Zes doden bij onlusten
in Triest en Rome
Zweedse bisschop in
de beklaagdenbank
Voorlaatste caisson in
gat bij Ouwerkerk tot
zinken gebracht
W. HUSSEM
Verontwaardiging over
optreden van politie
Kroongetuige in de zaak-
dr Samuels in arrest
Slachtoffer van een complot?
Else Zaisser
minister af
Operatie „Vier maal Phoenix"
O jj.V
wmm-k li
Abstracte schilderkunst
Redactie en Administratie N. Z. Voorburgwal 225
Amsterdam-C. Postbox 433. Telefoon 3 8 2 3 2
Voor Koeriersters uitsluitend 623 3 6 (5 l:jnen).
Gemeente Giro P 10.000 Postgiro 260728. Bankiers:
Amsterdamsche Bank N.V., Bijkantoor Damrak.
DERTIENDE JAARGANG No 2708
HET PAR GD L
VRIJ, ONVERVEERD
Onafhankelijk Dagblad, opgericht in het oorlogsjaar
1940 door Pieter 't Hoen. Uitgave van de Stichting Het
Parool te Amsterdam. Hoofdredacteur: Dr P. J. Koets.
Directeur: W. van Norden. Abonnementen 0.49 per
week, 6.35 per kwartaal, losse nummers 0.13.
VRIJDAG 6 NOVEMBER 1953
Tenminste zes personen, onder wie drie politie-agenten, zijn van
morgen gedood tijdens nieuwe onlusten in Triëst. Ook uit Rome en
Milaan komen berichten van ernstige ongeregeldheden, doch in
laatstgenoemde plaatsen heeft de politie, voorzover tot nu toe bekend,
niet van de vuurwapens gebruik hoeven te maken.
Een opgewonde menigte verbrijzelde met stenen de ruiten van het
Britse consulaat in Rome, terwijl ook voor de Britse en Amerikaanse
lynbassades talrijke betogers aanwezig waren. In Triëst heeft de
politie de hulp moeten inroepen van Britse en Amerikaanse troepen,
die zich in vrachtauto's gereedhouden op het Eenheidsplein, dat ook
in de afgelopen dagen het toneel was van ongeregeldheden.
De Italiaanse premier Pella heeft vanmorgen het kabinet in spoed
zitting bijeengeroepen en zou later op de ochtend een onderhoud
hebben met de Amerikaanse ambassadrice in Italië, Clare Booth Luce.
lllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Het laatste gat ALS het werk
j. by Onder
gaat dicht. kerk zonder
stagnatie verloopt en gelukkig,
de vooruitzichten zijn gunstig!
gaan morgen in Nederland de
vlaggen in 'top, want niet alleen
in Zeeland, niet alleen op het zo
zwaar geteisterde eiland zal er
vreugde zijn over het feit, dat het
laatste gat, dat de stormvan
1 Februari in de dijken heeft ge
slagen, is gedicht. Wie echter, ver
van het verdronken eiland het
relaas van deze laatste worsteling
volgt, kan er zich moeilijk een
voorstelling van maken welk een
gigantisch werk /jrr wordt vól-
geheel gesloten zijn.
tooid. Deze luchtopname van
A.N.P.-foto geeft daarvan wel een
goede indruk. Zij werd gisteren
gemaakt, toen de tweede Phoenix-
caisson naar zijn plaats werd ge
sleept. In totaal moeten vier van
deze reuzen in het stroomgat wor
den geplaatst, reuzen, die de af
metingen hebben van een flink
huizenblok: ze zijn zestig meter
lang en hebben een gewicht van
7000 ton, zeven mülioen kilo
gram, als u dat méér zegt. De
eerste caisson is Dinsdag geplaatst,
gisteren volgde de tweede, vandaag
komen no. drie en vier aan de beurt
en vermoedelijk zal omstreeks
midd^mr dit hei gal bij Ouuzrker\
(Van onze Scandinavische correspondent)
KOPENHAGEN, Vrijdag. Voor het gerechtshof van de oude Zweedse
universiteitsstad Upsala is gisteren een sensationeel proces begonnen, dat door
de entourage en de aard van de aanklacht een unicum vormt en herinneringen
oproept aan het Dreyfus-proces.
Voor de eerste maal sinds 350 jaar
zit een der hoogst geplaatste kerkelijke
functionarissen in Zweden, namelijk een
bisschop, in de beklaagdenbank, be
dreigd met een gevangenisstraf van
achttien maanden en verlies vanzijn
hoge, kerkelijke ambt. Het is Dick He-
lander, bisschop van het bisdom
Strengenaes, die er van beschuldigd
wordt vóór ziin verkiezing tot bisschop,
toen hij nog hoogleraar in de theologie
aan de universiteit van Upsala was,
aan de priesters, die met de organisatie
van de verkiezing belast """-er anon-
van deze schrijfmachines hebben laten
repareren toen deze defect was en zou.
hij onder valse naam eert nieuwe ma
chine hebben gekocht, het nummer er
van hebben laten veranderen en haar
aan de universiteit hebben laten afleve
ren, waardoor het de schijn had,, alsof
het hier een oude machine .betrof.
Voorts zou hij stencilmachines hebben
gekocht, waarmee de anonieme -brieven
zouden zijn afgedrukt.
Een bijzonder geheimzinnige rol spe
len ook twee Stockholmse postboden, die
beweren zelf te hebben gezien, hoe ie
mand op het hoofdpostkantoor in Stock
holm de geïncrimineerde iirieven in
de brievenbus had gedaan. Zjj zouden
zich daarbij zelf aan een vergrijp heb
ben schuldig gemaakt, daar zij uit
i nieuwsgierigheid een der brieven heb
ben geooend.
Nadat de openbare aanklager gisteren
de aanklacht had voorgelezèn antwoord
de de bisschop op een desbetreffende
vraag ,,Ik verklaar naar e^r en gewe
ten dat ik onschuldig ben. Ik heb deze
brieven niet geschreven." o
Vandaag zal de verdediging voor twee
sensaties zorgen. Zij wil bewijzen, dat
de bisschop op het door 'de postbe
ambten opgegeven tijdstip in het ge
heel niet in Stockholm is geweest en
dat, wat nog belangrijker is, bepaalde
gedeelten van de brief niet,- zoals de
aanklacht beweert, aan de door de bis
schop gebruikte stijl herinnert, maar
integendeel aan die van Segelberg.
BISSCHOP HELAUDER
Schuldig of onschuldig f
nieme brieven te hebben gezonden,
waarin alle candid aten behalve hyzelf
beledigd werden.
De aanklacht .s uitgegaan van een
zekere Segelberg, doctorandus in de
theologie, die ook naar het ambt van
bisschop had gedongen en dus een con
current van Heiander was.
Negen maanden heeft het onderzoek
feduurd, gedurende welke tijd de
tockholmse bladen de ene sensatio
nele onthulling na de andere deden.
Overal in Zweden wordt heftig gede
batteerd over de vraag of de bisschop
werkelijk schuldig is of dat hij het
slachtoffer is van een komplot, dat
hem met allerlei geraffineerde valse
beschuldigingen ten val wil brengen.
De aanklacht is voornamelijk gegrond
op de verklaringen van een werkster,
die in de prullenmand van de bisschop
het materiaal zou hebben gevonden voor
de anonieme brieven, die zouden zyn
geschreven op'een der schrijf machines,
welke op het kantoor van de theolo
gische faculteit in Upsala stonden. Bo
vendien zou de bisschop „stiekem" een
De val van Else Zaisser, echtgenote
van de vroegere Oostduitse minister
voor Staatsveiligheid en heftig becriti-
seerd in de laatste maanden, schijnt nu
definitief te zijn. DPA verneemt in Ber
lijn dat zij is ontheven van haar post als
minister van volksontwikkeling.
De campagne tegen Else Zaisser werd
door de secretaris-generaal van de SED,
Walter Ulbricht geopend. Dat was in
September. Haar werd toen verweten
dat ze een tegemoetkomende houding
had aangenomen tegenover „reaction-
naire ideologieën."
Reeds spoedig na de val van Zaisser
in Juli deden geruchten de ronde dat ook
zijn echtgenote in ongenade was geval
len. Het besluit zou evenwel pas na eni
ge tijd bekend worden gemaakt ten ein
de de verdenking van een „familie
arrestatie" te vermijden. In Augustus
verdween de dochter van het echtpaar
Zaisser, die lerares was in de Russische
taal, spoorloos, In West-Berlijn neemt
men aan. dat zy gearresteerd is.
I)e X.V. Verenigde IïelLMaalschap-
p(jen heeft in October verkregen 1.118.000
kg rubber, waardoor de productie in de
maanden Januari/October gekomen is op
10.510.171 kg, tegen 10.481.087 kg in het
zelfde tijdvak van 1952.
(Van oen onzer verslaggevers)
ZIERIKZEE, Vrydag. Vanmorgen om 10.17 uur kwam de voor
laatste caisson in het gat bij Ouwerkerk op zijn plaats van bestem
ming. Tien uur precies begon het gevaarte te zwaaien om in de juiste
positie te worden gemanoeuvreerd. Het afvieren verliep vlot. Om
10.10 uur konden de mannen op de Phoenix de spindels losdraaien om
de kolos af te zinken.
Deze op een na laatste phase van wat
men hier wel de operatie „Vier maal
Phoenix" noemt, trok een zo enorme be
langstelling, dat men in theaterkrirtgen
zeker zou hebben gesproken van „een
uitverkocht huis". Terwijl de toeschou
wers deze manoeuvre gadesloegen, kon
den zij tegelijkertijd zien hoe de aller
laatste betonnen reus om 10.15 uur reeds
op de plaats arriveerde, waar vandaan
de kolos vanavond omstreeks elf uur in
de rij zal worden geplaatst.
Gelukkig is het, wat het weer betreft
heel anders gelopen dan het zich van
morgen tegen negenen liet aanzien. Ter
wijl wij van Zierikzee voeren naar het
„brokkengat" voor Ouwerkerk viel de
regen bij stromen uit een hemel van het
vuilste grijs, dat men zich kan voorstel
len. Een vurige bliksemschicht, gevolgd
door een ratelende donderslag, die zeker
een halve minuut bleef na-rommelen,
zette de dreiging extra kracht bij. Het
was overigens als geheel een beeld van
sombere schoonheid, de grauwe lucht,
het blauwgroene, tot grijs verlopende
water, met tegen dit décor de zwarte
silhouetten van tientallen kranen en
baggermolens, en de omtrekken van on
telbare boten en bootjes, vervaagd door
het regengordijn.
Hoe mooi ook, het was een verade
ming dat dit beeld even snel verdween
als het was opgekomen, toen het wol
kendek brak en de zon zilveren strepen
trok op het snel kalmerende water van
de Oosterschelde.
Op dit moment, het is twaalf uur, be
schijnt die zon de werkers en de
toeschouwers, die overigens bij dit Im
posante slot van al het groots dat in de
rampgebieden sinds 1 Februari werd
verricht, verre in de meerderheid zyn.
Aan boord van de salonboot „Prinsesse-
plaat" bevinden zich Kamerleden en
hoge autoriteiten van rijkswaterstaat,
journalisten van heinde en verre, radio-
en televisie-reporters.
Vervolg op pag. 3
faBilt verwachtmmum^
Van Vrijdagavond tot Zaterdag
avond:
Droog weer met flinke opkla
ringen, maar in de nacht en
ochtend hier en daar mist. Zwakke
tot matige, langs de Waddenkust
later krachtige Zuidwestelijke
wind. Koude nacht met plaatselijk
nachtvorst. Morgen overdag onge-
•Jeer dezelfde temperaturen als §i
vandaag.
^Opgemaakt te 10 uur v.m.) Ij
Zon op 7.45 onder 17.02
Maan op 8.45 onder 16.46
BET WEER JN EUROPA
7 uur voormi.ddag
Stations
Weers-
toestand
Wind
rioht
xax.
emp
'ist
Helsinki
mist
ZZO
0
Oslo
licht bew.
winds;
3
Stockholm
mist
WZW
8
Kopenh.
regen
OZO
11
Londen
onbewolkt
w
8
Amsterdam
licht bew.
NW
10
Brussel
onbewolkt
W
8
Parijs
onbewolkt
W
12
Bordeaux
mist
winds
17
Nice
half bew.
NNW
20
Warschau
nevel
O
Berlijn
nevel
OZO
9
Frankfort
regen
zw
11
Münehen
regen
WZW
11
ZUrich
regen
zzw
11
Wenen
zwaar bew
zo
8
Rome
zwaar bew
NO
21
\l!lllllllllll!llllllllll!l!llilllllllDiniHinlllll!l!lllll!IIUIIIIIIIIIIIIIII!!l!lll^
- Presbyteriaanse brief
over bestrijding van
communisme in V.S.
,De democratie is bij haar strijd
tegen het communisme in gevaar zich
te onderwerpen aan dezelfde filosofie.
Uit angst en uit gemakzucht. Het feit
dat mannen en vrouwen openlijk ver
oordeeld worden op grond van onge
verifieerde verklaringen van voor
malige communisten is een pijnlijk
voorbeeld van deze gang van zaken",
aldus een passage uit een brief die de
algemene Raad van Presbyteriaanse
kerke in Amerika heeft gericht aan
8000 kerkelijke groepen in dat land.
(Advertentie)
LUXE VERHUUR
UITSLUITEND NIEUWE WAGENS
KASPERS, LOTTE CO
In Triëst begonnen de ongeregeldheden
vanmorgen vroeg, de dag waarop dooi
de niet-communistische vakbonden een
24-uursstaking was afgekondigd als pro
test tegen het optreden van de door
Britten en Amerikanen opgeleide politie
tjjdens ongeregeldheden die gisteren in
Triëst plaats vonden en waarbij twee
personen, één van hen een zeventien
jarige jongeman, werden gedood.
Omstreeks elf uur in de morgen waren
naar schatting 50.000 mensen in de stra
ten van Triëst op de been.
Een deel van de demonstranten zag
kans het kantoor van de „Onafhanke
lijkheidsbeweging" in Triëst binnen te
dringen. De betogers sleepten het
meubilair naar buiten om dit vervol-
gens op straat te verbranden,
'e ruiten van een auto-showroom
waarin een luxe-Amerikaanse auto
stond werden door de menigte geheel
vernield.
Ook nu, evenals de voorgaande malen,
lag in Triëst het centrum van de beto
gingen in de nabijheid van de Sint An-
toniuskerk, waarin gisteren demonstran
ten, achtervolgd door de politie, binnen
drongen. In het middenpad, vlak voor
het altaar van de kerk, werden de de
monstraten uiteengedreven, terwijl, zo
als reeds gemeld, twee personen werden
gedood tijdens schermutselingen die bui
ten het kerkgebouw plaats vonden.
Een grote menigte verzamelde zich
vanmorgen in Rome bij het graf van de
onbekende soldaat, borden met zich voe
rend waarop opschriften als: „Weg met
Tito! en „Weg met de U.S.A.!" Een En-
se auto werd op de Plaza Barberini
door de betogers onfver geworpen en het
uithangbord van een Engelse boekwinkel
werd van de gev aonjaSt.
Boodschap
De Britse commandant van het geal
lieerd bestuur in Triëst heeft vanmorgen
een speciale boodschap gericht tot het
volk van Triëst, waarin deze de bevol
king waarschuwt „zich niet te laten ge
bruiken door onverantwoordelijke ele
menten."
Twee politie-agenten werden aldaar
zwaar gewond toen een van de betogers
een kleine bom naar de met gummi
knuppels zwaaiende agenten wierp.
Omtrent de betogingen die in Milaan
zouden plaats vinden waren tot vanmid
dag nog geen nadere gegevens bekend.
COMPLOT ONTDEKT
IN TEHERAN
In Teheran zijn drie''arrestaties ver
richt in verband met een samenzwering
om de Sjah van Iran te vermoorden, zo
is vandaag door de militaire gouverneur-
generaal van dc Iraanse hoofdstad mee
gedeeld.
Het zou in de bedoeling van de samen
zweerders hebben gelegen op 26 October
tijdens een athletlekfeest een handgra
naat naar de vorst te werpen. De drie
gearresteerde mannen zijn lid van de
communistisch georiënteerde Toedeh-
partij, die officieel in Iran verboden is.
Een van hen. een vijftigjarige Russische
emigrant en arts van beroep, had de
aanslag moeten plegen. Hij zou de
politie hebben verteld, dat hij „toch
niets te verliezen had" omdat hij in
ernstige mate aan tuberculose leed.
Het complot werd 25 October ontdekt.
„Wegens de regen" werd het athletiek-
festlval toen enkele dagen uitgesteld.
Kwartaalverslag C.O.E.B.B.:
Coördinatie overheid
en bedrijfsleven kan
niet worden gemist
(Van een onzer verslaggevers)
„De ervaring heeft geleerd, dat als
schakel in hel overleg tussen overheid
en bedrijfsleven over vraagstukken, die
verhand houden met het buitenlands
economisch beleid een coördinerende in
stantie van het bedrijfsleven slechts kan
worden gemist," aldus kan men lezen in
het kwartaal verslag van het Centraal
Orgaan voor de Economische Betrek
kingen met het Buitenland.
In dit verslag, dat handelt over de
werkperiode van Januari tot October
1953 wordt aan de hand van een aantal
korte samenvattingen gewag gemaakt
van de werkzaamheden van het centraal
orgaan. Achtereenvolgens worden be
handeld het betalingsverkeer met Bra
zilië, de handel met Rusland, de vrij
willige fondsvorming, de moeilijkheden
bii invoer in Canada, het handelsverkeer
met Columbia, de overschrijding van de
grenzen van onvermijdelijk dirigisme en
diverse andere onderwerpen zoals de
export naar Latijns Amerika, de belas-
tingpolitiek. de export-bonus-dollar,
voorlichtende instellingen, vredietverze-
kering en exportcombinaties.
T\1T is Burggravin Boyle, een blonde
schoonheid (Italiaanse van geboor
te) die Woensdagavond voor de Engelse
televisie optrad in een nieuw program
ma, waarin om de veertien dagen een
erkende schoonheid aan het publiek zal
worden voorgesteld. Het programma
draagt de naam „Quite Contrary"
„Helemaal anders") en is speciaal be
stemd voor vrouwen, als „bijstand op
de weg naar de schoonheid". Lady Boy
le is een vooraanstaande figuur in het
Londense societyleven, en toch ook een
van Londens bekendste mannequins. Zij
werkt onder de naam Catharina Carlton.
Modern researchlaboratorium
in Deventer geopend
(Van onze correspondent)
DEVENTER. Vrijdag. De commis
saris der Koningin in de provincie
Overijsel, ir J. B. G. W. ridder der van
der Schueren, heeft Donderdagmorgen te
Deventer een nieuw aan het bedrijf
verbonden researchriaboratorlum van de
N.V. Blikemballagefabriek Thomassen
en Drijver geopend.
ONZE GAST VANDAAG,
Haarlemmer verdacht
van poging tot
doodslag
(Van onze correspondent)
HAARLEM, Vrijdag Sinds vorige
week bevindt zich in het Huis van Be
waring de 48-jarige Haarlemse monteur
H. J. B., verdacht van poging tot dood
slag. Deze man. die de aandacht op zich
vestigde als kroongetuige in de zaak
tegen de wegens zjjn kanker-therapie
bekende Amsterdamse arts dr J. S a-
m u e 1 s. wordt er van verdacht de
vrouw, die hem verzorgde, met een ge
weer te hebben bedreigd. Het schot ging
af. doch de kogel drong naast haar in
de muur.
B. zou onder de Invloed van sterke
drank hebben verkeerd en het geweer
hebben gegrepen nadat de vrouw hem
had geplaagd. Bovendien wordt hij
echter verdacht van het plegen van on
tucht met minderjarige meisjes.
Het A.N.P. merkt op, dat verdaAite
B. dezelfde is, die kort geleden in een
proces van zich d'eed spreken. Hij was
het namelijk, die als voormalig patiënt
van dr Samuels een aanklacht tegen
deze arts indiende. De zaak werd
eerst door het medisch tuchtcollege en
later in hoger beroep door het Amster
dams gerechtshof behandeld. Op grond
van de verklaringen, die B. als kroon
getuige aflegde, werd dr Samuels ten
slotte v'kt drie maanden als arts ge
schorst.
In het arrest van het gerechtshof
waarin de arts werd veroordeeld,
stond o.m. het volgende vermeld: „Het
Hof Is er zich van bewust, dat deze
veroordeling gebaseerd is op de ver
klaringen van slechts één getuige,
doch het heeft geen reden om aan de
betrouwbaarheid van deze getuige te
twjjfelen."
Dr Samuels trachtte zich tegen zijn
veroordeling te verweren door op zijn
beurr een aanklacht wegens meineed
tegen B. in te dienen. Voor de Amster
damse rechtbank eiste eind April de-
officier van justitie, mr W. B. J. Abeiy
son. zes maanden tegen de Haarlem
mer, doch veertien dagen later sprak
de rechtbank hem vrjj. De officier te
kende appèl aan, doch ook in hoger
beroep werd B., ditmaal door het Am
sterdams gerechtshof, vrijgesproken,
omdat het hof het wettig en overtuigend
bewijs van gepleegde meineed niet be
wezen achtte.
Ds L. C. W. Ekering
in ambt hersteld
Naar het Persbureau der Neder
lands Hervormde Kerk verneemt,
heeft de generale Synode ds mr
L. C. W. Ekering te Amsterdam
opnieuw de bevoegdheid verleend
om te staan naar het ambt van
dienaar des Woords in de Neder
lands Hervormde Kerk.
Dr Ekering die tijdens de oorlog een
leidende functie bekleedde in de N.S.B.
werd in 1947 tot vier jaar detinering
veroordeeld. Door de generale synode
van de Ned. Herv. kerk werd hij des
tijds uit zijn ambt ontzet. Verwacht
wordt dat het bovengenoemde besluit
van de generale synode geen vernieu
wing van het pastoraat van deze predi
kant zal betekenen. Ds Ekering is reeds
geruime tijd ziek en zijn emeritaat is
binnen afzienbare tyd te verwachten.
SCHRIJVER Tan dit
artikel, aanvanke
lijk opgeleid tot
tabaksmakelaar, Ss
schilder; kreeg vorig
jaar Jacob Marisprijs.
Geboren in Rotterdam
(1900), vertrok in 1919
met (thans ook Haag
se) schilder Chris de
Moor naar Zuid-Frank
rijk. Keerde terug in
1936, sindsdien geves
tigd in Den Haag. Pu
bliceerde twee dicht-
bnndels, en stndie over
Het Paascheiland.
DE redactie van Het
Parool heeft mij ge
vraagd een.artikel te
schrijven over abstracte
schilderkunst. Daar het
niet nodig is, dat een
schilder datgene wat hij
door middel van zijn ma
teriaal (verf, papier, lin
nen, houtskool etc.) uit,
ook onder woorden kan
brengen, schrijf ik dit ar
tikel zo maar voor de
vuist weg, zonder mij te
wagen aan syntheses,
litspraken of formulerin
gen. die net zo aantast
baar als verdedigbaar
zijn. Als u mij zou vra
gen: wat is poëzie, dan
zou mijn antwoord zijn:
het tonen van een ge-
vdicht, dat mij ontroert.
En als u mij zou vra-
fen: waarom is dit nu
oëzie, dan zou ik u zeg
gen: omdat ik het zo
voel. Als ik u dat op
schrift uit zou moeten
leggen, zou ik de poëti
sche kracht moeten heb
ben van de maker van
dat gedicht om hem
waardig te kunnen ver
dedigen. Want poëzie is
een niet te reglemente
ren, niet te synthetiseren
persoonlijke gewaarwor
ding. Alle elementen van
wijsheid, rhythme, rijm,
vervoering, fantasie ge-
Wen nog geen waarborg voor poëzie,
hoewel in poëzie al die elementen
aanwezig zyn.
Als u mij vraagt: wat vindt u mooi
en ik toon u een vrouw, dan zou u dat
niet te zeer verwonderen, daarvoor
geldt het milde: over smaak valt niet
te twisten. Maar als u my een „ab
stract" schilderij toont, laten wij zeg
gen: een uit de hand getrokken cirkel
op een wit doek, en u vraagt mij
(waarschijnlijk uitdagender dan met
die vrouw)wat is daar nu mooi aan,
vindt u het dan redelyk om van my
een bevredigend of zelfs een voor u
duidelyk onbevredigend antwoord te
verwachten
TEGEN de werkelijk belangstellende
zou ik het volgende zeggen: hebt
u wel eens bedacht, dat u zich
geen „abstractere" voorstelling kunt
wensen van uw „concrete" huis, dan
het geschilderd te zien op een doek?
Uw tien meter hoge muur, een halve
meter hoog, uw dakgoot van verf.
Wat de schilder ook gedaan heeft,
van uw „concrete" huis is niets terug
te vinden, al het „concrete", dat u in
en met uw huis verricht, is hier zoek.
Voor iemand, die uw huis niet kent,
bestaat dus ook de „concrete" gelijke
nis met uw huis niet; hy ziet 'n schil
derij met 'n voorstelling van 'n huis.
wy gaan verder: gesteld iemand,
die nog nooit een huis heeft gezien,
ziet dat schilderij, hy neemt kleuren,
(ynen, vlakken waar en laat ik maar
een woord gebruiken, dat tot niet te
veel misvatting aanleiding geeft:
compositie. Dus wat „men" ziet op
een zogenaamd „abstract" schilderij.
Mijn vraagsteller zal het waarschijn
lijk wel met my eens zijn. dat de
schoonheid van een schilderij niet al
leen behoeft te bestaan in de zo groot
mogelijke gelijkenis van
het lijnen-kleuren-spel
met het .^concrete" voor
beeldhuis. Tien schilders
schilderen hetzelfde huis
en één wordt „groot" ge
heten, zelfs al heeft hy
het huis niet op zijn be
drieglijkst nagebootst.
Waarom? Niet om wat
zijn lijn en kleur verbeel
den als namaakhuis,
doch om wat de lijn en
de kleur opwekken by de
beschouwer om der wille
van de lijn en de kleur.
Een voorbeeld: een ho
rizon-lijn op een tekening
van Hercules Seghers
heeft als lijn, afgezien
van zyn zogenaamde
„concrete" voorstelling
horizon, voor hem, die
daar gevoelig voor is,
een geheel eigen waarde
als plaatsing, als hand
schrift, waarin de mens
Seghers zich openbaart.
Deze lijn heeft een vol
komen „abstracte" wer
king in het zogenaamde
„concrete" landschap.
ALS ik voor een schild
van een Papoea sta,
waarover een kruis
is gezet en waarvan de
vier velden gekleurd zyn,
kan ik dezelfde ontroe
ring ondergaan als
iemand, die nog nooit een
huis gezien heeft en die voor een
huis-schilderij van Rembrandt staat.
Hij wordt ontroerd door wat hy ziet,
dus niet door de opgeroepen „con
creetheid" huis. Wie gevoelig is voor
lyn- en kleurcombinaties, vraagt niet
naar een dakpan-schoorsteen-combi
natie. Ik vraag by het zien van dat
schild niet: wat heeft die Papoea wil
len uitdrukken, welke geesten willen
bezweren en met welke voorstelling
Die Papoea had er ook geen woorden
voor, zo min als ik, wanneer men my
vraagt: wat voelt u by het zien van
die cirkel op het witte doek
Wanneer ik de minnaar van het
„concrete" schilderij vraag: wat vindt
u daar zo mooi aan, dasi zal hij moe
ten zeggen: kijk, die kleur tegen deze,
die lijn. die rhythmiek in de toetsen,
die spanning in de vlakken, het op
roepen van die ruimte. Dus precies
als ik, wanneer men mij zou vragen:
wat vindt u nu mooi aan die cirkel
van verf op dat witte doek? Die
plaatsing roept voor mjj de hele kos
mos op. die gevoeligheid van de lijn is
de zuiverste ontroering, die mjjn ogen
mij gevên kunnen, de spanning van
het witte doek, opgeroepen door de
onnavolgbare plaatsing van de cirkel.
Voor mij, oprechte belangstellende,
bestaat er geen „abstracte" schilder
kunst, omdat ik, vereerder van Se-
fhers, Rembrandt, Saenredam, Fa-
ritius. om bij onze 17-de eeuwers te
blijven, deze reuzen slechts kan waar
deren in het „hoe" zij hun voorstel
ling bereikten. Ik ben er zeker van
dat ieder, die wordt ontroerd door het
„hoe", dus door de lijn, de kleur, de
plaatsing bij de grote „concreten",
deze ontroering nimmer tevergeefs
heeft gezocht bij de grote „abstrac-
ten".
W. HUSSEM
