VAARWEL DAN THULE
Een nieuw systeem van
centrale verwarming
Zestig jaar na Tsjaikofski's dood
Naar K'Anak, waar je eerst de
zon ziet opkomen
SLOAN'S liniment*
Schreef Zweedse bisschop
anonieme brieven?
ph/uShave
Vrijdag 6 November 1953.
NIEUWE APELDOORNSE COURANT
Tweede blad
Onder Groenlanders en Eskimo's (IXL)
O1
kP 23 JULI van dit jaar is door het Amerikaanse persbureau Asso
ciated Press (A.P.) een bericht gelanceerd over het vertrek van
de Pool-Eskimo's van Thule naar een nieuwe plaats, 150 kilometer
Noordelijker, genaamd K'Anak. In dat artikel komt de zinsnede voor
„ze zijn er blij om". Het artikel werd ook opgenomen door enige
Nederlandse dagbladen en het spijt me genoemde zinsnede, in wezen
de kern van het artikel, te moeten tegenspreken. "Waaróm zal u wel
licht duidelijk zijn na lezing van het volgende.
In de jaren na Rasmussens stichting van Thule, leefde de stam het
zuivere Eskimo-leven en hij bevond er zich wèl bij. De stam bestond
uit jagers en bezat alles wat een Eskimo-stam zich maar wensen kon.
met 500 dollar boete, plus terugzen
ding naar de U.S.A. op eigen kosten).
Maar er was contact en het gevaar
werd groot, dat een deel der stam
souvenir-verkopers zou worden
De stam moest weg. Knud Ras
mussen had deze stam al eerder
laten optrekken naar het Noorden.
Omdat hij dit volk niet beschouwde
als een bezienswaardigheid, een curio
sum, maar omdat hij het liefhad, met
heel z'n wild, enthousiast en eerlijk
hart.
pN nu dan. nog eens, dat artikel
van dat persbureau, waarin ge
zegd wordt: „Ze zijn er blij om". Na
tuurlijk waren ze blijomdat ze
vrij willen leven en vrij willen blij
ven. En omdat ze niet kónden leven
in een sfeer van motorgeronk, door
olie vervuild water en een dump.
Daarom waren ze verheugd heen te
kunnen gaan. Maar hoe verheugd
waren we zelf ten tijde van de Duitse
bezetting, toen we moesten evacueren?
We waren zielsbedroefd onze eigen
grond te moeten prijsgeven. We treur
den omdat ons huis achterbleef.
Ziezó verheugd waren deze
Eskimo's, toen hun evacuatie plaats
vond.
Het was in militair opzicht noodza-
T" IJ leefden hun eigen leven tot
voor enkele jaren. Tot de dag,
dal de nimmer-verstoorde rust van
dit Poolgebied werd verbroken dooi
de eerste schepen, de eerste vliegtui
gen, de eerste hefschroefvliegtuigen.
Die onrust was niet voorbijgaand. Er
kwamen steeds meer vliegtuigen,
schepen en helicopters. Ze werden on
telbaar. Dat waren de dagen van de
grootste militaire operatie sedert
D-day; het was de ouverture van
Operation Blue Jay, die inhield het
aanleggen van een ontzaglijke lucht
basis bij de Noordpool. De basis, thans
wereldvermaard als Thule Air Base.
Na de eerste verwondering volgde
de schrik bij de Eskimo's. En niet
alleen bij hèn. Want toen de lucht-
armada's elkaar bleven opvolgen, toen
de schepen bleven komen, toen ver
dwenen de beren, de vossen, en
vooral: de zeehonden. En het is vol
strekt onmogelijk voor een Eskimo-
stam om in leven te blijven zónder
zeehonden. Omdat de zeehond een
Eskimo alles geeft wat hij nodig
heeft: voedsel, licht, kleding, brand
stof.
De Raad der Jagers, ingesteld door
Knud Rasmussen, kwam bijeen en be
sprak de situatie.
Elet waren de oudere leden van de
stam. Jess, de leider, en de andere
leden van de Raad der Jagers, beslo
ten toen tot een grootse daad. Ze
zeiden: wij zijn vrije Eskimo's en gaan
weg en als wij gaan, volgen de
anderen wel.
Ze gingen en de anderen volgden.
Zo ging de laatste en Noordelijkste
nederzetting ter wereld op weg naar
het nóg hogere Noorden. Opnieuw
trok hij verder, de oude nomadenstam,
om zich te vrijwaren voor blanke
mensen.
ER werd besloten- naar K'Anak tï
gaan. Een plaats aan de Ingle-
fieldfjord, 150 kilometer Noordwaarts.
Een plaats waar zich milioenen vogels
ophouden en waar beren, vossen en
zeehonden in overvloed zijn. K'Anak....
dal betekent in de taal van de Eski
mo's „de plaats, waar je het eerst de
zon ziet opkomen". Een plaats op 78
graden Noorderbreedte, en waar al
eerder een kleine nederzetting van
Eskimo's is geweest. Een plaats,
waarbij zich twee kleine eilanden be
vinden en waar het ijs, afgezet door
de gletschers in eeuwige beweging is.
Een nieuw paradijs voor de stam van
vrije jagers.
Een plaats met herinneringen aan
Peary. Hier leefde hij een jaar tus
sen twee tochten in en die winter was
zijn vrouw bij hem. Hier werd een
kind geboren, een dochter. Zij gaven
haar een wonderlijke naam: Snow-
baby. Snowbaby leeft in de Verenigde
Staten en alle Eskimo's weten van
haar bestaan af.- Het blanke kind van
Peary-ark-suahde Grote Peary.
Zo voltrok zich de laatste Esldmo-
Exodus, deze uittocht naar het uiterste
Noorden.
Volgend jaar wordt de winkel over
gebracht, de kerk en enkele andere
gebouwen. Dan zal er van oud-Thule
niets meer over zijn. Het zal een deel
geworden zijn van Thule Air Base,
vrees ik.
Ik hoorde van de contacten, die er
waren tusen Amerikanen en Eskimo's
ook al waren die contacten dan
officieel verboden (officieel: een
Amerikaan van de Basis, die contact
met een Eskimo opnam, werd gestraft
Opnamen gemaakt vanaf de Thule-
berg van de verlaten Eskimo-neder
zetting, de factorij en Basis.
kelijk, dat dit oude Thule verdween.
Men stelde het van Amerikaanse zijde
niet op prijs een nederzetting van
Eskimo's en Denen zó vlak naast de
deur te hebben. Men zal waarschijn
lijk geen jaar wachten om de aarde
van oud Eskimo-Thule te annexeren,
teneinde de reusachtige omvang van
Thule Air Base nog reusachtiger te
maken.
Hier spreekt een zuiver militair,
Amerikaans belang.
(Advertentie)
Bij rheumatiek, jicht, spit en spierpijn
geeft de genezende warmte van
SLOAN'S LINIMENTdirect verlichting.
Deze warmte dringt diep door. In ons
gure klimaat moet U SLOAN'S
LINIMENT altijd in huls hebben.
Krenkende inhoud voor mede-candidaat
Ernstige aanwijzingen
STOCKHOLM. De rechtbank tc Upp
sala is gisteren begonnen met de be
handeling van eei zaak, die in Zwe
den groot opzien heeft gebaard. Het
betreft het proces tegen de Lutherse
bisschop van Strangnas, Dick Helan-
dcr, die anonieme brieven zou hebben
geschreven on verspreid, waarvan de
inhoud krenkend wordt geacht voor
een tweetal kerkelijke figuren.
In Zweden worden de bisschoppen
van de Lutherse kerk benoemd dooi
de koning, nadat de geestelijken in
het betrokken bisdom door middel van
verkiezingen een voordracht hebben
opgemaakt. In October van het vorig
jaar is Heiander in het bisdom Strang
nas voorgedragen en benoemd. Voor
dat de verkiezingen werden gehouden
ontvingen verschillende geestelijken in
het bisdom brieven waarin eeri mede-
candidaat van Heiander, eveneens
theologisch hoogleraar te Uppsala, en
een jonge geestelijke uit die stad wer
den aangevallen. Laatstgenoemde deed
hiervan aangifte bij de politie.
Er werd toen een uitgebreid onder
zoek ingesteld, waarbij werd vastge
steld, dat de brieven moeten zijn ge
schreven op schrijfmachines, die de
bisschop geleend had van de theologi
sche faculteit. Naar hij zelf zegt, heb
ben ze '.urende die tijd in de uni
versiteitsbibliotheek gestaan, waar ook
anderen gelegenheid hadden ze te ge
bruiken.
Deskundigen hebben de stijl van de
brieven vergeleken met die van publi
caties van Heiander. Zij hebben vele
punten van overeenkomst gevonden.
Heiander blijf' bij zijn schriftelijk af
gelegde verklaring, dat hij met de
brieven niets te maken heeft gehad.
Hij en zijn verdediger hebben onaf
hankelijk van dat van de juistitie, een
eigen onü zo ngesteld.
Op de achtergrond van deze affaire
schijnen de tegenstellingen te spelen
tussen twee richtingen in de Zweedse
Lutherse kerk, een „hoogkerkelijke",
katholiserend en een „laagkerkelijke".
Collegegelden gaan
omlaag
DEN HAAG. Minister Cals wil de
collegegelden van f 325.op f 200,
per jaar terugbrengen. De minister
heeft by de Tweede Kamer een wets
ontwerp ingediend, waarin wordt voor
gesteld de collegegelden, die thans nog
in een bezettingsmaatregel zyn vastge
legd, voortaan te bepalen bij Algemene
Maatregel van Bestuur.
Voorts wordt in dit ontwerp voorge
steld, dat voor alle studie-inrichtingen
de collegegelden slechts gedurende vier
jaar betaald behoeven te worden. Deze
regeling zal zowel voor de Technische
Hogeschool als voor de Rijksuniversi
teiten gelden.
Zweeds schip door bemanning
verlaten.
LONDEN. Heli Zweedse motorschip
Tonghai is in de golf van Biscaye, 70
mijl ten Noorwesten van Ferrol (Span
je) door zijn bemanning verlaten.
Het schip bevond zich in zinkende
toestand tengevolge van een aanvaring
met het Britse tankschip Esso-Cardiff.
De Esso-maatschappij, eigenaresse van
het Britse schip, heeft bericht ontvan
gen, dat er geen slachtoffers te be
treuren zijn. De gehele bemanning
van de Tonghai is veilig aan boord
van de Esso-Cardiff, welk schip licht
beschadigd is.
(Advertentie)
ELECTRISCH DROOGSCHEERAFPAE AAT
Eén druk op de knop
(Van een correspondent)
ENSCHEDE. Op het Twekkelerveltl te Enschede verryst een woningcomplex
van ettelijke honderden arbeiderswoningen, w.o. flats van drie en vier verdie
pingen. Hoogbouw is voor Twente betrekkelijk nieuw. In Hengelo datereu de
flats uit het jaar 1950; na Hengelo ging ook Almelo tot hoogbouw over en nu
is het dan Enschede, dat er mee begonnen is en wel op zand, afkomstig van
dc nieuwe tak van het Twente-Rynkanaal. De hoogbouw te Enschede onder
scheidt zich doordat men hier tot vier verdiepingen gaat, tegen elders in Twente
drie. Maar ook verder is er aan deze bouw iets byzonders: niet alleen maakt
de aannemer by zijn werk gebruik van zg. torenkranen, die men daartoe in
dit deel van Nederland nog niet heeft aangewend, maar bovendien wordt in
176 woningen een nieuw systeem van centrale verwarming aangelegd.
Aanleg in flats te Enschede
Terwijl in een ander deel van de
bouw de hoge bouwkranen nog bezig
zijn vloerelementen uit holle bouw
steen omhoog te hijsen met een ge
wicht van 600 kg, wordt elders al ge
werkt aan het plaatsen van het bui
zennet voor dit verwarmingssysteem.
Wij spraken hier de heer Cammada,
leider van het Haagse Ingenieurs
bureau, dat deze woningblokken met
Domotherm-installaties voorziet. Voor
Nederland is dit wat nieuws waardoor
Studenten wierpen
met bierglazen
DEN HAAG Een caféhouder aan
de Toussaintkade heeft Woensdag
avond de hulp van de politie inge
roepen. In een bovenzaaltje van zijn
café bevonden zich studenten en ge
nodigden van deze spes patriae, die
zich onledig hielden met het naar
buiten werpen van bierglazen. De
politie verwijderde de rumoerige be
zoekers.
Directeur gemeentewerken
Schoonhoven in arrest
SCHOONHOVEN. De directeur van
gemeentewerken te Schoonhoven,
D. V. is door de rijksrecherche uit
Den Haag na een verhoor in ver
zekerde bewaring gesteld.
Kort geleden had de rijksrecherche
een onderzoek bij de dienst van
Gemeentewerken ingesteld. De op
zichter van deze dienst, J. B„ werd
hierop gearresteerd en naar Rotter
dam overgebracht. Thans heeft ook
de directeur zich aan een verhoor
moeten onderwerpen. De recherche
heeft daarin aanleiding gevonden ook
hem te arresteren. Over de aard en
dc omvang van de onregelmatigheden
lopen vele geruchten.
ook arbeiderswoningen kunnen wor
den voorzien van de voordelen van
een soort centrale verwarming
Ventilator blaast hete lucht.
„U is net op het goede moment ge
komen", aldus onze zegsman, „want
nu de installatie wordt geplaatst, kan
ik beter dan wanneer ook, u de wer
king verklaren. Hier in het centra-e
halletje komt een soort dubbele zol
dering. Daar zetten we een ventilator,
die de koude lucht aanzuigt en langs
een stel geribde buizen blaast. Die
buizen zijn aangesloten op de ketel
leidingen, die u daar ziet lopen. Wat
doet de huurder nu? Hij drukt op een
knop, zet een rooster open in de ka
mer, die hij verwarmen wil, en enkele
minuten later is die kamer behoorlijk
op temperatuur. De koude' lucht wordt
afgezogen door de roosters, in de deu
ren; die belandt in het halletje en
gaat via de ventilator weer langs de
geribde buizen met warm water. Het
is heel eenvoudig".
Een onderzoek heeft aangetoond, dat
vergeleken met centrale verwarming
met deze zelfbedienende installaties 25
tot 40 °/o besparing kon worden ver
kregen. Bij juiste bediening kunnen de
verwarmingskosten zelfs onder cie
van gewone kachelverwarming dalen.
Als men de kosten berekent voor
arbeiderswoningen in Nederland, dan
komt men bij het gebruik van zware
olie 800" op f 3.65 in totaal, inclusief
vaste kosten en stroomverbruik vcin
de ventilator en bij gebruik van huis
brandolie no 2 op f 4.01 per week en
per woning.
Hierbij is dus alles inbegrepen
ook het salaris van de stoker, die de
ketels bedient. Het ligt voor de hand,
dat de woningbouwverenigingen ,,De
Goede Woning" en ..Licht en Lucht",
waarvoor de woningen in Enschede
worden gezet, de kosten meteen in de
huur verdisconteren en dit is bij dit
systeem zo gemakkelijk, omdat voor
elke woning het aantal bedrijfsuren
kan worden gecontroleerd.
Nog steeds wordt er over zijn muziek
zeer verschillend geoordeeld
„"WELKE VERRUKKINGEN en tegelijk wat een onuitsprekelijk
verdriet stijgt er uit deze muziek op. En, al zou men willen, onmo
gelijk zich los te rukken uit die melancholie, uit die droomtoestand
waar de mens zijn meest verheven eigenschappen en mogelijkheden ont
dekt. Men voelt zich opgenomen naar oneindige verschieten, ginds
waar een universum trilt, vervuld van melodieën die ons door merg
en been gaanin dergelijke termen trachtte een vurige bewon
deraarster van Tsjaikofski's oeuvre zich uit te drukken.
Zij heeft gelijk deze dame en zij is eerlijk, spontaan. Maar menig
criticus is even extreem in zijn oordeel over de grote Rus, die vandaag
60 jaar geleden overleed, op 6 November 1893 te St Petersburg. Deze
criticus vindt Tsjaikofski bombastisch, overdreven van gemoedsaard,
als hij voor orkest schrijft doet hij dat veel te zwaar, soms banaal en
akelig sentimenteel en dan voor een Rus. een Westerling!
Vloedgolven van
melancholie
NU IS HET MERKWAARDIG, dat
zowel bedoelde dame pro-en bepaalde
criticus contra-Tsjaikofski over dezelf
de werken pratend (die slechts een
klein deel van zijn gezamenlijke com-
positoire erfenis uitmaken) van ver
schillende uitgangspunten hun opinie
vormen. De dame laat haar hart spre
ken. Zij laat zich beroeren door de
tovermacht van deze door strelende
en dwepende hartstochten tot diep in
haar ziel borende melodieën. De
ander met z'n ontleedmes wijst op de
breedsprakigheid en argumenteert
verstandelijk; hij zet zich a priori
schrap tegen deze vloedgolven met
welke stroom hij voor niets ter we
reld wenst te worden meegesleurd,
laat staan door beroerd.
Over welke (zelfde) Tsjaikofski heb
ben beiden het? Over de schepper
van de Zesde Symphonie, pardon, de
„Pathétique", van het Concerto Nr. 1
nogmaals pardon, „het" pianocon
cert, van het Vioolconcert („gekraakt"
door de pers bij de première), van de
balletsuite „De Notenkraker" van nog
enkele fragmenten balletmuziek en
eventueel nog van de 4de en de 5de
Symphonie, of tenslotte de Fantasie-
Ouverture „Romeo en Julia".
Men moet al bij specialisten komen
TSJA1KOFSKY
6 November 1S93 f.
om over het strijkkwartet, over het
deels toch aangrijpend Trio voor
piano, viool en violoncel, over liede
ren, of over de brillanle Strijkers-
i te kunnen meepra-
serenade uit
ten.
Het pessimisme als levenshouding.
De heus belangrijke 50 Russische
volksliederen voor piano vierhandig,
de opera „Eugène Oriégien" (op een
gegeven van de dichter Pouchkine) en
de opera „Schoppenvrouw" zijn in
West-Europa vage begrippen, terwijl
hier de sleutel wordt gevonden van de
Russische, van de Slavische kunste
naar uit zijn tijdvak. Laat men niet
vergeten, dat het pessimisme in tel
was als levenshouding van de intellec
tueel, dat het fatalisme tot in zieke
lijke graad toe de richtsnoer was,
dat in de gegoede kringen de salon
geest in gesprekken en geschriften
overheerste. Oppervlakkig beschouwd
lijkt het vreemd, dat Tsjaikofski niet
van Chopin hield. Toch bestaat tussen
de twee geniale musici een niet te
loochenen geestelijke verwantschap
Beiden wenen met hetzelfde gemak,
beiden zijn licht ontvlambaar en
zwaarmoedig en deinzen er niet voor
terug hun meest verborgen eigen
schappen in en door hun kunst aan
openbaarheid prijs te geven.
Wellicht is de mateloze bewondering
van deze slaaf van het mineur voor
Mozart, de meester in het uitspansel
van het majeur, te verklaren via de
wet der elkaar opheffende tegendelen.
Hoezeer zal Tsjaikofski Mozart heb
ben benijd, die, terwijl hij niet wist of
er de volgende morgen brood in huis
zou zijn een van elke aardse zorg be
vrijde muziek vermocht te schrijven.
Vlucht.
Voor Tsjaikofski was het compo
neren een vlucht uit de vaak afgrijse
lijke realiteit. Een redding uit het
fatum voor een gekwelde geest, die
enige malen op de rand van zelf
moordpoging heeft gestaan. Enkele
dagen nadat hij zijn 6de Symphonie
(de „Pathétique") in wereldpremière
had gedirigeerd, vroeg hij (opzette
lijk?) in een restaurant om een glas
ijskoud niét gedesinfecteerd Newa-
water. Een week later overleed Peter
Ujitsj Tsjaikofski aan de cholera, die,
zoals hij wist epidemisch in Peters
burg verderf strooide!
MAX VREDENBURG.
