Zeeland, tien jaar
^iir
Kritiek moment:
worden
grote kansen
benut?
Toen
Radioactieve
rendieren
door Klaas Graftdijk
Toen en nn: twee beelden van Kerkwerve, een zwaar getroffen dorpje ln de diepe polder
Schouwen, die elk hoog ty volstroomde, maandenlang, tot de meeste hulzen vernietigd
waren. Niet alleen is Kerkwerve herbouwd, ook komt het niet ver van de grote verkeers
stroom te liggen, ais de dammen en bruggen klaar zijn.
/V
Bijlage van Het Vrije Volk
Zaterdag 26 jan. 1963 -nr. 5419
Rendieren lopen meer risi
co dan andere dieren om
hoeveelheden radioactief ma
teriaal binnen te krijgen. Dat
Is de conclusie van de Ca
nadese bioloog dr. W. Pruilt
na een studie natuurverhou
dingen in noordelijke streken.
Rendieren en het soort ren
dier kariboe, dat vooral in
Alaska voorkomt, voeden
zich met korstmossen. Juist
die korstmossen hebben de
eigenaardigheid, dat zij prak
tisch al hun voedsel direct
onttrekken aan door de wind
verstoven stoffen. Het ge
volg is dat ze meer dan an
dere plantesoorten de ra
dioactiviteit van neerslag na
kernproeven opnemen.
Dr. Pruitt heeft ontdekt,
dat inderdaad het gebeente
van kariboe's aanzienlijk
meer strontium-90 cn ccsi-
um-137 bevat dan de botten
van andere zoogdieren. Daar
op hun beurt de bewoners
van die streken kariboevlees
eten, valt te verwachten dat
ook die mensen meer radio
actief materiaal naar bin
nen krijgen dan de bewoners
van andere streken.
Ruimtestation
Een lid van het Ameri
kaanse bureau voor lucht
en ruimtevaart heeft betoogd,
dat Amerika tegen 1970 een
platform in de ruimte nodig
heeft. Van dat platform kun
nen raketten worden gelan
ceerd en ruimtevaartuigen
kunnen er worden gerepa
reerd. Daarenboven kan «et
dienen als vliegend labora
torium.
Het platform wordt 100
meter lang en 11 meter
breed. Het zal in twee stuk
ken in de ruimte worden ge
bracht. Een Saturnus C-5 ra
ket zal het eerste stuk van
30 meter lanceren; in dat
stuk bevindt zich het labo
ratorium. Hier is plaats voor
15 onderzoekers. Die gaan
'naar hun werk* met een
Apollo-ruimteschip; hetzelf
de toestel dus, dat gebruikt
zal worden voor landingen
op de maan.
Werkt het laboratorium
eenmaal, dan komt na enige
tijd het tweede deel van het
platform omhoog, waarna de
beide delen aan elkaar wor
den gemonteerd. Het station
op het platform kan worden
gebouwd van de zuurstof
tanks der Satumusrakelten.
Die tanks met hun middel
lijn van 5.40 meter kunnen
dienst doen als kamers en
worden opgestapeld tot ver-
diepingbouw. Op het kogel
vormige station komt een
soort toren van 21 meter
hoogte, waarin een kleino
kerncentrale wordt geplaatst,
die dit hele complex van
energie kan voorzien.
Zoneclips
Op 25 januari was in Zuid-
Afrika een zonsverduiste
ring te zien. Gedurende twee
minuten stond de maan daar
tussen aarde en zon en men
zag de maan scherp afge
tekend tegen de lichte ach
tergrond. Onderzoekers ui»
Amerika en Engelands maan -
specialist professor Kopal
namen het verschijnsel te
Oudtshoorn in Zuid-Afrika
waar. Gewoonlijk gebruikt
men de zonsverduisteringen
om de zon te bestuderen.
Deze keer echter was het om
de maan te doen. De vorm
van dat hemellichaam kon
wellicht nog weer nauwkeu
riger worden gemeten dan
tot dusver is gedaan. Dit
heeft allemaal te maken met
de komende eerste landing
van de mens op de maan.
Niets te dol
N1!
^Tiets is ons tegenwoordig
te dol. Waarom zouden
we dan geen plannen maken
om asteroïden op sleeptouw
te nemen?
Asteroïden of planetoïden
zijn grote stukken steen. Er
zijn massa's van en ze lopen
allemaal in een baan tussen
de banen van Mars en Jupi
ter. Misschien heeft daar
vroeger een echte planeet ge
lopen, maar die is dan uit el
kaar gesprongen. We zien er
nu nog de stukken en brok
ken van. Sommige van die
planetoïden zijn heel kleine
wereldjes met enige honder
den kilometers doorsnee. An
dere zijn niet meer dan klom
pen gruis.
De planetoïde Ivar heeft
een middellijn van 4,8 kilo
meter en nadert de aarde
soms tot op 72 miljoen kilo
meter. Men meent te weten,
dat hij vol platina zit en
dat heeft ir. D Cole hele
maal wild gemaakt Ivar be
zit voor 50.000 miljard dollar
aan platina, zegt hij verlek
kerd. Daar moeten we heen.
Dan moet Ivar met een kern
explosie uit zijn baan wor
den geslagen en liefst zo, dat
wij het op aarde kunnen in
palmen. Laat dat een pnw
miljard dollar kosten; lieg
komt er duizendvoudig utg,
Ir. Cole heeft zijn idee voor
gedragen voor de Amerikaan
se vereniging voor ruimte
vaart. Men zon er nog eem
over denken.
1953: Alleen de spoorlijn la nog
begaanbaar.
Vandaag is de schade hersteld,
de herinnering aan tóén wijkt
terug. De toekomst geeft nieuwe
kansen zal Zeeland ze grij
pen?
ging hem daarbij om het contact
met de rest van Nederlandl'
'Daar er kennelijk geen land met
je te bezeilen ls, noem ik de wa
tersport. Het toerisme. De recrea
tie. Achter de dammen krygen we
binnenmeren. Da duingebieden ko
men op dag-afstand van miljoenen.
Dat kun je geen vogel in de lucht
noemen. Midden tussen een paar
van de dichtstbevolkte gebieden ter
aarde worden we de speeltuin van
Europa
'Toe maar. Weet je dan niet dat
'juist deze term sommige van onze
Zeeuwse voormannen de kriebels
geejt? Zij trekken er hun jijne
neus voor op. Aan het Veersche
Meer bij Vrouwenpolder zou een
groot hotelproject, een 'Euroflaf
verrijzen, een Italiaanse maat
schappij was er tuk op, maar er
is al zoveel provinciaal geharre
war over het al of niet passen in
het landschap, dat ik de kans nog
voorbij zie gaan. Ondertussen
bouwt men in sommige andere ge
meenten wel vrolijk schots en
scheef, al naar het uitkomt. Je
noemde nog de watersport. Ach,
onze wateren blijven erg breed,
erg kaal en erg winderig.'
'Toch rusten Veere, Wolfertsdijk,
Kortgene, Bruinisse, Stavenisse en
andere plaatsen zich met jachtha
vens uit en zelfs uit het buiten
land is er belangstelling. En heb je
gezien hoe Kamperland aan de voet
van de Noordbevelandse duïntjes)
opleeft nu de Veersche Dam ae
toegang heeft vergemakkelijkt? Het
hotelletje daar is al aan de derde
uitbreiding toe. het bungalowpark
wordt groter en groter, 's zondags
is het er een drukte van belang,
met plent.v Belgen. Wacht tot aan
stonds Schouwen-Duiveland eiland
•kt is. dan zul je wat in dié duin
strook zien gebeuren!'
'Heel mooi. Laten we een ogen
blik de vissers van Veere geden
ken. die naar Colijnsplaat zijn
verdreventotdat de dam door
de Oosterscheldemond hen ook
daar van de zee zal afsluiten. De
oestervissers komen nog aan de
beurt; en voor het zo belangrijke
oesterproefproject dat misschien
een uitweg zou bieden, heeft de
minister opeens geen geld. Helaas,
konden we maar een zekere on
derdanigheid die ons eigen is, af
leggen. Hadden we maar krachti
ger pleitbezorgers
'Juist ln de mentaliteit bespeur
lk grote veranderingen. In allerlei
bestuurscolleges zijn Jongere en
vaak beter voor hun taak bereken
de mensen doorgedrongen. De Goe-
se verschrijvingsaffaire en ettelijke
burgemeesterskwesties die zich in
ons gewest hebben afgespeeld, zijn
als het uitzweten van koorts door
een patiënt.
Ook particulier is men langzaam
ln beweging gekomen. Neem die
provinciale muziekschool van ons,
waar vind Je dat? Vroeger zou het
ondenkbaar zijn geweest dat je in
Haamstede of in Hulst hobo kon
leren blazen! En op het officiële
vlak: vroeger zou het ook volstrekt
ondenkbaar zijn geweest dat wy
als provincie hadden durven ko
men met een plan als dat van de
brug over de Oosterschelde. De
grootste brug van Europa, en er
wordt al aan gebouwd! Taohtig
miljoen,- en het rijk is ten slotte
toch maar gezwicht voor de kracht
van onze argumenten!'
•Is de eigenlijke maker van het
plan niet de directeur van de Pro
vinciale Waterstaat? Ir. Snip, geen
ZeeuwZeeuwen, geloof me,
veranderen niet zo gauw. Zij wach
ten af. Die brede stromen konden
zij ook nooit zo maar oversteken.
Het was: ivachten op de boot,
wachten op gunstig tij. Dat heeft
hun karakter beïnvloed!'
Lees verder op pag. 2
om is die dan alvast niet opgehe
ven? En als Middelburg en Vlis-
singen allebei aan een nieuwe
'beschutte werkplaats' (of een an
dere voorziening) toe zijn, wat
zien we dan? Dat ze er als van
ouds twéé bouwen, ieder voor zich
in plaats van samen één. Laat me
niet lachen!'
'Je zult moeten toegeven, dat er
in Zeeuwsch-Vlaanderen, in en bij
Terneuzen met name. een storm
achtige ontwikkeling aan de gang
ls. Een nieuwe grote sluis, verbre
ding van het kanaal, nieuwe indu
strieën de een na de ander, waar
men vroeger tevergeefs op vlas
te
'Netto resultaat: een toeneming
van het inwonertal met slechts 250
in het afgelopen jaar, op een to
taal van 16000
"Dat ls niet fair! Je moet over
twee of vyf Jaar nog eens tellen,
als de grote fabrieken die er ko
men, in bedrijf zyn. Het vertrou
wen van die bedrijven o.a. een
Amerikaan en Philips hangt nar
tüürlyk samen met de betere ver
bindingen die het Deltaplan brengt.
Ook al blijft de Westerschelde
open, van het noorden uit heeft
men dan tenminste te maken met
niet meer dan één pontveer. Trou
wens, ik vind het veelbetekenend,
dat nu aan de provinciale diensten
opdracht is gegeven de mogelijk
heid van een brug of tunnel over
(of onder) de Westerschelde te be
studeren. Een zaak van misschien
honderden miljoenen, maar niet
langer een zaak buiten de reali
teit.'
'Vandaar zeker dat de burge
meester van Hulst in zijn jongste
nieuwjaarsrede pleitte voor een
tweede Schelde-oeververbinding bij
Antwerpen: daar had hij kennelijk
meer fiducie in. En let wel, het
Over twee Jaar reeds
gaan voor de provin
cie Zeeland grote Del
tabeloften in vervul
ling. Voor het (Zuid
hollandse) eiland Goe-
ree-Overflakkee trou
wens ook. Dan zullen
zjjn voltooid: 1. de
brug over het Haring
vliet by Numansdorri.
waardoor FJakkee een
vaste verbinding mei
de wal krijgt: 2. de
dam door de Grevelln-
gen, die de lyn door
trekt naar Schouwen-
Duiveland, en 3. de
grote brug over de
Oosterschelde (de
grootste brug van
Europa), die de kort
sluiting tussen Rot
terdam en Goes-Miu-
delburg-Vlissingen
compleet maakt.
De stormvloed is tien Jaar
geleden als een inbreker
het zuidwesten van ons land
binnengeslopen; een moor
dende misdadiger. Daarop
verscheen het Deltaplan. Dat
klom ook over de venster
bank, maar het was de
sprookjesprins die Doornroos
je kwam wakker kussen.
Men mocht onze kleine archipel
daar in de Zeeuwse stromen ze
ker wel een schone slaapster noe
men. Schoon om haar oude
stadjes, de ranke molens en het
vlakke, dromerige land onder wol
ken en zeedamp. Een slaapster
ook want de pogingen van na
de oorlog om leven ln die provin
ciale brouwerij te brengen en de
gestadige uittocht van de bevolking
(de jongeren!) te stoppen, hadden
vrijwel gefaald.
Het rampgebied, met Zeeland ln
het hart daarvan, werd niet één,
maar tweemaal overstroomd. Een
keer door het water, vervolgens
door een vloed van nota's, studies,
rapporten. Daar was veel woor
denkraam bij, maar wat beklijfde,
was toch hét besef dat men op een
breukpunt der historie was aange
land. Na de verbijstering der fe
bruaridagen ontdekten de bewo
ners de perspectieven. Bijna
schrokken zij ervan: was dit ge
bied dan zoveel waard dat het Ne
derlandse volk er 2500 miljoen gul
den ln wilde steken? Natuurlijk,
het ging ln de eerste plaats om de
veiligheid. Maar er was meer.
Men had zich muurbloempje ge
voeld. Nu strekten zich plotseling
de Dcltadammen als begerige ar
men naar dit haast vergeten ge-
wesi uit. Wat een dronkenmaken-
de veelheid van mogelijkheden
Wat een kermis van kansen! Kor
tere verbindingen, meer bestaans-
bronnen, Industrie, recreatie, een
beter woonklimaat
ch watwerpt een bedacht-
zame Zeeuw tegen. 'Ik moet
het allemaal nog zien. Zou er tus
sen die dooie mussen één zitten
die opvliegt? Wij hebben wel eer
der kansen gehad die niet zijn be
nut. Ik herinner aan het feit dat
Zo begint niet een monoloog,
maar een dialoog over de toe
komst van Zeeland. Want er is al-
tyd wel een tweede Zeeuw ln de
buurt die het anders, en gelukkig
véél rooskleuriger ziet. Men zou
zich kunnen voorstellen dat het ge
sprek zich ontspint op zo n 'stoom
bootje in de nust'. laten we zeggen
een langzaam voortzwoegende
veerboot in het drijfys dezer da
gen, tussen Kats en Zierikzee
De pessimist maakt zijn zin af:
'Ik wou maar zeggen dat de
Kreekrak- en de Sloedam er al in
de vorige eeuw voor hebben ge
zorgd dat de eilanden Zuid-Beve
land en Walcheren uit hun isole
ment werden verlost, met een
spoorlijn en al. Maar heeft ie
mand iets van een spectaculaire
opbloei gemerkt?'
De optimist, die al van ongeduld
op zyn stoel zit te schuiven, vuurt
nu zijn argumenten af; en daarna
volgt salvo op salvo.
'Man, het gaat om de noord
zuid-verbindingen; die hebben we
altijd gemist. Pas nu kunnen we
als provincie onze rol spelen. Kyk
op de kaart van Europa: liggen
we niet midden tussen dichtbe
volkte. economisch belangrijke ge
bieden als de Randstad Holland,
het gebied niet Brussel, Antwerpen
en Gent. de noord-Franse myn- en
industriestreken.Tot nu toe
liepen de grote routes in een boog
je om ons heen, maar let op, dat
wordt anders, als er een tunnel
onder het Kanaal komt helemaal
En de afstanden, na 1965 zal
Rotterdam-Middelburg dank zy de
dammen en bruggen zyn ingekort
van 150 tot 90 a 100 kilometer.
Dat kan toch niet zonder effect
blyvenl'
'Inderdaad. Maar wat zal dat
effect zijn? Dat Zeeland nog meer
uit elkaar wordt gerukt. Komt
Rotterdam dichterbijDan trekt
iedereen naar Rotterdam. De men
sen van SchouwenDuiveland in
de eerste plaats, maar zij niet al
leen. Herinner je het succes van
de goedkope Donderdagtrein van
voor de oorlog: voor een riks van
Vlissingen naar Rotterdam en te
rug. Iedereen ging daarheen om
inkopen te doen. Wat Zeeuwsch-
Vlaanderen betreft, dat richt zich op
België. Zeeland heeft geen eigen
economie.'
'Zierikzee .heeft dan tooh maar
industrie gekregen, de EMF uit
Dordrecht o.a. Is dat niet nieuw?'
'Hm, ja. Bij het eerste kwade
zuchtje van de conjunctuur toordi
zo'n buitenpost weer in de steek
gelaten
'Het Sloeplan. Dó,t ls toch echt
een grootse zaak. De Vlissingse
scheepswerf bouwt daar een reu-
zendok. Asfaltwegen lopen waar je
een paar jaar geleden nog ln de
slikken wegzakte. Rotterdam met
zijn Europoort mag prat gaan op
zyn unieke diepe vaarwater, hier
hebben wij aan de diepe Wester
schelde óns Europoort-in-wording.
Rotterdamse bedrijven lonken
trouwens al naar het industrieter
rein. En het is natuurlyk juist het
vooruitzicht van de komende
noord-zuid-verbindingen, dat hier
het succes heeft mogelyk gemaakt.
Het is ook daérom dat de regering
er geld in heeft willen steken.'
'Kun je me de naam noemen
van ook maar één bedrijf dat defi
nitief tot vestiging aan de Sloeha-
ven heeft besloten, behalve De
Schelde zélf? Al een paar jaar lang
schermt men met mysterieuze ge
gadigden, de een al belangrijker
dan de ander, maar nooit komt
het poppetje uit het doosje.'
'Ik hecht geloof aan de gerust
stellende verklaringen der autori
teiten. Het feit. dat een echt-
Zeeuwse figuur als ir. F. Q. den
Hollander, ereburger van Goes, is
aangetrokken als adviseur voor de
industrialisatie van deze provincie,
biedt toch ook
'Niets van de man gemerkt. Het
is ivaar, hij had het druk. Hij
moest als president-commissaris
van de KLM zorgen dat de zaak
daar niet uit het spoor liep.'
.waarborgen, wou ik zeggen.
En meer werkgelegenheid op deze
plaats, aan het Sloe dus, maakt de
plannen reëel tot vergroeing van
Vlissingen en Middelburg tot één
grote stad.'
'Belachelijk! Zeeland als gehéél
heeft minder inwoners dan Rot
terdam-Zuid. Ook als de twee
grootste industrialisatieplannen vol
ledig slagen, bij de Sloehaven en
langs het kanaal Terneuzen-Gent,
zal het bevolkingsgetal van krap
300.000 kunnen stijgen tot hoogstens
450.000 a 500.000. Wel wél, dat is
over een hele provincie verspreid
nog altijd minder dan er in
Rotterdam wonen. En daar kun je
dan nog even de metro pakken.
Loop heen'met je leefbaarheid en
woonklimaat. Zulke mooie zaken
als een eigen orkest blijven een
illusie.
En die dubbelstad? Woorden,
woorden, ivoorden. De gemeente
Souburg ligt er tussen in; waar