Het duurde
dagen voor
we beseften
hoe erg 't was
fiiS
TIEN JAAR NA DE RAMP
Het bloed stolt
je in de aderen!
1-2-'53: STORMVLOED OVERVALT ONS LAND
door Giel Bakker
NOORDZEEUWSE EILANDEN
ZWAARST GETROFFEN
2
Een kustvaarder uit Rotterdam nam die dag
450 vluchtelingen uit Stavenisse aan boord.
De ruïnes van tal van overspoelde dorpen
waren ook toen nog voor de meeste vaar
tuigen onbereikbaar. Er was een tekort aan
sloepen waarmee men door het nu steeds
lager wordende water In de polders kon
varen.
'Nog steeds ls geen volledig overzicht over
de omvang van de ramp te verkrijgen.' Dat
zei de minister-president dr. W. Drees in een
regeringsverklaring die hij dinsdagmiddag
in de Tweede Kamer aflegde. Hij voegde
eraan toe: reeds is vast te stellen, dat 627
doden te betreuren zijn. maar gevreesd moet
worden dat dit aantal met enige honderden
zal stijgen.
Later in de week werden ook steeds
meer trieste bijzonderheden bekend
over mensen die het dagenlang had
den volgehouden op een dak of een
drijvende schuurdeur, maar die be
zweken als de redders in zicht waren.
Over mensen die naar een zolder
wilden vluchten, maar werden opge
sloten doordat het stijgende water
de enige deur dicht duwde.
Het was geen wonder dat men in heel
Nederland, in heel de wereld, zo begaan was
met de slachtoffers, dat vrijwilligers bij
duizenden op weg gingen. Ze gingen niet uit
zucht naar avontuur. Ze wilden iets doen,
het deed er niet toe wat. Brood snijden of
koffie zetten of zandzakken vullen. De thuis
blijvers brachten zoveel dekens, kleding en
keukengerei naar Het Rode Kruis, dat aken
vol met goede gaven over de rivieren voeren.
Aan die inzameling moest men een eind
maken. Br kwam te veel. ook al bedroeg het
aantal der geévacueerden ten slotte 70.000.
En na vier dagen al had het Rampen
fonds een bedrag van 7.130.000 ontvangen.
Op diezelfde dag, woensdag, gebeurde dit
op SchouwenEen Engelse landingsboot
raakte vast in de modder ten zuiden van
Oosterland. Vijf Amerikaanse amfibie
wagens. bemand door Duitsers, schoten te
hulp. maar raakten ook aan de grond. Enige
dagen lang werden deze mensen van pro
viand voorzien door helikopters. Engelse,
Franse. Belgische en Nederlandse helikop
ters. Zo internationaal was de hulpverlening.
Toen eindelijk de balans kon worden op
gemaakt van de giften uit het buitenland,
bleek, dat er voor meer dan 42 miljoen was
geschonken. Sommige posten uit die boek
houding spreken een duidelijker taal dan
het eindbedrag: van een onbekende Noor
twee compleet ingerichte directieketen, van
een Italiaanse gever (naam eveneens onbe
kend) zeven kisten met motoren.
l'it Nederland zelf werd 95.6 miljoen ge
schonken. Dat was niet alleen te danken
aan girostrookjes maar ook aan soms we
kenlang overwerk, aan een oude man die er
gens in een postkantoor ging schoenen poet
sen met naast zich een bus voor het Ram
penfonds, aan een fotoboek als De Ramp,
dat een eerste oplage van 670.000 stuks be
reikte.
Er kwam een enorm bedrag los, maar
toch zonk het in het niet by de totale fi
nanciële schade, die op meer dan 900 mil
joen werd becijferd. Ook dat economische
leed is geleden.
Als het over cijfers gaat, ls er
eigenlijk maar één dat zo ten naaste
bij aanduidt hoe groot deze ramp
was. Het getal 1835. Zoveel mannen,
vrouwen en kinderen hebben toen,
ondanks de heldenmoed van duizen
den naamloze redders, het leven ver
loren.
ienland bracht meer dan 42 miljoen bijeen.
Niet in cijfers uit te drukken evenwel is de
heldenmoed van duizenden naamloze redders en
de duizenden helpers uit binnen- en buitenland
om het leven in de getroffen gebieden weer op
gang te brengen.
Bi) d e f ot o's: Hiernaast een treffend
beeld van die dagen: een vrouw wordt ge-
evacueerdde resten van de inboedel mogen
mee. Onder: Nieuwerkerk op Duiveland
nog maanden na de ramp stond het water
tot aan de daken en werd er gezocht naar
overlevenden en bruikbaar gebleven huis
raad. Op de kaart: de plaatsen waar de
meeste doden vielen.
Trz die nacht waarin een storm met
orkaankracht wakker bulderde,
zijn duizenden rampen gebeurd.
Men vermoedde het, maar ivist het
toen nog niet.
Er teas een nationale ramp over
het land gekomen en het duurde een
vol etmaal eer men het besefte.
Dat tegen de avond van die eerste
ZGnUd'g i jêlVuiirl, ni;:r.i,nd.
omvang van ae ramp kende, is begrij
pelijk. Maar hoe was het mogelijk
dat in een zo klein en dichtbevolkt
land geen mens enig begrip had van
de omvang van het ramp gebied?
Drie nachten en twee dagen heeft
het geduurd, eer er op het vliegveld
Valkenburg een kaart werd getekend,
die de vreselijke werkelijkheid in zo
verre benaderde, dat daarop ook
Zeeuwse eilanden en schiereilanden
werden getekend, met gearceerde
lijnen; een arcering die beduidde dal
ook heel Schouwen-Duiveland, Tho-
len en Sint Philipsland door de
'stormvloed waren overspoeld.
Een abnormaal hoog water had het land
overrompeld en als verklaring kreeg men
te horen: een zeer zware storm ging deze
keer samen met springtij.
Formeel was het juist Volgens de kalen
der- was het inderdaad springtij in de nacht
van zaterdag op zondag. Oorzaak van de
ramp is dit springtij niet geweest. De ver
wachte waterstand zou nog enige centimeters
beneden het normale gemiddelde tij blijven.
Die zaterdag naderde echter over de Noord
zee 'n storm. Hij kwam uit het noordwesten,
langs Schotland en stuwde zoveel water op.
dit de Engelse kust van Huil tot Dover, over
een lengte van honderden kilometers, werd
overspoeld.
In de Nederlandse kranten ls daaraan
nooit veel aandacht besteed. Maar ook En
geland had zijn overstromingsramp. Meer
dan tienduizend mensen werden er dakloos
en het dodencijfer bedroeg 306. De storm
veranderde van koers, werd van noordelijk
iets noordel ijker-dan-West. Dat was een voor
de Zeeuwse en Zuidhollandse stromen fatale
richting. Af en toe zwol de wind aan tot
orkaankracht. Het lichtschip Goeree regis
treerde dat: kracht 12 volgens de schaal
Beaufort.
De langdurigste storm die men ln
Vlissingen in de laatste veertig jaar
had genoteerd was er eer. van 24 uur
geweest, maar deze hield 33 ui'.r aan.
Eens in de 200 jaar, hebben de statis
tici berekend, komt zo iets voor.
In die stormperiode werd het drie maal
hoog water. Voor de eerste hoge vloed werd
wel gewaarschuwd, maar slechts kort voor
dat het water de kust besprong. In de
nieuwsuitzending van 6 uur werd deze tekst
voorgelezen: 'Verwacht mag worden dat de
storm de gehele nacht zal voortduren en in
verband hiermee werden vanmiddag om half
zes de groepen Rotterdam. Willemstad en
Bergen op Zoom gewaarschuwd voor ge
vaarlijk hoog water.'
Op dat moment begon het water al on
rustbarend te stijgen. Tijdens de eb die
volgde, zakte het nauwelijks. Ook toen be
greep alleen een kleine groep specialisten dat
er groot gevaar dreigde. Zij. ambtenaren van
Waterstaat cm bestuurders van waterschap
pen. sloegeivalaim. Ze waarschuwden politie,
brandweer en een aantal burgemeestets. Hier
en daar riepen ze een dijkleger op. Bewoners
van afgelegen huizen in de gevarenzone
werden opgebeld. Als ze geen telefoon had
den, ging men te voet naar hun woningen.
Inmiddels kwam het tweede hoog water al
opzetten. Het dreef hen die er uit getrokken
waren om te waarschuwen, terug. Wel wer
den kerkklokken geluid, maar ln het lawaai
van de storm werden ze vaak niet gehoord.
Hele telefoontjistricten vielen uit
Met Schouwen-Duiveland. Noord-Beveland.
Tholen en Sint Philipsland was geen con
tact meer mogelijk.
Via de Moerdijk kon men vanuit de Rand
stad het rampgebied niet meer bereiken. Het
water had de rijksweg en de spoorbaan
naar westelijk Brabant vernield. Zelfs over
Gorkum-Sleeuwijk was er geen verbinding
meer.
Zondag had niemand nog een beeld
van de ramp.
Het eerste bericht dat Schevenin-
gen-Radio maandag opving over
Schouwen, was afkomstig van de
kustwacht die gebruik maakte van
de zendinstallatle van het bij Wester-
schouwen gestrande Finse schip Bo
re VI. Dit meldde de kustwacht: Er
zijn tien tot veertien doden in Burgh.
Achttien doden in Zierikzee. Ook op
de rest van het eiland is de situatie
betrekkelijk hopeloos.
Betrekkelijk hopeloos. Twee woor
den die diepe indruk maakten. Ze
deden het ergste gissen. Het was en
bleef gissen.
Zelfs luchtverkenning had nauwelijks iets
onthuld over het lot van de noordelijke
eilanden van Zeeland. Er waren ondanks
een grondwind van ruim honderd kilometer
zondagmiddag laat wel een paar toestellen
van de luchtmacht opgestegen van het
vliegveld Valkenburg, maar hel lage wolken
dek had de waarneming belemmerd.
De extra-edities van maandagochtend
vermeldden een dodental van 141. 's Avonds
stond in dc kranten dat hel aantal slacht
offers de 300 naderde.
Het werd dinsdag eer men de reddings-
vloot kon dirigeren naar dorpen die xe het
dringendst nodig hadden. Het was een vloot
die met de dag groeide. Uit verre IJselmeer-
en N'oordzeehavens stoomden de vissers
schepen op. Ten slotte bestond die vloot
uit 530 vissersvaartuigen en 1500 beurtvaar-
ders, motorjachten, marineschepen, vletten.
l V
m - -
Sire
Tijdens de ramp verloren 1835 mannen, vrou
wen en kinderen het leven. De totale materiële
schade werd op meer dan 900 miljoen gulden
geraamd.
Ter leniging van de nood schonk de Neder
landse bevolking 95,6 miljoen gulden, het bui-
afe Hel Vrije Yolk. IK
Aantal doden op Schouwen en mebüheipen?
Tholen is nog niet
te schatten
Met een variant op Multa-
tull kunnen we deee bei
de debaters, de pessimist en
de optimist, toewensen: Zak
in de sneeuw en verdwijn!
Laten we aannemen dat de
veerboot ondanks hun gebab
bel Zierikzee toch nog heeft
gehaald. We hebben dan de
officieuze hoofdstad van de
februariramp bereikt. De
hoofdplaats van het eiland
dat de grootste dljkbressen
had en het langst geïnun
deerd ls gebleven, tot de he
roïsche dichting van het gat
van Ouwerkerk toe.
Een blik op dit Schouwen-Duive
land is leerzaam omdat het in de
afgelopen tien jaar al zo'n onmis
kenbare vooruitgang te zien heelt
gegeven, los nog van de komende
verbindingsdammen en bruggen.
De chaos van het eerste rampjaar
werd aangegrepen als gelegenheid
om de grond opnieuw te verkave
len. In het voorbUgaan kregen al
le percelen waterleiding en elek
triciteit. De vele waterschappen
werden tot één groot waterschap
verenigd. Achttien gemeenten wer
den omgesmeed tot zes.
De bestuurskracht werd groter;
conservatisme stelde zich. zoals
overal in Zeeland, allengs open
voor de toekomst. Of op zijn minst
voor dénken over de toekomst, en
ook dat is al een heel verschil
met vroeger.
Die toekomst is voor sommige
Deltabewoners al begonnen Dat
zijn de Noordbevelanders. die in
1961 door middel van twee dam
men bi) het Europese continent
zijn ingelijfd. En juist omdat er
over de ontsluiting van het Delta
gebied ook nog wel sceptisch wordt
gesproken ten gezonde bezig
heid overigens juist omdat we
niet helemdól weten of het wekken
van de schone slaapster nu ook au
tomatisch tal leiden tot een 'zij
leefde nog lang en gelukkig.' juist
daarom is hel hoopgevend dat die
Noordbevelanders met hun dam
men in de praktijk tevreden, zo
dik tevreden zijn.
Al was het enkel maar om
zo'n simpele ervaring als deze.
Vroeger, als zij naar Goes gin
gen om een toneelstuk te zien,
lagen zij de daarop volgende
nacht soms nog lang en slape
loos te woelen, want hoe zou
het afgelopen zijn? Het slot
bedrijf konden zij nooit bij
wonen, omdat zij anders de
laatste boot terug misten. Nu
rijden zij prinsheerlijk over de
Zandkreekdam, zijn aan geen
avondklok gebonden en voe
len zich volwaardige Neder
landers.
Ziedaar, schoon aan de haak,
een stukje van de grotere
'leefbaarheid', voorspeld in
de rapporten. Mogen alle be
loften, alle kansen op bloei die
het voormalige rampgebied
zijn voorgespiegeld, zo in ver
vulling gaanf
DOOR
dr. J. J. BUSKES
Aan het eind van 1962 hield
de Christelijke Emigratie
Centrale een algemene vergade
ring, waar ze de heer Rust, de
ambassadeur van Zuid-Afrika,
in de gelegenheid stelde gedu
rende anderhalf uur een plei
dooi voor de rassenpolitiek van
rijn land te houden. De heer
Rust heeft deze gelegenheid
voor honderd percent uitgebuit.
Hij deed een aanval op de 'bui
tenlandse pers'. Die geeft vol
gens hem een door 'sentimen
teel idealisme' overtrokken en
onjuist beeld van de situatie:
'Het bloed stolt je in de ade
ren, als Je de waanzin leest die
over Zuid-Afrika wordt geschre
ven.'
De aftredende voorzitter van
de centrale, de heer Cnossen.
had in zijn inleidend woord a!
tot de heer Rust gezegd, dat
hij zich maar niet moest laten
misleiden door de pers. En de
nieuwe voorzitter, de heer War-
naar, gaf op zijn beurt de pers
ook nog een veeg uit de pan en
nam het op voor Zuid-Afrika.
Men vraagt zich af. of het de
taak van uitgesproken de Chris
telijke Emigratie Centrale is,
zich op te werpen als verde
digster van het Zuidafrikaanse
apartheidsbeleid. De christen
heid heeft helaas in de loop der
eeuwen al te veel kolonialisme
en rasdiscriminatie op bijbelse
gronden verdedigd. Mede onder
invloed van de Wereldraad van
Kerken is dat de laatste jaren
niet meer het geval. Er zijn
echter nog wachters op Zions
muren. De heren Cnossen en
Warnaar menen, dat het hun
roeping is, de Christelijke Emi
gratie Centrale tot de spreek
buis van de Zuidafrikaanse re
gering te moeten maken en het
rassenbeleid van deze regering
te moeten verdedigen.
Het wordt tijd, om tegen deze
emigratiecentrale te waarschu
wen.
ZU moge dan een goede pro
pagandiste van het Zuidafri
kaanse apartheidsbeleid zijn, ztf
Is een slechte propagandiste van
het christendom.
TAe KRO heeft voor de TV
-*-^een reportage over de ras
senkwestie in Zuid-Afrika en
Mozambique gegeven. Zij liet
ook professor Waterink aan het
woord. Deze voelde zich ook al
geroepen, tegen de voorlichting
in ons land over Zuid-Afrika te
keer te gaan. Op de bekende
wijze: we weten er niets van
af en kunnen de zaak niet be
oordelen!
Toen hem gevraagd werd naar
zijn oordeel over het gebeuren
in Sharpeville, bleek het, dat
hij niet. wist waarover het ging.
Toen de interviewer hem zei,
dat men daar dan toch maar eer.
groot aantal zwarten had neer
geschoten, kwam dit antwoord:
'Wat wilt u eigenlijk? Als er
ln ons land van die kerels zijn,
die zich tegen de politie ver
zetten en verwarring stichten,
wordt er zo nodig ook gescho
ten.' Zulke woorden verraden
wel waarlijk begrip voor de
verhoudingen in Zuid-Afrika.
Duidelijke taal: 'van die kerels!*
Jawel, professor, we hebben
u begrepen. U zult het wel eens
zijn met Verwoerd, die in zijn
nieuwjaarsrede in Kaapstad
over de Verenigde Naties met
de grootste minachting sprak,
omdat de 'nozem-naties' in de
Verenigde Naties de macht in
handen hebben genomen.
Er is een zeer wezenlijke ver
wantschap tussen professor Wa
terink cn dr. Verwoerd. Tot in
de terminologie toe. 'Van die
kerels,' zegt prof. Waterink.
'Nozem-naties.' zegt dr. Ver
woerd. Deze terminologie ls ka
rakteristiek voor de verdedigen
van het Zuidafrikaanse apart
heidsbeleid.
Intussen houdt men vol, dat
er van rassendiscriminatie geen
sprake is. Alsof de regering van
Zuid-Afrika er niet op uit is,
elke wezenlijke en menselijke
ontmoeting van blanken en nict-
blankcn onmogelijk te maken.
Laat ik de drie genoemde he
ren een vraag stellen:
Durven zij ontkennen, dat één
van de laatste besluiten van de
Zuidafrikaanse regering is, dat
alle organisaties voor weten
schappelijke en vrije beroepen
rassenscheiding moeten toepas
sen en dat de minister van On
derwijs, Kunsten en Wetenschap
pen, Joost de Klerk, gezegd
heeft: Tiet kabinet heeft beslo
ten, dat geen negers en blan
ken samen lid mogen zijn van
organisaties voor wetenschappe
lijke en vrije beroepen en dat,
waar zulks nog het geval is, on
middellijk scheiding moet ko
men'?
Kennedy laat veertien duizend
militairen aanrukken om één
negerstudent toegang tot een
Amerikaanse universiteit Ie
verschaffen, maar de regering
van Zuid-Afrika besluit dat elke
neger die nog lid is van een
wetenschappelijke organisatie
waarin blanken zitten, uit die
organisatie verwijderd moet
worden.
En professor Watering, de
heer Cnossen, de heer Warnaar
samen met ambassadeur Rust
maar beweren, dat wij door
'sentimenteel idealisme' ons een
onjuist beeld van de situatie
vormen en dat de pers in ons
land haar lezers misleidt.
'Het bloed stolt je in je ade
ren. als je de waanzin leest,
die over Zuid-Afrika geschreven
wordt,' zegt de heer Rust.
Denkende aan het laatste be
sluit van minister Joost de Klerk,
zeg ik: Het bloed stolt je in de
aderen, als Je de waanzin leest,
die de regering van Zuid-Afrika
bij de wet tot recht procla
meert.
Wordt lid van do Christelijke
Emigratie Centrale!
MIOORBuSG
