Twaalf
mensen
bezoeken
de maan
Opstand van de naoorlogse generatie
De vonkende magie van The Beatles Scholengemeenschap geboren
Trouw
nmen
Trouw
JOHN F. KENNEDY
'En daarom, als een vrij
man, ben ik er trots op te
zeggen: 'Ich bin ein
i Berliner!'
MARTIN LUTHER KING
'Ik heb een droom dat
mijn vier kleine kinderen
eens worden beoordeeld
naar hun karakter.
MENEER DE UIL
'Zo, nu maar knus naar
jullie warme nestjes. En
I denk erom: oogjes dicht
i en snaveltjes toe.'
VRIJDAG 31 DECEMBER 1999 PAGINA 34
ALEXANDER DUBCEK
'We willen een socialisme 19 6 0
scheppen dat zijn
menselijk gezicht niet 19 7 0
heeft verloren.'
Door Ruud van Haastrecht, met bijdragen van-Jaap de Berg, Margriet van den Berg (cartografie), Fred Buddenberg, Joep Engels, Esther Hageman, Cécile van der Harten (fotoredactie), Hans Nauta, Lex Oomkes, Cees Straus, Mark Traa, Jan Visser. Opmaak: Misja Steinmetz. Eindredactie: Gerbert van Loenen, Harriet Salm, Willem Schoonen.
Studentenprotest
Ruimtevaart
Mark Traa
HOUSTON - Zelden zal een uit
spraak zoveel mensen koude ril
lingen hebben bezorgd. „Het is
een kleine stap voor een mens,
maar een grote sprong voor de
mensheid", zegt de Amerikaan
Neil Armstrong als hij op 21 juli
1969 als eerste mens voet zet op
de maan. De hele wereld ziet
hoe Armstrong en zijn collega
Edwin 'Buzz' Aldrin op een an
dere wereld lopen.
De landing van de Eagle op de
maan is een zenuwslopende aan
gelegenheid geweest. Nadat het
fragiel ogende, insectachtige ge
vaarte zich losmaakt van het moe
derschip met daarin de derde as
tronaut Michael Collins, wordt
een aanvliegroute ingezet die
blijkt te eindigen in een vlakte vol
grote keien. Armstrong loodst de
Eagle op handbediening over het
gevaarlijke terrein, en vervolgens
over een krater.Met een brand
stofvoorraad die toereikend is
voor nog maar twintig seconden,
zetten de twee hun schip aan de
grond. Armstrong: „The Eagle has
landed". De vluchtleiders steken
sigaren op. Wereldwijd zitten er
528 miljoen mensen Voor de buis.
Vervolgens moetenl de beide as
tronauten een druk programma
afwerken. Belangrijkste opdracht:
het meenemen van maanstenen.
Snel schept Armstrong een zakje
vol dat hij opbergt in de maanlan
der. Daarna worden de meege
brachte wetenschappelijke instru
menten geplaatst. En de Ameri
kaanse vlag niet te vergeten, die
wegens afwezigheid van wind op
de maan in model wordt gehou
den door een metalen spiraal.
Er is meer ceremonieel dat de
astronauten moeten afwikkelen.
President Nixon belt hen vanuit
het Witte Huis, ze onthullen een
plaquette op het onderstel van de
Eagle dat op de maan achterblijft.
Ook laten ze een microchip achter
met daarop boodschappen van 73
staatshoofden, onder wie konin-
ginjuliana, en een reeks medailles
en insignes van overleden ruimte
vaarders. Na tweeënhalf uur ke
ren de astronauten terug in de
maanlander. Ze hebben 22 kilo
stenen bij zich, een ware schat
voor de geologen op aarde.
De astronauten van Apollo-11
worden ongekend enthousiast
onthaald. Na drie weken in isola
tie (vanwege de - onterecht geble
ken - vrees voor besmetting door
maanbacteriën) worden de helden
in 45 dagen langs 23 landen ge
voerd. Drie koningen in twee da
gen, dat is het gemiddelde volgens
Edwin Aldrin, die geen weerstand
zal kunnen bieden aan de over
daad aan drank en vrouwen die op
zijn weg komen.
De Apollo-ll-missie is de inlos
sing van een belofte van president
Kennedy in mei 1961: nog voor
het einde van het decennium
landt een Amerikaan op de maan.
De druk om de Sovjets in te halen
(die de eerste satelliet en de eerste
mens hadden gelanceerd) is
enorm geweest. Na Apollo-11
wordt het kunststukje nog vijf
maal herhaald. Alleen de Apollo-
13-missie mislukt.
In totaal lopen er twaalf Ameri
kanen op de maan. De belangstel
ling voor de maanreizen zal na
Apollo-11 snel afnemen. Aanvan
kelijk zouden er tenminste tien
landingen plaatsvinden, maar de
politieke steun daarvoor slinkt
zienderogen, onder meer door de
enorme kosten van de oorlog in
Vietnam. Na Apollo-17 in 1972
worden de maanmissies gestaakt.
Het Apollo-project heeft dan zo'n
25 miljard dollar gekost.
Ruud van Haastrecht
AMSTERDAM - Overal in de wes
terse wereld komen studenten in
1968 in opstand. In Parijs, Ber
lijn, Rome, Madrid en Chicago
gaan jongeren de straat op, hou
den sit-ins en bezetten universi
teitsgebouwen.
Ze eisen inspraak in hun on
derwijsprogramma, pleiten voor
een rechtvaardiger samenleving
en stellen de Amerikaanse inter
ventie in Vietnam aan de kaak.
De meidagen in Parijs gaan de
geschiedenis in als de meest re
volutionaire sinds de tweede we
reldoorlog. Nergens is het onder
wijsstelsel zo verouderd en hië
rarchisch als hier. Er is sprake
van een autoritair politiek kli
maat, nadat De Gaulle bij de Al-
gerije-crisis de macht aan zich
heeft getrokken. De radio en tele
visie zijn spreekbuis van de rege
ring.
Hierdoor worden de studenten
protesten, anders dan in de mees
te andere Europese landen, over
genomen door andere bevol
kingsgroepen. Frankrijk wordt
door arbeidsstakingen volledig
platgelegd. Als na vergaande con
cessies van de regering-Pompi-
dou aan de vakbonden de rust
niet terugkeert, ontbindt De
Gaulle het parlement en schrijft
nieuwe verkiezingen uit. Ze leve
ren een verpletterende verkie
zingszege op voor de Gaullisten.
De revolutie is ten einde. In ideo
logisch en politiek opzicht leren
de Franse studenten veel van hun
West-Duitse generatiegenoten.
Vooral West-Berlijn is in 1968 in
de greep van de studentenonrust.
De naoorlogse Duitse jeugd door
breekt het doodzwijgen van de
nazi-tijd, bekritiseert de Koude-
Oorlogspolitiek van kanselier
Adenauer en de Grote Coalitie
die in 1966 aan de macht is geko
men, en eist een vergaande de
mocratisering van de universitei
ten. In vrijwel alle Duitse studen
tensteden breken ernstige onlus
ten uit. Ze houden op als er twee
slachtoffers vallen in gewelddadi
ge botsingen van de studenten
met de politie.
Onder Nederlandse studenten
blijft het rustig in 1968. De bezet
ting van het Maagdenhuis, de
aula van de Universiteit van Am
sterdam, vindt een jaar later
plaats. De Provo-beweging van
Roel van Duyn heeft zichzelf in
'67 opgeheven. Alleen in maart
lopen de gemoederen hoog op.
Als vierduizend mensen in Den
Haag hun steun betuigen aan de
Amerikaanse interventie in Viet
nam, houden duizend studenten
in Amsterdam een tegendemon-
stratie. Vier Utrechtse studenten
worden tot aan de Hoge Raad aan
toe veroordeeld wegens de leuze:
'Johnson moordenaar!' Het vier
tal krijgt honderd gulden boete
elk.
In de Verenigde Staten spitst
het studentenprotest zich toe op
de Vietnamoorlog. Vier jaar er
voor is aan de universiteit van
Berkeley de Free Speech Move-
ment ontstaan. De strijd van de
Califomische studenten voor on-
derwijsdemocratisering en bur
gerrechten voor zwarten in het
Zuiden breidt zich snel uit naar
de rest van het land.
Vanaf 1965, het begin van de
Amerikaanse inmenging in de
Vietnamese burgeroorlog, keren
de studenten zich tegen de oor
log. Massaal worden ze vrijwilli
gers voor de Democratische pre
sidentskandidaten McCarthy en
Robert Kennedy, die allebei de
Amerikaanse troepen uit Viet
nam willen terugtrekken. In au
gustus 1968 breken bij de beslis
sende Democratische partijcon-
ventie in Chicago bloedige rellen
uit tussen de studenten en de po
litie en Nationale Garde. Het ge
weld kost senator Eugene
McCarthy de nominatie. De Re
publikeinse kandidaat Richard
Nixon wordt een paar maanden
later tot president verkozen met
zijn belofte van 'een eervolle vre
de'.
Wegens afwezigheid van wind op de maan wordt de Amerikaanse vlag met ijzeren draadjes hoog gehouden.
Hervorming onderwijs beoogt scholieren meer diepgang te geven
door Hans Nauta
LIVERPOOL - Een gevoel van
vrijheid overvalt de Westerse
wereld in de jaren zestig, verge
lijkbaar met zo'n zonnige
schooldag uit je jeugd waarop
je vroeg vrij bent. Die atmo
sfeer, volgens de Liverpoolse
dichter Brian Patten 'een knet
terende elektrische storm', zou
zonder de muziek van The
Beatles niet zo hebben gevonkt.
John Lennon zelf doet in 1970
tegenover het tijdschrift Rolling
Stone het rumoer van het voor
gaande decennium af als 'weinig
meer dan een modeshow', die
niets heeft veranderd. De cyni
sche Lennon vergeet hoe zijn ei
gen band muzikaal alles opnieuw
op gang heeft gebracht.
Hun zangstijlen en akkoord
wisselingen (door klassieke critici
aan Mahler toegeschreven) ontle
nen de Beatles aan blues, rock
roll en R&B uit Amerika. Maar als
John, Paul, George en Ringo in
George, Ringo, Paul, John
1964 in Amerika arriveren, mer
ken ze tot hun verbijstering hoe
'unhip' de jonge, blanke Ameri
kanen zijn. De generatie die is
opgegroeid met Coca Cola en beu
gels weet niets van blues of R&B.
Ook aan rock roll, de muziek
van hun oudere broers en zussen,
moeten de Amerikanen door de
Beatles herinnerd worden.
Uit vrees hun spontaniteit te ver
liezen, weigeren Lennon en
McCartney noten te lezen. Tel
kens weer onderzoeken ze nieu
we 'methodes en concepten', van
'I want to hold your hand' (1964)
tot 'Abbey road' (1969).
Desondanks blijft de magie van
een album als 'Sgt Pepper's' on
naspeurbaar. Ze schuilt in de sa
menwerking tussen de twee kern
leden, hoewel George Harrison
via 'Here comes the sun' en 'So
mething' naar gelijke hoogte
klimt. De diplomatieke McCart
ney is muzikaal en melodisch
sterker dan Lennon en schrijft ex
pressiever. Omgekeerd zorgen
Lennons anarchisme en sarcasme
ervoor dat McCartney niet door
schiet in het barokke.
The Beatles worden daardoor
nog altijd gemist. Hoe wanhopig
beweert de Britse muziekpers
niet bij elk nieuw bandje de 'nieu
we Beatles' te hebben gevonden?
En hoe graag nemen bands als
Blur en Oasis niet die rol op zich.
Mammoetwet
Esther Hageman
AMSTERDAM - Het voortgezet
onderwijs in Nederland onder
gaat in 1968 een ingrijpende
hervorming als de 'Mammoet
wet' in werking treedt.
Dat de Mammoetwet heet zoals-ie
heet, kwam doordat je zo veel
moet regelen als je het hele voort
gezet onderwijs in één wet wilt
regelen. De antirevolutionair
Roosjen vond dat geen goed idee,
en zei: „Laat die mammoet maar
in het sprookjesleven voortbe
staan". Het woord Mammoetwet
was geboren. Het was 1955, en
het zou nog zeven jaar duren voor
die nieuwe wet door het parle
ment was, en daarna nog zes jaar
voor wat er in stond werkelijk
heid werd.
Op het eerste gezicht verande
ren vooral de namen van de
schoolsoorten. Het rijtje: am
bachtsschool, mulo, hbs, gymna
sium, maakt plaats voor een an
der namenrijtje: lts, mavo, havo,
vwo. Achter die namen gaan in
grijpender veranderingen schuil.
Er komen 'scholengemeenschap
pen', waardoor het voor laatbloei
ers makkelijker moet worden om
Trouw en een gistende samenleving
Ok «ft
Afgezien van de bezettingstijd is geen perio
de in het bestaan van Trouw zo veelbewogen
geweest als de jaren zestig, zo moeten we aan
het einde van dit decennium vaststellen.
Van een zuilgebonden krant is de krant
zich allengs gaan ontwikkelen tot een all
round dagblad, dat de samenleving in al haar
facetten bestrijkt. Het wordt gemaakt vanuit
een evangelische inspiratie, maar richt zich
tot iedereen die breed geïnformeerd wil wor
den en, in het visioen van een wereld waarin
vrede en gerechtigheid heersen, eigen idea
len herkent.
Dit veranderingsproces voltrok en voltrekt
zich in wisselwerking met een gistende sa
menleving.
In politieke partijen en kerken hebben ve
len deuren en ramen opengezet om zich te la
ten inspireren door ideeën van buiten. Som
migen, misnoegd over de trage doorwerking
van nieuw gedachtegoed, hebben die deuren
en ramen gebruikt om zich uit de voeten te
maken.
De oprichting van de Politieke Partij Radi
calen is daar een voorbeeld van. Wij begrij
pen de onvrede van de radicalen. Wij delen
hun ongeduld. Maar nog niet hun ongeloof in
het regenererend vermogen van de partijen
die ze hebben verlaten.
Belangrijker dan de vaderlandse historie
van dit decennium is de wereldgeschiedenis.
In de kwestie-Nieuw-Guinea heeft, niet alleen
bij Trouw, de erkenning van de feitelijke on
mogelijkheid van een koloniale politiek
plaatsgemaakt voor het inzicht dat die poli
tiek principieel onaanvaardbaar was.
Vanuit dezelfde overtuiging - en niet uit een
anti-Amerikanisme dat blind is voor wat Ne
derland en West-Europa aan de VS hebben te
danken - kanten we ons bij voortduur tegen
de onmenselijke ravage die in Vietnam wordt
aangericht.
En verwerpen we de apartheid, strijdig als
ze is met de boodschap dat niet een bevoor
rechte groep mensen, maar dé mens heer van
de schepping is.
Waar het in het komende decennium op
aankomt, voor christenen en niet-christenen,
is dat ze recht en onrecht in de wereld her
kennen, haar structuren toetsen op hun
rechtsgehalte, hun idealisme niet laten af
schrijven als utopisch, maar het in praktijk
brengen als een menswaardig realisme, dat
nooit mag verworden tot Realpolitik.
ïachle sigaret. Stonölg
van smaak. BoBnfla. Da'3 mild ro
Vilendctllka prijs
over te stappen op een hogere
schoolsoort. Je hoeft in veel min
der vakken examen te doen, want
scholieren moeten meer diep
gang krijgen. Ook kun je vanaf
1968 zelf kiezen in welke zes
(havo) of zeven (vwo) vakken je
examen doet. Het woord 'pret-
pakket' doet zijn intrede.
In de jaren negentig zullen de
meeste idealen van de Mammoet
wet weer verdwenen zijn. Over
stappen van een lagere naar een
hogere schoolsoort wordt lastiger
gemaakt. De vrije pakketkeus ver
dwijnt in de prullenmand. En
'veel weten van weinig vakken'
heeft weer plaats gemaakt voor
'weinig weten van veel vakken';
wie onder het Studiehuis valt,
heeft veertien vakken.
Alleen de woorden havo, vwo
en scholengemeenschap bestaan
nog. De mammoet sterft dus voor
de tweede keer uit. Maar net als
bij de eerste keer is er geen offi
ciële begrafenis voor georgani
seerd.
Bijna kernoorlog
door Cubacrisis
Van onze verslaggever
AMSTERDAM - Het is bijna kern
oorlog in oktober 1962, als Ame
rikaanse spionagevliegtuigen een
Russische raketbasis ontdekken
op Cuba, negentig kilometer van
de VS. Dankzij koelbloedig optre
den van president Kennedy loopt
het met een sisser af; de Russen
halen hun kernwapens weg.
Als Kennedy op 22 november
1963 wordt doodgeschoten in
Dallas, duiken verschillende
complottheorieën op. Eén ervan
is dat de CIA en Cubaanse ballin
gen hun gram hebben gehaald
voor Kennedy's onwil al in 1961
met Cuba af te rekenen.
Plotseling blijkt kunst een ge
bruiksvoorwerp te kunnen zijn.
In Engeland, Frankrijk en Ameri
ka, en later ook in Nederland,
kiezen kunstenaars consumptie
goederen, van luxe auto's tot
soepblikken, om die tot kunst
werk uitte roepen. In Amerika
behoort Andy Warhol tot de
grondleggers van popular art.
Loonexplosie
In 1964 ontploft in Nederland
de geleide loonpolitiek. Het
overheidsdictaat om de lonen
laag te houden, bezwijkt on
der de krapte op de arbeids
markt. In de jaren erna stijgt
de welvaart razendsnel.
Feministische golf
De ondergeschikte rol van de
vrouw wordt niet langer door
iedereen aanvaard. De actie
groep Man-Vrouw-Maat
schappij wordt opgericht, de
'moeder-mavo' moet huis
vrouwen aan een baan hel
pen, vrouwen krijgen hun ei
gen maandblad (Opzij) en uit
geverij (de Bonte Was). Ook
vecht de vrouwenbeweging,
uiteindelijk met succes, voor
het recht op abortus.
Mis in landstaal
De rk kerk is tussen 1962 en
1965 in de ban van het Twee
de Vaticaans Concilie. Paus
Johannes XXIII wil het kerke
lijk leven doen opbloeien. De
ruim drieduizend 'concilieva
ders' besluiten onder meer
dat de mis in de landstaal ge
houden mag worden.
Janssen wint Tour
Op 21 juli 1968, de laatste dag
van de Tour de France, slaat
Jan Janssen toe. In de langste
tijdrit die hij ooit heeft gere
den (54,7 km) moet hij een
achterstand van zestien tellen
goedmaken op Herman van
Springel. Rijdend met de
moed der wanhoop, blijft
Janssen de favoriete Belg 54
seconden voor.
Thialf regeert
De jaren zestig brengen veel
koele, soms zeer koele en natte
zomers. Vooral in 1965 en 1966
lijkt er geen einde te komen aan
de regen.
De koelte vindt zijn hoogtepunt
in de winter van de eeuw: 1962-
1963. Thialf regeert in januari en
februari met harde hand. Op 18
januari wint Reinier Paping de
Elfstedentocht onder erbarmelij
ke omstandigheden: stormachti
ge winden, strenge vorst en
stuifsneeuw.
Op het IJsselmeer worden auto
tochten georganiseerd.
