„Ik wil zelfs met
gevonden worden
Stand-up comedy
verovert Nederland
BURGER
HEEFT RECHT
OP CORRECTE
SPELLING
NAAM
sy
OMBUDSMAN
„Een spotje
en een
microfoon
meer heb ik
met nodi
zaterdag 30 januari 1993
DE TELEGRAAF
T 23
DOSSIER jfTfS"
NATIONALE
mr. drs.
M. Oosting
Tel. 070-3563563
Postbus 29729
2502 LS Den Haag
Overheidsinstanties
dienen in hun correspon
dentie met burgers en in
hun bestanden van per
soonsgegevens de namen
van burgers op de juiste
wijze te schrijven.
Een man uit Oss heeft in
zijn naam een umlaut staan.
April 1990 ontvangt hij van
de Rijksdienst voor het
Wegverkeer een boete van
120 gulden voor een
verkeersovertreding. Op de
acceptgiro is de naam van
de man echter geschreven
zonder de umlaut. Hij
betaalt dan ook niet.
De dienst maakt hierna
een proces-verbaal op en
zendt dit naar het arrondis
sementsparket te 's-
Hertogenbosch. Ook op het
proces-verbaal is de naam
van de man zonder umlaut
geschreven. Het parket
stuurt de inwoner van Oss
opnieuw een transac-
tievoorstel, nu voor 155
gulden. Zijn naam is weer
geschreven zonder de
umlaut. De acceptgiro gaat
dan ook weer terug naar het
parket met de mededeling
dat een persoon met die
naam niet op zijn adres
woont.
De officier van justitie
vraagt vervolgens de
gemeentepolitie van Oss
een onderzoek in te stellen.
De afdeling bevolking van
de gemeente Oss zegt tegen
de politie dat de gegevens
van de personalia juist zijn.
De kantonrechter ver
oordeelt de man juni 1992
bij verstek tot een boete
van 185 gulden.
De man maakt bij het
parket bezwaar tegen de
vermelding van zijn naam
zonder umlaut. De officier
wijst het bezwaar echter af.
De inwoner van Oss dient
daarop een klacht in bij de
Nationale Ombudsman.
De Nationale Om
budsman vraagt de minis
ters van Verkeer en
Waterstaat en van Justitie
om een reactie. Verkeer en
Waterstaat deelt mee dat de
Rijksdienst Wegverkeer
gebruik maakt van naam
gegevens uit het geau
tomatiseerde kentekenre
gister. In dit register zijn
geen umlauten of andere
zogenoemde diakritische
tekens opgenomen.
Aanpassing van de pro
grammatuur en de infra
structuur van de Rijks
dienst voor het Wegverkeer
en van de externe ge
bruikers van het kenteken
register zou volgens de
minister onevenredig hoge
kosten met zich mee
brengen. Justitie laat de
Nationale Ombudsman
echter weten dat hij de
klacht gegrond acht. De
minister deelt mee dat de
Centrale Recherche
Informatiedienst inmiddels
onderzoekt of het haalbaar
is om de diakritische tekens
in te voeren in het op
sporingsregister.
De Ombudsman vindt
dat zowel de Rijksdienst
Wegverkeer als het
arrondissementsparket te
's-Hertogenbosch niet
behoorlijk heeft gehandeld
door de naam van de man
uit Oss, ondanks zijn
herhaalde reacties, zonder
umlaut te schrijven.
Overheidsinstanties
moeten de namen van
burgers correct schrijven,
ook als er een umlaut in
staat. Dergelijke namen
komen in Nederland steeds
meer voor omdat ons land
zich ontwikkelt in de
richting van een multicul
turele samenleving. De
Nationale Ombudsman
begrijpt dat aanpassing van
de registers duur is, maar
beveelt een onderzoek aan
naar de vraag of het
technisch en financieel
mogelijk is de diakritische
tekens in het kentekenre
gister op te nemen.
CABARET
ZONDER
door
DICK
VAN DEN
HEUVEL
AMSTERDAM, zaterdag
Voor de stand-up comedians in de Verenigde Sta
ten is het aantreden van Bill Clinton en Al Gore een
ware ramp. In één klap raakten ze daar hun aller
grootste bron van inspiratie kwijt: Dan Quayle. De
man die slechter spelt dan een brugpieper, die zijn
speeches hakkelt en het grandioze talent heeft ont
wikkeld om in zeven sloten tegelijk te stappen, gaat
binnenkort zijn memoires schrijven. Let op! Dat
wordt een bestseller.
Laatst nog werd Quayle ge
vierendeeld tijdens de New
York Comedy Nights, een op
treden van vier stand-up Yan
kees die zich af en toe op ons
grondgebied wagen met hun
korte met smerig taalge
bruik doorspekte, maar o zo
leuke conférences. Een
'cultuurgoed', gekoesterd
door de Angelsaksische volke
ren met grootheden als Lenny
Bruce, Robin Williams, Billy
Crystal, Bill CosbyWoody Al
len, Eddie Murphy en Richard
Pry or.
Nederland heeft nu einde
lijk zijn eigen stand-ups. Het
Betty Asfalt Complex opent
elke vrijdag- en zaterdagavond
de poorten voor iets dat moet
gaan lijken op de Londense
Comedy Store aan het Leices-
ter Square. Een spot en een
microfoon is meer dan genoeg
theaterspul om de artiest in
kwestie te bedienen. Een
lampje geeft aan hoeveel tijd
hem nog rest van het kwartier
dat de optredende is toebe
deeld. De bar is open en het
publiek derhalve luidruchtig.
Voor iets meer dan een tientje
zie je een stuk of zeven arties
ten, achter elkaar. Voor elk
wat wils, zullen we maar zeg
gen.
Vangnetten
„Het is cabaret zonder
ruis," zegt Raoul Heertje, een
van de eersten die zich waag
den in de voetsporen van
Crystal en Pryor. „Daar heb je
altijd nog vangnetten. Het
licht dimt een beetje als je wilt
dat het stil wordt. Je hebt mu
ziek, je zingt af en toe een lied
je, je speelt een typetje. Bij de
stand-up ontbreekt het je aan
al die zaken. Je bent jezelf en
je hebt een gesprek met je pu
bliek. Dat is alles."
Twee en een half jaar gele
den begon Heertje met zijn
'Comedy Train' zoals hij het
zelf noemt. „Ik moest twee za
ken regelen. Mensen die wil
den optreden. En plekken
waar we konden spelen. Je
denkt dat je in zo'n cabaret-
land overspoeld wordt met ar
tiesten die dit specifieke genre
wel eens willen uitproberen.
Nou, vergeet het maar. Lang
zaam maar zeker hebben we
nu een man of zes die zich be
zighouden met dit soort pret."
De stand-up is een mannen-
aangelegenheid. De vrouwen
die deze kunst bedrijven zijn
op de vingers van één hand te
tellen. Lenette van Dongen is
zo'n uitzondering. Jarenlang
trad ze op in musicals als 'Tsje-
chov' maar nu wilde ze zich
aan een nieuwe uitdaging wij
den. „Ik had net mijn vriend in
de baby-olie gezet maar die
moet maar even wachten,"
grapt ze bij binnenkomst.
Macho
„Het publiek accepteert
niet zo snel grofheden van een
vrouw. Het is natuurlijk ook
een uitermate macho aangele
genheid, die stand-up. Je bent
toch bezig je publiek bestraf
fend toe te spreken. De artiest
controleert het gesprek. En je
hebt weinig krediet. Ze ken
nen je niet, ze weten niet wat
je gaat zeggen, soms kan je
heel persoonlijk worden tij
dens zo'n avond. Daar moet je I
een stevige tante voor zijn."
De Amerikanen houden er
van hun teksten flink te door
spekken met woorden als
'fuck' en erger. Arthur Umb-
grove die een paar jaar gele
den nog het Gronings Cabaret
festival won zegt dat de
Nederlanders op zoek moeten
hebben van
uilbekke
naar hun eigen
vorm. „Het is
een misverstand
dat stand-up
niet meer is dan:
zo snel mogelijk
schuttingwoorden
roepen
naar de toeschouwer, die dan
iets smerigs
terugroept,
en dat je dat
als artiest nog
leuk vindt
ook. We heb
ben de theatervorm geadop
teerd van de Amerikanen,
maar niet de stijl. Wij doen het
netter."
Op het podium moet .de
stand-up comedian vaak im
proviseren. Hij moet reageren
op dat wat de toeschouwers
hem toeroepen; er is net nog
wat op het nieuws geweest
waarover hij iets moet zeggen.
„Het is net als op een leuke
verjaardag," zegt Lenette van
Dongen. „Dan vertel je ook dat
ene fantastische verhaal dat je
al honderd keer hebt verteld.
Je kiest de woorden op dat mo
ment en je wacht tot het mo-
I
AMSTERDAM, zaterdag
Henry Rollins neemt nog een slok van zijn zwarte koffie, de enige drug die hij
zichzelf toestaat. Hij weet dat het onderwerp onvermijdelijk is, maar het kost
hem hoe langer hoe meer moeite om het af te handelen. In december 1991 wer
den Henry en zijn vriend Joe Cole, met wie hij samenwoonde in een vervallen
huis in de voormalige hippie-wijk van Venice, Californië, in hun voortuintje
opgewacht door twee overvallers, die Henry nu, meer dan een jaar later, nog
niet zou kunnen identificeren, omdat hij ze alleen maar heeft gehoord.
„Ze sommeerden ons rustig
naar binnen te gaan, maar zelf
waren ze verre van kalm. Ik
denk nog steeds dat het
„crackheads" waren uit Ghost
Town, drie blokken van mijn
huis, de thuisbasis van de Sho
reline Crips, de beruchtste
bende van Venice, die snel
poen nodig hadden."
„Je eigen drempel over stap
pen, niet om lekker onderuit
te zakken, maar om vermoord
te worden..Mijn hoofd voelde
als een fles sterk water, waar
gedachten traag in rondtolden
Ik kan me herinneren dat ik
volkomen irrationeel, maar
goed dacht: ik moet ze in de
huiskamer zien te houden, als
ze ons naar de slaapkamer
brengen is het gebeurd. Maar
het was al te laat. Ik hoorde
twee schoten. Toen ik me om
draaide lag Joe bloedend in de
tuin. Ik was verlamd, maar
even zo goed zagen de overval
lers kans me tot twee keer toe
te missen, voor ze wegvlucht
ten in de nacht."
Arresteren
„De politie was binnen vijf
minuten ter plaatse, maar het
enige dat ze konden bedenken
was mij arresteren. Onlangs
kwam me ter ore dat ze me
nog steeds als verdachte be
schouwen. Je kan niet op
groeien in de skinhead scene
in Los Angeles, zonder meer
dan je lief is met de dood te
worden geconfronteerd, maar
dit was de eerste keer dat er ie
mand stierf van wie ik hield.
Niemand had me ooit zo na ge
staan als Joe. De moord heeft
me nog meer tot een Einzel-
ganger gemaakt dan ik al was.
Ik hield mensen toch al op
armlengte, nu mag er van mij
wel een kilometer of wat bij.
Ik wil geen vriendin. Ik wil
geen vriend. Ik wil zelfs niet
aardig gevonden worden!"
„Maar helemaal zonder
mensen kan ik toch niet. Daar
voor ben ik te veel artiest. Een
artiest moet publiek hebben,
hoe klein ook. Het gevoel dat
mijn kunst me van de totale
ondergang heeft gered stamt al
van ver voor de moord op Joe.
Ik was net twintig, toen ik voor
Black Flag werd gevraagd,
toen verreweg de populairste
band van Los Angeles. Het was
de eerste keer dat ik voor wat
dan ook werd gevraagd! Ik zag
het als het bewijs dat mijn po
gingen sinds vijf jaar om me
zelf te verbeteren waren ge-
„Toen ik vijftien was zag ik
er uit als een jochie van tien.
Klein en broodmager. Dat
hielp al niet op het schoolplein
in South Bay, waar ik als „im
port" uit Washington D.C. el
ke dag meermalen met mijn
vuisten omhoog moest staan,
maar telkens weer kansloos in
elkaar werd geslagen. Maar
nog erger was dat ik mezelf
niet eens waard vond om voor
te vechten. Een leraar die dat
zo een tijdje had aangezien,
riep me op een dag zijn kan
toortje binnen en zei, wijzend
op de spiegel, waarin ik mezelf
met minachting bekeek: 'Wat
dacht je ervan als we van dit
krieltje eens een echte kerel
maken?"'
„Ik had, sinds ik was ge
vlucht van de tuchtschool
waarnaar ik door mij n geschei
den moeder was verbannen,
nooit meer naar welke autori
teit dan ook geluisterd, maar
deze had mijn volle aandacht!
Hij zei: 'Het zal vijf jaar duren,
maar dan loopt heel Los Ange
les met een boog om je heen'.
Hij liet me trainen met ge
wichten tot ik erbij neerviel.
Het eerste halve jaar was het
zwaarst, toen de verbetering
nog niet zodanig was dat ik een
kloppartij op het schoolplein
schadevrij kon overleven."
Monnik
„Maar toen dat wel het ge
val was, kwam de rust van een
boeddhistische monnik over
me. Nu ik nooit meer voor
zacht eitje werd uitgemaakt
vond ik het ook geen punt
meer om toe te geven aan mijn
diepste gevoelens, al duurde
het een hele tijd eer ik besefte
„Mijn
grootste luxe
is dat ik
mezelf kan
aankijken in
de spiegel en
me niet dood
hoef te
schamen."
dat ik poëzie aan het schrijven
was. Ik zag mezelf nog niet zo
een, twee, drie in literaire sa
lons staan, dus ik wist niet zo
goed wat ik met al die fraaie
woorden, waarvan ik nooit ge
weten had dat ik ze in me had,
aan moest."
„Maar Black Flag loste dat
„probleem" dus voor me op.
Die punks vonden werkelijk
alles prachtig waar ik mee aan
kwam! De vijfjaar die we heb
ben bestaan zal ik mijn leven
lang koesteren als een prachti
ge herinnering. Maar aan het
volmaaktste huwelijk komt
ook een eind. Dat is een ijzeren
levenswet."
„De afgelopen vijf jaar ben
ik een goedlopend eenmans
bedrijf geworden. Ik ben zan
ger, componist, (tekstschrij
ver, bandleider (van zijn eigen
Rollins Band, waarmee hij de
sensatie was van de eerste Lol-
lapalooza tour en vorig jaar de
CD „The End of Süence"
maakte, JG), journalist, voor
drachtkunstenaar en eigenaar
van een uitgeverijwaarvan ik
zelf de belangrijkste auteur
ben. Ik heb drie man perso
neel, maar die zie ik zelden.
We communiceren per fax en
modem. Maar wel dag en
nacht! Ik reis met een mini
mum aan bagage, maar mijn
draagbare Mackintosh gaat
mee, waar ik maar ga of sta."
Redigeren
„Als ik niet schaaf aan mijn
eigen werk, dan ben ik tot in
de kleine uurtjes bezig met
het redigeren van andermans
werk, bijvoorbeeld het proza
van Exene Cervenka (de zan
geres van wijlen de groep X,
JG), de nieuwe roman van
Nick Cave, „King Ink", of de
volledige songteksten van Ig-
gy Pop, die ik na tien jaar zeu
ren eindelijk uit zijn handen
heb weten te trekken."
„Mijn auteurs zijn niet de za-
kelijkste in de business. Daar
om is het maar goed dat ik een
echte kapitalist ben, zij het
met grote tegenzin. Voor me
zelf heb ik niet veel nodig. Een
oprolbaar rieten matje om op
te slapen, een fiets, een cd-spe-
ler, mijn boeken en gewich
ten. En op het ogenblik staat
dat alles nog opgeslagen ook, in
een klein pakhuis in de haven
van Los Angeles. Met mijn be
langrijkste bezit: een Tupper-
ware-schaal met het van Joe's
bloed doordrenkte zand uit
mijn tuintje in Venice."
„Mijn grootste luxe is dat ik
mezelf kan aankijken in de
spiegel en me niet dood hoef te
schamen. Mijn enige zorg is
dat ik mezelf misschien te veel
in de hand heb. Ik heb zo'n ij
zeren zelfdiscipline dat ik me
zelf geen verdriet toesta, maar
ook weinig bevrediging. Ik
leef eigenlijk alleen op het po
dium. Geen betere plaats dan
het podium, als je mensen op
afstand wilt houden."
Woensdag 10 februari a.s.
Paradiso.
ment daar is om het te vertel
len. Je moet goed de sfeer
aanvoelen van zo'n avond en
daar stel je de samenstelling
van je verhaal op scherp. Maar
de ingrediënten van je optre
den zijn natuurlijk wél be
kend."
Kwetsbaar
Raoul Heertje gebruikt veel
actualiteit in zijn 'speech'.
„Maar ik zit niet driftig in de
krant te zoeken naar een on
derwerp waar ik een grap over
kan maken. Nee, de stand-up
comedian is heel kwetsbaar.
Hij deelt zijn eigen interesses,
zijn eigen verbazing en zijn ei
gen woede met het publiek.
Ja, ik maak me druk over din
gen die in de wereld gebeuren
en daarom de krant halen. En
daar vloeien als vanzelf de
grappen uit voort."
Arthur Umbgrove valt hem
bij: „Je kunt ook nauwelijks
grappen stelen van elkaar. Iets
dat het bij Raoul heel goed
doet, daar krijg ik geen glim
lach voor en andersom." Le
nette van Dongen is het daar
roerend mee eens: „Afgelopen
zaterdag ging het dak eraf. De
mensen lagen over de stoelen
van het lachen. Maar waarom?
Als je dezelfde grap een dag la
ter vertelt, is hij niet leuk.
Nee, het is de atmosfeer die je
creëert waardoor je in een
lachstemming komtJe wint j e
publiek niet met je techniek
maar met je intuïtie."
Droog brood valt er met
stand-up niette verdienen. Le
nette van Dongen vindt dat lo
gisch. „Kom zeg, je staat tien
minuten op een podium. Wat
zouden ze je daar nou voor
moeten betalen. Nee, de belo
ning zit in de ontwikkeling die
je bij je zelf teweegbrengt. Ik
wil over een jaar een avond
vullende solo doen. Maar dan
wil ik wel de toeschouwer
kunnen raken op zijn gevoeli
ge plek. Ik wil mijn publiek
recht in de ogen kunnen kij
ken en niet zo half een beetje
tussen twee mensen door."
Oefenpodium
Ook Arthur Umbgrove ge
bruikt de stand-up als oefen
podium voor zijn cabaretpro
gramma. „Het is de beste
manier om te schrijven. Ge
woon in een zaal staan en
grappen maken. Gaat er één
de mist in... in de prullenbak
ermee. Slaat hij een paar keer
aan, dan zetten we hem op de
harde schijf."
„We hebben die twee en een
half jaar hard nodig gehad om
onszelf in de theatersoort te
trainen," houdt Raoul Heertje
vol. „Je kunt niet zomaar een
podium opklimmen en wat
gaan staan praten tegen de
zaal. Wij zijn begonnen in ca
fés en studentensozen. Dan ga
je zeven keer op je bek en luis
tert er geen hond naar wat je
allemaal te kleppen hebt.
Maar de achtste keer pak je ze.
En dan pak je ze echt."
Tot en met 13 maart staan
Lenette van Dongen, Raoul
Heertje, Arthur Umbgrove
maar ook John Jones, Bas
Grevelink, Owen Schuma
cher en Pieter Bouwman in
het Betty Asfalt Complex. De
show begint om half twaalf.
Arthur
Umbgrove,
Lenette van
Dongen en
Raoul
Heertje
(vlnr.): „We
hoeven het
