Verhalen, boeken, gedenktekens Storm in de Delta, het kwik zakt Veel Zeeuwse jongeren voelen zich nog betrokken bij de watersnoodramp Broekhuis' contrabarometer houdt rampnacht van 1953 geruisloos in de peiling Reformatorisch Dagblad ^LiUkO vrijdag 29 januari 1993 maar een haartje", zegt hij. Monique hoort thuis over de ramp niet zo veel. „Ik denk dat mijn ouders het moeilijk vinden om er over te praten. Het is ten slotte een vrese lijke gebeurtenis geweest". Beivareiï „Eigenlijk zou het geen kwaad kun nen als er voor de vloed meer aandacht kwam", denkt Elize. Mart is het met haar eens. „Veel mensen zijn weggevallen. Degenen die de ramp niet hebben mee gemaakt, willen weten wat toen gebeurd is. Waar het water gestaan heeften welke huizen onderwaterstonden bij voorbeeld. Omdat haast niemand meer daarover kan vertellen, wordt het belangrijker de ge gevens te bewaren voor hen die het zelf niet meegemaakt hebben". „De dodenherdenking van de Twee de Wereldoorlog zegt me eigenlijk meer", vindt Monique. „Ik weet niet hoe het komt, maar misschien omdat het veel erger was". Monique is niet de enige die zich meer aangesproken voelt door de doden herdenking op 4 mei dan die op 1 febru ari. Uit de steekproef op haar school bleek bijna de helft van de leerlingen (48 pro cent) de dodenherdenking even hoog in te 'schatten als de watersnoodherdenking. Nog eens 32 procent hechtte meer waarde aan de dodenherdenking dan die aan de watersnoodramp. De overige 20 procent had een tegenovergestelde mening. De oorlog speelde zich echter langer geleden af dan de watersnoodramp. „Mis schien zegt mij de watersnoodherden king minder omdat in ons dorp, Krabben- dijke, meer aandacht voor de slachtof fers van de Tweede Wereldoorlog is. Dan is het twee minuten stil, maar bij de wa tersnoodherdenking gebeurt zo iets niet. Er staat niet eens een monument van de ramp in ons dorp", zegt Monique. Ze zou het best een idee vinden om ook bij de watersnoodherdenking twee minuten stilte te houden. „Het is ten slotte en vreselijke gebeurtenis geweest". Stormvloedkering Als het stormt, denken de meisjes wel eens: wie weet, straks breken de dijken weer. Mart heeft daar minder last van. „We hebben nu de stormvloedkering en de dijken zijn zo'n twee meter verhoogd". „Dat kan best zo zijn", reageert Monique. „Toch... toen twee jaar terug, met die or kaan, vond ik het best eng. Ik was op Waar de. Het water stond heel noog, het sloeg zelfs gaten in de dijk". „Je weet maar nooit", vult Elize aan, „er is niet voor niets dijk- wacht". Elizes vader heeft bij de dijkwacht ge zeten. Met een storm van windkracht tien of harder werd hij wel eens opgepiept om, als het echt nodig zou zijn, de deuren onder de spoordijk te sluiten. Hij is nu dijkwacht af. „Je bent het namelijk tot je veertigste". Elize lijkt het wel leuk om la ter eveneens vrijwilliger te worden. „Een beetje sensatie mag ik wel", verklaart ze. Mart denkt later zeker bij de dijkwacht te gaan. „Je weet maar nooit waarvoor het goed is. Als er iets gebeurt en je hebt niets gedaan, zul je je het later altijd kwalijk nemen", denkt hij. Op de "Storm in de Delta"-contrabarometer staat een tekening van een dijkdoorbraak in de Alblasserwaard. meter en schommelen de prijzen tussen de 895 en 1245 gulden. Laatstgenoemd prijskaartje hangt overigens alleen aan een stukje Italiaans handwerk, een kast van appelhouten ingelegd wortelnoten. De barometer wordt verder uitgevoerd in ei ken, mahonie, noten en beuken in alle kleuren. „De klant kan de barometer dus geheel aan het interieur aanpassen". Het u-vormige instrument heeft een linker- en een rechterbuis van gehard labo ratoriumglas; het kwikreservoir zit aan de bovenkant. Al naar gelang de luchtdruk hoog of laag is, daalt of stijgt in de rech terbuis de gekleurde olie -aniline— die op de kwik drijft. Stormglas De thermometer-de meest voorko mende metgezel van de barometer— doet het met de temperatuurschalen van de Zweed Anders Celsius en de Duitser Daniel Fahrenheit. Wèl zijn maxima en mini ma begrensd: van vijftig graden boven het smeltpunt van ijs tot tien graden vorst. Dick Broekhuis voegde aan zijn con- rrabarometer ook het curieuze stormglas toe. Robert Fitzroy-deze man bracht als kapitein van de Beagle ook Darwin naar de Galapos-eilanden, maar hij was fel te genstander van diens ideeën- bedacht het glazen buisje van 25 cm. „In het glas zit een mengsel van alcohol en chemicaliën, waaraan kamfer is toegevoegd. Over de werking van het glas doen veel pseudo-des- kundige verhalen de ronde. Recente on derzoeken wijzen in de richting van een sa menspel van elektriciteit in de atmos feer, luchtdruk en temperatuur. Aan de ge dragingen van de kamperkristallen kan men zien wat voor weer het wordt. Een hel der glas duidt op weersverbetering. Drij ven er bovenin witte donsvlokken, dan is er zwaar weer op komst. Ik beschouw het kamfer- of wonderglas als een aardige aan vulling op mijn "Storm in de Delta' - contrabarometer". Voor velen behoort de waters noodramp tot een grijs verleden dat nog slechts gekend wordt uit geschiedenisboeken. Toch worden de herdenkingen rond de ramp steeds uitgebreider. Hoe verder weg, hoe meer aandacht, zo lijkt het. Zegt de vloed de te genwoordige generatie meer dan de mensen van toen? Door Lena Oskam veel meer zegt. Het is voor hen slechts een verhaal uit een geschiedenisboekje", zegt Terheij de. Veelzeggend F. Francke, docent geschiedenis aan de reformatorische Renobothschool in Krabbendijke, constateert desondanks dat veel jongeren belangstelling voor de wa tersnoodramp hebben. „Als de leerlin gen een werkstuk moeten maken, kiezen er zeker vier a vijf per klas voor het thema watersnoodramp". De betrokkenheid bij de ramp blijkt eveneens uit een steekproef die twee weken geleden onder 82 leerlingen uit tweede, derde en vierde klassen van de mavo-afdeling gehouden werd. Veruit de meerderheid (64 procent) geeft aan dat de ramp hen veel zegt, slechts één scho lier antwoordde op deze vraag: „weinig". Monique Harthoorn zegt niet ver baasd te zijn dat zo veel leeftijdsgenoten zich betrokken voelen bij de waters noodramp. De 16-jarige scholiere van de Rehobothmavo is even stil. „Het is schokkend om te horen dat hier zo veel mensen de verdrinkingsdood vonden. Dat zegt je toch wel wat". Haar mede-scho lier Mart Hoekman (14) knikt: „Het scheelt, denk ik, dat het in Zeeland gebeur de. Van mijn oma heb ik hele verhalen gehoord". Ook Elize Saman (15) heeft thuis van haar ouders —„ze waren drie en vijf'— over de ramp van februari 1953 ge hoord. Evenals Monique en Mart gaf zij in het onderzoekje aan dat de watersnood ramp haar veel doet. „Ho maar „Maar", zegt ze, „je moet natuurlijk wel nuchter blijven. Er gebeuren rampen in Mart, Monique en Elize bij het gedenk teken in Rilland-Bath. „De watersnoodramp is een vreselijke gebeurtenis". Foto Willem Mieras de wereld die veel erger zijn. Zo sterven heel veel mensen van de honger". „Dat alle maal gebeurt nu en de ramp was toen", vult Mart aan. „Sommige mensen hangen hele verhalen over de ramp op. Dan denk ik: Ho maar", verzucht Monique. „Toch mag je wat toen gebeurd is niet uitvlakken", vindt Mart. „Er moet maar ie mand van je naaste familie verdronken zijn. Wij "kennen niemand die de verdrin kingsdood gevonden heeft, maar voor onze opa's en oma's was dat anders. Wij le ven gewoon een tijd later". Wat de scholieren over de ramp we ten, is uit verhalen thuis, op school en uit boeken. „Er is weinig van de ramp te zien", vinden ze. „Elize en ik wonen ander halve kilometer van de dijk in Rilland- Bath' vandaan", vertelt Mart. „Toch heb ik nooit wat gezien dat herinnerde aan de ramp. Alleen in het dorp. Daar staat een ge denkteken. Op de spui staan de twaalf namen van de mensen die op Rilland-Bath verdronken zijn". Elize weet te vertellen dat daar ook de naam van de burgemeester bij staat. „Hij wilde kijken hoe het op Bath was. Hij ging de golven tegemoet en verdronk". Mart herinnert zich uit de verhalen van zijn oma dat zij op zolder opgesloten heeft gezeten. „Het water steeg steeds een traptree hoger. Het bleef net onder de zolder staan". Mart laat met zijn handen zien hoe weinig het scheelde of de zolder had ook blank gestaan. „Het scheelde Nederland en de zee, hun haat liefde-huwelijk blijft fascineren, Zelfs een heuse "Storm in de Del- ta"-barometer houdt deze relatie ge ruisloos in de peiling. Dick J. K. Broekhuis bracht het instrument re cent op de markt. Het gezicht van de ontwerper staat op mooi weer, want zijn "huiskamer-KNMI" slaat goed aan. Door W. H Smith De ruim duizend klokken geven Neder lands grootste klokkenmakerij wat huise lijks. A. C. Broekhuis begon veertig jaar geleden in dezelfde sfeer. „Een week vóór de watersnoodramp toverde vader het voorkamertje van het ouderlijk huis om tot winkeltje. Op de vensterbank werden de eerste juweliersartikelen te koop aangebo den. Die ramp, hoe tragisch ook, zorgde later voor brood op de plank. Iedereen had een wekker of klok nodig", zegt zoon Dirk, thans eigenaar-directeur van het be drijf in de Grote Kerkstraat in Steenber gen. Voorspelbaar worden de seconden in het -nog net- Noordbrabantse stadje weg getikt. De 33-jarige Broekhuis troont me langs rijen regulateurs, koperkleurige comtoises, rijkgestoken, "koekoek" roe pende klokken en meer dan manshoge hor loges. Aan de wanden hangen Friese staart- en stoeltjesklokken of hypermoder ne uurwerkcreaties. De klant vindt in de omvangrijke collectie klokken van twee tientjes tot 20.000 gulden. Extreem weer Ook barometers gaan met vaste regel maat over de toonbank, „We hebben al ja ren een uitgebreid assortiment barome ters", vertelt Broekhuis. Toch hadden de instrumenten in zijn ogen iets onbevre digends. „In hun soort Teken ze op elkaar. Er waren er maar weinig met een mooie te kening. Ik zat te broeden op een fraaie baro meter". Eind 1991 zette Broekhuis de eerste schetsen op papier. „Ik stoeide wat met het thema "In de Delta". Het eerste ont werp, de Deltawerken met de stormvloed kering Neeltje Jans, sprak me echter niet aan. Uit de tweede schets rolde de Neder landse kustlijn. Dat werd een soort land kaart. Ook niets bijzonders. Toen kwam ik op het idee om het woordje "storm" aan het thema toe te voegen. Een barometer re gistreert immers ook extreme weersom standigheden. Bovendien hebben stormen alles te maken met de historie van ons land". Niet uitbuiten De ondernemer uit Steenbergen dook in archieven, snuffelde in boeken en stuitte op de dijkdoorbraak van 1953. Hij hoorde'aangrijpende verhalen van men sen die de ramp hadden meegemaakt. „Ik merkte dat velen met gemengde gevoe lens aan deze geschiedenis terugdenken. Dat maakte me ook een beetje onzeker. mooi vond. Niet omdat er toen 1835 mensen zijn verdronken en duizenden dak loos raakten. Bewust heb ik mensen en dieren op de tekening weggelaten. Op de oude vergeelde foto zie je ze wel degelijk liggen". Weersverwachting Behalve de naam "Storm in de Delta" en de afbeelding, geeft de barometer ookso- ber de stand aan die tijdens de ramp in veel huiskamérs werd gemeten. Op 1 febru ari 1953, in het holst van de nacht, daal de het kwik tot 731 mm. In hoeverre is de barometer een be trouwbare weerprofeet? „De Italiaan Evangelista Torricelli staat als uitvinder van de barometer te boek. Hij wilde de druk van de ons omringen de lucht meten, niet het weer voorspellen. De zogenaamde contrabarometer van onze landgenoot Christiaan Huygens be wijst echter wèl zijn nut voor de weers verwachting. De schaalverdeling is name lijk tienmaal groter en geeft kleine ver anderingen dus veel nauwkeuriger aan. Een Franse pastoor noteerde jarenlang de weertypen bij een bepaalde luchtdruk. Aan de hand van zijn meteorologische-tabel kan men met de contrabarometer redelijk nauwkeurige uitspraken over weersver wachtingen doen. Het weer hangt niet uit sluitend af van luchtdruk, maar een forse daling kondigt dikwijls wèl een storm aan. Neerslagkansen bij barometerstanden beneden 760 nun of 1013,3 mbarzijn aan merkelijk groter dan bij standen daarbo ven". Beperkte oplage Ook de "Storm in de Delta" van Broekhuis -een creatie onder het label K&K Classic- is een contrabarometer. Het instrument heeft een schaalverdeling in mm en mbar met de daarbij behorende .weersindicaties. Van heel droog (790mm/1053 mbar) tot storm (730mm/974 mbar). De barometer is ver krijgbaar in drie stijlvolle modellen, elk in een beperkte, gecertificeerde oplage van 250 stuks. Afhankelijk van de uitvoering variëren de afmetingen van 1,20 tot 1,25 Bij de nationale herdenking van de wa tersnoodramp in 1978 was commissaris van de Koningin dr. C. Boertien aanwezig. Vijfjaar later woonde prinses Juliana de plechtigheid bij. Nu, veertig jaar na de watersnood, hoopt koningin Beatrix de na tionale herdenking in Nieuwerkerk en Ouwerkerk mee te maken. Volgens een woordvoerster van de Rijksvoorlich tingsdienst is het echter niet zo dat de her denking van de watersnoodramp als steeds belangrijker gezien wordt. „In dit geval is koningin Beatrix ge vraagd. Tien jaar geleden was het prinses Juliana, maar zo lang was ze nog niet ko ningin-af.'Bovendien heeft zij de ramp veel bewuster meegemaakt. Nederland is destijds behoorlijk getroffen. Daarom is het goed dat een lid van het Koninklijk Huis bij de herdenking aanwezig is". Nu nadenken R. H. Terheijde, directeur van de Provinciale VVV van Zeeland, signaleert wèl dat de watersnoodramp duidelijk meer in de picture komt. „Het heeft te ma ken met het aantal jaren dat het geleden is". De directeur ziet parallellen met de Tweede Wereldoorlog. „De eerste jaren na de oorlog was men druk doende met de wederopbouw. Het denken aan de oor log zelf werd weggedrukt. De herdenking van de Tweede Wereldoorlog kwam pas jaren later op gang. Bevrijdingsdag is lang geen speciale dag geweest. Nu heeft iedereen vrij op 5 mei". Hetzelfde vindt volgens de directeur rond de watersnood plaats. „De wederop bouw is voltooid, de Deltawerken zijn er; nu gaat men nadenken". Terheijde ver wacht dat de herdenkingen bij 45 en 50 jaar nog uitgebrei der zullen zijn. „Steeds meer plaat sen willen aan dacht schenken aan de gebeurtenis sen van. de vloed. Geen enkele plaats wil nog ach terblijven". De directeur vindt dit een goede zaak. „Het aan tal punten dat her innert aan de watersnoodramp is niet zo groot. En dat is jammer. De mensen gaan zich realiseren dat het belangrijk is dat het nageslacht weet heeft van de gebeurtenissen destijds. Het blijkt namelijk dat de ramp jongeren niet zo DickJ. K Broekhuis: „Ik zat te broeden op een fraaie barometer". Foto RD Mocht ik de stormvloed wel op mijn ba rometer uitbeelden? Ik heb het toch gedaan. Het werd een eenvoudige tekening van een dijkdoorbraak in de Alblasserwaard". U werd daarvoor op de vingers getikt? „Een van de eerste kopers van de baro meter herkende de onheilsplek direct. De man had daar in die februari-nacht naas te familieleden verloren. Met spanning wachtte ik zijn reactie af. Tot mijn op luchting uitte hij zijn dankbaarheid. Deze geschiedenis moest bewaard worden voor het nageslacht. Mijn naaste familie maakte de ramp ook bewust mee. Moe der heeft een week op een dak gezeten. Aan de Pelsedijk bij Nieuw-Vossemeer. Ik wil benadrukken dat ik de barome ter niet gemaakt heb om de 1953-ramp commercieel uit te buiten. Ik heb het in strument gemaakt, omdat ik hem gewoon

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - kranten | 1993 | | pagina 4