Eerste rampbericht
afkomstig uit Dordt
Meeste slachtoffers
vielen in Numansdorp
Dijken een voortdurende
zorg
Zwijndrechtse
Waard: Geen
slachtoffers
Ontzettend
Risico van nieuwe
overstroming mag nimmer
worden onderschat
VAN HET ANP NET
Journalist Barend
Mensen schudt
krantenland wakker
OP PAGINA 23:
Bewoners Osloplein willen
woningen behouden
Mevrouw Liefaard: We hadden die
avond zo'n onbestemd gevoel
OP PAGINA 24:
Schakel wantrouwt wind en water
Zwijndrechtenaren wilden vooral
helpen
OP PAGINA 25:
De ramp in beeld
Achteraf gezien
ZATERDAG 30 JANUARI 1993
DeDordtenaar
Aan deze watersnood-
special hebben meege
werkt:
Tekst:
Nel van den Berg. Henk
Bovekerk, Anja Deijl,
Anne Marie Hoekstra,
Herman Kersbergen. Ar
jen Nijmeijer, Kees van
Tol en Frits Stout.
Fotografie:
ANP. Etienne Busink.
Cees Schilthuizen,
Spaarnestad foto-ar
chief, Henk Veenstra,
gemeente-archief Zwijn-
drecht en diverse parti
culieren
Vormgeving:
Jan Volwerk
Een ontzettende ramp,
welke ik op dit uur nog
niet bij benadering in cij
fers kan schetsen. Wat
voor een onnoemelijk
verlies aan burgerbezit,
aan materiaal, aan zake
lijk goed van de handel
drijvende burgers en
vooral ook aan machine
rieën en goederen bij on
ze industrieën is geleden
is niet te schatten. Geluk
kig is het directe gevaar
thans voorbij." Aldus
burgemeester Van der
Dussen tegen het midder
nachtelijk uur van zon
dag.
De Dordtenaar 2 februari
1953
HOEKSCHE WAARD Tussen half drie in de
nacht en rond drie uur in de middag van zon
dag 1 februari 1953 overstroomde bijna de helft
van de Hoeksche Waard, terwijl nog eens ruim
een kwart van het eiland is drassig land veran
derde. De polders in het midden en het noorden
bleven droog.
De eerste polders die werden getroffen waren de Ho-
gezandse- en de Torensteepolder onder Numansdorp
en de de polders Groot Koninkrijk en Mijlpolder bij 's-
Gravendeel. Grote delen van Numansdorp, Strijen,
Maasdam, F*uttershoek en 's-Gravendeel kwamen on
der water te staan.
De meeste slachtoffers vielen in Numansdorp; 56. In
's-Gravendeel kwamen 37 inwoners om het leven, Strij
en verloor 44 burgers en Zuid-Beijerland en Heinen-
oord elk 2.
Reeds zondagmorgen om tien uur werd in het Wa
pen van Holland in Klaaswaal een samenwerking be»
klonken tussen het bestuur Van Waterschap De Groote
Waard en de burgerlijke overheden in de Waard.
(Deze gegevens zijn ontleend aan het boek Een zee
van water van auteur Rien Allewijn dat in 198S is uit
gegeven door Waterschap De Groote Waard.)
ZWIJNDRECHTSE WAARD
De Zwijndrechtse Waard
bleef wat dodelijke slachtof
fers betreft gespaard bij de
watersnoodramp van 1953.
Toch had het water vooral in
Zwijndrecht en Hendrik-Ido-
Ambacht flinke schade aange
richt.
Huizen, wegen en spoorlij
nen waren vernield of zwaar
beschadigd. In het hoger gele
gen Heerjansdam hadden de
dorpelingen de voeten droog
gehouden.
Na de schok van de eerste
dag richtte de aandacht van
de Zwijndrechtenaren zich al
lereerst op het lenigen van
nood, zowel in de eigen ge
meente als daarbuiten. De
burgemeester van Putters-
hoek bedankte zijn Zwijn
drechtse ambtsgenoot daags
na de ramp voor de schenking
van een partij kinderwagens.
Onderrokken
Vrachtwagens vol goederen
reden dagenlang af en aan.
Lucifers, onderrokken, regen
laarzen, bedden: alles werd
geregistreerd en aan de
slachtoffers uitgedeeld.
Ook in Ambacht bleef de
hulp niet tot de eigen schade
beperkt. In de eerste (extra)
raadsvergadering in februari
besloten de raadsleden hun
presentiegeld beschikbaar te
stellen voor het Nationaal
Rampenfonds.
Zandzakken konden het water op de Noordendijk niet
tegenhouden
e Evacuèes uit de Hoeksche Waard arriveren in Dordrecht
UURT
rami
ZONDAGMORGEN - 4.22
Eerste bericht kwam
uit Dordrecht
Van ae ramp, welke Nederland, en
in het bijzonder de overstroomde 8®"
bieden getroffen heeft, kwam Zondag
morgen vroeg het eerste bericht uit
Dordrecht binnen. De correspondent
van het A.N.P. belde kort na vier uur
het alarmerende bericht door naar Den
Haag. De noodklok luddde in Dordrecht
en de sirenes loeiden
De verspreiding van eendergelijk
bericht brengt grote verantwoordelijk
heid met r.ch mee. Daarom werd het
niet direct verspreid, doch werden
eerst snel telefonisch twee of drie
gesprekken gevoerd met andere adres
sen in Dordrecnt en Zwfjndrecht.
Het bericht bleek juist. Het was het
'eerste bericht van een
De Krispijntunnel, een belangrijke verbinding met het centrum, stroomde vol water.
ALBLASSERWAARD „On
danks alle dijkversterkingen
in de afgelopen twee decennia,
mag het risico van een nieuwe
overstroming nimmer worden
onderschat. De zorg voor de
dijken blijft letterlijk een zaak
van levensbelang."
Dat zegt ir. W.G. Epema
van het Hoogheemraadschap
van de Alblasserwaard en de
Vijfheerenlanden, wijzend op
de gevolgen van de waters
noodramp die de Alblasser
waard veertig jaar geleden
ondervond.
„Je ziet een merkwaardige
trend", aldus ingenieur Epe
ma. „Naarmate de tijd tot dé
laatste ramp langer wordt,
worden mensen zich minder
bewust van het gevaar dat ze
lopen. Het valt wel mee, den
ken ze dan. Er wordt geknab
beld aan de veiligheidsnor
men en d&t is nu juist zo ge
vaarlijk."
Zonder waterkeringen zou
de Alblasserwaard onder nor
male omstandigheden al cir
ca twee meter onder water
staan. Het gebied zou onbe
woonbaar en onleefbaar zijn.
Bij hoge waterstanden op de
rivieren is het verschil tussen
het waterpeil in de polder en
het rivierpeil 5,50 meter.
De Alblasserwaard werd in
de afgelopen 700 jaar maar
liefst 33 keer getroffen door
een watersnoodramp. Vijftien
overstromingen waren het ge
volg van hoge waterafvoeren
213 nood toesta d ln zwijndrecht
den haag 1 februari in zwindreht ixxxx zwlndrecht is in verband
inet het hoge water de noodtoestand afgekondigd, het water slaat
reeds over de ringdijk.
ook het eiland van dordrecht schijnt gevaar te lopen.-
Willemstad, 1/2.- ook ln Willemstad is nooatoestand afgekondigd
polders ruygenhll en oude heyningen (gem fijnaard)
lopen vol. de hulp van militairen is ingeroepen, electrieitelt
is uitgevallen, het stadje Willemstad loopt onder.-
Dordrecht
Het eerste bericht
over de watersnood
was afkomstig uit
Dordrecht. Daar was
de in 1986 overleden
journalist Barend
Mensen verantwoor
delijk voor. Als ANP-
correspondent voor de
regio Dordrecht gaf
hij even na vier uur
in de nacht van 31 ja
nuari op 1 februari
1953 het nieuws over
de ramp door.
Om 4.22 uur verscheen
het bericht van Mensen, re
dactiechef van het toenma
lige Dordtsch Dagblad, op
de telexnetten van de Ne
derlandse kranten. De tele
xen zouden daarna in snel
tempo het ene verbijsteren
de bericht na het andere de
wereld insturen.
Toch werd er bij het Al
gemeen Nederlands Pers
bureau in Den Haag aan
vankelijk terughoudend op
het nieuws van correspon
dent Mensen gereageerd.
Dat in het Dordtse de nood
klokken luidden en de sire
nes loeiden mocht dan
waar zijn, het ANP wilde
nog meer zekerheid inbou
wen alvorens het nieuws te
verspreiden. Het wereld
kundig maken van een der
gelijk bericht bracht im
mers grote verantwoorde
lijkheid met zich mee.
Daarom werden eerst nog
telefoontjes gepleegd met
andere adressen in Dor
drecht en Zwijndrecht. Die
bevestigden wat Barend
Mensen als eerste had ge
meld: „In Zwijndrecht is in
verband met het hoge wa
ter de noodtoestand afge
kondigd. Het water slaat
reeds over de Ringdijk. Ook
het Eiland van Dordrecht
schijnt gevaar te lopen."
Een Makkumer bord met
het simpele opschrift '1953
watersnood A.N.P.', ten hui
ze van Mensens weduwe,
Mies Mensen-Hofman, her
innert daar nog aan.
Volgens haar kreeg haar
man een tip van een in het
Lijnbaangebied wonende
vriend. Dat bij storm de ka
den langs de grote rivieren
onderliepen was in Dor
drecht destijds niets bijzon
ders maar dat de straten in
het Lijnbaangebied vol wa
ter stroomden was opmer
kelijk.
De journalist Mensen wil
de er het zijne van weten.
Hoe erg de toestand was,
werd hem duidelijk op het
moment dat hij vanaf zijn
woning in Krispijn naar de
krant op het Scheffersplein
wilde gaan. De tunnel bij de
Spuiweg was volgelopen en
ook de andere toegangswe
gen waren geblokkeerd. Er
zat voor de Dordtse journa
list niets anders op dan
thuis een noodredactie in te
richten.
Boek
Dat Dordrecht en de om
liggende gemeenten na het
eerste rampbericht vervol
gens regelmatig in het
nieuws waren laat zich ra
den.
De naam van de
brenger van het
eerste nieuws
over de watera-
nood werd niet
vermeld. Inde
krantenkolom
men werd Barend
Mensen (foto
rechts) aange
duid als 'de cor
respondent van
het A.N.P.' die
kort na vier uur 's
nachts vanuit
Dordrecht het
alarmerende be
richt doorbelde.
In het boek De Ramp, een
nationale uitgave die ln
woord en beeld verhaalt
van de verschrikkelijke
stormnacht die ons land in
diepe rouw dompelde en de
wereld schokte staat het
eerste telexbericht waar
voor Barend Mensen zorg
droeg afgedrukt. In datzelf
de boek dat behalve in het
Nederlands ook in het En
gels verscheen is tevens te
lezen dat het eerste slacht
offer - zondagmorgen om
9.58 uur gemeld - aangetrof
fen werd op de straatweg
tussen Dordrecht en Moer
dijk. Het bleek te gaan om
een lifter die was verdron
ken in een auto...
Winkelstraten in Dordt stonden blank. Op do foto ia de
hoek Vest/ Nieuwe Hilstraat te zien.
in de rivier. Negen keer bra
ken de dijken door na een
storm vanuit zee en zes keer
was het smelten van ijsdam-
men de oorzaak van de over
stroming. Drie keer werden
de dijken vanwege militaire
doeleinden doorgestoken.
Norm
De afgelopen twintig jaar is
een groot deel van de dijken
in de Alblasserwaard ver
sterkt. Zowel landelijk als
plaatselijk leidde de dijkver
sterking soms tot felle weer
stand. De noodzaak werd niet
altijd ingezien. De vereiste
dijkhoogten zijn gebaseerd op
veiligheidsnormen die door de
rijksoverheid worden vastge
steld. In de Alblasserwaard,
deel uitmakend van het Delta
gebied, geldt een veiligheids
norm van 1 op 2000. Weinig
mensen kunnen zich voorstel
len wat zo'n getal precies in-
hoiidt.
Epema: „Als je tegen ie
mand zegt: „Het gevaar dat
er een overstroming plaats
vindt is 1 keer per 1250 jaar,
dan hoor je vaak als reactie:
ach, dat zal mij niet gebeuren.
Dan moet je terug naar de
tijd van Karei de Grote. Toch
is het onjuist om op die ma
nier het risico te bagatellise
ren."
„Er zijn mensen die van
mening zijn dat die veilig
heidsnorm kan worden te-
reuggebracht naar 1 óp 500.
Dt betekent een overstro
mingskans van 20 procent per
eeuw. Dat is niet zomaar iets.
Nee, dat is een reëel gevaar.
Laten we dat niet vergeten."
Dikke yoghurt
De dijken in de Alblasser
waard en de Vijfheerenlanden
blijven een voortdurende
zorg. „We moeten ons goed
realiseren dat we in een ge
bied wonen dat steeds in be
weging is", aldus Epema. „Je
kunt ons laagveen-gebied het
best vergelijken met dikke
yoghurt. Onze bodem zakt elk
jaar zes tot acht millimeter,
Epema: „We moeten ons
goed realiseren dat we in een
gebied wonen dat steeds in
beweging is."
per decennium kan de bodem
daling dus acht centimeter
bedragen. Dat betekent dat de
dijken per definitie instabiel
zijn. Elke vijf jaar moeten we
de hele dijkring rond de Al
blasserwaard en de Vijfheer
enlanden nameten. We dienen
altijd rekening te houden met
overhoogtes. Want als ik nu
een vereiste hoogte heb, wil
dat niet zeggen dat die dijk
zich volgend jaar nog steeds
op de vereiste hoogte be
vindt."