STREEK
'Het water kwam met veel geraas de straat in'
HET ZUIDEN
DONDERDAG 28 JANUARI 1993
door ARNOLD DE MAN
HOEKSCHE WAARD Aanstaande maandag is het precies
veertig jaar geleden dat zuid-west Nederland getroffen werd
door de watersnoodramp. Ruim 1800 Nederlanders kwamen bij
de overstroming om het leven. Ook in de Hoeksche Waard eiste
de watersnood haar tol. In Numansdorp, Strijen en 's-Graven-
deel verdronken 137 mensen. Vandaag staat Het Zuiden stil bij
de ramp die Nederland veertig jaar geleden trof en bij veel men
sen littekens heeft nagelaten. Op deze pagina komen enkele
ooggetuigen van de gebeurtenissen op 1 februari 1953 aan het
woord.
In Strijen werden de meeste
mensen die uit de buitengebie
den geëvacueerd werden gehuis
vest in huizen aan de zuidkant
van de Kerkstraat, Die kant van
de dijk in het centrum van Strij
en bleef droog. Daar woonde
ook A.M. de Man met zijn va
der. moeder en vier zussen Hij
was twaalf jaar toen de ramp
plaatsvond. Zijn relaas:
..Op de eerste dag van de over
stroming werden we om een uur
of acht gewekt door de buren.
Het was een erg chaotische toe
stand en er heerste grote onze
kerheid. In de eerste uren was
hel enige wat wij gehoord had
den dat de dijk bij Numansdorp
doorgebroken was. Er werd ook
gezegd dat op Strijensas de dijk
was doorgebroken. Een oom
van mij woonde in het café aan
hei begin van de Kerkstraat. Hij
werd door de wanorde pas om
tien uur gewaarschuwd. Rond
die tijd kwam een tante bij ons
aan die aan de Oude Haven
woonde. Daar zijn we naar toe
gegaan om de meubels van de
benedenverdieping van haar
huis naar de zolder te brengen.
Ineens zagen we dat het water in
de Oude Haven begon te stijgen.
Dat ging verschrikkelijk snel. in
vijf minuten stond de buurt hele
maal blank. Het water kwam
uiteindelijk tot halverwege de
kerkstoep. Je wist niet wat er
gebeurde in die eerste uren. Alle
verbindingen waren verbroken,
alle contacten met de buitenwe
reld waren weg. Later werd de
verbinding hersteld, na de komst
van een politiewagen uit Dor-
het een komen en gaan van aller
lei wagens. Ik haalde mijn zak
ken eerst bij de Suikerfabriek,
later kwam het onder het fiets
pad langs de provinciale weg
van de Reedijk naar Oud-Beijer-
land vandaan. De dijken die niet
gebroken waren maar wel langs
ondergelopen polders lagen wa
ren erg slap geworden. Vooral
de Oud Bonaventurasedijk was
erg verzwakt. Het was geloof ik
op de dinsdagavond tegen het
donker worden dat ik daar bezig
was met het lossen van de laatste
zakken zand van mijn vracht.
Ineens begon de wagen weg te
zakken in de dijk. Een boer die
vlak bij Cillaarshoek bezig was
zag het gebeuren en kwam snel
met zijn tractor aangereden. Hij
heeft de vrachtwagen toen losge
trokken. Dat was wel een ang
stig moment", aldus de voorma
lig bestuurder.
„Als kleine jongen liep je overal
een beetje tussendoor", vertelt
De Man. ..Drinkwater was er
ook niet meer. Er kwamen daar
om waterwagens uit onder meer
Haarlem en Amsterdam. Dat
waren tankwagens. Het water
werd gehaald in Oud-Beijerland.
daar werd het per schip aange
voerd Daarna werd het drink
water in Strijen uitgedeeld. Ik
ben zelf al snel met zo'n water
wagen mee gaan rijden, ik ging
helpen. Dat heb ik een maand of
twee gedaan."
De school waar De Man naar
toe ging lag vlak achter de kerk
en was onder water gelopen, de
leerlingen kregen les in een
noodschool. ,.Ik moest op een
gegeven moment ook weer naar
school. Een politieagent kwam
Boer Hagen uit Strijen bekijkt de schade die het water aan zijn akkers in polder Nieuw Bonaventura heeft aangericht.
ben ik daar met de waterwagen
geweest. Als je vanaf het Hol
lands Diep keek was het een hele
normale dijk, er was niets aan te
zien. Als je er echter op stond
zag je dat het aan de achterkant
recht naar beneden liep. Het wa
ter was eroverheen gespoeld en
had de dijk aan de achterkant
afgekalfd. Op plaatsen waar de
dijk dun geworden was bezweek
hij. Voordat dat gebeurde is de
zoon van de sluiswachter van
Strijen Sas de polder ingegaan
om de mensen die daar woonden
allemaal te waarschuwen. Hij is
niet meer teruggekomen. Later
werden in de polder onder ande
re de lichamen van kinderen ge
vonden die hun regenkleding al
aan hadden, ze stonden op het
punt om weg te gaan toen ze
door het water verrast werden.
Er zijn lijken van mensen gevon
den die hun armen om een stuk
balk geklemd hadden. Die balk
moest aan beide kanten afge
zaagd worden omdat die niet
meer los te krijgen waren. Ze
zijn met het stuk balk en al be
graven."
Puttershoek
Mevrouw J.E. de Geus woonde
als 12-jarige aan de Rustenburg
straat in Puttershoek. Die straat
is één van de dijken die bestand
bleken tegen het geweld van het
aanstormende water. Haar va
der was 's nachts al bij de huizen
van familie langs de Oude Maas,
elders in het dorp gaan kijken.
„Twee van mijn tantes woonde
op het Weverseinde. Die huizen
zijn later in het kader van de
Deltawerken afgebroken. Mijn
vader was met een van mijn
broers 's nachts al om een uur of
drie uit bed gegaan om te kijken
of ze daar konden helpen. Toen
ze aankwamen bleek dal het wa
ter er al een halve meter op de
straat stond. Het was ook bin
nengedrongen in de huizen, dus
konden ze niet veel meer doen
om de huisraad in veiligheid te
brengen. Rond een uur of vijf
zijn ze weer tegen de storm in
was er een zwarte vlek te zien.
Dat waren tonnen van de vetfa-
briek die in de hoek stond waar
het water vandaan kwam. Toen
het zover was dat het water bij
ons naar binnen stroomde heeft
mijn vader nog de achterdeur
dichtgebonden. Daardoor is de
deur niet weggeslagen, Het wa
ter is zondagmorgen de kelder
ingelopen en de zaterdag erop
was het weer weg. Het heeft er
de hele week in het onderhuis
gestaan, uiteindelijk tot een
hoogte van 1,55 meter."
's Gravendeel
Een van de jonge mensen die de
overstroming meemaakten in 's-
Gravendeel is B. de Zeeuw: „Ik
was 21 jaar. Op een gegeven
moment ging het gerucht dat er
een erg hoge waterstand te ver
wachten was. Iedereen in 's-Gra-
vendeel verwachtte dat De Nest
het gebied was dat het meest
door het water bedreigd werd.
Dat deel van het dorp ligt aan de
Dordtse Kil. Een heleboel jonge
mensen, waaronder ikzelf, zijn
daar naartoe gegaan om de dijk
met zandzakken te versterken.
Het zag er allemaal zorgwek
kend uil Er zijn mensen uit De
Nest geëvacueerd naar hoger ge
legen gedeelten van het dorp.
Eén van die hoger gelegen ge
deeltes was de Molendijk. Het
trieste was dat juist de Molen
dijk is doorgebroken en daar
zijn 30 van de 37 mensen in 's-
Gravendeel verdronken", zegt
De Zeeuw.
Onder de mensen die op de Mo
lendijk om het leven kwamen,
waren ook mensen die uit het
geëvacueerde gedeelte kwamen.
Als die gewoon thuisgebleven
waren, was er niets gebeurt. De
Nest is wel onderwater gelopen,
maar dat was een gevolg van de
dijkdoorbraak op de Molen
dijk." In die tijd zorgden de re
serve politie, het Rode Kruis en
de vrijwillige brandweer voor de
voornaamste hulpverlening.
„Hier bleek hoe belangrijk geor
ganiseerde hulp bij dit soort ge-
In 's-Gravendeel hielp veel mensen mee met het vullen van zandzakken voor de
versteviging van de dijken in de huurt.
De Molendijk, gezien vanuit molen Het Vliegend Hert in 's-Gravendeel. Op de foto in het midden stond hij de
kruising met de Smidsweg het huis waar twintig mensen verdronken. Het stond precies op het punt waar de
Molendijk onder de druk van het water voor het eerst bezweek. Kort daarop zou de dijk op veertien plaatsen
breken.
In de sloot naast de provinciale weg tussen Maasdam en s-Gravendeel werd nadat het water uit
polder Nieuw Bonaventura verdwenen was gezocht naar lichamen van slachtoffers.
drecht. Agenten installeerden
een radio in het gemeentehuis",
vertelt De Man.
„De koeien die gered waren lie
pen gewoon over straat en ze
werden daar noodgedwongen
ook gemolken. De melk lieten de
boeren gewoon op straal weglo
pen. Het enige deel dat niet over
stroomde in de bebouwde kom
Strijen was het stuk achter de
Kerkstraat en de Boompjes
straat, waar de Keen loopt. De
inwoners van Strijen waren met
man en macht aan het werk ge
trokken om te voorkomen dat
het water over de Oud-Bonaven-
turasedijk zou lopen. Er kwa
men zandzakken van de Suiker
fabriek, maar het zand was snel
op."
„Toen zijn we uit een boom
gaard in hel Walewegje grond
weg gaan halen. Die boomgaard
is bijna anderhalve meter afge
graven. Dal ging dan in zakken
naar de bedreigde plaatsen op de
Oud-Bonaventurasedijk. waar
het water over dreigde te ko
men."
Een van de mannen die in die
dagen voor het vervoer van de
zandzakken zorgden vertelt dal
het iedereen zijn best deed om te
helpen: „Het was net een wes
pennest. Bij de plaatsen waar
zandzakken werden gevuld was
k.
beurtenissen is", legt hij uit. De
Renooishoek was het diepst ge
troffen deel van het Kildorp
Daar stond het water ongeveer
drie meter hoog, het kwam tot
aan de dakgoot."
„Ik was met mijn vader aan het
helpen met het zandzakken leg
gen bij De Nest. Toen we te
horen kregen dat de Molendijk
was doorgebroken, zijn we in
looppas teruggelopen naar ons
huis aan de Smidsweg. We wa
ren nog niet thuis of het water
kwam met veel geraas de straat
in", vertelt hij. „Een oom van
mij woonde twee stralen verder
op. Hij was toen builen en
schrok zo van het aanstormende
water dat hij dwars door de rui
ten van het huis naar binnen
sprong. Het water kwam van
precies de andere kant dan men
verwachtte. Het moet voor veel
mensen een heel beangstigende
situatie geweest zijn", Eén van
de dingen die De Zeeuw het
meest is opgevallen uit die dagen
is de onderlinge verbondenheid
van de mensen in zijn dorp. Hij
zegt: „Iedereen deed veel voor
een ander. Toen de hulpgoede
ren arriveerden werd er niet ge
ruzied over wie wat kreeg. De
onderlinge verbondenheid was
nog maanden na die februari-
nacht merkbaar."
mij ophalen uit de klas. want ik
moest weer mee helpen op een
waterwagen. Dat was reuze inte
ressant. zo heb ik op mijn ma
nier geholpen."
Onwerkelijk
„Je zag soms wel de gemeente
wagen wegrijden met een kist
om later weer terug te komen als
er weer iemand was gevonden.
Hel was heel onwerkelijk alle
maal. ook de verhalen die je
hoorde", vertelt hij. „Het ge
beurde zondag en op dinsdag
werden er nog mensen gevon
den. Die hadden twee dagen op
een molen gezeten in de polder.
Dat waren mensen van de fami
lie Verrijp. Bijna de hele familie
is verdronken, alleen de dochter
en een zoon hebben het over
leefd. Er was een aanstaand
schoonzusje uit 's-Gravendeel
bij de familie te gast. Zij sprong
over van hel huis naar de molen,
die er vlak naast stond. Ook de
oudste dochter maakte de
sprong, want ze wilden allemaal
overspringen. Juist op het mo
ment dal de vader van het dak
naar de molen wilde springen,
sloeg een heel stuk van het huis
weg. Een van de zoons was naar
de dijk gerend om een sluis dicht
te doen. Hij heeft het overleefd.
terug naar ons huis aan de Rus
tenburgstraat gekomen en heb
ben ze mij, m'n moeder en m'n
andere broer gewekt. We hebben
ons aangekleed en zijn gaan kij-''
ken op het Zand. Het water
stond toen al tegen de planken
van de beer op de dijk. We zijn
rond een uur of acht weer terug
gekomen in ons huis", vertelt
mevrouw De Geus. Thuisgeko
men werd direct begonnen met
het leeghalen van de kelder van
de dijkwoning. „Mijn vader was
bang dat het water over de dijk
bij Kuipersveer zou komen. De
polder daarachter was al onder
gelopen. Dat konden we zien
aan de schuimkoppen op het
water. Mijn vader, mijn moeder
en één van mijn twee broers heb
ben toen vijf mud aardappels die
ondereen winterdek in de tuin in
het huis gebracht. Samen met
mijn andere broer heb ik toen de
spullen uil de kelder naar boven
gebracht. Toen we daar mee be
zig waren kwam iemand bij ons
zeggen dat de dijk bij de Baren-
drechtse brug was doorgebro
ken. Vervolgens liep het bij ons
de polder in die met een kwartier
tot een half uur volstond. Het
kwam met een hoogte van 75
centimeter tot een meter aanrol
len. Voor mij leek hel net een
kudde schapen. Hier en daar
Er gebeurden veel tragische din
gen. Er waren mensen die op de
Schenkeldijk woonden gaan lo
pen naar het dorp. Ze dachten
dat ze daar veilig zouden zijn.
Onderweg werd het groepje ver
rast door hel aanstormende wa
ter en spoelden van de dijk. Als
die mensen in hun huis waren
gebleven, waren ze niet verdron
ken. De dijk in Strijen Sas is 's
nachts al doorgebroken. Later
Het vee dat niet verdronken was zwierf door het getroffen gebied. Hier loopt een koe door het Weegje in 's-Gravendeel. Een dag later w'a.v het water
gestegen tot aan de auto op het verkeersbord rechts op de foto.
