Oude Tonge
EI1AHDEH-HIEIJW5
PAGINA 11
VRIJDAG 11 OKTOBER 2002
De
(deel 20)
Ramp van 1953
Aan de Langeweg van Oude
Tonge werd in 1925 een boer
derij gebouwd met slechts
drie bunder bouwland aan
oppervlakte. De boerderij (of
boerderijtje) kreeg de weidse
naam 'Deciratum'.
Wie liet dat steetje bouwen? Dat was
Wouter Los die gehuwd was met Wil-
lempje Koert. Zij hadden zeven kinderen:
Janna, Bets, Kees, Jans, Johannes, Japie
en Rina. Wout Los was niet alleen klein-
landbouwer, hij was geruime tijd ook lid
van de gemeenteraad van Oude Tonge
voor de Sociaal Democratische Arbeiders
Partij, S.D.A.P.
Om zijn eigen land te bewerken en zijn
vee te verzorgen had hij weinig of geen
hulp nodig van anderen, integendeel, Los
werd ook loonwerker voor een aantal
kleine zelfstandigen dat in de landbouw
de kost trachtte te verdienen. Dat waren
mensen met een paar stukjes land die zelf
niet over paarden beschikten en daardoor
het paardenwerk moesten overlaten aan
loonwerkers.
Een goed systeem dat op Goeree-Over-
flakkee veel werd toegepast.
In 1931 is de vrouw van Los, Willempje
Koert, gestorven. Door dat feit kwam de
oudste dochter Janna, die in betrekking
was geweest, terug naar stee. Zij was
ongehuwd. Het leven ging verder.
In het voorjaar moesten de landerijen
zaaiklaar worden gemaakt en vanzelf
sprekend ook worden ingezaaid; altijd
weer met de hoop op en de bede voor een
goede oogst. In de voorzomer moesten de
gewassen worden verzorgd en als later
het graan ging rijpen werd alles in
gereedheid gebracht om het te gaan oog
sten.
De zelfbinder of korenmaaier werd
tevoorschijn gehaald en gebruiksklaar
gemaakt. De ene werkzaamheid volgde
op de andere, altijd was er volop werk
voorhanden. Men leefde van het ene sei
zoen naar het andere en elk seizoen droeg
zijn eigen kenmerk.
In 1948 trouwde zoon Johannes Los met
Sara Jasperina van der Sluijs uit Som-
melsdijk. Het jaar ervoor had Han het vee
van zijn vader al overgenomen en het
werd al gauw duidelijk dat Han op 'Deci
ratum' zou blijven wonen. Na de geboor
te van de twee eerste kinderen Willie en
Marja werd de beschikbare woonruimte
voor in feite twee gezinnen te klein. In
het midden van het boerderijtje werden
twee keukens gebouwd met daarboven
een betonnen zolder van elf centimeter
dikte. Op deze zolder werd het in pakken
geperste hooi opgeslagen.
De drie paarden die Los rijk was en het
overige vee kregen daar hun dagelijkse
portie van. In 1953 werd er wederom een
kindje verwacht. Het kind zou half febru
ari worden geboren.
Zaterdagavond 31 januari was Han Los
nog naar het dorp geweest. Het stormde
als nooit tevoren. De man kon er met zijn
fiets niet tegenop tomen dus was hij
genoodzaakt met de fiets aan zijn hand
naar huis te gaan, lopen. Voor hij naar bed
ging, luisterde hij nog naar de radio, meer
speciaal voor het weerbericht. De
nieuwslezer waarschuwde voor zeer
gevaarlijk hoog water langs de kust. Ach,
zo werd gedacht, we zitten hier achter
De vernielde en verlaten hoeve
van haar kinderen mochten bij de buren
slapen, zodat er meer ruimte beschikbaar
kwam voor de evacué's.
Na enige weken was het zover. Maar, o
wee, er bleek voor de aanstaande moeder
nergens plaats te zijn. Op het laatste
moment kon moeder Saar naar (het oude)
Dijkzigt ziekenhuis gaan.
Daar was plaats. Op 23 februari werd er
weer een dochtertje geboren. Zij kreeg
drie voornamen Willie Wouterina Jan
na...
Na een week waren moeder en kind weer
bij Bets. Zes weken daarna verscheen er
een taxi van Roeltje Gouswaart uit Som-
melsdijk en die bracht het weer uit vier
personen tellende gezin naar de familie
Van der Sluijs in de Enkele Ring van die
plaats. Wat was oma Van der Sluijs toch
blij dat zij haar eigen dochter met haar
man en kinderen uit het Rampgebied kon
ontvangen en herbergen! Iedereen van de
familie was ontzettend verdrietig om het
verlies van de kleine Willie en de andere
familieleden. Men kon niet begrijpen dat
zo'n grote Ramp had kunnen plaatsvin
den.
Naar stee
Han Los ging op de bromfiets naar Oude
Tonge. Hoe zou hij daar de boel aantref
fen? Hij begon met opruimingswerk
zaamheden, een karwei dat wekenlang
zou gaan duren. De boerderij mocht de
naam van boerderij eigenlijk niet meer
dragen laat staan haar eigen, bijzondere
naam 'Deciratum'. Doch de materiële
schade die de boerenplaats had opgelopen
zou nog wel te overkomen zijn. Veel
erger was het verlies van de dierbaren dat
immers onherstelbaar was.
Negen weken na de Rampnacht liep Han
Los te zoeken naar wat paardentuig maar
wat' hij vond was heel iets anders. Onge
veer driehonderd meter van het huis vond
hij het levenloze lichaampje van zijn
eigen, kleine dochtertje Willie. De vader
zag het aan haar kleertjes. Het kind lag in
een greppel met haar armpjes naar boven.
Diep geschokt door deze vondst ging de
vader naar het gemeentehuis om daarvan
mededeling te doen. Het zoveelste aan
grijpende nieuws werd in Oude Tonge
met smart opgetekend. De Bergingsploeg
werd onmiddellijk ingelicht en ging ter
plaatse hun opgedragen taak volbrengen.
Los telefoneerde naar Sommelsdijk en zei
dat hij wat later thuis zou komen.
Een paar dagen later is het stoffelijk over
schot van het arme schepseltje begraven
in het Massagraf op de Spuidijk. Los had
een auto gehuurd bij Jan van den Boogert
in Sommelsdijk. Daarin namen plaats opa
Maarten van der Sluijs en nog en paar
leden van de familie om de sobere begra
fenis bij te wonen. De moeder van het
kind is niet meegegaan.zij kon het niet
aan.
Twaalf weken na de Ramp is het stoffe
lijk overschot van Wouter Los, de vader
van Han, aangetroffen onder de gemeente
Stad aan 't Haringvliet. Het slachtoffer
kon worden geïdentificeerd. Ook zijn
lichaam werd begraven in het Massagraf.
Het lichaam van Janna Los is nooit
gevonden. Als er weer het lichaam van
een vrouw gevonden .was is Han dikwijls
wezen kijken maar hij heeft haar nooit
herkend. Misschien ligt zij er toch begra
ven...
In 1954 woonde Los nog in bij de familie
Van der Sluijs in Sommelsdijk. Maar in
datzelfde jaar werd de boerderij her
bouwd door aannemer Kees Lambert uit
Oude Tonge. De bouwkosten bedroegen
24.000,- die echter op 19.000,-
waren getaxeerd na een eerdere, krakke
mikkig uitgevoerde taxatie van slechts
6.000,-. Voor zij op stee konden gaan
wonen hadden ze nog een poos in de
Stoofstraat gewoond. Er kwam gelukkig
weer nieuw leven op de boerderij. In de
daaropvolgende jaren werd nog een drie
tal kinderen geboren: Wouter, Rina en
Johannes Maarten.
Het vee
Toen het golvende water in de Ramp
nacht aan de Langeweg in alle hevigheid
had toegeslagen was naast het verlies aan
drie mensenlevens op 'Deciratum' ook al
het vee verdronken. De hond die aan de
ketting lag heeft nog even geblaft. Gehin
nik van paarden of geloei van koeien
heeft Los niet gehoord.
Drie paarden, vijf koeien, enig jongvee,
een aantal varkens en wat kippen zijn
door het water verzwolgen. Met hulp van
andere boeren uit den lande kreeg Los
een roodbonte pink, drie biggen en een
paard toebedeeld. Het paard was een
zwarte merrie. Los kocht er nog een
paard bij en kon met het nieuw gevormde
span weer aan de slag gaan. Het vee kon
aanvankelijk niet op 'Deciratum' gestald
worden. De dieren kregen tijdelijk onder
dak bij Piet van Kempen tegenover café
Houthuizen aan de Langeweg.
De roodbonte pink is een beste melkkoe
geworden. Zij gaf wel 25 liter melk per
dag. Los heeft de gulle gever van het
roodbonte dier, een boer uit Doetinchem,
persoonlijk een dankbrief geschreven. En
de melk? Hoe druk vrouw Los het ook
had, zij zag ook nog kans om van de
melk boter te kamen. Voor het restpro-
dukt, de karnemelk, had zij enige vaste
klanten onder wie dokter P. Voogd. Dok
ter Voogd stond in Oude Tonge heel goed
bekend. Han Los was bijzonder te spre
ken over deze huisarts. "Die man heeft
enorm hard gewerkt en waarlijk niet
alleen tijdens de Rampdagen toen de dok
ter permanent bezig was!" zo zei Han
Los. Dokter Voogd is later naar Middel-
hamis verhuisd.
Weerzien
Op donderdag 19 september 11. vond een
hernieuwde ontmoeting plaats tussen
Kolonel Idzerda, Piet Buijs en Han Los
met zijn vrouw. De ontmoeting vond
plaats ten huize van Wout Los aan de
Langeweg no. 35. Daar werden TV-opna-
men gemaakt door de NCRV. Wout Los is
gehuwd met Ans Jonkers. Ze hebben drie
kinderen. Op het genoemde adres hebben
zij een kaarsenmakerij overgenomen.
Han Los en Sara van der Sluijs wonen
thans in een aanleunwoning van de
Woningbouwvereniging naast Ebbe en
Vloed.
P.S. In deel 18, derde kolom, is een fout
geslopen. Daarin staat: De bewo
ners Cornelis Jacob Kamp met zijn
vrouw Adriana Stijntje Noteboom en
hun zoon Willem die 46 jaar was
behoorden eveneens tot de vele
slachtoffers. De voornamen van de
vader en de zoon zijn helaas verwis
seld. Zoon Kees was slechts 13 jaar.
Mijn welgemeende excuses.
(wordt vervolgd)
D. Hoogzand
De kinderen van Wout Los, v.l.n.r. Johannes, Japie en Rina in het weitje bij Deciratum, O.T.
met het vreselijke gevolg dat vader Wout,
zijn dochter Janna en zijn kleindochter
Willie ervan afschoven zomaar het wild
tekeer gaande water in. Zij verdwenen in
de diepte zonder enige kans op redding.
Vrouw Los zal met Marja, haar tot dan
toe jongste kind, in haar armen. Beiden
hadden inecr-ttaar het midden van de.
woning gezeten. Vrouw en kind vielen
óver een kinderledikantje dat op de vlie
ring stond en bleven daar overheen han
gen.
Han schreeuwde: "Saar ben je daar nog?"
Het antwoord was een angstig klinkend:
"Ja!"
Toen heeft de man zijn vrouw en zijn
dochtertje naar beneden op de zolder
getrokken en gedrieën bleven zij daarna
in de open gebroken woning zitten. Ont
hutst. De wind gierde en loeide. Zij zijn
toen maar op dat gefabriceerde vlot gaan
zitten en voelden zich volkomen lam
geslagen. De middengevel was van beton
opgetrokken en daar is de rest van de
woning op blijven hangen. Die zondag
ochtend zagen ze dat de boerderij van
Fase aan de Langeweg was weggespoeld.
Fase zelf zou zijn zoon Hendrik gaan
waarschuwen die op de stee van De haas
van Dorser zetbaas was. Helaas kon Fase
niet meer terug naar zijn eigen huis waar
zijn vrouw Neeltje Fase-Mastenbroek
jammerlijk is verdronken.
Ook de boerderij van de gebroeders Hob
bel was verdwenen.
'Deciratum' stond nog voor een deel
boven de golven en het getroffen gezin
zat te wachten op hulp. Ze hadden het
koud en hadden een wankel dak boven
het hoofd wat een zeker gevaar inhield.
Niet alleen de voorgevel lag eruit, ook de
borstwering was verdwenen. Aan een
kant konden zij dan ook naar buiten kij
ken. Het water was die zondag wel een
stuk gezakt. Dat was te zien aan de kop
pen van de dampalen bij hel toegangshek,
's Middags hoorden zij een vogeltje flui
ten. Dat gaf wat afleiding.
Er dreven dode koeien en paaiden voorbij
en ook hele stukken van hooi- en stro-
klampen. Op een van die klampen zat
nog een levend hondje. Dat beestje was
van de gebroeders Hobbel die zelf ver
dronken waren. Bij Los dachten zij dat
heel Flakkee onder water was komen te
staan maar toen het die zondagavond
donker werd zagen ze de lichtjes van rij
dende auto's op de Stadsendijk. De twee
de nacht was ook verschrikkelijk. Het
werd opnieuw hoog water en er stak
weer een stormwind op. De andere mor
gen, 's maandags, kwam er een boot aan
varen maar die kon vanwege de bomen
niet bij de familie Los komen en werd
dus niet gered. Door het dakraam was
een stok gestoken met daaraan een witte
lap gebonden. Toen kwam er zowaar een
helicopter aangevlogen! Deze was door
dokter Voogd het eerst naar Los gestuurd
omdat de dokter wist van de zwanger
schap. Eenzelfde geval deed zich voor bij
de familie Jan Buijs op 'Henrica's Hoe
ve' (zie deel 16).
De heli kwam aan de zijkant van het huis
hangen en de assistent van piloot Kolonel
Idzerda gooide meteen een lijn uit. Ze
moesten wel een stukje door het koude
water heen lopen, maar dat was onvermij
delijk. Los bevestigde de üjn om het
lichaam van zijn vrouw Sara. Het optake
len ging vrij snel. De heli kwam zeer
spoedig terug. Opnieuw moest Los door
het water maar nu met de kleine Marja
voor zijn buik dragend. Marja spartelde
een beetje tegen en zei op zeer angstige
toon: "Papa, niet het water in".Maar
het moest. De landing werd op de Kaai
van Oude Tonge perfect uitgevoerd. Zij
kwamen terecht in café Van de Tonne-
kreek. Daar lag vrouw Lbs op de biljart
tafel om door de assistenten van dokter
Voogd warm te worden gewreven. Ze
kregen alle drie schoon goed. Daarna is
de moeder met de kleine Marja naar
boven gegaan en in een bed gaan liggen
om bij te komen. Los zelf ging naar bui
ten. De aanblik die hij aantrof was bij
zonder treurig, het halve dorp was weg.
Verreweg de meeste mensen hadden
familie verloren. Zijn broer Kees was er
ook met zijn gezin, behalve zijn dochter
Willy, die was op de boerderij van Gerrit
Verweij niet ver van het dorp. Willy was
vriendin met één van de dochters van
Verweij. Gelukkig zijn daar alle mensen
gered kunnen worden.
Vertrek
's Woensdags vertrok de familie Han Los
per schip naar Rotterdam. Dokter Voogd
had liever gezien dat zij in Oude Tonge
waren gebleven in verband met de toe
stand van de vrouw. Maar ze gingen toch
weg uit de ellende, ook al omdat Marja al
vier dagen lang niet meer gesproken had.
In Rotterdam begon het kleine meisje
gelukkig weer te praten. Het kind had
voor eigen ogen haar zusje, haar tante en
haar opa in het nachtelijk donker in het
water zien glijden.
Na aankomst in Rotterdam ging het per
taxi naai" de Belgischestraat waar Bets
Los met haar man Jan de Zwart en hun
kinderen woonden.
In plaats van zes, stapten er slechts drie
personen uit de auto. De Rotterdamse
familie begreep direkt wat dat te beteke
nen had. Wat moesten ze zeggen?
Huilend en snikkend werd het verschrik
kelijke nieuws uit Oude Tonge aange
hoord; vader Wout, zuster Janna en de
kleine Willie waren verdronken en geen
tientallen maar zelfs enige honderden
andere plaatsgenoten. Tante Jopie met
oom Wim waren ook naar de Belgische
straat gekomen. Er was grote ontsteltenis,
er werd veel geschreid. Zij moesten ook
nog mededeling doen dat oom Johannes
Los en zijn vrouw Maria Wesdijk uit de
Nieuwstraat waren verdronken.
Jan Los met zijn vrouw Aagje Tijl, ook
uit de Nieuwstraat waren eveneens ver
dronken. Zij waren geen familie. Even
min waren zij familie van Leendert Los
die met zijn vrouw Maria de Vos in de
Jozefdreef hadden gewoond. Ook deze
mensen waren verdronken.
Het huis bij Bets was niet groot. Twee
twee dijken en dat lijkt veilig genoeg.
Men ging naar bed. Er was van bevoegde
zijde niet gewaarschuwd voor dijkdoor
braken. Vrouw Los sliep die nacht niet
best. Zij was zelfs uit bed gegaan en toen
ze door één van de ramen keek, zag ze in
de verte een witte waas en dacht dat ei-
sneeuw gevallen was. Die witte schijn.
bleek toen al veroorzaakt te zijn door de
schuimkoppen van het naderende water
dat nu de hele Oudelandsepolder aan de
zee terug wilde geven.
Toch ging de hoog zwangere vrouw weer
naai" bed. Ongeveer half vijf in de vroege
ochtend werden zij opgeschrikt door een
harde klap, de plinten van de vloer vlo
gen door de ruimte in het huis en het
water drong gestaag de woning binnen.
Iedereen trok snel de kleren aan en
vluchtte naar boven. Han is nog terug
gegaan en moest door het water lopen om
zijn portefeuille te halen. Toen hij boven
terugkeerde zei zijn vader: "ga mijn geld
ook maar halen." Maar dat kon niet meer
want in die tussentijd was het water al tot
anderhalve meter gestegen. En het zou
nog meer gaan stijgen!
Na een poosje hoorden zij op zolder een
gebons van jewelste. Dat gebons werd
veroorzaakt doordat de drijvende meubel
stukken in een deinende massa tegen de
onderkant van de zolder aanstootte. Maar
vader Wout, dochter Janna en het uit vier
leden bestaande gezinnetje van zoon Han
zaten op zolder in elk geval droog. Dat
betekende onder die omstandigheden heel
veel! Het water zou niet op de zolder
komen maar voor het geval dat dit wel
zou gebeuren waren ze allen naar de vlie
ring gegaan, behalve Han. Die stond op
de zolder met een paardenlijn twee slaap
kamerdeuren op elkaar te binden om
alvast een vlot te maken. Nu was het zo
dat de balken van dat vlieringzoldertje in
de voorgevel zaten en dat bleek fatale
gevolgen te hebben. Door de druk van het
water viel de hele voorgevel eruit en zak
te de vliering ineens schuin naar beneden
'Deciratum', Langeweg O.T.
Tien jaar geleden. Ontmoeting met kolonel Idzerda en zijn heli. V.l.n.r. Idzerda, Han Los, Saar
en hun dochter Marja. Zij zijn door Idzerda op 2 februari 1953 gered. (Foto's van Hon Los)
