelde levert alle pro
ducten en aanverwante artikelen
voor de bouw. Op alle gebieden
heeft het bedrijf deskundigen in
dienst, die ook regelmatig
bijgeschoold worden. Daarom kun
je er van uit gaan, dat je een eerlijk
en gedegen advies krijgt. Tijdens de
watersnood van 1953 hebben de
toen nog afzonderlijke bedrijven
ook onder water gestaan.
makers en kleine zelfstandigen. Maar ook veel
particulieren doen er hun aankopen.
Architectenshowroom en profcentrum
Vriens- de Schelde heeft ook een architectenshow
room. Architecten kunnen hier op hun gemak mod
ellen bekijken en vergelijken. Alle gevelstenen, dak
pannen en vloer- en wandtegels staan op een
soorten keramische wand- en vloertegels en 75
soorten natuursteen.
LOGUS
Een nieuwe naam in de bouwwereld is Logus, een
intensieve samenwerking tussen een aantal Zeeuwse
en West-Brabantse bedrijven, die bouw- en afbouw-
materialen leveren. Al deze LOGUS-ondernemingen
Vriens- de Schelde is ontstaan uit de twee afzonder
lijke bedrijven Vriens en De Schelde, die in eerste in
stantie concurrenten waren. Ze verkochten beiden
bouwmaterialen, maar omdat ze groter wilde wor
den, zijn ze tien jaar geleden gefuseerd.
Momenteel is het bedrijf opgesplitst in afbouw en
ruwbouw. Onder afbouw vallen wand -en vloertegels,
natuursteen, sanitair en keukens. Sinds kort ook sys
teemplafonds, wanden, kasten, en vloeren van lami
naat, kurk, parket, woongrind en marmoleum. En bij
ruwbouw moetje denken aan stenen, betonvloeren,
scheidingswanden, gipsplaten, dakpannen, tegels,
garagedeuren kozijnen en dakpannen. Kortom: Het
Bergse bedrijf verkoopt alles voor de bouw.
Watersnoodramp 1953
De twee bedrijven hebben in1953 onderwater
gestaan. Het water stond anderhalve meter hoog.
Jan Buermans, showroomleider Vriens- de Schelde:
"Van oud-directeur Van Dijck hoorde ik, dat De
Schelde hierdoor toentertijd wel wat extra werk had.
Zo leverden we materialen aan aannemers voor de
wederopbouw van woningen en noodwoningen.
Sommige mensen moesten vanwege huisvestings
problemen zelfs een aantal maanden bij familie
inwonen. Het was geen rijke tijd, dus veel geld voor
renovatie was er niet. De prioriteit werd gelegd bij
infrastructuur, dus aan weg- en waterbouw. De over
heid nam maatregelen om te zorgen dat het water
nooit meer zo hoog zou komen, hierdoor ontstond het
Deltaplan en dijken, dammen en stormvloedkeringen
werden gebouwd. Pas in de jaren zeventig ging men
meer renoveren. We kwamen toen wel bij boerderij
en waar het zout van de watersnood nog tegen de
muren aan zat."
Gerard van Dongen, adjunct-directeur bij Vriens- de
Schelde: "Voor meneer de Kok, de oud-directeur van
Vriens, was het op maandag 2 februari 1953 zijn
allereerste werkdag. Een echt goed begin was het
niet, want door de overstromingen, die een dag
eerder plaats hadden gevonden, was de hele voor
raad cement en kalk weggedreven. Ook had de
gemeente de bedrijfsvrachtwagens gevorderd. Hier
mee reden ze drie dagen lang met zand naar de
dijken om zo het water tegen te houden."
Anno 2003 richt Vriens- de Schelde zich op aan
nemersbedrijven, stukadoorsbedrijven, straten-
overzichtelijke manier opgesteld.
Het profcentrum Is er voor doe-het-zelvers, zelf
bouwers en klusbedrijven. Vriens- de Schelde geeft
hier een deskundig advies over alle producten. Je
vindt er een ruime keuze aan materialen om te
betegelen, te stukadoren en te metselen, maar je ziet
hier ook werkkleding, garagedeuren, gereedschap,
bevestigingsmateriaal en dakramen. Op het terrein is
ook nog een gedeelte ingericht voor sierbestrating en
er is een aparte shop met loodgieterbenodigdheden
voor CV en sanitair. Deze shop werkt nauw samen
met erkende installateurs, die garant staan voor
plaatsing.
Keukengedeelte eigentijds
Het keukengedeelte is eigentijds ingericht. Samen
met de keukenspecialisten creëer je de keuken die
bij je past en ze bieden het deskundige ontwerp aan
in 3D. Ervaren monteurs leveren, plaatsen en sluiten
de keuken eventueel aan.
Sanitair toonaangevend
De sanitairafdeling staat garant voor prachtige vor
men. In het assortiment tref je de toonaangevende
merken Villeroy Boch, Laufen, Sphinx, Keramag en
Grohe aan. In totaliteit is er een keuze aan 1200
handelen zelfstandig, maar bieden, door de unieke
onderlinge samenwerking toegevoegde waarde. De
ondernemingen zijn actief op het gebied van ruwe
bouwmaterialen, sanitair, verwarming, keukens,
sierbestrating, tegels, natuursteen, plafonds, wan
den. kasten en vloeren. Logus staat voor een per
fecte en actuele presentatie van haar producten op
verschillende locaties in Zeeland en West-Brabant.
Dus ook aan de Zeelandhaven te Bergen op Zoom!
Personeel heeft productkennis
Het bedrijf besteedt ook de nodige zorg aan het per
soneel. Momenteel werken er ruim 40 mensen. Het
personeel komt regelmatig in de gelegenheid om in
terne cursussen te volgen en krijgen bedrijfstrainin-
gen, waar ze uitgebreide productkennis bij opdoen.
Dit komt de klant ten goede, want zo kunnen ze een
deskundig en gedegen advies geven. Dit is ook één
van de sterke punten van het bedrijf.
Vijfjaar geleden speelde Vriens- de Schelde weer
een rol toen er wateroverlast was.
's Avonds om tien uur vroeg de gemeente of het
bedrijf wilde uitrukken met zakken zand. Toen heeft
Vriens- de Schelde de hele nacht meegeholpen om
zakken zand uit te delen aan bewoners in de Bergse
binnenstad, buitenwijken en Halsteren.
Bergen op zoom Zeelandhaven 7 Telefoon: (0164) 271500 Fax: (0164) 245370
Roosendalers staan klaar voor de slachtoffers
Zondag 1 februari 1953. De nacht waarin Zeeland en delen van Noord-Brabant en Zuid-Holland worden
overspoeld door zout water. Velen worden verrast in hun slaap, anderen weten het vege lijf te redden en
brengen de nacht door op het dak van hun woning. Verkleumd, doornat en angstig wachten zij de morgen
af. Ruim zeventigduizend mensen moeten uit het rampgebied worden geëvacueerd.
Die ochtend krijgt de Roosendaalse burgemeester het verzoek om maatregelen te nemen voor het vervoer en de
ontvangst van duizenden evacués. Er wordt contact opgenomen met de oversten van kloosters en met
directeuren van scholen. Zij brengen meteen lokalen in orde; kachels worden opgestookt en stoelen en tafels
klaargezet. Zo worden onder meer het Convict Sint Marie aan de Vughtstraat, de zusterschool aan de
Molenstraat en de St. Theresiaschool ingericht als eerste opvangcentra. Ook stellen verschillende bedrijven en
cafés ruimtes ter beschikking. Twee fabriekskantines van Philips worden aangewezen als noodhospitaal. De
zieken en gewonden worden opgevangen in hospitaal Charitas. De eerste dagen moeten de vluchtelingen, die in
groten getale per trein uit Zevenbergen komen, op balen stro slapen.
Duizenden evacués opgevangen in Roosendaal
Het kan niet anders of hele families zijn uit elkaar gerukt. Met de registratie
van de evacués wordt de zondag na de ramp al een begin gemaakt. Op 3
februari is de voorlopige registratie voltooid. Talrijke vluchtelingen vinden er
hun familieleden door terug. Uit de definitieve registratie op 17 februari 1953
blijkt dat er in Roosendaal 5.193 evacués worden opgevangen: alleen uit
Fijnaart al 1.839, uit St. Philipsland 805 en uit Steenbergen 769 mensen. Op
28 februari is het totaal aantal evacués gedaald tot 1.973 personen. Niet alle
vluchtelingen kunnen meteen naar huis terugkeren, sommigen moeten daar
nog maanden geduld voor hebben. En als zij terugkeren, wacht hen nog
meer ellende. Als hun woning de ramp al heeft doorstaan, is de huisraad
geplunderd of grotendeels verwoest door de water- en modderstroom.
In de eerste instantie is de
omvang van de ramp nog
niet duidelijk. Hele
gebieden zijn van de
buitenwereld afgesloten.
De koppen in de kranten
spreken van 138 doden.
Later moet dat aantal
bijgesteld worden tot
1835. In Noord-Brabant
vallen 254 slachtoffers;
Ook het vee heeft het
zwaar te verduren: meer
dan 4.700 stuks vee en
140.000 stuks pluimvee
verdrinken.
De goederen stromen naar Roosendaal
Zondagmiddag richt de politie per mobilofoonwagen een oproep aan alle Roosendalers om vrijwillig onderdak
aan de vluchtelingen te verschaffen. Daar wordt massaal gehoor aan gegeven: van de 2500 vluchtelingen kan
dezelfde avond het grootste gedeelte bij particulieren worden ondergebracht. Slechts 150 mensen, veelal grote
gezinnen die niet gescheiden willen worden, brengen de nacht door in de eerste opvangcentra. Tussen de
vluchtelingen en hun opvanggezinnen ontstaan vriendschappen, die vaak tot jaren na de ramp blijven
if. voortduren. De vluchtelingen hebben met name
voedsel en kleding nodig. Dat is het sein voor grote
inzamelingsacties. In Roosendaal worden onder leiding
van het Oranjecomité goede en bruikbare kleding,
schoeisel en dekens opgehaald. Ook hulp uit andere
streken komt op gang: kinderledikanten en
levensmiddelen uit Amsterdam en dekens uit
Enschedé worden aangevoerd. Er wordt zelfs een
collectie kinderschoentjes uit Zweden binnengebracht.
Alles keurig voorverpakt en gesorteerd. 'Da goederen
stromen naar Roosendaal', berichten de kranten. De
gehele dag gaat het uitreiken aan vluchtelingen door.
Voor het gebouw van Van Mansfeld in de HGD-straat
staan lange rijen vluchtelingen. Het Nationaal
Rampenfonds brengt miljoenen guldens bijeen voor de
slachtoffers. Een collecte in Roosendaal levert maar
(bron: Foto J. Bosch Archief Philips Lighting Roosendaal) liefst 36.450 gulden Op.
