Teuk
Op weg
naar gisteren
Het Friese voorbeelddorp\
DEBRALINE
FRIESE
noviteiten
c
En ten slotte...
2
ALGEMEEN HANDELSBLAD VAN DONDERDAG 24 SEPTEMBER 1953
(Van onze redacteur in de noordelijke provinciën)
TIET Friese voorbeeldcentrum Rottevalle is in wording. Dat wil zeggendat met
de grootste spoed de verbouwingsplannen worden gerealiseerd, volgens wélke
dertig boerenbedrijven een partiële en in enige gevallen een algehele moderni
sering sullen ondergaan. Men weet, dat de lmlp, voortvloeiend uit het plan-
Marshall, of liever de M. S. A. (Mutual Security Agence) bereid is gevondenecu
bedrag van f 800.000 te steken in hel f inancieringsplan, dat, beoogt het inrichten
van twee voorbeeld,buurtschappen hier te lande, en wel te Rottevalle bij Drachten
èn te Kérkhoven bij Oisterwijk (N.-BJ. Aan het plan werd 'de voorwaarde ver
bonden, dat de deelnemende boeren een seljde bedrag ter investering besehikbaar
stellen. Een tweede voorwaarde was, dat het dorp, waar dit experiment sou
worden uitgevoerdeen behoorlijk ontwikkelde boerenstand moest bezitten en dat
de streek dichtbij een centrumplaats diende te liggen. Welnu, de rijksbouwconsu-
le-nt ïr De Geus heeft met Rottevalle een goede keus gedaan. Rottevalle is een
vooruitstrevend dorp in de Friese woudstreek en gelegen inde onmiddellijke nabij
heid van Drachten, dat als industrieplaats in opkomst is, maar ook wat culturele
instellingen en inrichtingen van onderwijs betreft uitstekend is geoutilleerd.
Belangrijke gebeurtenissen werpen
baar schaduw vooruit. Zodanig is het
ook gesteld met het inrichten van voor
beelddorpen, want van heinde en ver
komt men naar Rottevalle om daar de
dingen, dié in wording zijn, in ogen
schouw te nemen. Ofschoon wij er
(ambtshalve) als de kippen bij waren,
waren al velen vóór ons de weg naar
het Friese voorbeelddorp gegaan
zelfs buitenlanders, Noren, Duitsers en
Belgen zijn te Rottevalle geweest. Deze
voortrekkers zullen ongetwijfeld door
duizenden worden gevolgd. Men is bij de
keuze van het dorp er trouwens van uit
gegaan, dat zijn ligging zo gunstig is,
dat het grote aantallen bezoekers kan
yerwerken.
De animo van de boeren van Rotte
valle om aan het verbeteringsplan van
de M. S. A. mee te doen, was aanstonds
groot, zó groot zelfs, dat een behoorlijk
aantal gegadigden moest worden afge
wezen. Men heeft ten slotte die bedrij-
Ven genomen, die aan een verharde weg
in dezelfde buurtschap zijn gelegen. Dit
agrarische voorbeelddorp ligt in een ge
bied, waar de grenzen van de gemeenten
Smallingerland, Tietjerksteradeel en
Achtkarspelen elkaar raken. De bij het
plan betrokken boeren zijn voor het
merendeel coöperatief gezind en aange
sloten bg beide standsorganisatïes, de
C. B. T. B. en de Friese Maatschappij
van Landbouw. Het is een uitsluitend
protestantse bevolking. De deelnemers
zijn georganiseerd in de Stichting Voor
beeldcentrum Z. O.-Friesland, met aan
de top een raad van bijstand
De modernisering der bedrijven be
treft acht onderdelen, namelijk grond
verbetering, verhoging van de opbrengst,
stalverbetering, melkhygiëne, kippen-
houderij, varkensmesterij, varkensfok
kerij en keukeninrichting. Op elke boer
derij wordt één dezer onderdelen ver
beterd. Bovendien zijn drie van de dertig
'bedrijven als „totaalbedrijf" aangewezen:
daar worden namelijk alle acht onder
delen gemoderniseerd. Het zijn vooral
ATJEH
Alle Europese planters
worden naar S.O.K.
geëvacueerd
(Van onze correspondent)
Medan, 24 September
Alle Europese planters zijn of worden
Uit Atjeh naar Sumatra's Oostkust ge
bracht voor zover de verbindingen dit
toelaten. Het besluit tot evacuatie van
het stafpersoneel der ondernemingen in
Atjeh is door de ondernemers genomen
in overleg met de provinciale autoritei
ten. De planters met hun gezinnen uit
de dichtst bjjzijnde ondernemingen (om
geving van Langsa) zijn reeds aangeko
men.
Alle verbindingen met de noordelijker
gelegen ondernemingen zijn verbroken.
Dit laatste geldt o.m. voor Centraal
Atjeh (Takengon), waar hars- en terpe-
tijnbedrijven van de gouvemementsland-
bouw in opbouw zijn.
Een. schip van de K.P.M. is thans be
zig" planters van de ondernemingen aan
Atjehs Westkust (Meulaboh en omge
ving) aan boord te nemen. Het totale
aantal Europese planters in geheel Atjeh
bedraagt enige tientallen.
Aangenomen wordt dat de in Atjeh
Vertoevende Europeanen tot dusver vei
lig zijn, daar het conflict geheel buiten
(hen omgaat. De evacuatie is dan ook
louter een voorzorgsmaatregel.
Inmiddels is het nog steeds onmogelijk
elch een duidelijk beeld te vormen van
de gebeurtenissen op Atjeh_
Te Medan aangekomen eva'cuées meld
den, dat tot dusver niets is gebeurd in
de gebieden, waar zij vandaan kwamen,
alhoewel de toestand duidelijk gesoannen
is. Twee coasters arriveerden Dinsdag
te Bela-wan met vrouwen en kinderen
van Indonesische civiele militaire amb
tenaren uit Lhoseumawe.
Dinsdag staakte de Sarbupri weer op
üe ondernemingen van Sumatra's Oost
kust, terwijl heden partiële stakingen
voorkomen ondanks de overeenkomst
tussen de Sarbupri en de regering.
Fijnaart heeft weer een
vlasturbine
(Van onze correspondent)
F ij n a a r t, 24 September
Fijnaart heeft weer een vlasturbine
na een vol jaar van deze nuttige
instelling verstoken te zijn geweest.
Vorig jaar November brandde de oude
installatie namelijk af tot groot ongerief
van de zich in Fijnaart sterk uitbreiden
de groep vlassers.
Gisteren is de nieuwe turbine in
werking gesteld, juist voor de verwer
king van de nieuwe oogst gaat begin
nen. De installatie is van Belgische
makelij en heeft een capaciteit van
130140 kg lint per uur. Dat is aan
zienlijk meer dan de machines welke
over het algemeen in Nederland ge
bruikt worden en die maar 100 kg lint
per uur afleveren.
AUTOBUSDIENST VOOR DE
LIJMERS
(Van onze correspondent)
N ij m e g e n, 24 September
De dageraad van de autobusontslui
ting gloort ook voor de Lijmers de
tussen Rijn en de Graafschap ingeknelde
streek van de Gelderse Achterhoek. De
Lobithse Autobusdienst, Luc. Hendriks
te Zevenaar en de Gelderse Tram Wegen
te Doetinchem hebben n.l. gezamenlijk
een „Coöperatieve Vereniging Autobus
diensten de Liemers" opgericht aan
welke nieuwe vereniging alle concessies
voor autobusdiensten in de Lijmers over
gedragen zijn. Het ligt in dc bedoeling
op korte termijn de frequentie van de
bestaande autobuslijnen te verhogen en
enkele nieuwe lijnen te openen. Het
autobusvervoer in de Lijmers zal hier
door beter aansluiten op dat in de rest
van Oost-Gelderland.
deze drie totaalbedrrjven, die straks, als
geheel gemoderniseerde boerderijen het
top-voorbeeld zullen representerèn. Voor
de gehele inrichting van het voorbeeld
centrum stelt de M. S. A. een ton gelds
en' bovendien vijftig mille voor be
komende kosten beschikbaar. Het four-
nissement van de dertig deelnemende
boeren zal eveneens 150.0.00 bedragen.
Voor elk onderdeel is ƒ5000 uitgetrok
ken; voor een totaalbedrijf (acht onder
delen) derhalve 40.000 of daarom
trent.
Hoezeer deze opzet de boeren acti
veert, moge blijken uit het geval van een
der deelnemers, wiens bedrijf tot totaal
bedrijf is verklaard, zodat'hij alle acht
onderdelen krijgt verbeterd en die nog
voor éigen rekening" in zijn schuur een
dubbele Hollandse stal laat aanbrengen.
Onder auspiciën van het zuivelconsu-
lentschap zal op dit bedrijf een ver
plaatsbaar electrisch koelapparaat (een
nieuwe vinding, hier te lande vervaar
digd) in werking worden gestéld.
Op verscheidene 'bedrijven zagen wij
het verbeteringswerk in volle gang.
Hier werd de stal gemoderniseerd, met
verbeterde ventilatie, .goede lichtschep
ping en nieuw dak; daar werd grond
verbetering voorbereid, met verbreding
van het slootp'rofiel ten gunste van op-
malïiig en infiltratie. Op een ander be
drijf werd de loopstal vernieuwd en ver
rees een up to date kippenhok. De
meest verlangde en noodzakelijke ver
beteringen betreffen de kippenhouderij,
de varkensmesterij en -fokkerij en de
stalverbetering. Op vijf bedrijven wordt
de keukeninrichting verbéterd. Mevrouw
prof. Willinge Prins heeft voor dat doel
zeven bedrijven bezocht en geënquê
teerd, Hoewel het- hier de huishoudingen
betreft van vooruitstrevende boeren,
bleek dat er aan woning en huishoude
lijke werkgelegenheid zeer lage eisen
werden gesteld. Zij betoogt in haar rap
port dat, wat dezé bedrijven betreft, het
grootste beletsel voor efficiënt werken
in de huishouding is gelegen in de on
doelmatige situering" van de voorzie
ningen als watertoevoer, kook-; en stook-
gelegenheid en toevoer vanëlectrische
stroom. Met als gevolg: een grote ver
spilling van tijd en.energie. In alle wo
ningen op één na ontbreekt badgelegen
heid. Overal ontbreekt closet met water
spoeling. De ventilatie der slaapruim-
ten is onvoldoende. In vele gevallen lig
gen wasplaats, bussenreinigingsplaats,
kookgelegenheid.warniwatervoorziening,
kelder, W. C. en badgelegenheid zeer on
doelmatig ten opzichte van elkaar.
Met de aanleg van de waterleiding
wordt een begin gemaakt. Helaas zal de
streek voorlopig nog van electrisch licht
verstoken blijven. Deze aanleg kost
ongeveer 1100 per bedrijf; hoewel de
dertig bedrijven een grootte van gemid
deld veertien bunder hebben, zouden
deze lasten op de kleine boerderijen van
zes bunder of' daaromtrent te zwaar
drukken.
Het doel van deze verbeteringswer-
ken is de verhoging van. de bedrijfs-
uitkomsten. Men -hoopt door de in
richting van ditvoörbèeld-eehtriim
mettertijd te kunnen aantonen, dat
men door, een zo rationeel mogelijke
intensivering van de landbouw
Nederland tot productieverhoging kan
geraken. Wanneer die toestand eens
zal zijn gekomen, dan zal eeri gerin
gere import nodig 2(jn en zullen onze
exportmogelijkheden groter zijn ge
worden. Men moet dan ook wensen,
dat het experiment, dat -te Rottevalle
en te Kerkhoven wordt beproefd, met
welslagen zal 'worden bekroond.
(h\gez. med.-advertentie)
j Onmiddellij
is erger dan pijn!
Onmiddellijke verlichfing en
spoedige genezing van Uw
huidaandoening geeft het
beroemde huidgeneesmiddèl
(Van onze redacteur in de
Noordelijke provinciën)
Teruggang van de
bijenhouderij
HET gaat met de bijenhouderij gelei
delijk achteruit. De Friese ijmkers,
die direct na de bevrijding" het ini
tiatief namen om hun collega-ijmkers
in het Zuiden van het land bij te staan
en hen aan bijenvolken hielpen, kost het
moeite zich te handhaven, nu de ongunst
der tijden hun parten speelt. De laatste
natte zomer, met als gevolg" slechte op
brengsten aan honing en sterk verlaagde
inkomstefi. heeft verscheidene ijmkers
er toe gebracht, hun bijenvolken te ver
kopen, mede met het oog op de kosten
van de winter in welke periode de voe
dering der bijen per volk tien kilo suiker
vraagt. Bovendien wordt het steeds
moeilijker goede, bloemrijke velden en
hoveniersbedrijven té vinden, waar men
zijn korven kan plaatsen. Bijna overal
is de heide verdwenen; waar zich vroe
ger uitgestrekte hoogveenlanden met
heide en boekweit bevonden, daar wor
den tegenwoordig rogge en aardappelen
verbouwd, planten welke geen nectar
produceren en om die reden voor bevlie
ging door bijen niet in aanmerking ko
men. In de hoveniersbedrijven zijn het
vooral de druk gebruikte moderne ziek-
tebe'strijdingsmiddelen als kwikzilver,
arsenicumverbindingen en D.D.T., welke
de bijen verre houden.
Het schijnt wel, dat boeren en tuin
ders aan de bij de oorlog hebben ver
klaard, niettegenstaande het feit, dat zij
voor het gedijen van hun planten en
vruchtbomen de bestuiving der bijen zo
heel erg nodig hebben. Is er niet be
rekend, dat 75% van de bestuiving door
de bijen wordt verzorgd? Zelfs de
paardenbloemen, die 's zomers een geel
tapijt over de weiden leggen, trekken de
bijen niet meer aan. sinds de boeren hun
onkruidbestrijding met groeistoffen toe
passen. Een andere factor, die de ijm
kers in hun bestaan bedreigt, is de
kunsthoning, die in ons land wordt in
gevoerd.
Friesland en het.
Bronnenboek
De aan Friesland gewijde hoofdstuk
ken in het door de regering gepubliceer
de „Bronnenboek"een verzameling van
rapporten,, heeft in de provincie deining
verwekt. Met. name wordt het regerings.
rapport over Ureterp in Opsterland en
het probleemdorp Harkema-Opeinde in
Achtkarspelen aangevochten. Tal tian
stemmen, ook uit de dorpsbevolking
zélve, zijn opgegaan, die protesteren
tegen de geldigheid van verscheidene
uitspraken in het Bronnenboek. Hoewel
in dit documentaire stuk ongetwijfeld
vele juiste opmerkingen voorkomen
over de tekorten van de dorpssamen
leving op maatschappelijk, hygiënisch en
geestelijk terrein, alsmede over jeugd,
peil en vrije-tijdsbesteding, wordt het in
de rapporten gewraakt, dat daarin de
toestanden ten platteland.e te ongunstig
en te eenzijdig zijn beoordeelden
ta.l van daar geschetste situaties reeds
niet. meer bestaan. Van deskundige
sociologischezijde is opgemerkt, dat
de rapporten van het Bronnenboek over
beide dorpen „een dilettantische indruk
wekken". Een der Friese bladen pleit
voor de oprichting van een Fries docu-
mentatieburea.u. Geen Haagse ambtena
ren moeten een dergelijk onderzoek ver.
richten, maar de Friezen zelf. Het di
recte, levende en duurzame contact met
het object van onderzoek gaat vér boven
ambtelijke sightseeing", aldus het blad
Het Frysk Orkest heeft
de wind mee
Met het in 1946, op initiatief v.an de
Fryske Akadcmy to Ljouwert, opgerich
te Frysk Orkest (L.O.F.) gaat het thans
excelsior. Na een langdurige en krach
tig gevoerde propaganda is de stichting'
er eindelijk in geslaagd, van alle Friese
gemeenten subsidie te verwerven. Deze
nieuwe figuur legt het orkest de ver
plichting op, zijn provinciale status ir
volle omvang te demonstreren, hetgeen
wil zeggen, dat het in alle 44 gemeenten
de vier eilanden inbegrepen ten
minste eenmaal per jaar moet concer
teren. Voor het nieuwe orkestjaar staan
er negentig uitvoeringen (concerten en
begeleidingen) op het programma, wat
van de orkestleden en hun dirigent een
maximale inspanning zal vragen. Het is
onze indruk, dat zij zich die inspanning
gaarne zullen getroosten, in de hoop,
dat, naast de prachtige medewerking'
van de provincie én de gemeenten, het
Rijk straks bereid zal worden, gevonden
de Friese Orkeststichting te subsidiëren.
Dagelijks feuilleton door
MARJORIE ELLISON
Motorrijder verongelukt
(Van onze correspondent)
Dinsdagavond omstreeks tien uur
werd op een in bewerking zijnde weg in
het Ommerbos een zwaar gewonde
motorrijder aangetroffen. Het bleek de
44-jarige heer J. Drag-t uit Dedemsvaart
te zijn, die met zijn motor op een daar
aanwezige hoop basalt is gereden en
vermoedelijk over de kop is geslagen.
Men neemt aan. dat het ongeval enige
uren eerder is gebeurd. H'et slachtoffer
werd naar e*an ziekenhuis te Zwolle ver
voerd, waar hij een half uur na aan
komst is overleden,
Eerst dén zullen de noodzakelijke reor-
;anisatie en consolidatie van het orkest
ot een goed einde kunnen worden ge
bracht en komt het orkestwezen in
Friesland op een solide basis te rusten.
Intussen hebben de Friezen met-de-daad
bewezen, dat zij een eigen provinciaal
orkest geen overdadige weelde, maar
een culturele noodzakelijkheid achten.
Het verblijdende bovendien is, dat ook de
inwoners van de meest periphere ge
meenten voortaan van dc. onverganke
lijke schatten van de orkestliteratuur
zullen kunnen genieten.
,,De Vrije Fries
Sinds 1830 hebben de elkander opvol
gende redacties van het tijdschrift De
Vrije Fries, een uitgave van het Friese
Genootscha,p van geschied-, oudheid- en
taalkunde, veertig boekdelen van dit
periodiek het licht doen zien. Van meet
af aan hebben schrijvers van Friese en
niet-Friezen, huize eendrachtiglijk sa-
i.gewerkt aan dit tijdschrift, dat door
de jaren heen een behoorlijk niveau
heeft weten te handhaven en zijn lezers
dikwijls met bijdragen van wetenschap
pelijke standing heeft verrast. Dezer
dagen is het jlste deel verschenen,
waaraan verscheidene geleerden hebben
meegewerkt. Dr A, C. Jongkees draagt
een doorwrocht artikel „Bourgondië en
de Friese Vrijheid" bijj dr H. Enno van
Gelder schrijft over Fries en Neder
lands geld: muntslag en geldomloop in
vroegere eeuwen. De kenner van agra
rische toestanden en bedrijfsvormen in
het middeleeuwse Friesland, dr O. Post-
ma, stond een bijdrage af over de door
gaande plaatsen en de daarbij behoren,
de meente. Prof. dr H. Jankuhn publi
ceert twee studies over terpvondsten. De
aflevering brengt daarenboven nog
enige belangrijke bijdragen en boekbe
sprekingenHoezeer. De Vrije Fries al
die tijd zichzelf gelijk is gebleven, moge
hieruit blijken, dat in het eerste deel van
1889 jhr mr M. Hettema senreef over
het onderwerp „Hoe dae Frezen thoe
fridom koenen" en dat in het Ijlste deel
dit thema de geesten nog boeit als een
steedsgelijk in een fuga, terugkerend
themant. in de bespreking van een
recente dissertatie, getiteld „De grond
slag van de Friese vrijheid".
De middeleeuwse Schierstins
Van de talrijke stinsen en ridderlijke
staten, die het Friese land oudtijds heb
ben gesierd, is slechts een schamele rest
over. Wie nog een indruk wil hebben van
wat zo'n middeleeuwse stins of stenen
huis is geweest, moet naar Veenwouden
gaan en het overblijfsel van de Schier
stins bekijken, of de kelders van het
Martena-huis te Franelcer bezichtigen.
De eerste bezitter van de Schierstins is
waarschijnlijk het geslacht Idzenglia ge
weest, naar welke familie de uit de veer
tiende eeuw stammende stins „Idzengha-
gude" werd genoemd. In 1439 heette
de bezittting „Schira monnika huse in
Sunt Johannis Wajd"; zij was toenmaals
het eigendom van de abdij Klaarkamp in
het naburige Rinsumageest. Nog in 1724
was de Schierstins compleet, met toren
en hoofdgebouwen, hetgeen blijkt uit een
tekening" van Jac. Stellingwerf. In 1906
werd de Schierstins gerestaureerd, 'in
1916 te koop aangeboden en, ten einde
het merkwaardige-historische bouwwerk'
voor sloping" te vrijwaren, gekocht door
het Popta-gasthuis te Marssum. Dezer
dagen is de stins nog eens van eigenaar
veranderd: de gemeente Dantumadeel,
waarin Veenwouden is gelegen, heeft het
eigendomsrecht verworven. Daarbij
heeft de gedachte voorgezeten het
voortbestaan van de Schierstins té ver
zekeren en deze op waardige wijze te
herstellen en te beheren. -
Jongetje te Rotterdam
verongelukt
In de Adrianalaan werd gisterenmid
dag' de tweejarige Rudolf Jansen bij het
oversteken overreden door een juist.weg
rijdende autobus. Het ventje kreeg het
voorwiel over zijn hoofd en was op slag
dood. Het stoffelijk overschot is naar het
Bergwegziekenhuis gebracht.
OLLE KAPOEN EN DE BEPLU1MDE STEEK
35
/~\LLE had intussen kans gezien de lap, die de piraat om
zijn gezicht had gebonden, los te maken. Nu kon hij
weer goed zien, horen en praten.
Het eerste, dat hij zag", was de bepluimde steek, die op
het water dobberde, alsof het een bootje va.n papier was.
,,Hoe kan dat?" vroeg Olie zich verbaasd af. ,,Ik weet
toch zeker, dat Verk hem op zijn hoofd had! Waar is trou
wens de boot? En wat staat Uil daar te roepen?"
Verk maakte onder water vele benauwde ogenblikken
door. Eerst had hij een hele tijd nodig om onder een houten
balk van zijn schip uit te kruipen en toen pas drong het
goed tot hem door wat er gebeurd was.
„Mijn arme schip!" dacht hij. ..Hoe kan dit nu gebeurd
zpn Die ellendige piraat moet ergens een gat in gezaagd
hebbenwie anders?"
Hij slikte steeds monden vol water naar binnen en de
natte, zwarte ias kleefde zwaar om hem heen.
„Ik verdrink!" dacht hij wanhopig. Hij klemde zich aan
een uitstekend voorwerp op de bodem vast om zichzelf een
duw naar boven te kunnen geven.
Volgend jaar: H.B.S. voor
Steenbergen
(Van onze correspondent)
Steenbergen, 24 September
De Stichting Ons Middelbaar Onder
wijs bereidt de oprichting voor van een
R.K. H.B.S. voor" jongens en meisjes in
Steenbergen. Men hoopt de school op
1 September 1954 te kunnen openen, zij
het voorlopig in provisorische lokalen.
Deze H.B.S. wordt uiteraard een
streekschool, want Steenbergen met zijn
11.000 inwoners rechtvaardigt de oprich
ting van een middelbare school niet. Het
is trouwens ongebruikelijk dat deze
scholen in gemeenten met minder dan
"9.000 inwoners verrijzen.
Steenbergen is evenwel een centrum
in West-Brabant en tot nu toe moeten
de leerlingen van St. Philipsland, Nieuw
Vossemeer, Dinteloord en wijdere om-
eving elke dag de reis naar Bergen op
loom of Roosendaal maken om HBS of
Gymnasium te kunnen volgen.
Er bestaat voor het nieuwe initiatief
dan ook volop belangstelling in de
streek.
Landbouwdag te Alkmaar
Alkmaar hield Woensdag zijn gebruike
lijke landbouwdag, en het was druk in
de stad als op een Vrijdag in het zo
merseizoen. De kazen ontbraken echter.
Daarvoor in de plaats werden tentoon
stellingen gehouden van koeien, schapen
en varkens, van landbouwwerktuigen en
van producten uit de land. en tuinbouw.
Er was een paardenkeuring. een ring-
stekerij en een grote zeer druk bezochte
lappenmark-t. De Gedempte Nieuwesloot,
het Hofplein, het Doelenterrein, het
Waagpleïn, de Laat, overal stonden die
ren of kramen en de overige hoofdstra
ten en pleinen dienden als parkeerter
rein.
De belangrijkste van al deze gebeur
tenissen is altijd de schapenkeuring. De
dieren, die verschijnen, zijn vooraf uit
gezocht, wat niet wegneemt, dat er loch
nog ongeveer 850 stuks waren. Met
elkaar vormen deze schapen de keur
van het Noordhollandse wolvee
Na afloop van de keuring ontwikkelt
zich steeds een drukke handel, vooral in
ramlammeren, Voor deze dieren werden
prijzen betaald van 120 tot 250.
Bij de varkens waren zeer goede ru
brieken en de paardenkeuring krijgt
steeds meer betekenis.
(Ingez. med.-advertentie
FAMILIEBERICHTEN
(Uit andere bladen)
Getrouwd: B. Lagendijk en C
JT. M. Baan, Delft.
Overleden: J. H. Sprenkellnk, m.
45 j., Haarlem; J. P. Janszen, m„
^'s-Gravenhage; G. W. P. Alof.'
ellen, 58 j.. Heemstede; A. D. Vis
serKooijman. 82 j., Krimpen a/d
Lek; A. C. van der Giessen, m., 75 j.,
H. I. Ambacht; B. W. F. Dagevos, m.
82 j., ValkenswaardL. da SilvaKo-
rijn, 75 j., Amsterdam.
IK kwam nog even", Freya's ogen
waren strak op Candy gericht, „om
te horen wat u van Stevevan
meneer Anderson dacht. Zo'n splinter-
wond geneest betrekkelijk gauw, zeker?
Maar wat waren ze diep en pijnlijk!"
„O, morgen is hij alles vergeten", ant
woordde Candy met een geruststellend
lachje. „U behoeft zich werkelijk niet
ongerust te maken."
„Dat doe ik ook niet", antwoordde
Freya geprikkeld. „Maar het is toch niet
meer dan natuurlijk, dat ik me interes
seer voor iedereen, die in vaders bedrijf
werkt."
„Dat spreekt vanzelf," antwoordde
Candy zacht, zonder ei» aan te willen
herinneren, dat. Freya zich tot nu toe
voor geen enkel geval had geïnteresseerd.
„Nu moet ik sluiten," vervolgde zy vrien
delijk, want zij. had-echt te doen met dit
meisje, dat zo duidelijk in tweestrijd
stond tussen haar liefde voor de bedrijfs
leider en haar verloving met de dokter.
„Is u zover, juffrouw Hardy?"
„Ja," klonk het mat. „Helemaal. Ik
rijd u wel even naar huis."
Zij wisselden verder geen woord tot ze
bijna thuis waren; Candy pakte haar tas
en handschoenen reeds toen Freya vaart
minderde en vlug vroeg, „U zegt er toch
niemand wat van.dat lk vandaag ben
flauwgevallen, hè zuster? Het was zó
gek... ik kreeg' het opeens vreselijk
warm..."
„Natuurlijk praat ik daar niet over",
stelde Candy haar gerust. „Het had
trouwens niets te betekenen. Ik denk,
dat het kwam -omdat u er niet mee ver
trouwd was splinters uit iemands vlees
te zien trekken. Dat geeft altijd een
wee gevoel, wanneer je dat voor de eer
ste keer- ziet gebeuren."
Zij knikte het meisje glimlachend toe,
toen de auto voor de winkel van Moffit
stil hield. „Verpleegsters-werk is heus
wel wat anders dan in uniform rond
wandelen en praatjes met de dokter
maken. Als je de roeping voelt het lijden
van je medemensen te verzachten, dan
kun ie ook die harde kant van het werk
aan. Niet dat je daarvoor ongevoelig
wordt. Maar je wordt er over heen ge
holpen."
,Dat begrijp ik", antwoordde Freya
enigszins hulpeloos. „Maar als ik van
iemand hield zou ik hem onmogelijk
Pijn kunnen doen. Ik ken Steve al zo
lang het mij heugt, ziet u."
„Juist", gaf Candy ten antwoord.
,Dan moet je ook oppassen en zo iemand
alle pijn besparen."
Candy was benieuwd of het meisje er
nog te jong voor zou zijn om te begrijpen
wat zy met deze woorden eigenlijk wilde
zeggen.
Ze kreeg daarop geen seconde latei-
het antwoord. Een diepe blos kleurde
Freya's wangen. Haar ogen schoten
vuur.
„Dus u heeft ons samen horen
praten?", vroeg zy hees. „Och, het doet
er ook weinig toe. Ik wilde weten of u
ons gesprek had afgeluisterd, maar ik
zou precies hetzelfde tegen u hebben
gezegd, wat ik tegen Steve zeide.
trouw met Jini Bracewell en niets
niemand kan mij tot andere gedachten
brengen. Ik doe toch altijd mijn eigen
zin!", besloot zy heftig.
Candy, die best merkte, dat moeder
Moffit belangstellend achter de gordijn
tjes stond te gluren, legde haar hand
kalmerend op de arm van het meisje,
maar haar trekken stonden zorgelijk.
„U vergist zich", stelde zij haar ge
rust. „Ik heb volstrekt niet afgeluisterd
wat u en meneer Anderson hebben be
sproken. Ik ben uit de behandelkamer
weggegaan, om u niet te storen. U had
my dit dus niet behoeven mede te delen.
Ik wist, dat u met dokter Bracewell
verloofd was en ik hoop erg, dat, wan
neer u met hem trouwt, u beiden ge
lukkig zult zijn. Maar vergeet niet, juf
frouw Hardy, het leven schenkt ons
niets voor niets!"
De moraal interesseerde Freya niet in
het minst. Opgelucht keek ze Candy
aan. „Dus u houdt uw mondje dicht
over mijn flauw-vallery en dat ik met
Steve heb zitten praten?"
„Op m'n erewoord", beloofde Candy.
„Maar ik mag nu wel voortmaken. Ik
|vond het een hele eer, dat de dokter
my voor vanavond heeft gevraagd.'
dichter. Zy leek in haar snelle wisseling
van stemmingen op een April-dag, je
wist nooit- of het 't volgende ogenblik
zou stormen of dat de zon zou door
breken.
„Weet u waarom hij dat etentje
houdt?", klonk Freya's vraag.
„Neen. Wat is er, dan?"
„Vader heeft hem het geld gegeven
om een nieuwe kinderkliniek aan het
ziekenhuis toe te voegen", vertelde Freya
onverschillig. „Jim is er verrukt van.
Ik begrijp het niet, maar het zal wel
van belang zijn. Maar," en hier sprong
zü weer met haar gedachten over op
datgene wat haar blijkbaar niet losliet,
„vader en hy zouden zich dodelijk onge
rust maken als ze hoorden, dat ik van
daag niet goed ben geweest. Flauwval
len is een bewijs, dat je ziek bent, zegt
'ader. Maar ik ben helemaal niet ziek!"
„Daarvan is ook geen sprake", ver
zekerde Candy, nu ernstig aanstalten
makende naar huis te gaan. „Maak
niet ongerust. U heeft m'n erewoord.
Doch toen volgde nog een laatste
repliek van Freya, die Candy deed be
seffen, dat een bedorven kind toeslaat
zodra zij bang is haar zin niet te krijgen.
„Er moet toch een verklaring voor
zijn, zuster Wilson, dat u zo grif bereid
is Jim iets onaangenaams te besparen.
De meeste vrouwen zouden zich het
buitenkansje niet laten ontgaan
vertellen, dat het meisje waarmee- hij
verloofd is, niet ongevoelig is voor toe
nadering van de bedrijfsleider uit haar
vaders fabriek! Ik kan maar één reden
bedenken waarom u dit wilt verzwijgen.
Dat is, dat u zelf op Jim verliefd bent,
zuster. Tot kijk!"
HOOFDSTUK IV
Langzaam liep Candy naar binnen.
Freya was weggereden zonder haar de
kans te laten voor een antwoord. In
zekere zin was zij er dankbaar voor
Op dat moment zou ze haar mond vast
voorbij hebben gepraat.
Doodop ging ze zitten. Al de vreugde
in haar werk was weg, alle blijdschap
ook, die ze in het vooruitzicht van deze
avond had gevoeld. Toen moeder Moffit
bedrijvig de thee binnenbracht, kon
Candy zich niet verder opwerken dan
tot een bedaard „Goeden avond".
„Ik zag u met juffrouw Freya sta;
praten", begon moeder Moffit, die zich
allerminst door de geslotenheid en het
bleke gezichtje van het meisje liet af
schrikken. „Ik weet niet waarover u het
samen heeft gehad, trouwens dat In
teresseert mij niet", liet zij er deugd-
Plotseling kneep Freya haar ogen iets I zaam op volgen, „maar denk er aan, 1
zuster, dat kind heeft meer onheilen op
haar geweten, dan menige volwassen
vrouw. Ik wil wedden dat ze dol jaloers
is op u met de dokter, al weet de hemel,
dat de enige waarvan ze echt houdt,
Steve Anderson is. Zo is ze nu eenmaal,
zuster. Dat heb ik u trouwens de eerste
dag al verteld. Trek u er dus" niks van-
aan, Ze is de volgende keer weer poes
lief, Het is net 'n klein kind. Die weten
ook niet wat ze doen."'
„Zo is 't, moeder Moffit. Maar die
kunnen je toch ook wel eens pijn doen,"
liet Candy er in een vlaag van open
hartigheid op volgen.
Ze voelde, dat de oudere vrouw had
begrepen, wat er tussen hen beiden
moest zijn voorgevallen. Daar liet ze
het bij. Toen ze alleen zat met haar
thee, liet Candy haar gedachten de vrije
loop,
Hoe meer ze erover dacht, des te dui
delijker zag ze haar plicht in deze. Vast
beraden stond zij op en liep naar de
telefoon, die sedert haar komst was aan
gelegd, daar zij in spoedgevallen natuur
lijk thuis bereikbaar moest zyn. Haar
vingers trilden niet toen zy Jims num
mer draaide, maar ze hoopte vurig, dat
ze haar stem volledig onder bedwang
zou hebben.
Het was een opluchting voor haar,
dat hij zelf aan het toestel kwam en
niet een of andere dienstbode. Zü voelde
haar hart sneller kloppen, toen ze hoor
de hoe blij zyn stem klonk, toen hij
hoorde wie er belde.
„Ik vind het verschrikkelijk", begon
ze, „maar ik voel me niet in staat van
avond by uw dinertje aanwezig te zijn.
Ik heb vandaag een erg vermoeiende
dag achter de rug en nu een lelijke
migraine. Ik vind het wel erg onhebbe
lijk, maar..."
„Absoluut geen maren", lachte dokter
Bracewell gulweg. „Ik stuur je wel
iemand met een middeltje, dat je mi
graine in een wip wegtovert. Hij wacht
zolang in de wagen en rijdt je dan
meteen naar hier. U mag mijn moeder
niet zo op 't allerlaatste moment te
leurstellen, zuster!"
Neen, dat was waar, zy mocht zijn
moeder niet teleurstellen. Zij mocht het
hèm niet doen,,. dat bedoelde hij toch
eigenlijk. Zij moest haar rol tot het einde
toe uitspelen.
Zij grabbelde al haar moed bijeen en
wist een of ander luchtig antwoord te
bedenken. Maar ze dacht tegelijk aan
het verdriet, dat deze stap zonder
pardon voor haar zou medebrengen.
(Wordt vervolgd
ONDER DE
KEIZERSKROON
VOLKEREN CONCERTEN
gij Op uitnodiging van het Amster-
IIJ dams gemengd koor Zang na
V Studie zal de volgende week
een groot Zwitsers koor, de
Ceacilienverein der Stadt Solothurn,
onder leiding van dé dirigent dr Albert
Jenny een bezoek aan Amsterdam
brengen. Maandagochtend wil de Zwit
serse vereniging eerst een krans leg
gen bij het Oorlogsmonument op de
Dam; daarna volgt een officiële ont
vangst bij het gemeentebestuur op het
raadhuis. Maandagavond geeft de
Caecilienverein in samenwerking met
Zang na Studie een uitvoering in het
Concertgebouw, waarbij behalve het
Te Deum van dr Albert Jenny, dat nog
nooit in het buitenland is iiitgevoerd,
de Missa pro Pace van dr Rudolf
Mengelberg en het Slotkoor en het
Sanctus uit de Hohe Messe van
S. Bacn op het programma staan.
Het was op 12 September van dit
jaar precies 25 jaar geleden, dat twaalf
leerlingen van- een handelsavondschool
Amsterdam besloten een koortje
Zang na Studie op te richten, dat bij
feestelijke gelegenheden op school kon
optreden. Het koortje groeide en heeft
zich onder leiding van zijn dirigent
Willem Wiesehahn door hard studeren
ten slotte opgewerkt tot het Zang na
Studie van nu, dat ruim 160 loden telt.
In 1946/1947 organiseerde Zang na.
Studie uitwisselingsconcerten met
Engeland, die zo'n groot succes ble
ken, dat men bij het jubileum dit jaar
besloot, het experiment te herhalen en
de Caecilienverein uit te nodigen.
Het tegenbezoek aan Zwitserland
legt Zang na Studie in de eerste week
van Mei 1954 af. In de toekomst zal
het koor bovendien nog met tal van
andere landen uitwisselingsconcerten
houden, ,die de naam Volkerenconcer-
ten zullen dragen. Het programma vari
de Volkerenconcerten wordt door een
uitgebreid huldigingscomité, waarin
onder meer Willem ^.ndriessen, dr
Anthon van der Horst, dr Rudolf
Mengelberg en Jo Vincent zitting
hebben, ondersteund. Voorts is by het
jubileum een uitgebreid erecomité op
gericht, waarin onder anderen de mi
nister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen zitting heeft.
UNICUM JUBILEERT
Erom Het Nieuwe Huis bestaat vijf en
lil twintig jaar. U weet natuurlijk
HQjz allemaal wat Het Uieuwe Hu-is
is: dat grote gebouw aan het
Roelof Hartplei-n, dat zulk een monu
mentale afsluiting vormt van de Van
Baerlestraat, als men uit de richting-
komt van het Vondelpark. Het Nieuwe
Huis was bij zijn oprichting een uni
cum, en het is dat op het ogenblik nog.
Het enige gebouw waarmee het te ver
geleken is zou het flatgebouw voor
werkende vrouwen moeten zijn, dat
verrezen is bij de Wiegbrug, maar Het
Nieuwe Huis is niet alleen bedoeld
Voor werkende vrouwen, en w a s ook
nooit alleen voor hen bedoeld. Ook.
werkende en alleenstaande mannen
kunnen er een gezellige behuizing vin
den. Het bestuur verklaarde ons van
morgen bij een rondleiding door het
gebouw, dat de 189 appartementen zijn
bewoond door 189 bewoonsters n
bewoners; het mannelijk deel van de
bevolking van Het Nieuwe Huis be
draagt 10% van het totaal. Achttien
mannen dus. Maar dit betekent niet
dat allen die om woonruimte verlegen
zitten nu maar naar Het Nieuwe Huis
kunnen stappen, want de vraag is vele
malen groter dan het aanbod. Voor
elke woning want men moet het ge
bouw zien als een complex een- en
meerkamerwoningen, het is een kleine
stadswijk onder één dak die vrij
komt staan direct gemiddeld 60 gega
digden klaar, en daar zyn er bij met
preferentie en „oude brieven". Daar
komt bij dat het C.B.H. ook nog 50%
van de woonruimte voor zich opeist.
De kans om tot de bevoorrechten te
behoren is dus uiterst klein. Te meer,
waar alle bewoners zich om zo te zeg
gen met hand en tand verweren tegen
elke mogelijkheid die zich voordoet dat
zij zouden moeten vertrekken. Uit
zichzelf, vrijwillig, gaan zy helemaal
niet. Van de bewoners uit 1928 zijn er
nog 25 in het huis woonachtig.
GECOMBINEERD WONEN
jirap] Dat zegt eigenljjk al voldoen-
1Dl de voor het succes, dat mej. A.
E. M. C. Kruys, hoofdambtenaar
ten Stadhuize vele jaren geleden
had met he denkbeeld, dat ten slotte
in Het Nieuwe Huis in 1928 kon wor
den gerealiseerd. De Coöperatieve
Woonvere-niging Het Nieuwe Huis is
een geheel zelfstandige vereniging. Zij
exploiteert geen gesticht, en geen „in
richting", zij beoogt en beoogde niets
andei-s dan een voordelige manier van
wonen door het gecombineerd
wonen. Verder is elke bewoner geheel
vrij in zyn doen en laten. Hij of zij kan
in het restaurant op voordelige wijze
eten, maar kaai het ook niet doen. Hij
(zij) kan thuiskomeen wanneer hij
(zij) wil of helemaal niet thuiskomen,
de portier en de huishoudelijke dienst
zorgen voor de post, de was, geven de
telefoon door, nemen boodschappen
aan, en verder bestaan er geen ver
plichtingen, behoudens natuurlijk de bij
reglement bepaalde voorschriften,
waaraan iedereen zich dient te houden.
Er moet nu eenanaal een zekere orde
zijn bij zulk een massale bewoning.
Men kaïn b.v. de bewoners niet toe
staan een kat of een h-o-nd o-p de ka
mer (s) te nemen. Vandaar dat de
(enige) poes In het gebouw een. soort
•van gemeenschappelijk bezit is, het
geen het welgedane en 'uiterst door
voede voorkomen van dit dier dan ook
wel verraadt.
Op 3 October hei-denkt men het 25-
jari-g bestaan. Het bestuur houdt dié
dag receptie en 's avonds wordt de dag
in besloten kring gevierd.
IJ-BRUG 1851
psmtJI Het vraagstuk van de IJ-oever-
S)m1I verbindingen houdt nog steeds
'.IQJF dé gemoederen bezig. „Nog
steeds" ja,, want het doet dat al
meer dan honderd jaar. Dat blijkt
weer uit het nummer van 1 September
1851 van „De Nederlandsche Stoom-
post, Tijdschrift Nijverheid, Handel,
Openbare Werken, Middelen, van Ver
voer, Uitvindingen, enz."
Een lezeres uit Groningen heeft er
het volgende bericht uit opgediept.
„Uit Amsterdam wordt gemeld dat
dezer dagen door de heeren Mr. W. J.
C. van Hasselt, W. C. J. A. van Has
selt en P. C. Claasen Jr. aan het stede
lijk bestuur dier stad concessie is ge
vraagd tot het leggen eener brug over
het IJ. Volgens het plan dier heeren
zou die brug zijn, geheel van hout, 700
ellen lang en 13 a 14 ellen breed, ver
deeld in vier gelijke vakken met drie
doorvaarten voor de schepen, twee Ier
breedte van 14 Vi e' en eene voor de
zeeschepen ter breedte van 17 ellen.
Over die doorvaarten moeten draai
bruggen worden gelegd, welke de
voormelde vakken met elkaar ver
eenigen. De hoogte der brug zou vol
gens de ontwerpers, zoo aan het begin
als aan het einde moeten zijn ter zee
dijkshoogte en in het midden ter
hoogte van zes ellen boven A.P. Van
het begin tot aan het einde stellen zy
voor, de brug aan weerszijden met
stevige leuningen, of gangborden ter
bekwame hoogte te voorzien. De brug
zou een aanvang nemen aan de Wes-
terdoksdyk, even ten noorden der
Haarlemmersluis tc Amsterdam en
eindigen in de nabijheid van het Tol
huis. Bij de openingen of doorvaarten
zouden ten geryve der scheepvaart,
stevige due d'alven en behoorlijke gor
dingen worden geplaatst."
tiet is met dat plan blijkbaar ge
gaan zoals met veel andere plannen,
want in elk geval: de brug is er nooit
gekomen.
KALENDER
Morgenavond te acht uur zal de heer Jo
Sternheini in dc Singelkerk der Doopsge
zinde Gemeente bij liet Koningsplein voor
drachten uit „Jeremia" van Stefan Zweig
geven.
Morgen beginnen ln het Stedelbk Museum
een reeks voordrachten die om de veertien
dagen zullen worden gehouden onder de
auspiciën van „Het Centrum voor Vrij
Geestesleven" Dr ZcUImans van Emmich-
hoven zal spreken over Volkenpsychologie
als grondslag voor de Europese samen
leving".
UITGAAN
speelt
Zuck-
•nnl Theater: Elke a
De Toneelvereniging Carl
Circus Knie: Theater Carré:
Dagelijks om S uur de Snip- en Snap-
revue Op en Top. Concertgebouw: Heden
bm S.15 uur dirigeert Willem van OtteHoo
een volksconcert: De Kleine Komedie:
Dagelijks op S uur Toon Hermans' kolder
cabaret ..Ballot": Leidseplein Theater: Elke
avond om S uur speelt de Rotterdamse
Comedie Moord bij open doek: Nipuwe de la
Mnr-Thenter: Dagelijks om 8.15 uur speelt
Puck Het Dlevenbal van Anouilh: Stads
schouwburg: Heden om ï.ia uur speelt de
Ned. Comedie Welkom thuis. Helena! Mor
gen om S uur geeft de Ned, Opera Fidelio;
EEN kennis van ons, een brave,
beste, keurige man (de gunstigste
qualificatie, die men in ons goede
land kan krijgen), heeft vanmorgen
dc schok van zijn leven gehad, 'Deze
man is een heer in alle opzichten: hij
gaat altijd correct gekleed, hij denkt
aan alle verjaardagen in de familie-
en kennissenkring, hij onthoudt ver
drietige of gelukkige gebeurtenissen
in een andermans huiselijk leven en
informeert dan later hoe het er mee
staat, hij bezoekt zieke vrienden, hy
heeft kleine attenties voor zijn mede
mensen en tegenover dames weet hy
een houding van hoffelijke ridderlijk
heid aan te nemen. Kortom, een man,
die tegenover iedereen de juiste toon
vindt en zich bij iedereen bemind
maakt.
Als bestuurslid ener organisatie tot
behartiging van de belangen van het
een of ander, komt hij met allerlei
mensen in aanraking, Onder zijn cliën
ten bevinden zich de leden van een
gezin van tien kinderen, een vrolijk,
goed gezin, waarin hij plezier heeft.
Vooral de moeder speelt een grote rol
in dat gezin, een ronde, gezellige
volksvrouw, die geenszins op haar
mondje is gevallen Menig kop koffie
heeft onze kennis aan haar tafel ge
dronken; de conversatie verloopt dan
op een schertsende wijze.
Vanmorgen nu, toén de zon een
mooie herfstdag voorspelde, besloot
onze kennis te voet naar zyn werk te
gaan. Hij liep tegen de zon in en op
eens ziet hij een brede vrouwenfiguur
naderen in een kort jasje, met een
hond aan een riem, Annie denkt hij
en als zij wat naderbij is gekomen,
roept hij: „Zo. Annie, jij niet je ge
klaag over je drukke gezin... dat loopt
maar 's morgens vroeg al prinsheerlijk
met de hond in de zon te wandelen!"
U begrijpt het al: het was Annie
helemaal niet. Het was een wild
vreemde dame. Hy ontdekt het als zij
langs hem loopt, wil haar aanspreken
om het misverstand uit te leggen
En zij, ten slotte, versnelt schichtig
haar pas. zoals een fatsoenlijke vrouw
doet wanneer een vreemde man haat"
op straat Annie noemt...
