EELCO BRINKMAN CONTRA DE PAPIERMASSA'S 'WE DREIGEN ALLERLEI DINGEN TE GAAN SUBSIDIËREN DIE JE MET MOEITE TOT DE GRAUWE MIDDELMAAT KUNT REKENEN' Z V T E BID v s Marc Chavannes 'Men verwijt mij dat ik een kille manager ben, die alles mooi vindt, maar ik heb echt wel grenzen. Ik zeg niet: zo mot het en verder geen gezeur. Ik heb de neiging te zeggen: zo kan het ook, maar laten we dat dan constateren en niet morgen constateren dat we het weer anders doen. Eén van de dingen die mij nogal irriteerde in de politiek was dat men überhaupt geen beslissin gen nam.' Een gesprek met de jong ste minister, mr. drs. Eel- co Brinkman (34, CDA), minister van Welzijn, volksgezondheid en cul tuur, burgemeesterszoon uit christelijk Zuid-Hol land. De man met de jobs tijdingen voor het Utrechts Symphonieor- kest, de Nieuwe Komedie en vele andere gesubsi dieerde verworvenheden. EN romanticus is Ehet niet. maar een functionele anekdote wil hij wel vertellen, de oudste zoon van de voormalige burge meester van Hardinxveld-Gics- sendam. 'Wij hadden een moes tuin. die overwoekerd was. Daar hebben in de loop der jaren alle soorten beesten gelopen. Als ik met mijn vriendjes aan het spe len was. kregen we vaak de op dracht de beesten te verzorgen. Dan stond ik aan de kant en zei: Jan, jij de geiten, en jij. Piet, de konijnen. Ik had de leiding, ik droeg de verantwoordelijkheid. Misschien heeft het er van jongs- af aan ingezeten.' Op de plaatselijke Rchoboth- school was hij te snel voor de andere kinderen. Hij sloeg een klas over. 'Een erg knap en aar dig jongetje,' noemde zijn juf hem kort geleden in De Dordte- naar. Later reisde hij iedere dag met de trein van kwart over ze ven naar het Christelijk Lyceum in Dordrecht, waar niet gedanst mocht worden. Een oud-leraar herinnert zich de jongen, die ad ministrateur van de schoolkrant De IJsbreker was, als 'een heer tje' een polderjongen is hij nooit geweest, al heeft zijn hoe kige spraak nog steeds iets van buiten de stad. Hij droomde er wel van architect te worden, maar als alpha waren zijn prestaties in algebra en meetkunde daarvoor ontoerei kend. De Vrije Universiteit, poli ticologie en publiekrecht, was voor hem een natuurlijk vervolg. Het was in die tijd van de studen tenrevolutie. Herinnert V zich nog wat u daar van vond 'Ik heb Blokker vorige week met genoegen gelezen. Die schreef ongeveer: toen Ton Regtien zijn pannetje soep het Maagdenhuis iiy.bracht, zaten Brinkman en de zijnen te blokken. Het toeval wil dat ik toen op de studentensoci ëteit zat en daar met vrienden bridgede of dronk niet vrese lijk veel, maar ik zat niet achter de boeken. Ik ben in die jaren niet zo'n vreselijk actieve stu dent geweest omdat ik altijd bij baantjes had. in studentenorgani saties. en ik heb jaren achtereen een paar dagen in de week ge werkt, als student-assistent en als medewerker bij gemeenten en provincies. Ik heb dus niet op de barricades gestaan bij het Maag denhuis, maar ik ben wel regel matig wezen kijken.' Wat vond u van de drijfveren van die beweging 'Na mijn studie heb ik gemerkt dat ik veel heb geleerd in mijn studententijd. Er werd ontzet tend veel gediscussieerd, in de collegebanken, op de sociëteit, rondom zo'n Maagdenhuis. Je leerde je eigen mening goed ver dedigen, ook al was die niet die van de gemiddelde oog en goog. Je werd gedwongen je eigen ar gumenten te ijken en herijken. Je leerde relativeren. 'Ik kwam van hel platteland. Dat was toch een vrij gesloten sys teem - niet bij ons thuis, omdat we daar met nogal veel verschil lende opvattingen werden gecon fronteerd, wij hebben altijd nog al over het tuinmuurtje leren kij ken. Op het platteland was ik toch wat enghartige redenerin gen gewend. Ik denk dat de ver dienste van de kritische studen tenbeweging is geweest dat men zei: dat zegt u nou wel, maar waarom is dat zo? Dat is langza merhand doorgetrechterd naar andere sectoren van de maat schappij'. t tegenwoordig dage- i durfde u deze functie Dat merkt lijks. Waart aan 'Als ambtenaar heb ik gezegd: die politiek besluit steeds maar niet. Nou zeggen ze doe het maar es. Als je zo'n uitdaging voorgelegd krijgt, moet je die aannemen. Verder., je kan het je gemakkelijk maken door te zeg gen: ik werk van negen tot vijf, ik verdien er een aardige cent aan en die geef ik uit in de kroeg of waar ook. Ik heb een levens opvatting die iets verder reikt. Er zijn een aantal mensen nodig die de wereld toch nog een beet je draaiend houden en die niet uitsluitend uit de botsing van het vrije spel der maatschappelijke krachten het goede laten ont staan, die toch nog een beetje re gulerend optreden. 'Een wat negatiever overweging is dat ik niet zou welen hoe ik schroefjes of pindakaas zou moe ten verkopen. Maatschappelijke belangen besturen spreekt me nogal aan. Het is een soort hobby van me. Er is nauwelijks een functie waar je dat zo sterk kan beleven en tot uitdrukking bren gen'. Had u ook minister van defensie of landbouw kunnen worden? 'Nee. Ik had wel de wens ooit minister te worden. Dat ik nu ge vraagd werd kwam voor mij vol komen onverwacht. Er waren maar drie terreinen waar ik echt interesse voor had: CRM, Volks huisvesting en Binnenlandse Za ken. Dat zijn de meest bestuur lijke departementen, waar het bovendien om tastbare dingen gaat. Ik ben iemand die graag resultaat ziet na een discussie. Ik roep niet snel "onaanvaardbaar". Ik denk dat je in een discussie met elkaar het strijdperk'goed in beeld moet brengen en dan zeg gen: we strijden om de knikkers en we zien wel waar die liggen aan het eind van het spel. Ik ben niet zo'n kille manager die ook kruisraketten zou kunnen aanko pen. Ik denk dat ik het daar nog al moeilijk mee zou hebben'. Bent u atoompacifist? 'Nee, dat ben ik niet'. Zijn er WVC-onderwerpen waar u zelf actief mee bezig bent geweest? 'Bij Binnenlandse zaken (Brink man was directeur-generaal bin nenlands bestuur) heb ik veel met minderhedenbeleid te ma ken gehad...' Ik bedoel eigenlijk of u fluit speelt, of een oude tante verzorgd heeft. 'Ik ben geen actief kunstkenner. Ik heb wel een passieve belang stelling voor kunst en muziek. Ik heb ook niet zo vreselijk veel aan sport gedaan. Ze zeggen: die man heeft het niet begrepen op maatschappelijke dienstverle ning, maar dat heeft er natuur lijk niets mee te maken. Je ont komt er, gegeven die budgetaire taakstelling alleen niet aan ook in de sfeer van de directe hulpver lening te gaan bezuinigen.' U zit hier vooral om te bezuinigen. 'Op dit ministerie is dat heel concreet voelbaar. Het gaat hier over kindertelefoons, buitenland se werknemers en orkesten. Dit departement vormt toch een beetje de verbeelding van de ver zorgingsstaat. Men vreest dat dit kabinet de filosofie van de ver zorgingsstaat bij de wortels wil afsnijden. Dat is bepaald niet de bedoeling. 'Je zult wél een selectie moeten maken tussen groepen of indivi duen die je nog steeds onder de overheidsparaplu laat schuilen, ook in de toekomst, en die groe pen waarvan het aardige was dat we ze op de been hielden, maar waarvan we nu moeten zeggen: „meneer, mevrouw, daar zoudt u ook zelf wel verantwoordelijk heid voor kunnen dragen of het eens met uw buurvrouw, oma of tante moeten uitzoeken." Dat klinkt heel afstandelijk en koel, maar zo is het wel. We zijn erg gaan leunen op professionele in stellingen. We hebben de verant woordelijkheid bij ons zelf, onze familie, onze buurt weggehaald. Gevraagd waar hij kan bezuini gen, en waar niet, somt de minis ter op: wel op bibliotheken (niet die voor blinden), het sociaal-cul tureel werk ('hoewel daar al veel bezuinigd is') en de gezinsver zorging, de omroep heeft hij een pas op de plaats voorgesteld, de kunsten worden 'relatief ontzien'; niet bezuinigd kan worden op: minderheden, de verzetsdeelne- mers en oorlogsslachtoffers, op volkgezondheid wordt 3 miljard bezuinigd. Brinkman vindt het een voordeel dat Volksgezondheid en het oude welzijnsdepartement CRM zijn samengevoegd: de scheidslijn tussen ziekenhuis-ziek-zijn en hulpbehoevend zijn maar thuis blijven kan daardoor minder scherp worden. Om dat te bereiken moet er niet alleen in Den Haag veel verande ren, 'ook op provincie- en ge meenteniveau zijn de problemen in verschillende huisjes opge splitst. Het is een langzame weg terug'. De al jaren voorbereide Kader wet specifiek welzijn is daarvoor in de ogen van de nieuwe minis ter een geschikt voertuig. Hij zet grote vaart achter de invoering van die wet. ontdaan van bureau cratische rompslomp. 'De vrees is dat gemeenten het geld. dat ze dan zonder knel lende Haagse voorwaarden krijgen voor welzijnsbeleid aan lantaarnpalen of abri's zullen uit geven. Wie de bestuurspraktijk een beetje kent weet dat de maatschappij, ook in dorpen, zo open en evenwichtig is opge bouwd dat nergens aan bepaalde dingen helemaal niets meer wordt uitgegeven.' In plaats van te komen tot een aparte Kunstenwei, overweegt- Brinkman ook het kunstenbeleid in de komende kaderwet onder te brengen. In het rijksplan dat die wet voorschrijft kan het rijk vastleggen wat het aan uitvoeren de kunsten en opdrachten wil mogelijk maken. 'Er is een sterke neiging alles in wetten vast te leggen. Dat wordt niet alleen voor de kunsten ge vraagd. ook de kindertelefoon, de volwasseneneducatie. allerlei voorzieningen waarop bezuinigd dreigt te worden vragen daar om. Hoe langer hoe meer sectoren willen zich buiten de bez.uini- gingsbuien plaatsen. Dat lijkt me 4 geen steekhoudend argument om j tot een wettelijke regeling te ko- men.' Velen verwachten dal. wanneer WVC taken afstoot, de gemeen- 1 ten en provincies veel meer nieu we ambtenaren nodig zullen heb- i ben omdat iedere secretarie dan overal wat van af moet weten. Brinkman is daar allerminst van j overtuigd. 'Niet alleen in Den Haag, ook elders staren bestuurders wel eens verdwaasd naar de papier massa's voor zich. Zo nu en dan wordt er alleen nog maar bij handoplegging bestuurd: er is zo lang over een onderwerp gepraat, het zal wel goed zijn. 'We hebben in alle sectoren, ook in de volkshuisvesting, ook bij verkeer en vervoer, onze besluit vorming steeds meer naar proce dures teruggeschoven, naar pa- pier en naar ambtelijk voorover leg en adviesorganen, waardoor de burger van loket naar loket wordt gestuurd en de bestuurder op de achtergrond is geraakt. Ik denk dat we het primaat van de politiek wat terug moeten zien te krijgen. 'Eén van de dingen die me irri teerde aan de politiek, dwars door de partijen heen, is dat er zo veel dingen bleven liggen, men schoof het maar door. Dat is een belangrijke oorzaak ervan dat het kabinet nu voor een enor me opeenstapeling van ingrijpen de besluiten staat. Je kan geen dag de krant openslaan of één van de collega's heeft weer een nogal forse beslissing moeten ne men. In het kabinet kijken wc elkaar wel eens aan van „heb jij al een staking op je naam?" Dat legt wel een druk op je. Zeker met een jong gezin, zoals ik dat heb - ik ben natuurlijk nauwe lijks thuis. Als je dat niet wilt moet je er niet aan beginnen.' Nu wórdt er misschien beslist, maar daar is weinig tevredenheid over te beluisteren. 'Mijn schatting is dat de mensen in toenemende mate onder de in- 'druk zijn van het economisch tij. Zij zeggen: nou kunnen we niet bezig blijven de vuilniszak op de stoep van de buurman te zetten. Het wordt veel klemmender, nu grote bedrijven op de fles gaan, departementen hun vacatures niet meer opvullen. Daarmee dringt in brede lagen van de be volking ook het besef door dat er gewoon ingegrepen moet worden. Daarmee is de bereidheid wat in te leveren ook groeiende, al is het donders moeilijk als dat een paar honderd of een paar dui zend gulden zijn. Voor de groe peringen die zich het langste er tegen hebben verzet is het het moeilijkste te erkennen dat die kentering er is. 'Om een voorbeeld te noemen. Wij blijken een mevrouw met f 50.000 te subsidiëren, die zich heeft vastgeklampt aan één ob ject tegen de openhouding waar van zij is. Onder het mom van een stichting tot behoud of we ring van een mooi doel. Die me vrouw kan daar de hele dag van actievoeren en haar eten daar ook nog van betalen. Op zichzelf is dat prachtig, maar uit een oog punt van werkgelegenheid is het de vraag of dat de beste beste ding van overheidsgeld is.' Zoudt u in een kabinet met de PvdA willen zitten? 'Wanneer de PvdA de grondsla gen van de parlementaire demo cratie blijft erkennen en niet zelfs maar de schijn wekt dat parlementaire besluiten niet zou den hoeven te worden uitge voerd, en wanneer de PvdA be reid is een aantal verworvenhe den ook eens ter discussie te stel len en wanneer de PvdA iets meer over zou willen laten aan individuele burgers en vertrou wen zou hebben in het zelfregu lerend vermogen van kleinere sa menlevingsverbanden dan de staat, dan denk ik dat ik best met de PvdA in een kabinet zou willen zitten. Maar ik weet niet of ik daarvoor gevraagd zou wor den.' U stelt heel wat verworvenheden ter discussie. Waarom subsidieert u uitvoerende kunsten. Veel ander ple zier subsidieert u toch ook niet? 'Dat heeft te maken met de cul tuurhistorische waarde, met de herhaalbaarheid: het gaat om plezier voor meer mensen, niet om een avondje dansen of brom men op de hei, dat is eenmalig. Een belangrijke waarde is ook het element maatschappijkritiek, althans de neerslag van maat schappelijk denken, van de cul tuur van een bepaald moment. Het heeft ook iets met opvoe ding te maken, dat je mensen laat zien dat niet alleen dat nege rinnetje met die halfontblote borsten, dat in 300.000-voud in Nederland te koop is, maar ook Van Bohcmen wel aardig is.' (Brinkman heeft de 'Schelfhout' op de ministerskamer vervangen door een 'Van Bohemen' die bij volksgezondheid over bleef.) Schuilen hier ook uw argumenten in om vooral topkunst te subsidiëren? 'Daar is al een lange discussie over. We dreigen allerlei dingen te gaan subsidiëren die je met moeite tot de grauwe middel maat kunt rekenen. Is het de taak van de overheid iedereen die zich als kunstenaar meldt blijvend te subsidiëren? Mis schien een paar jaar, je kan niet weten wat voor moois er uit komt. Amateuristische kunst sti muleer je omdat bij wijze van spreken iedere Nederlander daar plezier van heeft. Daarnaast tracht je in de professionele kunst kwaliteit te bevorderen, een zekere concurrentie. 'Wat geen aftrek vindt, volgens deskundigen niet beklijft, daar moet je een streep onder durven trekken. Er is wel jaren discussie over gevoerd, maar men is er zo zeker geweest dat de overheid er wel geld in zou stoppen dat men kwaliteiisvcreisten nauwelijks in de discussie heeft betrokken. Nu komt er een minister die dat wel doet niet omdat ie zelf zo slim is maar omdat allerlei advie zen die richting uitgaan en die zegt: als je dan moet bezuini gen, dan kan je toch niet ieder een veroordelen tot middelmatig heid.' Je moet proberen een paar aardige dingen overeind te hou den. Dat bedoel ik met stimule ren van het topniveau.' Hoe vanzelfsprekend vindt u het omroepbestel? 'Daar liggen zeer principiële ge dachten aan ten grondslag over pluriformiteit en vrijheid van meningsuiting. De tand des tijds heeft alleen sterk geknaagd aan veel principes. Er is reclame zendtijd. Niet van iedere omroep is even makkelijk duidelijk te maken welke maatschappelijke stroming zij vertegenwoordigen. Toch zijn zij toegelaten tot het bestel. Naast principes zijn in sterke mate belangen gaan mee spelen, van de omroepen, maar ook van techniek, commercie en pers. Dat maakt het lastig die principes tot het eind toe te handhaven. 'Maar ik ben nog niet zo ver dat ik de essentialia van het bestel overboord wil zetten. Ik denk dat veel Nederlanders er belang aan hechten geen eenheidsworst op buis of radio voorgezet te krij gen. We moeten nieuwe technie ken ruim baan bicden, al moeten ze wel ergens van betaald wor den, en we moeten de gevolgen voor de oude media niet alleen analyseren, maar er ook maatre gelen voor treffen.' Welke rol speelt het geloof bij uw handelen? 'De mens is niet voor niks op aar de, om er op los te leven. Hij draagt toch een zekere verant woordelijkheid dat de samenle ving een beetje geordend wordt. 'Bij hel kiezen in een belangente genstelling heb ik dat belang op het oog van meer dan het indivi du. Niet alleen het recht van de sterkste moet gelden. Bij mij blijkt dan niet uit iedere zin, maar het is wel een belangrijke leidraad bij waar je mee bezig bent.' Is de liberale uitdaging de zwaarste voor het CDA? 'Er zit wel een risico van een ze kere leegheid in die uitspraken over vrij-zijn en jezelf-zijn, aller lei lekkere en leuke dingen doen, en de rest komt vanzelf. Nee, de ■rest komt niet vanzelf, niet op kantoor, niet in de danszaal, niet in de sportvereniging en niet in de fabriekshal. Ik heb de indruk dat veel jongeren ook best zien dat je op andermans belang moet letten, dat zo'n filosofie niet be klijft. Wij als CDA spreken jon geren daar op aan.' Lievegoed noemt in "De levensloop van de mens" de leeftijd van eind twintig tot midden dertig 'de orga nisatorische fase'. Is het voor het vervullen van deze veeleisende func tie een voordeel dat u in die zekerste fase in een mannenleven verkeert? 'Ik heb zeker het voordeel van een zekere onbevangenheid en ijver om vastgelopen discussies te heropenen, nieuwe gezichts punten aan te dragen. Ik heb misschien het nadeel dat ik rela tief snel opgebrand kan raken. Een ander risico is het om op belangrijke posten mensen met betrekkelijk weinig levenserva ring te zetten. 'Ik heb nogal wat functies gehad in de loop der jaren, ik heb in Limburg gewerkt, in Twente, Amsterdam, de Alblasserwaard, Den Haag. Misschien zegt men: die man is te vluchtig, die trekt te snel conclusies. Ik denk dat ik goed luister naar verschillende opvattingen. Ik vind alleen dat je es een keer beslissingen moet durven te nemen Enfin, anderen hebben mij ge vraagd, dus ik ga er maar van uit dat zij de risico's hebben gewo gen.' V wilt de bureaucratie te lijf. Is dat een reuzen-werk? En is het een ty pisch Nederlands verschijnsel dat u aanpakt? 'Op zichzelf komt het in alle lan den voor. In veel westerse landen zie je hoe democratieën zich ont wikkeld hebben in de richting van bureaucratieën. De gedachte achter de bureaucratie is dat je je besluitvorming steeds verder kunt rationaliseren. Nu zeggen we weer meer en meer dat je aan de irrationele kanten van de overwegingen van mensen ook aandacht moet geven, ook aan machtsoverwegingen. De staats vorm zal daar iets meer rekening mee moeten houden. De staatsal- macht is in veel landen in discus sie. We hebben er in Nederland relatief veel last van omdat we door de grote welvaart sterk op de overheid zijn gaan leunen. Daar zijn allerlei regeltjes bij ge komen. 'We hebben ook door de wisse ling van politieke coalities regel matig coalities gehad die relatief veel verwachten van de overheid. In vergelijking met landen waar meer terughoudende partijen aan de macht waren, hebben wij erg veel op de kar van de overheid geladen. In dat opzicht is er veel reden te roepen: de bureaucratie moet wat terug. Wanneer je dan ook zo'n bezuinigingstaakstelling hebt, is het voor de mensen niet makkelijk te applaudisseren. Dat wist ik toen ik aantrad. Ik kan niet schrikken van de reacties.' NRC HANDELSBLAD 22 JANUAR11983

Krantenbank Zeeland

Watersnood documentatie 1953 - kranten | 1983 | | pagina 3