Stalingrad: keerpunt in
deTweede Wereldoorlog
Tsaritsyn-
Stalingrad-
Wolgograd
SWnd. SC»*10*""
Genoemd naar de vrouw van de
tsaar was de naam van de industrie
stad aan de Wolga, tegenover de z.g.
kniebocht van do rivier de Don, tot
1924 TSARITSYN. In dat jaar ver
anderde Stalin de naam van de stad
die een nogal belangrijke rol in zijn
opkomst had gespeeld, in STALIN
GRAD.
Enkele jaren na de dood van Sta
lin begonnen zijn opvolgers aan zijn
ontluistering. Daarbij moest ook de
naam van de naar hem genoemde
stad veranderen. En zo werd in 1961
Stalingrad veranderd in WOLGO
GRAD.
zaterdag 29 januari 1983
pagina 10
De verbitterde tegenstand van de Russen is
voor de Duitse generaal Friedrich Pauius
een geduchte tegenvaller. Hij commandeert
voor hét eerst van zijn leven een leger.
Voordien maakte hij de plannen voor de
verovering van Nederland en voor de veld
tocht naar Rusland. Hij is dank zij zijn
volgzaamheid aan de Führer uitgekozen
om de overwinnaar van Stalingrad te wor
den.
Mensenlevens tellen niet. Een Duitse
pantsergeneraal verliest elke dag ongeveer
vijfhonderd van zijn mensen. Cynisch
merkt hij op: op die en die datum heb ik
niemand meer... Hij krijgt geen versterkin
gen maar wel ontslag.
Vanuit kelders en vanuit huizen gaat de
strijd dag en nacht door. Een nieuwe win-
Wanne zomer
ln "het voorjaar van 1942 wordt de op
mars voortgezet. De Russische tegenstand
wordt heviger en beter georganiseerd en ge
coördineerd. Maar ook de Duitse legers be
schikken over een enorme macht. En zo
wordt een strijd gestreden die werkelijk aan
miljoenen soldaten het leven kost. Aan
beide kanten zijn de verliezen vaak enorm.
De bedoeling van het zomeroffensief is
in grote trekken het veroveren van de
olievelden in de Kaukasus en het bezit van
Stalingrad, een belangrijk strategisch punt
aan de Wolga. Bij de strijd om Stalingrad
denken we meestal aan ijzige kou en
sneeuw. Dat klopt wel voor het einde van
de gevechten, maar niet voor het begin. De
zomer van 1942 is heet. Er is weinig drink
water. Met gebarsten lippen van de hitte
zitten de Duitsers in hun loopgraven
waardoor een hete steppewind waait. De
Duitse infanterie in een straatgevecht in Stalingrad.
door JKooiman
Op 31 januari 1943, dezer dagen veertig jaar geleden,
eindigde de strijd om de Russische stad Stalingrad. Meer
dan 150.000 Duitsers waren in en om die stad gesneuveld.
Ruim 90.000 werden krijgsgevangen gemaakt. De kers
verse veldmaarschalk Pauius (de dag daarvoor was hij
nog gauw bevorderd) capituleerde. In Duitsland werd drie
dagen publieke rouw afgekondigd. Dat gold ook voor de
bezette gebieden. Maar daar werd bepaald niet gerouwd.
Hitiers nederlaag gaf daar nieuwe hoop en nieuwe moed.
Duitsland bleek niet onoverwinnelijk
De naar die man genoemde stad zal vallen,
zo schreeuwt hij eind september. Een paar
weken eerder is al door de Duitse radio be
kendgemaakt dat de val van Stalingrad ie
der moment kan worden verwacht. Maar
het bericht zal nooit komen...
Ook de Russen kennen de betekenis van
de stad. De commandant van de stad die
het niet meer ziet zitten, wordt vervangen
door generaal Tsjoeikow die uit harder
hout is gesneden. Stalingrad is wat vreemd
gebouwd. Het strekt zich langs de Wolga
uit over een lengte van wel zo'n vijftig kilo
meter, terwijl cte breedte maar enkele kilo
meters is. De stad staat vol fabrieken, want
het is een echte industriestad. Voor de Rus
sen, die de stad verdedigen, geldt het bevel
van Stalin: overwinnen of sterven.
De Duitsers weten een groot deel van de
stad in handen te krijgen. Als Hitier op 9
november de verjaardag van de mislukte
staatsgreep van 1923 viert (hoe vreemd het
klinkt: die mislukking wordt elk jaar door
hem gevierd) zegt hij in een rede dat de stad
veroverd is op twee of drie onbeduidende
eilandjes in de rivier na. Zijn voorbarigheid
wint het weer eens van de werkelijkheid.
De winter komt...
Beide partijen geven elkaar weinig toe.
De door Hitler in de zomer van 1941 be
gonnen oorlog tegen Rusland verloopt aan
vankelijk voorspoedig voor hem. Omdat
Slalin geen Duitse aanval heeft verwacht,
worden de Russen verrast en stormen de
aanvallers honderden kilometers voor
waarts. Het gaat zo snél dat in oktober
1941 in de Duitse kranten het bericht staat:
"Het grote uur heeft geslagen: De veld
tocht in het oosten is beslist!" Maar dat is
wel erg voorbarig. Ook de val van Moskou
"die iedere dag verwacht kan worden"
gaat niet door. Het beroep van Stalin op de
vaderlandsliefde van de Russen vindt weer
klank. De meedogenloze methoden van de
Duitsers veroorzaken een diepe haat tegen
alles wat Duits is. Zo gaan Hitiers troepen
de eerste Russische winter in, vaak in zo-
mertenue...
.anks jagen het zand tot grote stofwolken
omhoog.
Eind augustus '42 bereiken de Duitsers
de rivier de Wolga ten noorden van Stalin
grad. Ze zijn nu zodicht bij de stad dat
daar het kanongebulder duidelijk is te ho
ren. Om deze stad zal zo hard gevochten
worden dat het aan het einde weinig meer
dan een puinhoop zal zijn waarin tiendui
zenden de dood vinden.
Hitler is begeesterd door de naam Stalin.
