Liever de troffel dan de bulldozer
UNIVERSAL
Ouwerkerk wil weer
bovenkomen
G E N V E
Zaterdag 21 November 1953
ELSEVIERS WEEKBLAD
39
WIE EEN UNIVERSAL-GENÊVE-HORLOGE
DRAAGT. GEEFT ZICHZELF EEN CACHET VAN
DISTINCTIE EN GOEDE SMAAK. UNIVERSAL-
GENÊVE. DIE ZICH REEDS MEER DAN EEN HALVE
EEUW TOELEGT OP DE VERVAARDIGING VAN
HORLOGES MET CHRONOMETRISCHE PRECISIE.
STAAT AAN DE SPITS. DANK ZIJ DE NIET TE
EVENAREN SCHOONHEID HARER MODELLEN,
GEPAARD GAANDE MET DE OPVALLEND NAUW-
KEURIGE GANGRESULTATEN DER UURWERKEN.
DE COMMERCIËLE EN TECHNISCHE ORGANI
SATIE REIKT TOT IN ALLE HOEKEN OER AARDE.
VERKRIJGBAAR IN ALLE GOEDE
HORLOGEZAKEN.
oms krijgt eensklaps een spreuk, die
Q door veelvuldig gebruik wat afge-
sleten is geraakt en daardoor haar
diepere betekenis dreigt te verliezen,
nieuwe gestalte. Het Luctor et Emergo
der Zeeuwen wordt nergens energieker en
verbctener in praktijk gebracht dan in
het schamel overblijfsel van het Schou-
wense Ouwerkerk, dat vlak achter het
honderden meters brede, pas gedichte gat
in de Scheldedijk ligt en deelsge
legen heeft. In de nacht en de dag van het
onheil lag Ouwerkerk in de bruisende
branding van het wilde water en wat er
toen van restte, kreeg negen maanden
lang de eb en de vloed te verduren, die
ondermijnde en wegvrat wat er nog van
dit gefolterde dorp over was.
Thans is de vloed bezworen, maar het
water is er nog. Het zal nog ettelijke weken
duren voordat het langzaam, duim voor
duim zal zijn weggezakt, weggezogen door
de pompen, die het over de herstelde dijk
zullen hevelen. Met Kerstmis, hoopt men,
zal de Vierbannenpolder weer droog zijn.
Wij zijn in een vlet naar Ouwerkerk ge
varen om er de mensen te zien en te
spcekcnVdiê op dctetp vijn achtergebleven.
autoriteiten weten dat wel, maai* zij laten
het oogluikend toe, want is het niet deze
diep gewortelde drang, deze innige liefde
voor de geboortegrond, die de Zeeuwen de
kracht schenkt, alles weer op te bouwen,
alles weer te herstellen, wat de stormvloed
vernietigde?
„Als dit dorp.
De vrouw van burgemeester Romeyn, die
in het kamertje van het schoolhoofd haar
huishouden doet
die daar leven zonder er eigenlijk te zijn
weggeweest. Ja, een paar weken misschien,
vlak na de catastrophe. Daarna keerden zij
terug. De een na de ander. Legaal mogen
cr slechts vijftien verblijven, maar er wonen
er misschien wel zestig of daaromtrent. De
oudste is 82 jaar, de weduwe Slager, die
het slecht maakt. De jongste is 4, Bertje
Hendrikse, die mosselen zoekt in de boom
gaard van zijn grootvader. Vele dorpe
lingen wonen er dus feitelijk illegaal, on
dergedoken in hun verminkt dorp. De
Er liep een Amerikaanse sergeant door
het dorp. Hft had met nuchtere ogen alles
bekeken. De gapende gaten in de gevels
der huizen, het giftig groene wier, dat zich
gehecht heeft aan imiren en binten en als
weerzinwekkende guirlandes aan de takken
der gestorven vruchtbomen hangt, het zand
dat soms twee meter dik in de huizen op
getast ligt.... En toen sprak hij zijn oordeel
uit. „Als dit dorp in de States zou liggen,"
zei hij, „zouden wij er een paar bulldozers
naar toe sturen. Méér is het niet waard."
Een paar Ouwerkerkers stonden erbij.
Iemand vertaalde het icor hen en toen
draaiden zij de Yankee geërgerd de rug
toe. Een rauwe vloek zouden zij beter ver
dragen hebben.
In het café-biljart var, Slager wonen een
oudé moeder, drie dochters en een zoon.
De Vrouwen' beheren fi^t'cafë Öfe veVzorgen
het 82-jarige oudje, dat terug wilde om hier
te kunnen sterven. De dokter zegt dat dit
wel heel spoedig zal gebeuren. De zoon is
metselaar-aannemer. Hij heeft twintig
duizend stenen weten te organiseren, die
hij met een oester-kotter uit Ierseke liet
komen. Het scheepje voer met doodtij door
het gat in de dijk en toen had Slager zijn
stenen beet. De volgende dag toog hij al
aan het werk. Hij metselde een nieuwe,
mooie, fris rode achtergevel aan het huisje
van Willem Remeüs en op diens verzoek
een meter of wat verder dan waar de oude
gevel had gestaan. ..Want," zei Willem
Remeüs, „dan krijgt moeder een wat ruime
re keuken. We hebben ons vroeger met z'n
negenen altijd zo moeten behelpen dat zij
nu wat meer ruimte wel verdiend heeft."
De gevel is nu lang en breed klaar. Metse
laar Slager heeft eerst met zandzakken de
plek waar hij moest werken dienen te be
veiligen tegen het vloedwater. „Als ik maar
meer stenen had," zegt hij, „zou ik heel
wat meer hebben kunnen opknappen en
herbouwen. De mensen willen niets liever."
Voor Kerstmis
Links boven burgemeester Romeyn
tussen de puinhopen van Ouwerkerk.
Rechts boven zo zien de toegangs
wegen tot Ouwerkerk er uit. Reclus
Deze perelaar gaf toch nog vfuchten.
„Proef ze maar", zegt metselaar
Slager, „ze smaken zout"
Slager is niet de enige ambachtsman in
Ouwerkerk die de mouwen heeft opge
stroopt. Er zijn twee timmerlieden, Daniel
Meerman en Johan Brouwer, die van het
beetje goede hout, waarover zij beschikken,
nieuwe deuren en raamkozijnen maken en
Jan Dekker, de schilder van het dorp, heeft
al drie kisten vensterglas verzet. Dat is wat
anders dan er met bulldozers over
heen te jagen.
Ouwerkerk wil weer bovenko
men. Burgemeester Romeyn heeft
het_prèeies' ukgerekcud. De Yier-
banenpolder is 2500 ha groot. Als
er een millioen kubieke meter wa
ter per dag wordt uitgepompt, zal
het water vier centimeter per dag
zakken, en dat wil zeggen, dat er
twee en veertig dagen gemalen zal
moeten worden. In theorie zal de
polder dus net voor het Kerstfeest
weer droog zijn.
„Maar dan begint het pas," zegt hij.
„want dan eerst kunnen wij de schade aan
huis en hof nauwkeurig vaststellen." De
burgemeester woont met zijn vrouw en zijn
zoon Marco in de school. Of preciezer ge
zegd in het kamertje van de bovenmeester.
In de suite van zijn eigen huis hebben eb
en vloed zo'n pak zand gedeponeerd dat
tien man een volle dag werk zullen hebben
om het er uit te scheppen. Hij loopt de hele
dag in lieslaarzen, praat en kijkt, schrijft
rapporten, telefoneert met Den Haag, met
Landbouwherstel. Van de week komt een
grote groep oorlogsveteranen uit twaalf
verschillende landen. Hij zal ze ontvangen
en toespreken en in een der barakken zul
len zij een maaltijd gebruiken, gebrouwen
in de D.U.W.-keuken, Het zal wel op
erwtensoep met kluif uitdraaien. Er zijn
twee etensketels van elk tachtig liter.
Hongerig zullen de oud-militairen niet uit
Ouwerkerk behoeven te vertrekken. Bur
gemeester Romeyn is een kwieke kleine
man. Hij vecht nu al negen maanden voor
zijn dorp en is zich bewust dat er nog wel
negentig bij zullen komen, voordat Ouwer
kerk er weer een beetje bovenop zal zijn.
Naar de Stenendiek
Wethouder Kuyper is de andere drijven
de kracht. Geen kwieke, kleine man, maar
een bonkige, robuste vijftiger. Een van zijn
werkzaamheden is de vlet te bedienen,
waarmede de verbinding met de vaste wal
wordt onderhouden. Hij weet nu alles van
buitenboordmotoren en hun nukken. Vier,
vijf. zes maal per dag stuurt hij de motor-
vlet naar de Stenendiek, nabij Zierikzee,
om mensen te vervoeren, melk, groente en
fruit te laden en drinkwater te halen. Het
is nooit een pleziertochtje, want als het
maar even waait, en het waait altijd, plenst
het buiswater hem striemend in het gezicht.
Meestal loopt de vlet eenmaal vast.
Hij is landbouwer, maar zijn land heeft
zwaar geleden. Er zitten diepe kreken in
en er ligt misschien teveel zand op om met
draglines weg te halen. Ook de bouwvoor,
die hier in de Vierbannenpolder 30 tot 40
cm dik is. zal op verschillende plaatsen
wel weggespoeld zijn. Op kaal dor zand
kun je geen bieten telen of uien zetten of
aardappels poten. Kuyper werkt als een
paard, maar hij ziet de toekomst van
Ouwerkerk niet zo rooskleurig.
„Er gaan minstens tien jaren over heen",
zegt hij, „voordat het dorp en de omliggende
boerenplaatsen weer geheel opgebouwd zul
len zün. De grond wordt nooit meer zoals
hij geweest is. Kreken van acht tot tien
meter diepte en van 100 tot 150 meter
Zo havende de stormvloed de achterzijde van nagenoeg alle huizen die in Ouwerkerk breedte werk je nooit meer weg. Daar kun
rondom het kerkplein staan je een Amsterdamse straat in bouwen. De
noodzakelijk geworden herverkaveling met
alle rompslomp die er aan vastzit, zal veel
tijd kosten."
Wethouder Kuyper staat ingeschreven
voor een bedrijf in de N.O.-polder. Als hij
het krijgt toegewezen, betekent uit zo
lijkt ons dat toe een zwaar verlies voor
Ouwerkerk, en een aanwinst voor de streek
waar hij terecht zal komen.
De Ouwerkerkers, die zijn teruggekeerd,
spreken graag over de toekomst van hun
dorp. Het verleden is eigenlijk te schrijnend
om over te praten. Er gaat een kleine, on
geveer 45-jarige vrouw met een omslagdoek
om de schouders, over het kerkplein.
Iemand wijst ons haar aan. Het is de
weduwe Bolijn. Zij woonde in een van de
negen huisjes, die aan het Hennekenspad
stonden. Al deze woningen werden radicaal
weggespoeld. Op een stuk van het dak,
waaraan zij zich met haar jongste zoon.
had vastgeklampt, dreef zij tegen een tele
foonpaal aan. Op een dwarsbalk wist zij
zich te redden en te blijven ademen, ook
toen haar kind bewusteloos geraakt door
de kou in het inktzwarte water was weg
gegleden. Van de 22 bewoners van het
Hennekenspad was zij de enige die bleef
leven, 's Maandagsmiddags haalde men de
vrouw uit de telefoonpaal. Na een korte
evacuatie keerde zij naar Ouwerkerk terug.
Twee weken later stond zij samen mét de
dochter van wethouder-1 Kuyper te koken
voor de dijkwerkers, „want als die niet ie
eten krijgen," zei ze, „komt de dijk nooit
meer dicht."
Noodwoningen
Ongeveer 25 gezinnen uit Ouwerkerk
wonen in de lange reeks van bijna honderd
houten noodwoningen die langs de Beiers-
dijk zijn opgetrokken en die voor de rest
zijn bewoond door de even zwaar getroffen
Nieuwerkerkers. Wij spraken daar Jasper
Bom, die een boerderij bezat, die vlak onder
het gat in de dijk stond, nog geen twee
honderd meter van de doorbraak. In de
rampnacht vluchtte hij mei zijn vrouw, zijn
dochters Margaretha (18), Marina (16) en
zijn zoon Jan (11) naar de hanebalken.
Toen de muren weggebrokkeld waren en
het water tegen de zoldervloer beukte, deze
soms een halve meter oplichtte en het huis
oegon te kraken en te waggelen, vroeg Jan
met een schorre stem „Vader kan je noe
niks voor us doen?"
Boer Bom heeft nog moeite zich goed
te houden als hij zich dit zwarte moment
uit zijn leven herinnert. „Ik kon slechts
zeggen", zegt hij, „dat wij ons op de dood
moesten voorbereiden".
Het huis heeft het gehouden. Het staat
er nog. Half vernield, overspoeld, verlaten.
De boer is alles kwijt. Zijn verkreekt en
verzand land, zijn huis en schuur, zijn vee,
alles wat hij sedert twee jaar zijn eigen
dom mocht noemen. „Maar zo arm als ik
ben, voel ik mij rijk." zegt hij, „want het
is een groot voorrecht je gezin te hebben
mogen behouden." De oudste is op de Huis
houdschool, de middelste die heel goed kan
leren gaat op het gymnasium Hun vader
hoopt ergens in de Vierbannenpolder op
nieuw te kunnen beginnen, zodra het water
is gezakt. Zo zijn deze Zeeuwen.
Ouwerkerk verloor 89 van de 575
dorpelingen, 37 hunner zijn nog niet terug
gevonden. Voor hen allen zal er straks wel
ergens op het dorpsplein een eenvoudig,
klein nionument verrijzen. Voordat alle
namen die daarin gegrift zullen staan, ver
geten zijn, zullen wij een paar generaties
verder zijn. Deze zijn het die het bewjjs
zullen leveren, dat het beter is te leven met
de spade, de troffel en de zeis in de hand
dan zijn heil te zoeken in een.... bulldozer.
H. J. LOOMAN
DEZE ILLUSTRATIE TOONT U HET
UNIVERSAL-AUTOMATIC. SCHOKVRIJ EN
WATERDICHT. HET WORDT GEMAAKT IN
HET 18 KARAATS GOUD. IN ROESTVRIJ
STAAL EN PLAOUfOR. H£T UNIVERSAL-
AUTOMATIC IS EEN OER MEEST GE
VRAAGDE HORLOGES OVER DE HELE
WERaO.
