Zijpe: laatste pont naar vakantieland
Jj
Negen veren gelaten voorDeltawerken
PAGINA 5
msk
ZATERDAG 29 JANUARI 1983
DE DELTAWERKEN veranderden
het gezicht van Zeeland en West-
Brabant. Ze hebben de
verbindingen in het Zuidhollandse
en Zeeuwse eilandengebied sterk
verbeterd. Acht veerdiensten zijn,
als gevolg van de aanleg van
dammen en bruggen, al
verdwenen: Kamperland-Veere,
Wolfaartsdijk-Kortgene,
Wolfaartsdijk-Kats, Katseveer-
Zierikzee, Zierikzee-Colijnsplaat,
Yersekedam-Gorishoek,
Numansdorp-Willemstad en
Nudamsdorp-Zijpe.
Als laatste zal het doek vallen
over het veer Anna Jacobapolder-
Zijpe. Dat zal gebeuren na
voltooiing van de Philipsdam,
vermoedelijk in 1987.
uurhut van de 'Zijpe'.
- FOTO SEN STEFFEN DE 'Zijpe', UU.
- FOTO BEN STEFFEN
joor Willem Reijn
EEN gure wind waait om de
bushalte. Het bordje meldt onder
maandag tot en met vrijdag, dat
dagelijks lijn 133 om 9.24 vertrekt.
Op zaterdag, zon- en feestdagen
'geen dienst'.
Restaurant Bos heeft de luxaflex
neergelaten en ook het oude veerhuis
van de voormalige RTM is gesloten.
Twee auto's staan te wachten, met
draaiende motoren om de wagen warm
te houden. Uit de mist doemt de 'Zijpe'
op. Het vijftig jaar oude pontje wordt
door kapitein Cees Roth met vaste
hand in de fuik gestuurd. Weer twee
auto's en een vrachtwagen overgezet
van het Zeeuws/Brabantse aanhangsel
Sint Philipsland naar het volwassen
Zeeuwse eiland Schouwen-Duiveland.
In de zomers van vroeger, die zoals U
weet veel mooier waren dan die van nu,
was het flink drukker. Het veerhuis, de
café's en vooral de ijscoman hadden
een gouden stek aan beide oevers van
de Zijpe. Kilometers lang waren de files
auto's van de mensen, die hun twee
weken vakantie wilden doorbrengen in
badplaatsen als Renesse en
Haamstede.
's Morgens vroeg laadde vader het
witte Dafje 600 vol met koffers, plastic
boten, schoppen, emmers, windscherm
en proviand. Vanuit Breda was het
Liesbos de eerste barrière, die
genomen moest worden om de
vakantiebestemming te bereiken.
Achter de bomen lag Etten, dat toen
nog niet in één naam met Leur was
gesmeed en als je tussen de
karakteristieke wilgen van de Ettense
markt reed, dan wist je: je bent op reis.
Weg
De weg over de Westbrabantse klei
was lang en leidde langs plaatsen als
Hoeven, Oudenbosch (in je katholieke
jeugd was extra attentie geboden voor
de basiliek, zodat je meteen een stukje
Rome meepikte), Oud-Gastel en
Steenbergen. Het tempo was zelfs voor
kinderogen bij te houden, want het
Dafje reed niet harder dan negentig.
Had een hogere topsnelheid wel tot de
technische mogelijkheden behoord,
■rail
•OS.* m
bwh!
IPS
DE 'Krammer', vroeger.
dan was dat gegeven slechts van
statistische aard geweest, omdat er
steeds méér mensen de richting van
Sint Philipsland opzochten.
Na anderhalf uur rijden vertraagde
vader het vehicel. Een lange file
Kevers, Katteruggen, Italiaanse
rugzakken en Franse Strijkijzers gaf
aan dat we voor het toppunt van
vakantiegenoegen stonden: het pontje
van Zijpe. Het vervelende was datje het
bootje niet eens kon zien. Dat
betekende uren wachten. In de verte
lag er een dijk en je hield je vast aan het
idee dat na dat obstakel de overtocht
kon beginnen. Maar na dat dijkje bleek
er altijd nóg een dijkje te komen en de
enkele honderden meters tussen die
twee stonden voor zeker een uur extra
wachttijd.
Vakantie
Waarom intrigeerde die slordige tien
minuten varen je zo? Je mocht op de
pont als kind niet eens uit de auto, je
zag nauwelijks dat je voer en toch was
dit vakantie. Als je aan de Bruinisser
kant van boord reed, dan had je het
gevoel in een andere wereld te
- FOTO COEN LEMAN
stappen. Het veer voer niet tussen Sint
Philipsland en Schouwen-Duiveland:
het bracht je van schoolland naar
vakantieland. Tien minuten 'Krammer'
of 'Zijpe' was het verschil tussen twee
belevingswerelden.
Op vakantie gaan binnen eigen land
was zo dus nog reizen. En dankzij de
inzichten van knappe Delftse
ingenieurs is het reizen gedegradeerd
tot rijden. Als ik opbel naar de
vervoersmaatschappij Zuidwest
Nederland, dan krijg ik als antwoord op
de vraag hoe het best in Zierikzee te
geraken: „Van Etten-Leur uit? Dan kunt
U het best via Goes en de
Zeelandbrug". En de prachtige reis van
vroeger is een normale rit geworden,
waarbij alleen de slagboom om te
betalen voor de brug de rit nog
onderscheidt van een ordinaire
autotocht naar Eindhoven of
Rotterdam, om maar eens twee
kleurloze buitenplaatsen te noemen.
Bestaansrecht
Over enkele jaren is er geen andere
verbinding meer tussen Schouwen-
Duiveland en de rest van Nederland,
dan via saaie, rechtlijnige dammen en
dijken. De Sint Philipsdam ontneemt
het Zijpse veer het laatste restje
bestaansrecht, dat nog overbleef na de
aanleg van de Grevelingendam en de
Zeelandbrug over de Oosterschelde.
Steeds minder mensen blijken de
weg naar het veer te vinden. In 1980
werd weliswaar nog een stijging van
het aantal klanten geconstateerd (met
36 duizend naar 443.516 passagiers),
maar vorig jaar was er al weer een
terugval naar 406.791 passagiers. De
tekorten lopen ondertussen gestaag
op: na een winstje van f 3.000 in '78,
gaat het via 61.000 in '79 en 40.000
in '80 naar een gat van 142.000 in de
exploitatie van '81Vorig jaar ('82) lijkt
een recordverlies van tweeëneenhalve
ton op te leveren.
Roth
„Je merkt dat het minder druk
wordt", zegt ook kapitein Cees Roth
(57), gezagvoeder op de 'Zijpe'. Hij
laveert al 35 jaar op één van de
moeilijkst te bevaren wateren van
Nederland, de Zijpe. Hij begon nog op
de oude zijladers, die vanaf 1900 voor
de RotterdamscheTram Maatschappij
(RTM) de schakels vormden tussen de
tramlijnen, die deze onderneming in het
Zeeuwse exploiteerde. Over een
tochtje Rotterdam-Zierikzee deed men
voor de oorlog een kleine vier uur.
De BBA moest soms zeven extra
bussen inzetten om de passagiers te
kunnen aanvoeren. Met de vermelde
ZWN-bus wordt soms nog één vrouw
vervoerd. „Die gaat naar haar ouders
die op Philipsland wonen", weet Roth.
DE 'Krammer'(foto links) en de 'Zijpe'(foto boven) zijn de twee kop-staartlaadveren, die
het vervoer bij Zijpe jaren hebben onderhouden. De twee pontjes waren onderdeel van een
drieling, gebouwd in Dordrecht. De 'Krammer' was de oudste en ging in '28 de vaart in als
'Moerdijk', bij welke plaats hij dienst deed op het veer over het Hollandsch Diep. De 'Zijpe'
heette oorspronkelijk 'Willemsdorp' en werd in '30 te water gelaten voor dezelfde dienst. In
het begin van de jaren zeventig werden de veerboten gemoderniseerd. De stokers moesten
plaats maken voor dieselmotoren. De karakteristieke schoorsteenpijpen verdwenen. Er
kwam, centraal op de bovenbouw, één stuurhut.
De jongste van de drieling, de 'Dordrecht', heeft het 't verst geschopt, zowel letterlijk als
figuurlijk. Het schip heeft 1933 als geboortejaar, is door de Provinciale Stoomboot Diensten
drastisch verlengd en later verkocht aan een maatschappij in Malta. De idyllisch wit
geschilderde boot vaart nu op de Middellandse Zee.
Hij kan zich de tijden nog herinneren
dat zich files van zeven kilometer
vormden. „Het is in de zomer toch wel
gezelliger dan in de winter", zegt hij,
terwijl drie personenauto's de hele
vracht voor de afvaart van Schouwen-
Duiveland blijkt, „in de zomer kan het
nog steeds vrij druk zijn. We denken
wel eens, dat veel mensen erg graag
met de pont gaan in plaats van via de
dammen. Als vader met zijn wagen op
een warme dag in de file bij het
Hellegatsplein staat, dan is het leuker
voor de kinderen om een omweg te
maken via Zijpe". Dat bleek ook nog
tijdens de prachtige zomer van '82,
toen anderhalf uur wachten de tijden
van weleer nog even deden herleven.
Uitvaller
Maar ondanks zo'n incidentele
drukte is er geen man overboord als
het veer wegens mist of storm uit de
vaart gaat. Want dan worden weer de
nieuwe wegen bewandeld. De faam van
het pontje als uitvaller nummer 1 op de
Nederlandse waterwegen is overigens
pas van de laatste jaren, zegt Roth.
„Vroeger konden we bij mist gewoon
doorvaren, want dan voeren de
anderen niet. Maar sinds de meeste
schepen zijn uitgerust met radar,
blijven wij aan de kant, want wij hebben
er geen. Die dingen zijn kostbaar en
zo'n investering is voor die paar jaar de
moeite niet". Op dagen dat de 'Zijpe' in
zijn fuik ligt te wachten op beter weer
wordt de boot niet verlaten. Keuvelend
brengt de driekoppige bemanning de
tijd door, totdat een gat in de grijze brij
wordt ontdekt.
Bij doorsnee Hollandse
weersomstandigheden lijkt het tochtje
voor de leek een fluitje van een cent.
Maar dat is schijn, want de stroming in
de Zijpe is
verraderlijk. „Daar moetje inderdaad
goed rekening mee houden", zegt
Roth, „soms moet je zover naast de
fuik mikken, dat de mensen denken dat
je de pont midden op de dam zet. Dan
staan ze op het dek naar boven te
kijken met een blik van: die vent is
knettergek". Ondertussen gebruikt
Roth laconiek maar toch
geconcentreerd de stroom om zijn
schuit de fuik te laten indrijven.
Borrel
,,'t Stelt niks voor", stelt de kapitein
met een wegwerpgebaar, maar zijn
machinist Peter is het daar volstrekt
niet mee eens. „Pak een willekeurige
kapitein van de grote vaart, of voor mijn
part van Kruiningen, maar die krijgen
de pont hier de fuik niet in", werpt hij
tegen, maar Roth schudt het hoofd. In
het archief vinden we later nog een
bericht over kapitein S. uit Zierikzee,
die op een mooie zomeravond in
augustus '72 genoot van een goede
borrel. S. bleek nog wel in staat om
buitengaats te komen, maar om zijn
boot vervolgens in de fuik te krijgen,
was een tour de force. S. had er een
half uur voor nodig kwam een keer vast
te zitten en ramde nog een beschoeiing
ook.
Dit soort verhalen is dus over vijf jaar
de wereld uit. Sentimenten kom je
echter niet tegen bij Cees Roth. ,,'t Is
nou allemaal veel makkelijker", vindt
hij, „je zit in drie kwartier in Rotterdam,
waar je vroeger een paar uur over
deed". En: „Ik zit dan al vrijwel aan mijn
pensioen en voor die andere gasten
heeft de baas ander werk".
Met dank aan de vervoersmaatschappij
Zuidwest Nederland en het Provinciaal
Archief te Middelburg.
UREN wachten voor de overtocht. Dit beeld van kilometerslange files dateert uit
1962. - FOTO FRANS DE LIGT
verdronken Zeeuwse eilanden gemaakt
waarbij hij kerktorens moest tellen om
zich te oriënteren. Op een slijkerig
stukje grond landde hij en nam er post
in voor Woensdrecht. Trémerie heeft
gezien hoe men op Schouwen straten
opbreekt om de dijk te versterken.
Ingesloten bevolking tracht met
autoradio's nieuws van het vasteland
op te vangen. De vlieger meent, dat 20
helicoptères zeker veertien dagen
nodig hebben om de dringendste
behoefte aan transport te lenigen
Twee piraten (jonge kerels) die aan het
plunderen waren geslagen - hoe is het
mogelijk - werden gearresteerd
Wolfaartsdijk heeft zijn motorvaartuig
gekregen; een grote sloep van de
Heemskerk, die resoluut door het gat in
de dijk voer, heeft de mensen bij
tientallen uit de verdronken huizen
gered. Het was de hoogste tijd, want
vele gezinnen hadden anderhalve dag
zonder eten en drinken op de zolders
gezeten van hun door de golven
gebeukte huizen, waarvan er enkele
bezweken Luxor Theater Vanaf
heden in iedere voorstelling extra in het
voorprogramma een grote
indrukwekkende reportage van de
geteisterde Nederlandse gebieden
(advertentie) Posthumus voor
deugdelijk geverfde rouwgoederen
(advertentie) In eigen land is
eveneens met gulle hand gegeven. Het
Rampenfonds deelde gisteravond mee
dat het 1.000.000 had ontvangen als
bijdrage van de Nederlandse landbouw
en zuivelbereiding ter leniging van de
eerste nood Stagnatie bij de
Spoorwegen De watersnood heeft de
NS vooral in de noodgebieden grote
moeilijkheden berokkend. Een aantal
lijnen, waaronder Dordrecht-Breda en
Bergen op Zoom-Vlissingen werd
gestremd. De D-treinen zullen daarom
over Den Bosch en Roosendaal naar
Parijs vertrekken Rondom
Fijnaart-Heiningen-Willemstad
Militairen vochten als helden Eén
keerde niet terug.... Over die wal lag
haast, ondanks de storm, een stilte.
Zouden alle commando's levend
terugkeren? De officieren, die zelf ook
de tochten meemaakten, controleerden
nauwkeurig de aanwezigheid van de
manschappen. Toen de reddingen bij
Heiningen volledig waren en tientallen
mensen nat en ontzettend vermoeid
naar Fijnaart werden vervoerd, ontbrak
er één soldaat. De makkers van de
vermiste militair voeren opnieuw uit. Zij
zochten de omgeving af, maar vonden
niets... Huilend van geluk en
droefheid, omdat zij zoveel mensen
hadden gered en omdat zij een vriend
hadden verloren, keerden de
commando's terug. Zij werden door de
hulpcolonnes, die gereed stonden om
drenkelingen te vervoeren, ontvangen
met een blik van intense dankbaarheid.
Nieuwe dijkdoorbraken werden
aangekondigd. Noodklokken luidden.
Sirenes loeiden. Fijnaarts centrum liep
gevaar...
De Burgemeester
Burgemeester Janssens van Nieuw-
Vossemeer is tot het laatst toe in zijn
gemeente gebleven. Maandagavond
moesten alle inwoners geëvacueerd
zijn. De burgemeester was toen nog
niet in Steenbergen gearriveerd.
Mensen uit de plaats, die in veiligheid
waren gebracht, vertelden echter dat
de heer Janssens besloten had eerst
met de laatste inwoners van Nieuw-
Vossemeer in de reddingsboten te
gaan Kromstafactie opgeschort
De stichting 1853-1953, die het
eeuwfeest van het herstel van de
kerkelijke hiërarchie voorbereidt, heeft
de 'Kromstafactie' opgeschort. Zij
wenst dat alle krachten, die zich voor
die actie inzetten, thans hun werk doen
voor de leniging van de watersnood
Geen commandotroepen
omgekomen De commandant van de
commandotroepen Roosendaal
verzoekt ons mede te delen dat de
berichten waarin melding wordt
gemaakt van het omkomen van
mannen van zijn onderdeel beslist
onwaar zijn
Woensdag 4 februari De
watersnood trof minstens 300.000
mensen ernstig Het aantal
slachtoffers nadert de 1000 De ramp
grijpt nog steeds om zich heen met een
weergaloze vraatzucht. Het aantal
officieel getelde doden bedroeg tegen
middernacht achthonderd drie en
zeventig. Helaas is het aantal niet-
getelden nog met geen honderden te
schatten. Alleen al in het weggevaagde
Stavenisse, zo werd gisteravond
bekend, schat men de vermisten op
minstens honderd! Het
adembenemende drama van
Stavenisse 1700 inwoners - 300
doden Doodsverachting der redders
Aan de havendam te Yerseke meerde
gistermorgen een vissersboot. En een
gedrukte stilte ontstond onder de
mensen op de wal, meest leden van het
hulpcorps, dat de vluchtelingen van
Tholen en Duiveland ophaalt. Dof
bonkten de treeplanken neer en
daarlangs betraden de slachtoffers van
de watersnood te Ouwerkerk de vaste
wal. Een stoet van ellende: ontstelde
moeders met in de armen een in een
deken gewikkelde baby,
doodvermoeide mannen, die
plunjezakken of uitpuilende
kussenslopen torsen, kinderen, die zich
voortslepen, oude mensen, die hijgend
meehinken Later spraken we ook met
mensen uit Stavenisse, die al wat meer
op hun verhaal waren gekomen, doch
iedere keer in tranen uitbarstten als zij
het hadden over hun verdronken
huisgenoten en kennissen Een
hoogbejaarde man vertelde ons, hoe
zijn dochter en schoonzoon met drie
kinderen en nog een oude moeder
