boeken
Maar ach, zo schrijft
Siebelink nu eenmaal
BOEKEN TOPTIEN
Jan Siebelink: Margaretha
De Bezige Bij 19,50
I Weet u waar ik echt niet tegen
kan? Tegen het proza van Jan
Siebelink, De man heeft le
zenswaardige en informatieve
essays geschreven, maar zijn
romans zijn werkelijk on
draaglijk vervelend. En vooral
ook rottig geschreven. Lees bij
voorbeeld de volgende alinea.
"Achteloos over de rugleuning van een stoel,
door kaarsen verlicht, je roodsatijnen jurk,
stijf van zilverstiksel, en op een citroenhouten
tafel, naast het schaaltje met groene sukade,
nogal slordig uitgespreid over de grijze hand
schoenen, het snoer kralen dat vannacht je
haar bijeen hield."
Tja. Wat is er zo erg aan dit stukje beschrij
ving? De zin is op zich grammaticaal, al had
hij beter in twee zinnen kunnen worden opge
deeld. Het is echter al meteen allemaal teveel,
de schrijver wil maar al te graag zijn details
kwijt. Want zo werkt Siebelink nu eenmaal
graag.
Wanneer Jan Siebelink (1938) een personage
introduceert, beschrijft hij direct het uiterlijk
en andere alle relevante kenmerken die voor
een goed begrip van het verdere verhaal ken
nelijk onontbeerlijk zijn. Wil hij subtiel sugge
reren dat een vrouw heerszuchtig is, dan ver
meldt hij veelzeggend dat haar hobby mario
nettenspel is. Er mag wat dat betreft vooral
niets te raden overblijven.
Als Siebelink zijn personages netjes heeft aan
gekleed en van de noodzakelijke attributen
heeft voorzien, kunnen zij beginnen aan hun
rituele dans. die altijd uit moet beelden dat de
mens machteloos staat temidden van de on
ontkoombare loop der dingen. Hij laat ze hun
verplichte figuren draaien in een stijl die on
opgesmukt en nooit echt fraai is. Maar alle de
tails kloppen, op het irritant overcomplete af;
reden waarom het overgrote deel van zijn ge
staag uitdijend oeuvre zo slaapverwekkend is.
Ook in zijn nieuwe boek, kortweg Margaretha
geheten, kloppen zo te zien alle details. En dat
is een prestatie, want het betreft dit keer een
lijvige historische roman over Margaretha van
Parma (1522-1586). de bastaarddochter van
keizer Karei V. Zij is bekend uit de vaderlandse
geschiedenis, omdat ze vanaf 1559 acht jaar
lang landvoogdes over de Nederlanden was.
als voorgangster van de hardhandige hertog
Alva.
Margaretha kan geen gelukkige vrouw zijn ge
weest. Ze zag hoog op tegen haar vader, die
echter totaal geen contact met haar zocht. Op
tienjarige leeftijd werd ze uitgehuwelijkt aan
Allessandro de Medici, die kort daarna het le
ven liet. En haar tweede man, de hertog van
Parma, verliet haar na de geboorte van haar
tweeling. Haar ene zoontje stierf jong en de
andere wilde als volwassen man mets meer
van haar weten. Zij was een speelbal van poli
tieke machten waarop ze geen invloed kon
uitoefenen, een eenzame vrouw in een man
nenwereld, iemand die slechts als naam histo
rische sporen achterlaat.
Jan Siebelink heeft het op zich genomen een
heel boek aan deze vrouw te wijden, Hij por
tretteert haar in haar deplorabele, zieke staat,
zoals ze de laatste jaren van haar leven door
bracht in de Abbruzen. Hij suggereert dat zij
heimelijk verliefd was op Willem van Oranje.
En hij laat haar de hoop uitspreken dat er ooit
nog eens een schrijver zal opstaan die haar
biograaf zal willen worden, zodat die haar
recht kan doen.
Mocht Margaretha dit echt gehoopt hebben,
dan kan ze daarmee toch nooit Jan Siebelink
bedoeld hebben. Want dan had zij natuurlijk
beseft wat deze auteur van haar leven zou ma
ken: een met veel details en veelzeggende toe
spelingen vol gehangen noodlotsvertelling
over iemand die geknepen wordt door het le
ven.
En inderdaad: Margaretha is net als al die an
dere oervervelende ideeënromans van Siebe
link, al hebben de personages dit keer alle
maal zestiende-eeuwse kleren en attributen.
Vanzelfsprekend leeft de auteur zich geheel
uit in zijn research. Kijk maar: "Jij naakt. Met
voyante ringen aan alle vingers, je nagels lang
en puntig bijgevijld, naar de laatste mode. De
in tin gevatte spiegel laat gave benen en stevi
ge borsten zien. Je buik. ondanks de zware be
valling van de tweeling, bewaart nauwelijks
herinnering aan je zwangerschap. Een soliede
Vlaamse, geboren in Oudenaarde, onder Gent.
aan de bovenloop van de Schelde. De naakt
heid ontroert je, omdat ze vanzelfsprekend én
heimelijk is."
Kennelijk konden er niet nóg meer feitjes in
deze alinea. Daarom werd hij maar afgesloten
met een werkelijk ongehoord nietszeggende
flauwekulmededeling (had hij soms verwacht
dat ze met die naaktheid te koop liep, dan?).
Maar ach, ik weet het: zo schrijft Siebelink nu
eenmaal. Dat zou op zich niet zo erg zijn, als
zijn werk tegelijkertijd niet zo pretentieus
was. Daarom denken sommige mensen dat dit
soort boeken Belangrijk en Goed zijn. Laten
we afspreken dat we er voortaan geen enkele
aandacht meer aan besteden. Misschien houdt
hij dan wel op.
ED VAN EEDEN
psychiaters zullen ongetwijfeld hun visie op
het geval hebben maar toch is het schok
kend om te lezen.
Na de zelfmoordpoging komt hij in een peper
dure privékliniek in Miinster terecht waar een
onorthodoxe behandeling met medicijnen
hem een heel klein beetje op de been helpt.
Een rustig verblijf is het daar vergeleken met
de situatie op psychiatrische afdelingen in Ne
derlandse ziekenhuizen, waar je tussen de
schreeuwende psychoten en hun pis omkie
pende schizofrenen terechtkomt
En dat komt Wieg/Finkei ook ten slotte, in
het St-Lucasziekenhuis, waar hij eigenlijk al
leen maar ligt te wachten tot zijn kind gebo
ren is en hij zelfmoord kan plegen. Hij is in
middels getrouwd, met de verkeerde vrouw,
die hem zal weigeren het kind ooit nog te
zien. In Finkels versie wordt deze vrouw
door haar man vermoord. Wieg doet het kal
mer aan. Met allerlei overwegingen over het
hem onmogelijk gemaakte vaderschap en
fantasieën over hoe dat er over tien jaar uit
zal zien, eindigt het boek. Wieg/Finkei leeft
nog. mede dankzij de onorthodoxe aanpak
van een Nederlandse psychiater en mis
schien ook mede dankzij twaalf elektro
shocks. waarvan niemand eigenlijk weet hoe
ze werken.
Rest de vraag of dit verbazingwekkende ego
document een roman is geworden, wat wil
zeggen een werk van fictie met een evidente
ADVERTENTIE
The John Adams Institute
i.s.m Uitgeverij Boom
LEZING
maandag 27 januari 2003
D. DWORK R.J.VAN PELT
The Holocaust' A History
o.l.v. J. Houwink ten Cate
aanvang 20.00 uur
De Rode Hoed. Keizersgracht 102. Amsteids
Reserveringen: 020-6247280 www.john-adarrc
literaire kwaliteit. Dat zag Wieg als zijn
taak: "Al dat onvoorstelbare materiaal dat
mijn leven mij heeft geboden om te smeden
tot een roman, die esthetisch kan ontroeren.
Ik wil nog altijd kunst maken, en geen psy
chiatrisch verslag." Welnu, kunst is het naar
mijn smaak niet geworden. Daarvoor is het
te rauw, te naief, te onevenwichtig en te
rommelig geschreven, niet alleen in de op
zet - die twee personages hebben literair ge
zien geen noodzaak of werking, ze overlap
pen elkaar voornamelijk en er is niets mee
gedaan - als in de stijl, die uit veel 'eerste'
zinnen bestaat: spreektalig, anakoloetisch,
soms ook echt fout.
Maar deze bezwaren vallen weg als men het
boek neemt voor wat het is. Geen roman dus
maar een juist in zijn rommeligheid buiten
gewoon authentiek verslag van ziekte en
hulpverlening in de beleving van Rogi Wieg.
Godzijdank leeft hij nog en na dit boek kan
hij misschien ook weer écht literair aan de
slag. De flaptekst stelt gedichten in het voor
uitzicht. Ik verheug me erop.
ROBERT ANKER
Deze week het best verkocht bij Scheltema
I(-) Gabriel Garcia Marquez:
Leven om het te vertellen
Meulenhoff 24,50
Eerste deel van de memoires van de Co
lombiaanse schrijver van Honderd jaar een
zaamheid en Liefde in tijden van cholera. In
dit eerste deel de eerste 28 jaar van zijn le
ven als aankomend journalist en schrij
ver.
2(1) Jonathan Safran Foer:
Alles is verlicht
Anthos-Manteau 19,90
Het verhaal van een joods-Amerilcaanse
jongen die een tocht maakt door Oekraï
ne om meer te weten te komen over het le
ven van zijn grootvader in een door de na
zi's vernietigde sjtetl. Hij wordt vergezeld
door een tolk, wiens grootvader in de
Tweede Wereldoorlog een bedenkelijke
rol speelde.
5(7) Remco Campert:
De lijst Mallebrootje
De Bezige Bij 9,90
Gebundelde stukjes over het bekende
Tweede Kamerlid uit Eist en 'het jonge
ding uit de achterban', waarin Campert
zijn visie geeft op de samenleving en de
Nederlandse politiek.
4(-) Bas Heijne:
Het verloren land
Prometheus 14,50
'Het beeld van de Nederlandse mentaliteit
dat na lezing van de gebundelde columns
opdoemt is er een van grote bekken en
geen verstand, plus een heilig ontzag voor
slachtoffers in uiteenlopende ordes,'
schreef deze krant.
5(2) Hella S. Haasse:
Sleuteloog
Quendo 16,95
'Op zich is deze roman een formidabel
stukje vakmanschap.' schreef Ed van Ee-
den in deze krant. 'Jammer dat Haasse
een vooral zeer literair boek heeft willen
schrijven, wat heeft geleid tot een ronduit
hinderlijk vertoon van veelzeggende beel
den.'
6(-) Sarah Waters:
Vingervlug
Nijgh Van Ditmar 22,50
Een thriller over de Londense onderwe
reld van de negentiende eeuw, vol ver
raad, bedrog en opportunisme, maar ook
een liefdesgeschiedenis en een zoektocht
naar identiteit, familie en vriendschap.
7 (4) J.J. Voskuil:
Requiem voor een vriend
G.A. van Oorschot 27,50
Nieuwe, autobiografische roman van Vos
kuil, waarin hij zich niet verschuilt achter
zijn al ter-ego Maarten Koning. Han Vos
kuil beschrijft de vijftig jaar durende
vriendschap met Jan Breugelman. Het is
een eerbetoon met mededogen.
8(5) lan McEwan:
Boetekleed
De Harmome/Manteau 17,95
'Verbluffend boek.' schreef Robert Anker,
wegens de geraffineerde constructie en de
rijke stijl, 'Maar ook omdat het uitgangs
punt eigenlijk zo eenvoudig is: meisje op
de rand van de volwassenheid interpre
teert de werkelijkheid verkeerd, met alle
rampzalige gevolgen van dien.'
9(3) Annejet van der Zijl: Anna.
Het leven van Annie M. G. Schmidt
Nijgh Van Ditmar 29,90
Nieuwe, wellicht definitieve, biografie
van de reserve-koningin van Nederland.
Ze trouwde met de vader van haar min
naar, was helemaal niet zo aardig voor
kinderen, en hielp de dood door pillen te
slikken.
•i O (9) Graham Swift:
lU Het volle daglicht
De Bezige Bij 19,50
Privé-detective reconstrueert na een tragi
sche gebeurtenis het leven van een vrouw,
en volgt haar daarbij door het duister
naar het volle daglicht.
Het PAROOL vrijdag 24 januari 2003
